ALGEMENE BEGINSELEN
VAN HET BELGISCHE VERZEKERINGSRECHT
ALGEMENE BEGINSELEN VAN HET BELGISCHE VER ZEKER INGSR ECHT
Philippe Colle
Hoogleraar aan de Vrije Universiteit Brussel
Zevende editie
Antwerpen – Cambridge
De stof is bijgehouden tot 20 juni 2019.
Algemene beginselen van het Belgische verzekeringsrecht. Zevende editie Philippe Colle
© 2019 Intersentia
Antwerpen – Cambridge www.intersentia.be
ISBN 978-94-000-1067-3 (paperback) ISBN 978-94-000-1066-6 (gebonden) D/2019/7849/98
NUR 827
Alle rechten voorbehouden. Behoudens uitdrukkelijk bij wet bepaalde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt, op welke wijze ook, zonder de uitdrukkelijke voorafgaande toestemming van de uitgever.
Ondanks alle aan de samenstelling van de tekst bestede zorg, kunnen noch de auteurs noch de uitgever aansprakelijkheid aanvaarden voor eventuele schade die zou kunnen voortvloeien uit enige fout die in deze uitgave zou kunnen voorkomen.
Intersentia v
INHOUD
DEEL I.
REGELS GEMEENSCHAPPELIJK AAN ALLE SOORTEN VERZEKERINGEN
Hoofdstuk I.
De verzekeringsovereenkomst . . . 3
Afdeling 1. Begripsomschrijving . . . 3
Afdeling 2. Wezenlijke bestanddelen . . . 5
§ 1. Het risico . . . 5
A. Kanscontract . . . 6
B. Kwalifi catie als verzekering . . . 9
§ 2. Het verzekerbaar belang . . . 11
§ 3. De premie . . . 13
A. Tariefvrijheid . . . 13
B. Segmentatie . . . 16
1. Algemene precontractuele informatie . . . 17
2. Aanbod aan de verzekeringnemer . . . 18
3. Gewijzigd risico in de loop van de verzekerings- overeenkomst . . . 18
4. Weigering om te verzekeren . . . 18
5. Besluit. . . 19
§ 4. De verzekeringsprestatie . . . 19
Afdeling 3. Verzekering tegen premie versus onderlinge verzekering . . . 19
Afdeling 4. Toepasselijke wetgeving . . . 21
§ 1. De wet van 4 april 2014 betreff ende de verzekeringen . . . 21
§ 2. Het Burgerlijk Wetboek. . . 25
§ 3. Het Wetboek van economisch recht –Marktpraktijken en consumenten bescherming. . . 25
§ 4. De wet van 10 mei 2007 ter bestrijding van bepaalde vormen van discriminatie. . . 26
§ 5. De wet van 10 mei 2007 ter bestrijding van discriminatie tussen vrouwen en mannen . . . 28
Inhoud
vi Intersentia
Hoofdstuk II.
Totstandkoming van de verzekeringsovereenkomst . . . 35
Afdeling 1. Gemeenrechtelijke beginselen . . . 35
§ 1. De toestemming . . . 36
§ 2. De bekwaamheid . . . 38
§ 3. Het voorwerp . . . 39
§ 4. De oorzaak . . . 41
Afdeling 2. Het verzekeringsvoorstel, de verzekeringsaanvraag en de vooraf getekende polis . . . 41
§ 1. Het verzekeringsvoorstel . . . 41
§ 2. De verzekeringsaanvraag . . . 43
§ 3. De voorafgetekende polis . . . 45
§ 4. Aanbod uitgaande van de verzekeringnemer . . . 46
§ 5. De verzekeringsovereenkomst op afstand . . . 46
Hoofdstuk III. Bewijs en interpretatie van de verzekerings overeenkomst . . . 49
Afdeling 1. Bewijs . . . 49
§ 1. Tussen partijen . . . 49
A. Het geschrift . . . 50
B. De buitengerechtelijke bekentenis . . . 52
C. Het bewijs door getuigen of vermoedens . . . 52
§ 2. Jegens derden . . . 53
Afdeling 2. Interpretatie . . . 54
Hoofdstuk IV. Verplichtingen van de verzekeringnemer . . . 57
Afdeling 1. Juiste opgave van het risico . . . 57
