Onderzoek naar de achteruitgang van het leefmilieu in de wijk Sint-Albert in Sas van Gent

(1)

Onderzoek naar de achteruitgang van het leefmilieu in de wijk

Sint-Albert in Sas van Gent

Citation for published version (APA):

de Vries, J. J. M. E., & Kemink, M. P. J. (1991). Onderzoek naar de achteruitgang van het leefmilieu in de wijk Sint-Albert in Sas van Gent. (TU Eindhoven. Fac. Bouwkunde : publicaties Bouwkundewinkel). Technische Universiteit Eindhoven.

Document status and date: Gepubliceerd: 01/01/1991 Document Version:

Uitgevers PDF, ook bekend als Version of Record Please check the document version of this publication:

• A submitted manuscript is the version of the article upon submission and before peer-review. There can be important differences between the submitted version and the official published version of record. People interested in the research are advised to contact the author for the final version of the publication, or visit the DOI to the publisher's website.

• The final author version and the galley proof are versions of the publication after peer review.

• The final published version features the final layout of the paper including the volume, issue and page numbers.

Link to publication

General rights

Copyright and moral rights for the publications made accessible in the public portal are retained by the authors and/or other copyright owners and it is a condition of accessing publications that users recognise and abide by the legal requirements associated with these rights. • Users may download and print one copy of any publication from the public portal for the purpose of private study or research. • You may not further distribute the material or use it for any profit-making activity or commercial gain

• You may freely distribute the URL identifying the publication in the public portal.

If the publication is distributed under the terms of Article 25fa of the Dutch Copyright Act, indicated by the “Taverne” license above, please follow below link for the End User Agreement:

www.tue.nl/taverne Take down policy

If you believe that this document breaches copyright please contact us at: openaccess@tue.nl

providing details and we will investigate your claim.

(2)

Onderzoek naar de achteruitgang

van het leefmilieu

in de wijk Sint-A1bert

in Sas van Gent

Deel2

(3)

ONDERZOEK NAAR DE

ACHTERUITGANG VAN HET

LEEFMILIEU IN DE WIJK

SINT -ALBERT

IN SAS VAN GENT

Bijlagen

Deel2

(4)

ONDERZOEK NAAR DE ACHTERUITGANG VAN HET

LEEFMILIEU IN DE WIJK SINT -ALBERT

Een onderzoek door

Begeleid door

IN SAS VAN GENT

BIJLAGEN

ing. Marc P.l. Kemink (student Bouwkunde) ing. loris l.ME. de Vries (student TeMa)

drs. los Smeets (Technische Universiteit Eindhoven) drs. Ronald Lutz (Wetenschapswinkel Zeeland)

Col/egeprogramma 'Projectwerk 17 / T8' Technische Universiteit Eindhoven

Faculteit Wijsbegeerte en Maatschappijwetenschappen F aculteit Bouwkunde / Sectie Stadsvemieuwing en Beheer

De Bouwkundewinkel is een van de acht wetenschapswinkels aan de Technische Universi-teit Eindhoven. Dit onderzoek is gedaan in het kader van het projektwerk bij de faculUniversi-teit Bouwkunde, in samenwerking met de Wetenschapswinkel Zeeland.

De TUE aanvaardt geen aansprakelijkheid voor schade aan personen of zaken die voortvloeit uit de toepassing, of het gebruik van resultaten van het vemchte onderzoek,

(5)

Onderzoek naar de achleruitgang van het leefmilieu in de wijk 'Sint-Albert' in Sas van Gent

INHOUDSOPGA VE BIJLAGEN

BULAGE 1

Bijlage Bijlage 1 (i) BULAGE 2 . . . Bijlage 2 (vi) BULAGE 3 . . . Bijlage 3 (xii) BULAGE 4 . . . Bijlage 4 (xiii) BULAGE 5 . . . Bijlage 5 (xiv) BULAGE 6 . . . Bijlage 6 (xv) BULAGE7 Bijlage 7 (xxviii) BULAGE8 Bijlage 8 (xlviii)

(6)

Onderzoek naar de achteruitgang van het leefmilieu in de wijk 'Sint-Albert' in Sas van Gent BIJLAGE 1 NOTULEN: Notulen d.d. 19/12/90 aanwezlg: mw. Vermeersch mw. Telen Ronald Lutz Marc Kemink Joris Jan de Vries

(BBV) (BBV)

(WeWi Zeeland) (TOE Bouwkunde) (TOE TEMA-TOK)

Sas van Gent telt in totaal 8.790 inwoners per 1 januari 1989. De stad is van oudsher gericht op industriele activiteiten. Werkgelegenheid in en om Sas van Gent is de laatste jaren afgenomen doordat verschillende fabrieken hun activiteiten hebben gestopt. De wijk Sint-Albert ligt ten noord-westen van het centrum van Sas van Gent tegen de Belgische grens aan. De wijk is ongeveer 25 jaar oud en gebouwd in een tijd toen er vanuit werd gegaan dat het inwonersaantal in de daarop volgende jaren flink zou toenemen. Deze toename heeft niet plaats gevonden.

De laatste jaren is de leefbaarheid in de wijk achteruit gegaan. De meest voor de hand liggende reden voor de achteruitgang van de leefbaarheid lijkt de grote leegstand, waardoor de 'sociale-structuur' van de wijk is afgebrokkeld. Er is geen buurtwinkel en een bijkantoor van de Rabobank is jaren geleden gesloten. De leegstaande woningen worden voornamelijk door de woningbouwvereniging 'Sas van Gent Vooruit' en de makelaar 'Kindt en Biesbroeck' geexploiteerd. De aangeboden huur-woningen verkeren vaak in een slechte staat.

De bewonersbelangenvereniging 'B.B.V.' is van mening dat het beleid van de gemeente sterk tekort schiet om de leefbaarheid van de wijk Sint-Albert weer op peil te brengen. De B.B.V. wil door middel van een onderzoek inzicht krijgen in de achtergronden van de achteruitgang van de leefbaarheid in het algemeen en de leegstand in het bijzonder. Hiermee wil de B.B.V. eisen formuleren om de gemeente te activeren om een gerichter beleid te voeren. De B.B.V. en de gemeente hebben beiden al een beleidsplan.

Er is bij de dienst Openbare Werken van de gemeente een tekening aanwezig van de wijk Sint-Albert met daarop:

- de eigendomsverhoudingen, van het onroerende goed in de wijk - informatie over de leegstand

- informatie over de gesloopte en nog te slopen woningen en de inrichting van de vrijgekomen c.q. vrijkomende terreinen;

De tekening is nog in concept-fase en mag volgens de dienst Openbare Werken nog niet worden gereproduceerd voor derden.

