Gebruikersgerichte ICT-ontwikkeling vanuit communicatiewetenschappelijk en marketing perspectief: case 3D stadsomgevingen
Marinka Vangenck Jo Pierson
Binnen de context van de informatiesamenleving ondergaat het (nieuwe) medialandschap ingrijpende veranderingen. Daarbij worden technologische innovaties door de gebruikers vaak als te complex beschouwd of als niet relevant voor hun eigen leefwereld. Om hier een antwoord op te bieden wordt er in toenemende mate belang gehecht aan ‘user-centred design’ (Veryzer & Boria de Mozota, 2005; ISO, 1999). Men tracht in de nieuwe productontwikkeling in te grijpen met welbepaalde inzichten van (potentiële) gebruikers.
Enerzijds valt daarbij op dat deze inzichten vaak gericht zijn op individuele ervaringen, terwijl mediatechnologie juist gedomesticeerd wordt binnen de dagelijkse sociale leefwereld van mensen. Daarom is het beter te spreken van ‘people-centred design’ (Wakeford, 2004) waarbij ook de sociale context en mogelijk ook het domesticatie-perspectief meegenomen wordt in het bekomen van gebruikersinzichten. Anderzijds wordt vanuit marketing standpunt veelal pas in een laat stadium aandacht besteed over hoe het betreffende product of dienst moet worden afgestemd op een mogelijke doelgroep. Het zou beter zijn om de noden en karakteristieken van de beoogde consumenten in een veel vroeger stadium van nieuwe productontwikkeling te betrekken. Deze conceptfase van nieuwe producten en diensten wordt ook wel eens aangeduid als de ‘fuzzy front end’ (FFE).
Het nut van beide invalshoeken - ‘people-centred design’ en FFE - wordt geïllustreerd aan de hand van het gericht gebruikersonderzoek in het kader van URBAN (IBBT project ‘Uitmeten, Reconstrueren, Bekijken, Animeren en Navigeren van stedelijke omgevingen’). Dit project handelt over onderzoek naar en ontwikkeling van computer-gegenereerde driedimensionele stadsmodellen. In deze paper onderzoeken we de link te leggen tussen de te ontwikkelen diensten aan de ene kant en de verwachtingen, karakteristieken en praktijken van toekomstige professionele en private (eind)gebruikers aan de andere kant. De vraag is welke inzichten het communicatiewetenschappelijke gebruikersonderzoek oplevert en hoe deze bevindingen zo optimaal mogelijk kunnen ingebed worden in de dienstenontwikkeling omtrent 3D stadsomgevingen.
Vooreerst voeren we aan de hand van een literatuurstudie een horizontale doorlichting uit van de bestaande domeinen waarbinnen gebruikers interageren met 3D modellen van reële en virtuele steden. Vervolgens evalueren we de innovatie opportuniteiten van gevonden domeinen aan de hand van empirisch veldonderzoek (diepte-interviews, observatie, website-analyse en informantenintervies). Door middel van participatieve design oefening met de technologische partners binnen het project, wordt vervolgens geprobeerd om de karakteristieken en praktijken van de gebruiker in te bedden in het technologisch ontwikkelingsproces. We onderzoeken daarbij eveneens hoe op deze manier gebruikersgedreven innovatieonderzoek ingeschakeld kan worden als instrument voor (‘deep’) marketing. Dit verwijst naar het in overeenstemming brengen van nieuw te ontwikkelen diensten en producten met toekomstige consumenten (doelgroepen) in een vroeg stadium.
De bevindingen van deze gevalstudie illustreren op twee manieren dat gebruikersgericht onderzoek vanaf de FFE en concept fase een belangrijke rol spelen bij de ontwikkeling van mediatechnologie. Ten eerste door een beter beeld te bekomen van de potentiële doelgroep en haar noden en karakteristieken en ten
tweede door op een iteratieve wijze - samen met alle betrokkenen - het ontwikkelingsproces bij te sturen.
REFERENCES
ISO (1999) Human-centred design processes for interactive systems (ISO 13407: 1999(E)). Geneva: International organization for standardization, 26.
Kim, J & Wilemon, D (2002) ‘Focusing the fuzzy front-end in new product development’, in R&D Management, 32 (4), 269-279.
Veryzer, R & Borja de Mozota, B (2005) 'The impact of user-oriented design on new product development - An examination of fundamental relationships', in Journal of Product Innovation Management, 22, 128-143.
Wakeford, N (2004) ‘Innovation through people-centred design: lessons from the USA. Guildford: University of Surrey’, 72.