§ 1. Het beginsel van de spontane mededelings plicht . . . 57
§ 2. Door de verzekeraar gekende omstandigheden . . . 60
§ 3. Vragenlijst . . . 61
§ 4. Sanctionering . . . 63
A. Opzettelijke onjuiste opgave van het risico . . . 63
1. Bewijslast . . . 65
2. Nietigheid . . . 66
B. Onopzettelijke onjuiste opgave van het risico . . . 68
1. Ontdekt bij schadegeval . . . 68
2. Ontdekt vóór schadegeval . . . 69
Inhoud
Intersentia vii
Afdeling 2. Betaling van de premie . . . 70
§ 1. Wanneer? . . . 70
§ 2. Door wie? . . . 70
§ 3. Aan wie? . . . 71
§ 4. Kenmerken . . . 72
§ 5. Sanctionering . . . 73
A. Schorsing van de dekking . . . 74
B. Opzegging van de overeenkomst . . . 75
Afdeling 3. Aangift e van risicoverzwaring . . . 76
§ 1. Begrip . . . 76
§ 2. Mededelingsplicht . . . 79
§ 3. Sanctionering . . . 81
§ 4. Risicovermindering . . . 82
Afdeling 4. Maatregelen ter voorkoming en beperking van de schade – Reddings kosten . . . 83
§ 1. Beperking van de ontstane schade . . . 83
§ 2. Voorkoming van schadegeval . . . 86
Afdeling 5. Melding van schadegeval . . . 88
Hoofdstuk V. Verplichting van de verzekeraar . . . 93
Afdeling 1. De verzekeringsprestatie . . . 93
§ 1. Te leveren bewijs . . . 93
§ 2. Uitsluitingen . . . 95
§ 3. Verval van recht . . . 96
§ 4. Bewijslast inzake uitsluiting en verval van recht . . . 98
Afdeling 2. Bevrijdingsgronden . . . 99
§ 1. Opzet . . . 99
A. Het begrip opzet . . . 101
B. De bewijslast . . . 104
§ 2. Grove schuld . . . 106
§ 3. Oorlog, burgeroorlog, gelijkaardige feiten en catastrofale risico’s . . . 110
A. Begripsomschrijving . . . 111
B. Bewijslast . . . 113
§ 4. Terrorisme . . . 114
A. Defi nitie terrorisme . . . 114
B. Toepassingsgebied en dekking . . . 115
C. Het Comité en de vergoeding . . . 116
Inhoud
viii Intersentia
D. Uitsluitingen . . . 118
E. Beoordeling . . . 118
Hoofdstuk VI. Einde van de verzekeringsovereenkomst . . . 121
Afdeling 1. Duur . . . 121
§ 1. Algemene regel . . . 121
§ 2. Bij tariefwijziging . . . 122
§ 3. Bij eenzijdige wijziging van de polis voorwaarden . . . 124
§ 4. Afwijkingen van de maximumduurregeling van één jaar . . . . 125
Afdeling 2. Opzegging na schadegeval . . . 128
Afdeling 3. Nietigheid en ontbinding . . . 131
Afdeling 4. Insolventie en vereff ening van de verzekeringnemer . . . 133
§ 1. Faillissement . . . 133
A. Algemene regel in geval van faillissement van de verzekeringnemer . . . 133
B. Persoonsverzekeringen en kredietverzekeringen . . . 137
§ 2. Gerechtelijke reorganisatie . . . 138
§ 3. Vereff ening . . . 141
Hoofdstuk VII. Contentieux . . . 143
Afdeling 1. De verjaring . . . 143
§ 1. Welke vorderingen? . . . 144
§ 2. Vertrekpunt van de verjaringstermijn . . . 145
§ 3. Schorsing en stuiting . . . 147
A. Schorsing . . . 148
B. Stuiting . . . 148
Afdeling 2. De territoriaal bevoegde rechtbank . . . 150
Afdeling 3. Scheidsrechterlijke bedingen (arbitrage) . . . 152
Hoofdstuk VIII. Medeverzekering en herverzekering . . . 155
Afdeling 1. Medeverzekering . . . 155
Afdeling 2. Herverzekering . . . 157
Inhoud
Intersentia ix
DEEL II.
REGELS EIGEN AAN DE VERSCHILLENDE SOORTEN VAN VERZEKERINGEN
Hoofdstuk I.