(7)

Onderzoek naar de achleruitgang van het leefmilieu in de wijk 'Sint-Albert'in Sas van Gent

De B.B.V. wil dat er meer woningen worden gesloopt dan de 24 die nu al gesloopt zijn. Dit zou in overeenstemming zijn met de conclusie uit het woningmarkt-onderzoek, waarin te lezen staat dat er meer gesloopt moet worden en dat er moet worden gestopt met verdere renovatie. De Gemeente en de woningbouwvereniging willen niet overgaan tot verdere sloop in verband met de kapitaalvemietiging (versnelde afschrijving) die sloop met zich meebrengt.

De B.B.V. vindt dat de door sloop vrij gekomen terreinen door de Gemeente ingericht moeten worden of vrij moeten worden gemaakt voor eventuele vrije-sector bouw.

Er is kort gesproken over het 'Imago-onderzoek Sas van Gent' dat in opdracht van het Ministerie van Volkshuisvesting is uitgevoerd. Het onderzoek is ondertussen afgerond en het verslag ligt volgens Ronald bij de drokker. Dit betekent dat aIle betrokkenen dit verslag medio januari 1991 tegemoet kunnen zien. Een concept van het verslag is in het bezit van Marc en loris.

Er zijn door Marc en loris een aantal vragen gesteld betreffende de bewonersbelangen-vereniging B.B.V.:

- Wanneer is de vereniging opgezet?

- Welke mens en zijn erin vertegenwoordigd? - Wie doet wat binnen de organisatie?

- Wat is de binding van de bewonersbelangenvereniging naar de gemeente toe en wie zijn hierbij de contactpersonen?

- Wie zijn de contactpersonen naar de woningbouwvereniging en de makelaar toe?

In september 1989 is er een handtekeningen-actie gestart naar aanleiding van een artikel in de plaatselijke krant. In dit artikel laat de burgemeester van Sas van Gent, mevrouw ing. 1.M.H.M. van Rest, zich uit over de verantwoordelijkheid van de buurtbewoners aangaande de zorg voor de tuinen van leegstaande woningen in de wijk Sint-Albert. Zij vindt dat de bewoners behalve hun eigen tuin ook de tuinen van leegstaande huizen in de buurt moeten onderhouden, en zegt letterlijk : "Zorg voor je eigen woonomgeving. Dat deden de mensen vroeger ook al. Dus waarom zou dat nu niet meer kunnen?". Door de buurt wordt het artikel ervaren als een 'klap in het gezicht'.

Als vervolg op de handtekeningen-actie is er een werkgroep gestart door een aantal dames uit de wijk Sint-Albert, met als doel het ontwikkelen van activiteiten welke zouden moeten leiden tot een verbetering van de leefbaarheid in de wijk Sint-Albert.

In januari 1990 heeft de werkgroep zich laten inschrijven bij de Kamer van Koophandel onder de naam 'Bewoners Belangen Vereniging St. Albert' afgekort B.B.V .. Het bestuur bestaat uit 7 mens en en heeft op het moment (januari 1991) ongeveer 200 leden. Onder de leden bevinden zich weinig werklozen en er zitten geen mensen, die tot de 'probleemgroepen' behoren in het bestuur.

(8)

Onderzoek naar de achteruitgang van het leefmilieu in de wijk 'Sint-Alben' in Sas van Gent

Het secretariaat is in hand en van Danielle Lie-Oostdijck en zij zal de contactpersoon worden, binnen de B.B.V., voor Marc en loris. De vereniging had een keer per maand een spreekuur voor de leden, maar dit is afgeschaft. De contacten met de leden vinden tegenwoordig op informele wijze plaats.

Een van de laatste acties van de B.B.V. is de verkeersactie geweest, van 10 december 1990, welke in samenwerking met Veilig Verkeer Nederland was opgezet. Het resultaat is geweest dat de burgemeester mevrouw ing. 1.M.H.M. van Rest heeft toegezegd dat er een '30 km - zone' binnen de wijk zal worden ingesteld.

De problemen in de wijk Sint-Albert spelen al een jaar of tien. Als belangrijkste proble-men worden de volgende gevallen genoemd:

- de bouwtechnische kwaliteit van de aangeboden huurwoningen;

- de leegstand binnen de voorraad huurwoningen, welke begin 1990 140 van de circa 400 huurwoningen omvatte (de leegstand is het laatste jaar enigszins teruggedrongen maar is nog steeds structureel aanwezig);

- de kwaliteit van de voorzieningen;

- geen middelbaar- en hoger onderwijs in Sas van Gent; - geen winkels en/of andere voorzieningen in de wijk; - geen directe aansluiting op het openbaar vervoer;

- de negatieve perspectieven aangaande werkgelegenheid en bevolkingsgroei in Sas van Gent en omstreken;

- toename van de criminaliteit (drugshandel?) in de wijk;

- het toewijzingsbeleid van de woningbouwvereniging en de makelaar, waardoor er een concentratie optreedt van 'sociaal-zwakkeren' in de wijk.

Vit het gesprek blijkt dat de B.B.V. van mening is dat de gemeente geen invloed kan (of wil) uitoefenen op het toewijzingsbeleid van de huurwoningen in de wijk Sint-Albert. Verantwoordelijk voor de toewijzing van huurwoningen zijn op het moment de woning-bouwvereniging 'Sas van Gent - Vooruit' en het makelaarskantoor 'Kindt en Biesbroeck'. Deze laatste is de tussenpersoon voor de eigenaar, van een deel van de huurwoningen in de wijk, de ABN-bank te Amsterdam.

Marc en loris klinkt dit nogal vreemd in de oren daar in hun ogen de dienst Volkshuis-vesting van de gemeente verantwoordelijk is voor het verlenen van de benodigde woonver-gunningen. Zij kan deze verantwoordelijkheden niet van zich afschuiven, richting de woningbouwvereniging en de makelaar, als deze twee partijen als hoogste prioriteit het opvullen van de woningen hebben en niet willen streven naar een evenwichtige opbouw van de bewonersgroepen. Voor 'Kindt en Biesbroeck' schijnt te geld en dat het niet uitmaakt wie er bewoner is als er maar een bewoner is, geredeneerd vanuit financieel oogpunt. De laatste tijd heeft er zich een nuancering voorgedaan in dit standpunt vanwege de hoge kosten welke gemoeid zijn bij het weer bewoonbaar maken van een uitgeleefde woning. De woningbouwvereniging 'Sas van Gent - Vooruit' zegt dat zij niet kieskeurig kan zijn bij de woningtoewijzing in verband met haar penibele financiele situatie.

(9)

Onderzoek naar de achleruitgang van het leefrnilieu in de wijk 'Sint-Albert' in Sas van Gent

Marc en Joris is gebleken dat er bezwaren te horen zijn tegen het toewijzen van woningen aan immigranten, allochtonen en werkelozen in dezelfde woonblokken, om zodoende te voorkomen dat er een concentratie optreedt van 'sociaal zwakkeren'.

Ten aanzien van de problematiek van de wijk en het richting kunnen geven aan het onderzoek dat door Marc en Joris zal worden uitgevoerd kwamen er nog een aantal gedachten op tafel:

- de fracties binnen de gemeente wet en weI wat er zich afspeelt in de wijk Sint-Albert, maar de meerderheid in de gemeenteraad, Gemeentebelang 'Groot Sas' en de P.V.D.A., leggen andere prioriteiten. (verhoudingen in de gemeenteraad P.V.D.A. + G.G.S : V.V.D + C.D.A

=

7 : 6);

- er zijn al een aantal onderzoeken verricht, waaronder het 'Woningmarkt- en Imago-onderzoek';

- de oorzaken van de problemen zijn in grote lijnen duidelijk; - er zal gewerkt moeten worden aan het opstellen van actiepunten; - de woningtoewijzing zal als eerste bij de kop gepakt moe ten worden; - het geheel zal moeten leiden tot een integraal buurtbeheer.

Marc en Joris geven aan dat het leggen van contact en met de woningtoewijzers een belangrijke rol zal spelen in het onderzoek. Aan de hand van het beleid van de woning-toewijzers kan er onderzocht worden hoe dit beleid is bij te sturen voor de nabije toekomst. Tegelijkertijd zal er moeten worden gekeken naar de probleemgevallen onder de huidige bewoners en zullen er oplossingen gecreeerd moe ten worden.

De B.B.V. ziet zichzelf op het moment als een vorm van 'stadswachters', die een gedeelte van de sociale controle op zich nemen, en als tussenpersoon fungeert naar de politie. Hierbij moet nog worden vermeld dat de politie in Sas van Gent slecht is bemand en dat de politie-post is overgeplaatst van Sas van Gent naar Axel.

Joris merkt op dat veel problemen zich blijven voortslepen als niet aIle betrokken partijen rond de tafel gaan zitten en elkaar confronteren met de problemen die er zijn. Het blijkt echter dat een aantal mensen nogal beangstigd is voor tegenmaatregelen en daarom niet naar voren durven te komen met de problemen die er heersen. Het zogenaamde 'angst-voor-de-buurman' complex.

Veel gebruikte termen van de laatste tijd zijn 'sociale vernieuwing' en 'buurtbeheer'. Men wi! dat de bewoners zich bewuster bezighouden met hun directe woonomgeving. Om hiermee te kunnen beginnen zal voor een ieder duidelijk moeten zijn wie wat en voor wie wat doet in een wijk.

(10)

Onderzoek noar de achteruitgang van het leefrnilieu in de wijk 'Sint-Albert'in Sas van Gent

Het aantal partijen in een wijk is groot en de voornaamste zijn: - de bewoners; - de huiseigenaren - particulier; - woningbouwvereniging; - de gemeente - politiek; - openbare werken; - volkshuisvesting; - politie;

- sociale dienst / welzijnswerk; - het bedrijfsleven - winkels / voorzieningen.

Een aantal positieve zaken die de B.B.V. tot nu toe heeft kunnen bewerkstelligen zijn: - een brievenbus in de wijk;

- het riool is doorgespoten;

- het openbare groen wordt regelmatiger onderhouden door een onderaannemer de DETON;

- particuliere huisbezitters, waarvan de tuinen tegen de Belgische grens staan, hebben 4 meter openbaar groen tussen hun tuinen en de grens van de gemeente kunnen aankopen, om zodoende het beheer in eigen hand te krijgen;

- er zijn vuilniszakken acties gehouden; - er is een toezegging voor een '30 km zone'.

De problem en die nu in de wijk heersen hebben in hoofdzaak niet meer aIleen te maken met de leegstand maar meer met de aanpak van de leegstand.

Belangrijk is het om te onderzoeken welke factoren een rol hebben en nog steeds spelen in de achteruitgang van de leefbaarheid in de wijk, naast de al eerder genoemde leegstand en de aanpak daarvan. Hiermee kan er uiteindelijk gewerkt worden aan denkbare oplossingen voor het probleem en deze vervolgens om te zetten in actie punten, voor de B.B.V., in hun contacten met de gemeente en de politiek.

Marc en loris willen als onderdeel van het onderzoek interviews afnemen met aIle belanghebbenden in de wijk.

Vanwege de beperkte tijd die Marc en loris ter beschikking staat zal de nadruk komen te liggen op de afronding van een afgebakend gedeelte van de problematiek en zullen zij niet in staat zijn om aIle aspecten te belichten en nader te onderzoeken. Over de definitieve probleemstelling, de afbakening en de voortgang van het onderzoek zullen zowel de B.B.V. als de WeWi Zeeland op de hoogte worden gesteld door Marc en loris.

(11)

BIJLAGE 2

NOTULEN:

Notulen d.d. 27/01/91 aanwezig : Marc Kemink

Joris Jan de Vries

(TUE Bouwkunde) (TUE TEMA-TOK)

In navolging van het onderhoud met led en van de bewonersbelangenvereniging op 19/12/90 zijn wij voor een tweede maal naar Sas van Gent geweest om met een aantal in de wijk Sint-Albert van gedachten te wissel en.

Wij wilden nadrukkelijk praten met bewoners van de wijk die geen lid zijn van de bewonersbelangenvereniging. De adressen van niet-Ieden zijn ons verstrekt door de secretaresse van de bewonersbelangenvereniging mevrouw D.S. Lie-Oostdijck. Zij kende geen van allen persoonlijk en had zelfs nog nooit met een van de geadresseerden gesproken.

Met de adressenlijst in de hand zijn wij door de wijk gel open en hebben a-select uit de lijst gekozen, zonder aankondiging bij een aantal bewoners aangebeld. Wij hebben onszelf voorgesteld als TUE studenten en de mensen het doel van ons bezoek uitgelegd. Ter identificatie had den wij onze studentenkaart paraat.

Drie van de geselecteerden waren op het moment van aanbellen niet aanwezig.

Drie geselecteerden hebben ons verzoek om een kort gesprek te mogen voeren afge-slagen. Een van de gezinnen was een turks gezin aan de Beneluxstraat.

Totaal zijn wij bij vijf bewoners/gezinnen in huis geweest voor een gesprek waarvan er daadwerkelijk in 4 gevallen een vragenlijst is ingevuld. De bewoners woonden respec-tievelijk op de Roge Sas (1), de Beneluxstraat (2) en de Schoutstraat (1). Een van de woningen aan de Beneluxstraat bleek bewoond door een chinees gezin dat als politiek-vluchteling in Nederland was terechtgekomen. Zij waren pas een maand in Nederland met tot gevolg dat er bijna geen communicatie mogelijk was.

(12)

De vier respondenten hebben antwoorden gegeven op de vragen van onderstaande vragenlijst: VRAGENLIJST: - 1) - 2) - 3) - 4) - 5) - 6) - 7) - 8) - 9) - 10) - 11) - 12) - 13) - 14)

Hoe lang woont u al in de wijk Sint-Albert in Sas van Gent? Waar woonde u voorheen?

Hoe woonde u toen?

Hoe is de gezinssamenstelling?