Regels eigen aan schadeverzekeringen (zaak- en aanspr akelijkheids-
verzekeringen) . . . 161
Afdeling 1. Verzekerbaar belang . . . 161
Afdeling 2. Indemnitair beginsel . . . 162
Afdeling 3. Indeplaatsstelling (subrogatie) . . . 162
§ 1. Wettelijke regeling . . . 165
§ 2. Tegenwerpelijke excepties . . . 169
Afdeling 4. Oververzekering . . . 170
§ 1. Oververzekering te kwader trouw . . . 171
§ 2. Oververzekering te goeder trouw . . . 171
Afdeling 5. Samenloop of pluraliteit van verzekeringen . . . 173
§ 1. Begrip . . . 173
§ 2. Welke verzekeraar aanspreken? . . . 174
§ 3. Verdeling van de schadelast . . . 175
A. Bepaalbare verzekerbare waarde . . . 175
B. Onbepaalbare verzekerbare waarde . . . 176
C. Quid wanneer één of meer verzekeraars niet in staat zijn hun aandeel te betalen? . . . 178
Afdeling 6. Onderverzekering . . . 178
Afdeling 7. Overgang ingevolge overlijden . . . 180
§ 1. Algemene regel . . . 180
§ 2. Overeenkomsten intuitu personae . . . 181
Afdeling 8. Reddingskosten . . . 182
Hoofdstuk II. Regels eigen aan zaakverzekeringen . . . 183
Afdeling 1. Waardebepaling . . . 183
Afdeling 2. Overdracht onder de levenden . . . 186
§ 1. Onroerende goederen . . . 186
§ 2. Roerende goederen . . . 187
Afdeling 3. Zakelijke subrogatie ten voordele van hypothecaire en bevoorrechte schuldeisers . . . 188
Afdeling 4. Voorrecht van de verzekeraar . . . 190
Inhoud
x Intersentia
Hoofdstuk III.
Regels eigen aan aansprake lijk heids verzekeringen . . . 193
Afdeling 1. Gedekte schade en posteriori teitsdekking . . . 194
§ 1. De algemene regel . . . 194
§ 2. De uitzonderingsregeling . . . 195
§ 3. De ‘voorgevallen schade’ (loss occurence) . . . 197
§ 4. Het instellen van de aansprakelijkheids vordering (claims made) . . . 200
§ 5. Posterioriteitsdekking en verjaring . . . 202
Afdeling 2. Leiding van het geschil . . . 204
Afdeling 3. Door de verzekeraar verschuldigde schadevergoe ding . . . 209
§ 1. Betaling van de hoofdsom, interesten en (gerechts)kosten . . . . 210
§ 2. Vrij beschikkingsrecht over de schade vergoeding . . . 212
§ 3. Kwitantie ter afrekening . . . 212
A. Dading . . . 215
B. Vaststellingsovereenkomst . . . 216
Afdeling 4. Eigen recht van de benadeelde (rechtstreekse vordering) . . . 217
§ 1. Begrip . . . 217
§ 2. Gevolgen ten aanzien van het voorrecht ingesteld door artikel 20, 9° Hyp.W. . . 219
Afdeling 5. Tegenwerpelijke excepties en verhaalsrecht (regresvor- dering) van de verzekeraar tegen de verzekeringnemer of de verzekerde . . . 222
§ 1. Verplichte aansprakelijkheids verzekeringen . . . 222
§ 2. Niet verplichte aansprakelijkheids verzekeringen . . . 225
§ 3. Verhaalsrecht (regresvordering) van de verzekeraar . . . 226
A. Contractueel recht . . . 227
B. Kennisgevingsplicht . . . 230
C. Beperkingen . . . 234
D. Verjaring . . . 235
E. Gezag van strafrechterlijk gewijsde . . . 236
Afdeling 6. Tegenwerpelijkheid van het vonnis en tussenkomst in de rechtspleging . . . 238
§ 1. Tegenwerpelijkheid van het vonnis . . . 238
§ 2. Tussenkomst in de rechtspleging . . . 239
Inhoud
Intersentia xi
Hoofdstuk IV.
Regels eigen aan persoonsverzekeringen . . . 243
Afdeling 1. Verzekerbaar belang . . . 244
Afdeling 2. Geen indeplaatsstelling . . . 245
Afdeling 3. Samenloop van verzekeringen en vergoedingen . . . 246
Afdeling 4. Medische informatie . . . 246
Afdeling 5. Ziekteverzekerings overeen komsten . . . 252
§ 1. Andere dan beroepsgebonden ziekte verzekerings- overeenkomsten . . . 253
A. Levenslange dekking . . . 253
B. Wijziging premie- en dekkingsvoorwaarden . . . 254
C. Onbetwistbaarheid . . . 256
D. Chronisch zieken en personen met een handicap . . . 257
E. Ziektekostenverzekering (hospitalisatie) die hoog niveau van bescherming aanbiedt . . . 257
§ 2. Beroepsgebonden ziekte verzekerings overeenkomsten . . . 259
A. Recht op individuele voortzetting . . . 259
B. Informatieplicht . . . 261
C. Individueel voortgezette verzekeringsovereenkomst . . . 262
Algemene bibliografi e . . . 265
Trefwoordenregister . . . 269