Wat is de reden van uw keuze om in Sas van Gent te komen wonen? Wat vindt u van de 'kwaliteit' van uw woning?

Wat vindt u van de 'kwaliteit' van uw woonomgeving?

Wat vindt u van het 'voorzieningen-niveau' in Sas van Gent? Van welke voorzieningen maakt u gebruik in Sas van Gent? Welke voorzieningen mist u in Sas van Gent?

Ben u op de hoogte van het bestaan van een bewonersbelangenvereniging in de wijk Sint-Albert?

Ben u lid van de bewonersbelangenvereniging?

Praat u weI eens met anderen over de 'kwaliteit' van uw woning en uw woonom-geving?

Als u gevraagd zou worden om mee te werken/ denken aan oplossingen voor een structure Ie verbetering van de wijk Sint-Albert, zou u daar dan bereid/bereikbaar voor zijn?

(13)

Onderzoek naar de achleruitgang van het leefmilieu in de wijk 'Sin/-Albert' in Sas van Gent

In chronologische volgorde van afname worden de antwoorden hieronder weergegeven:

RESPONDENT 1: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 - 14 1 week

Amsterdam / Hoek (Zeeuws-Vlaanderen)

_.

eengezmswomng

2 personen (man/vrouw)

+

1 hond

beroepsmatig, goederenvervoer van de N .S.

de woning was helemaal uitgewoond, en er is bijna niets door de woningbouw-vereniging aan opgeknapt; de bewoner he eft er zelf 5 we ken aan moeten ver-bouwen om het bewoonbaar te maken; zelfs de stopcontacten moest hij zelf vermeuwen;

kan beter nog geen idee

de supermarkt in het dorp

?

nee

ja, op het werk; daar had hij afgelopen week pas voor het eerst gehoord dat men de wijk Sint-Albert "Klein-Vietnam" noemde vanwege de vermeende vechtpartijen die er zich in het verleden hebben afgespeeld;

positief

De vrouw woonde al een paar jaar in de wijk en uit haar uitspraken bleek dat zij onder-tussen al aan de situatie in de wijk gewend was. Haar ouders woonden ook in de wijk, in de Statenstraat, als enige bewoners in een blok van vier onder een kap. Volgens de vrouw hebben de andere drie huizen de afgelopen drie jaar leeggestaan. In de lege huizen wonen hele kattenkolonies maar dit schijnt haar ouders niet van de wijs te brengen. De mensen zijn volgens haar zeer tevreden en blij dat ze met niemand rekening hoeven te houden. Om hun eigen woning op kwaliteit te brengen hebben de ouders zelf vele duizenden guldens aan de woning verbeterd. Bij een eventuele sloop van deze huizen zouden deze mens en waarschijnlijk nooit schadeloos gesteld worden voor hun financiele inspanning aan de woning en te allen tijde tegen sloop ageren. Op de vraag of het echtpaar het niet raar yond dat de andere drie huizen in het blok leeg stonden, gaven ze geen duidelijk antwoord.

(14)

RESPONDENT 2: 1 6 1/2 jaar

2 Terneuzen (van geboorte) 3 flat/ eengezinswoning

4 aIleen

5 beroepsmatig

6 matig, de woning is heel slecht op temperatuur te krijgen door de vloerverwar-ming; verder is de respondent gauw tevreden en maakt zich nu weinig zorgen om de woning; de respondent wacht al een jaar op de renovatie van het leegstaande hoekhuis naast hem; dit huis zal door de woningbouwvereniging gerenoveerd worden en de respondent komt dan in het hoekhuis te wonen; om het gevoel te krijgen dat het zijn nieuwe huis gaat worden heeft de respondent de tuin van het hoekhuis al bijgewerkt en er een heg omheen geplaatst; echter de woningbouw is al zes maanden in gebreke om een kapotte roit in het hoekhuis te repareren waardoor men buitenstaanders vrij toe gang hebben tot de lege woning en alles wat los en vast zit kan worden weggesloopt; de respondent heeft dan ook de taak van politie/rechter overgenomen en tot twee keer toe iemand uit de lege woning geslagen; de respondent verklaart ook dat het huis en de omgeving hem aIleen maar raakt als het hem raakt;

- 7 slecht, maar er is het laatste jaar al veel verbeterd ten opzichte van de jaren daarvoor; de respondent is weinig gemotiveerd om zelf iets aan de woonom-geving te doen;

- 8 zou een heel stuk beter kunnen; vroeger was Sas van Gent een trekpleister voor winkelende Belgen op zondag, terwijl er nu niets open is behalve de 'sex-paleizen';

9 de supermarkt in Sas van Gent

10 winkels open op zondag en een goede kroeg;

11 Ja

12 nee nog' niet, maar wordt weI lid aIleen om de vereniging te steunen; de respondent noemt zichzelf 'niet-sociaal' genoeg om lid te zijn van een; vereniging

13 af en toe met een kennis uit de straat

14 nee

De man omschreef de mensen verder op in de Beneluxstraat als uiterst 'a-sociaal'. Door de voorzitter van de bewonersbelangenvereniging was de man benaderd met de vraag of hij zijn auto niet meer in de tuin wilde parkeren. De man had geantwoord dat hij dit in eerste instantie had gedaan vanwege de sociale onveiligheid in de straat. Hij wilde niet dat z'n auto zou worden opengebroken en plaatste hem daarom in de tuin. Hij had weI in de gaten gekregen dat z'n grasveldje er van kapot ging en heeft z'n auto dan ook weer normaal in de straat staan. De man pleitte weI voor een wijkagent zoals hij die vroeger in Terneuzen had meegemaakt. De man was verder heel slecht te spreken over de Woningbouwvereniging 'Sas van Gent - Vooruit', omdat deze slecht of helemaal niet reageert op klachten.

(15)

Onderzoek naar de achteruitgang van het leefmilieu in de wijk 'Sint-Albert' in Sas van Gent

RESPONDENT 3:

1 4 maanden

2 Amsterdam

3 etage woning

4 4 personen (man/vrouw + 2 kinderen)

5 respondent wilde weg uit een 'onleetbare' stad als Amsterdam 6 redelijk, voldoende om goed in te wonen

7 dooie saaie straat met slechte verlichting die's avonds luguber overkomt 8 goed, alles is op fiets afstand bereikbaar

9 aIle benodigde spullen worden in het centrum van Sas van Gent aangeschaft 10 meer betaalbare winkels zoals een Zeeman etc.

11 nee

12

13 nee, nog weinig contact gehad 14 positief

De vrouw merkte op dat er nooit informatie binnen komt over de activiteiten van het buurthuis in de wijk, waardoor ze ook nooit naar het buurthuis toe ging.

(16)

Onderzoek naar de aChleruitgang van het leefmilieu in de wijk 'Sint-Alben' in Sas van Gent

RESPONDENT 4:

1 3 jaar

2 Sas van Gent

3 andere koopwoning in Sas van Gent in de wijk Sint-Albert 4 2 personen (man/vrouw)

5 streekgebonden (Sas van Gent en Terneuzen)

6 zeer goed, nieuw huis

7 slecht, er wordt niets afgemaakt door de gemeente en de gemeente werkt zelfs tegen als particulieren iets willen verbeteren

8 voor de respondent goed omdat hij alles met de auto kan doen; voor de buurt denkt hij dat de voorzieningen bedroevend slecht zijn;

9 aIle voorzieningen in de omgeving

10 bushalte en een variatie in winkels in Sas van Gent 11 ja

12 nee 13 af en toe 14 ja

Ze hebben het gevoel dat de goede wijk bij hun huis eindigt en het laat hun koud wat er verder in de wijk gebeurt, omdat men niet anders gewend is. Het schijnt zo'n vijf jaar terug nog veel slechter geweest te zijn. Het gevoel komt weI naar boven om de complexen aan de Beneluxstraat gewoon plat te gooien.

(17)

Onderzoek naar de achteruitgang van het leefmilieu in de wijk 'Sint-Albert'in Sas van Gent BIJLAGE 3 {NAAM} {ADRES} {POSTCODE} {PLAATS} Datum Onderwerp Referentie 24 april 1991 (wo)

Onderzoek achteruitgang leefmilieu wijk Sint-AIbert BWE375 {REFERENTIE}

Geachte {NAAM},

Om inzicht te krijgen in de achtergronden van de achteruitgang van de leefbaarheid van de wijk Sint-AIbert, in Sas van Gent, is er door de Wetenschapswinkel Zeeland, in Middelburg, een onderzoeksopdracht verleend aan de Bouwkundewinkel van de Tech-nische Universiteit Eindhoven.

In het kader van het 3e jaars TI-project, en de wens om onderdelen van de studie in de praktijk te kunnen toepassen, hebben ondergetekenden zich voor de opdracht ingeschre-ven bij de Bouwkundewinkel.

Onderdeel van dat onderzoek zijn de afnames van interviews met het door het onder-zoeksteam omschreven waarnemingselement. De definitie van het waarnemingselement luidt: 'AIle personen c.q. door personen vertegenwoordigde instituten die betrokken zijn of worden bij het bepalen, dan weI de uitvoer van, het beleid voor en in de wijk Sint-Albert in Sas van Gent.'

Onlangs bent u door een medewerker van ons onderzoeksteam benaderd en heeft u uw medewerking aan een interview toegezegd. Het interview zal zoals afgesproken plaats vinden op {DATUM}{TIJDSTIP} te {PLAATS}.

Bij het interview zuHen aHeen medewerkers van het onderzoeksteam aanwezig zijn. De resultaten zuHen zo worden samengevoegd dat geen gegevens van afzonderlijke geYnter-viewden te herkennen zijn. Hiermee is uw privacy gewaarborgd.

Bij voorbaat danken wij u voor uw bereidwillige medewerking. Hoogachtend,

Het onderzoeksteam, ing. Marc P.J. Kemink ing. Joris J.M.E. de Vries pia Aalbersestraat 18 1814 RH ALKMAAR tel: 072 - 150089

(18)

Onderzoek naar de achteruitgang van het leefmilieu in de wijk 'Sint-Alben'in Sas van Gent BIJLAGE 4 NOTULEN: Notulen d.d. 01/05/91 aanwezig: mw. D.S. Lie-Oostdijck dhr. F.P. Janssens mw. Kamp-Monteban dhr. A. Vermoet Ronald Lutz Marc Kemink Joris Jan de Vries

Eindhoven, 1 mei 1991 (wo)

(BBV) (BBV) (BBV) (BBV) (WeWi Zeeland) (TUE Bouwkunde) (TUE TEMA-TOK)

(19)

Onderzoek naar de aChleruitgang van het leefrnilieu in de wijk 'Sint-Alben' in Sas van Gent

BIJLAGE 5

LIJST MET GEINTERVIEWDEN

- De heer A.AN. Biesbroeck

Directeur van het makelaarskantoor Kindt en Biesbroeck te Hulst en in zijn functie verantwoordelijk voor het beheer en het toewijzingsbeleid van de ABREKA-woningen aan de Beneluxstraat 11-25 en 39-57.

- De heer 1. de Feijter

Administrateur van de Woningbouwvereniging 'Sas van Gent - Vooruit'.

- De heer P.A.A.M. de Groene

Post-commandant van het korps van de Rijkspolitie Groep Midden Zeeuwsch-Vlaanderen te Axel en in zijn functie verantwoordelijk voor aIle politietaken in Sas van Gent.

- De heer R.R.l. de Houck

Secretaris van de Woningbouwvereniging 'Sas van Gent - Vooruit' en in zijn functie als lid van het dagelijks bestuur verantwoordelijk voor de het woningpark van de woningbouwvereniging. Als lid van de toewijzingscommissie is de heer Houck tevens direct betrokken bij de aanname en plaatsing van nieuwe bewoners in de wijk Sint-Albert.

- De heer F. Luime

Hoofd technische dienst van de Woningbouwvereniging 'Sas van Gent -Vooruit' en in zijn functie verantwoordelijk voor de kwaliteitsbewaking van het woningpark van de woningbouwvereniging. Als lid van de toewijzingscom-missie is de heer Luime tevens direct betrokken bij de aanname en plaatsing van nieuwe bewoners in de wijk Sint-Albert.

- De heer Princen

Gemeente-ambtenaar, hoofd van de sociale dienst en afdeling welzijn, en in zijn functie verantwoordelijk voor de opzet van de 'Beleidsnotitie aanpak sanering wijk St. Albert'. Als lid van de toewijzingscommissie van de Woningbouwvereniging 'Sas van Gent - Vooruit' is de heer Princen tevens direct betrokken bij de aanname en plaatsing van nieuwe bewoners in de wijk Sint-Albert.

- Mevrouw ing. 1.M.H.M. van Rest

Burgemeester van de gemeente Sas van Gent en in haar functie verantwoor-delijk voor de portefeuille 'Openbare Werken'.

- De heer C.l. Ritico

Gemeente-ambtenaar, van de afdeling algemene- en juridische zaken en in zijn functie verantwoordelijk voor de opzet van de 'Beleidsnotitie aanpak sanering wijk St. Albert'.

(20)

Onderzoek naar de achteruilgang van helleefmilieu in de wijk 'Sint-Albert'in Sas van Gent

BIJLAGE 6

VOORZIENINGENPAKKET

Sociale infrastructuur [3]

- winkelvoorzieningen (winke1centra op stad c.q. buurtniveau en/of buurtwinkels)

- winkel-differentiatie (branches)

- scholen (basis,- middelbaar en/of hogeronderwijs) - school-differentiatie (openbaar,- bijzonderonderwijs) - kinderopvang

- overheids- en semi-overheidsdiensten (maatschappelijk werk, sociale dienst, P.T.T.)

- banken

- nutsbedrijven (gas, water en/of licht)

- industrie (werkplaatsen, bedrijven en/of groothandel) - kantoren (geen overheidsinstellingen)

- gezondheidszorg (ziekenhuis, GG&GD, consultatiebureau, wijken kraam-verpleging, gezondheidscentra, huisarts, tandarts en/of apotheek)

- sportaccomodaties (specifiek)

- recreatie- en verenigingsaccomodaties - horeca-instellingen (cafe, restaurant) - kerken en kerkelijke instellingen

- culturele instellingen (theater en/of bioscoop)

FYSIEKE OMSTANDIGHEDEN

Technische infrastructuur

- afwisseling in de bebouwing - afstanden tussen de bebouwing

- situering woningen ten opzichte van de straat

- speelmogelijkbeden voor kinderen tussen de bebouwing - straatmeubilair

- parkeergelegenheid

- hoeveelheid en kwaliteit van de openbare groenvoorziening - aanwezigheid pleinen / parken

- afstand woningen tot de sociale infrastructuur op zowel wijk- als stadsniveau b.v.

- afstand woning - winkelvoorziening voor de dagelijkse boodschappen - afstand woning - stadscentrum

- afstand woning - openbaar vervoer (bus, trein) - afstand woning - werk

(21)

Onderzoek naar de achteruitgang van het leefrnilieu in de wijk 'Sint-Albert' in Sas van Gent

SOCIALE OMGEVING

Buurtgebondenheid [1]

- bij de omschrijving van het begrip 'buurtgebondenheid' wordt in de meeste gevallen uitgegaan van het begrip 'buurt';

'buurt' doeit op een geografisch omlijnd segment van een stedelijk woongebied waarbinnen bewoners of een categorie ervan in meerderheid een 'sociaaI-systeem' vormen; opgemerkt dient te worden dat de toevoeging 'stedelijk' niet inhoud dat de 'buurtgebondenheid' zich niet hoeft te beperken tot stedelijke woongebieden; een 'sociaal-systeem' hoeft geen betrekking te hebben op een meerderheid, daar het ook om een minderheid kan gaan; of er sprake is van meer- of minderheden is afbankelijk van de begrenzing van de 'buurt'.

- een andere definitie van 'buurt' doeIt op een betrekkelijk klein geografisch gebied bewoond door een groep 'gezinnen' die wegens hun gemeenschappe-lijke woonplaats zich met eikaarverbonden voeIen; opgemerkt dient te worden dat er beter gesproken kan worden van 'huishoudens' in plaats van 'gezinnen' terwiji het 'zich met eikaar verbonden voeIen' geen noodzakelijke voorwaarde hoeft te zijn.

- bij een koppeling van het begrip 'buurt' aan de beleving van een woongebied of een deel ervan kunnen er drie dimensies worden onderscheiden die een rol spelen bij 'buurtgebondenheid'

- dimensies: - een cognitieve, de mate waarin men zich met een buurt kan identificeren ;

- een affectieve, de gevoelens die men heeft ten opzichte van een woongebied;

- een utilitaire, gebruik van aanwezige voorzieningen

de achtergronden van de verschuiving van het begrip 'buurt' naar de belevings-aspecten zijn de veranderingen die zich in buurten hebben voorgedaan zoais de atbrokkeling van sociale systemen en de veranderende rol van buren

- aspecten: - fysieke (geografische) - sociale

- cuItureIe - economische

(22)

Sociale doelstellingen van de wijkgedachte [5]

- 'sociale integratie'; bevorderen van de 'sociale integratie' door middel van een stedebouwkundige opzet die de contacten tussen de wijkbewoners op een vrijblijvende en ongedwongen wijze stimuleert; door een gematigd heterogene bevolkingssamenstelling na te streven naar Ie eftij den, gezinsfases, 'sociale beroepsgroepen' en woon- en leefstijlen, tevens een bevordering van de sociale integratie tussen verschillende 'bevolkingscategorieen'

- 'democratisering'; bevorderen van inspraakprocessen en zelfbestuur, voor rover dit laatste niet in strijd is met hogere belangen, met als doeleinden ... vergroting van de betrokkenheid van de bewoners met hun wijk, versterking van de democratie en stimulering van de mondigheid en het verantwoor-delijkheidsbesef van de burgers voor de wijk, de stad en het land

Een nadere omschrijving van de begrippen sociale integratie en democratisering op wijkniveau [5]

- sociale integra tie:

- een zekere mate van samenwerking

- tot op zekere hoogte overeenstemming in ideeen over het te volgen beleid - een dosis wederzijdse sympathie

- de wil tot samenwerking

- sociale integratie op wijkniveau komt voornamelijk tot uiting in:

- het zich voordoen van vrij veel 'sociale relaties' tussen de bewoners van een wijk, maar niet tussen aIle wijkbewoners, waarbij deze 'sociale relaties' in het algemeen worden gekenmerkt door een zekere vrijblijvendheid, en daarmee samenhangend er in het algemeen geen sprake zal zijn van een sterke sociale controle

- het zich voordoen van vrij veel bewonersactiviteiten op wijkniveau ondermeer tot uiting komend in het organiseren van allerlei evenementen en in het verenigingsleven, zowel in bewonersorganisaties die primair gericht zijn op recreatieve activiteiten als in bewonersorganisaties die zich voornamelijk rich ten op dienstverlening en belangenbehartiging

- het bestaan van belangstelling bij een niet onbelangrijk deel van de bewoners voor de wijksamenleving, voor bewonersactiviteiten op wijkniveau, en voor problemen die zich afspelen op het niveau van de wijk

- het zich in sociaal opzicht 'thuisvoelen' in de wijk, in de zin dat men zich in redelijke mate sociaal gelntegreerd voelt in de wijk en het wonen en leven in de wijk in het algemeen niet wordt gekenmerkt door gevoelens van 'sociale isolatie'.

(23)

Een Op sociale integratie afgestemde leefbare stedelijkheid [5]

Een op sociale integratie afgestemde leefbare stedelijkheid zal de volgende kenmerken vertonen:

- 'sociale heterogeniteit' van het grotere verband en een zekere 'homogeniteit', vooral naar levensstijlen, van de kleinere verbanden

- relatief veel contacten tussen aIle bevolkingscategorieen welke leiden tot een zekere tolerantie en mogelijkheden tot uitgroei tot volwassen persoonlijkheden

- onderling hulpbetoon in probleemsituaties ook als die van langere duur zijn

- ruimte voor het beleven van 'individualiteit' en beleving van de eigen identiteit van groepen

- inspraak medezeggenschap en medebeheer door aIle betrokken zonder dat een bepaalde groep de overhand heeft

Heterogeniteit (volgens Van Doorn) [5]

- de sexen; vanwege zijn beroep is de man het grootste deel van de tijd afwezig uit de wijk, terwijl het leven van de vrouw veel sterker aan de wijk gebonden is, te meer omdat voor de vrouwen de afstand tot het stadscentrum vaak te groot is geworden voor het regelmatig winkelen en het onderhouden van contacten met oude kennissen en familieleden elders in de plaats; deze situatie, die de wijk voor de man een vrij g~ringe betekenis geeft en tegelijk de vrouw dwingt het wijkmilieu zeer sterk te ondergaan, leidt ertoe dat de eventuele integratieproblematiek voor zover het de wijk betreft, eigenlijk in hoofdzaak bij de vrouw moet worden gezocht

- leeftijd; naarmate het kind opgroeit neemt ook de actieradius waarin het zich beweegt toe, zowel voor school, werk, als recreatie; in deze ruimtelijke distan-tieverschillen tussen woning en voorziening ligt tevens besloten de toenemende sociale distantie van de opgroeiende wijkbewoners ten opzichte van de eigen wijk om vervolgens na stichting van een gezin weer meer 'gesettled' te worden, en tenslotte als bejaarde weer op een kleinere ruimtelijke levenskring terug te vall en

- herkomstgroepen; in tegenstelling tot de meeste oudere stadswijken die vaak een grote kern hebben van stedelijke bewoners, waardoor de toegestroomde niet-stedelijke element en snel kunnen worden opgenomen, constitueert de bevolking van nieuwe wijken zich uit gezinnen, die allen vreemd zijn in de nieuwe omgeving; deze vreemdheid geldt vooral voor degenen die rechtstreeks van het 'echte' platteland komen, maar eveneens voor de voormalige bewoners van buurten in de binnenstad

(24)

- status,- en beroepsgroepen; mede door de heersende woningnood, die de gezinnen dwingt tot het accepteren van onderdak 'tout court', is de 'sociale heterogeniteit' van de nieuwe wijken groter dan waar ook; voorlopig vrezen wij dat de 'heterogeniteit' een belemmering inhoudt voor de integratie van de wijk als lokale gemeenschap, omdat de belangstelling- en actievelden van de diverse sociale groepen elkaar te weinig dekken

Sociale vernieuwing [12]

'Hardnekkige achterstanden blijken moeizaam te bestrijden. Terwijl een gestage groei van de werkgelegenheid velen weer kans biedt op betaalde arbeid, dreigen anderen blijvend de aansluiting te miss en. Vastgesteld moet worden dat ondanks grote inspannin-gen van maatschappelijke organisaties en overheden en ondanks veel persoonlijke inzet toch grote groepen burgers in de zijlijn dreigen te geraken.'

Met deze passage begint de nota 'Sociale Vernieuwing' van het kabinet, met als ondertitel 'opdracht en handreiking'. De nota is een opdracht aan gemeenten om zich samen met maatschappelijke organisaties in te spannen om die mens en, die de aansluiting dreigen te verliezen op maatschappelijk en sociaal-economisch niveau, een nieuw perspectief te bieden. Een handreiking van het kabinet om het de gemeenten makkelijker te maken een integraal beleid te voeren met zo min mogelijk bureaucratische regelgeving. Een handreiking ook met in hoofdzaak reeds bestaande en slechts bescheiden extra financiele middelen.

Om een beeld te geven van de activiteiten op het gebied van de sociale vernieuwing zal het beleid van de gemeente Alkmaar worden belicht. Een brede stedelijke discussie heeft in de gemeente Alkmaar geleid tot het uitstippelen van twee hoofdlijnen waarbij voor het onderzoek de belangrijkste luidt: 'een verbetering van de dagelijkse leefomgeving '. Voor de uitwerking van de hierboven beschreven hoofdlijn zal verder worden ingegaan op het project 'verbetering woon- en leefmilieu' volgens de buurtbeheer methode. De hoofdlijn kan worden gesplitst in drie beheeraspecten te weten actief beheer, stedelijk beheer en buurtbeheer.

In de nieuwe visie over actief beheer is het beheren van de fysieke buitenruimten erop gericht dat de verschillende objecten hun actuele functies adequaat kunnen blijven uitoefenen. Bewust wordt gesproken over actuele functies want er zal voortdurend sprake zijn van aanpassingen daarin onder invloed van maatschappelijke ontwikkelingen. Een open oog voor die maatschappelijke ontwikkelingen is nodig en de veranderingen zullen steeds een actieve maar tegelijk kritische benadering vragen. De veranderingen moeten niet worden afgewacht maar veel meer worden opgezocht, het zogenaamd actief beheer. De overheid zal niet aBe taken zelf en voor eigen rekening kunnen uitvoeren, maar ook geledingen uit de samenleving kunnen daaraan een bijdrage leveren. Zo'n bijdrage zou kunnen bestaan uit een vorm van meedenken en meeontwikkelen en zelfs een actieve bijdrage, in de vorm van zelfwerkzaamheid, van burgers is denkbaar. Bovendien zal hiermee de betrokkenheid van de burger met het weI en wee van zijn woonomgeving worden vergroot.

(25)

Onderzoek naar de aChleruitgang van het leefmilieu in de wijk 'Sint-Alben'in Sas van Gent

Binnen het stedelijk beheer moeten beheeractiviteiten worden ontplooid door verschil-lende gemeentelijke diensten, nutsbedrijven, woningbouwcorporaties en wijken buurt-or-ganisaties. Iedere beheerinstantie heeft zijn eigen werkwijze, veelal omdat de werksoort verschilt. Daarboven heeft iedere instantie een eigen autonomie. Hierdoor is het moeilijk om activiteiten te coordineren. De huidige beheerpraktijk toont dat de samenhang in beheer-activiteiten vaak ontbreekt en dat middelen veelal ongecoordineerd worden ingezet. Gekomen dient te worden tot vernieuwing van stedelijk beheer, waarbij gestreefd moet worden naar samenhang en afstemming tussen uiteenlopende beheer-activiteiten. Hoewel de gehele bestaande stad werkterrein van beheer hoort te zijn, is het goed de aandacht daarvoor te rich ten op et:;n deelgebied, een buurt, daar waar concrete problemen voor bewoners zich voordoen. Via de systematiek van het 'buurtbeheer' kan de gewenste integratie technisch maar vooral ook maatschappelijk tot stand worden gebracht als onderdeel van het totale stedelijk beheer.

Op het niveau van het buurtbeheer kan worden gesteld dat de kwaliteit van de dagelijkse leefomgeving voor de wijkbewoners van groot belang is. De leefomgeving verandert voortdurend wat een continue zorg en aanpassing nodig maakt. Ten dele zijn de oorzaken van de veranderingen in de buurt/wijk zelf te vinden maar deels zijn ze het gevolg van buurtoverschrijdende, stedelijke, provinciale en zelfs landelijke ontwikkelingen op maatschappelijk en sociaal-economisch niveau. De zorg voor de leefbaarheid van de dagelijkse leefomgeving, zo wijst de praktijk uit, is het meest effectief als de aanpak per wijk of buurt plaatsvindt. Buurtbeheer omvat het samenstel van activiteiten van de bewoners, woningbouwcorporaties, gemeente en andere betrokkenen, gericht op het tegengaan van ongewenste en het stimuleren van gewenste ontwikkelingen met als doel het verbeteren en behouden van de kwaliteit van het woon- en Ieefmilieu.

Hieronder voIgt de scriptie 'Buurtbeheer in Alkmaar: een gemeentelijke ontwik-kelingstaak' waarin een nadere uitwerking van buurtbeheer wordt gegeven.

- Buurtbeheer is niet een doel op zich maar een methode van werken. De doeistelling waaraan gewerkt dient te worden, is het verbeteren van de wonin-gen en het woon- en leefmilieu op een zodanige wijze dat de buurt/wijk Ieefbaar blijft door kwalitatief goede woningen, een op de wensen van de bewoners ingerichte woonomgeving, een gevoel van sociale veiligheid, beperking van vervuiling en vandalisme, een zekere mate van sociale controle en een gevoel van betrokkenheid.

- Problemen en maatregelen zullen per buurt verschillen. Dit is een gegeven waarmee bij het formuleren van een buurtbeheerbeleid rekening moet worden gehouden. Afbankelijk van de situatie zal bekeken moeten worden welke instrumenten kunnen worden ingezet en welke organisatievorm zal worden gekozen. Voor het introduceren van buurtbeheer en vervolgens de or-ganisatorische vormgeving van het buurtbeheerproces is een belangrijke taak toegedacht aan de gemeentelijke overheid. Dit vanuit de gedachte dat de gemeente voorwaarden moet scheppen voor het functioneren van de buurt-samenleving.

(26)

- De aanpak door middel van buurtbeheer dient te worden opgebouwd door te starten in een aantal nader te bepalen buurten/wijken, waarin maatschap-pelijk gezien van een achterstandssituatie sprake is en overigens aan te sluiten bij initiatieven die reeds uit het 'veld' zijn opgekomen.

Als uitgangspunten van buurtbeheer zijn de volgende onderdelen van belang:

- samenwerking is bij buurtbeheer van belang; hierbij wordt er vanuit gegaan dat verschillende partijen hun steentje bijdragen;

- getracht moet worden buurtbeheer eenvoudig te houden en te richten op concrete problemen in de buurten;

- buurtbeheer is in de eerste plaats probleemgericht en activeert betrokken partijen oplossingen te bedenken;

- buurtbeheer is een voortdurend zoeken naar nieuwe oplossingen waarbij de grenzen van bestaande structuren moeten worden afgetast en zonodig worden doorbroken;

- bij buurtbeheer moeten de wens en van de bewoners bespreekbaar zijn; - buurtbeheer heeft pas kans van slagen als bewoners de voordelen van een

dergelijke aanpak onderkennen;

- zowel de gemeente als de overige actoren in het buurtbeheer-project moeten bereid zijn bestaande geldstromen anders te richten, d.w.z. meer per buurt/wijk te budgetteren zonder dat van financiele versnippering sprake is.

Bij de organisatie van het buurtbeheer gaat het niet zozeer om vermindering van de gemeentelijke bemoeienis maar om en andere opstelling van de gemeentelijke diensten en overige beheerders. De thematische, vakdisciplinaire aanpak zal meer plaats moeten maken voor een wijkgerichte methode van werken. Door op buurt/wijk-niveau een uit-voeringsgericht beheerteam in te stell en kan aan het vorenstaande worden voldaan. Als taken van het beheerteam kunnen worden vastgesteld:

- het integreren/afstemmen van bestaande plannen en ideeen; - het opstellen en vaststellen van een fasering in tijd;

- het op elkaar afstemmen en uitvoeren van de werkzaamheden; - evalueren van het project;

- doel van voorstellen voor de follow-up.

De samenstelling van de vertegenwoordigers in het beheerteam is afbankelijk van de zwaarte en de aard van de problemen in de betreffende buurt. In ieder geval zullen de bewoners en vertegenwoordigers die beroepsmatig met de buurt/wijk te maken hebben een plaats moeten krijgen, zoaIs:

- vertegenwoordigers van gemeente, gemeentelijke diensten, politie; (bij de personele invulling van de vertegenwoordigers van de gemeentelijke instellin-gen zal zoveel mogelijk kunnen worden aangesloten bij reeds bestaande

(27)

buurt/wijk-contact functionarissen)

- vertegenwoordigers van woningbouwcorporatie en/of woningbeheerders; - vertegenwoordigers van bewonersbelangenvereniging ;

- buurt-opbouwwerkers;

- buurt/huismeester(s) (door middel van banenpools kunnen aan deze buurt/huismeester(s) eventueel werkeloze jongeren worden toegevoegd voor allerlei kleine werkzaamheden in de buurt/wijk).

De activiteiten van het beheerteam zijn in willekeurige volgorde onder te verdelen in:

- activiteiten t.b.v. de woningverbetering:

- zorgdragen voor kwalitatief goede woningen nu en in de toekomst; - creeren van een goed leefklimaat;

- deelactiviteiten: - het maken van nieuwsbulletins waarin wordt aan-gegeven wat de bewoners kunnen verwachten; - het houden van een spreekuur m.b.t.

klachtmel-dingen;

- in samenspraak met de bewoners bekijken in hoeverre zij ingeschakeld kunnen worden bij sig-nalering van klachten;

- het maken van gemeenschappelijke afspraken over woongedrag; deze afspraken dienen gericht te zijn op het voorkomen van vandalisme, vervuiling en overlast.

- activiteiten t.b.v. de verbetering/herinrichting van de woonomgeving;

- een woonomgeving realiseren die tegemoet komt aan de wens en van de bewoners;

- een zodanige aanpak ontwikkelen dat minder kans bestaat op vandalisme en vervuiling; snel hers tel moet vandalen ontmoedigen;

- deelactiviteiten: - op basis van een inventarisatie van klachten en wensen zal m.b.t. de woonomgeving een gezamen-lijk plan van aanpak kunnen worden opgesteld; bij dit plan gaat het niet aIleen om het aantrekkelijk maken van b.v. de groenvoorzieningen en speelplaatsen, maar zal er juist op een creatieve manier gezocht moeten worden naar oplossingen van de problemen.

- activiteiten t.b.v. het vergroten van de betrokkenheid van de bewoners. - bewoners weer het gevoel geven dat het hun eigen buurt/wijk is waarin zij

wonen en waarvoor zij wat voor over moeten hebben; - verbeteren van onderlinge contacten;

- deelactiviteiten: - starten van allerlei buurtactiviteiten.

(28)

Onderzoek naar de achteruitgang van het leefmilieu in de wijk 'Sint-Alben'in Sas van Gent

Buurtbeheer [12]

In het kader van de sociale vernieuwing zou er gewerkt moeten worden aan de opzet van buurtbeheerplan. Een buurtmeester wonende en kantoorhoudende in de wijk zou een eerste aanzet kunnen zijn. Om een beeld te kunnen krijgen van de inhoudelijke aspecten van de functie van een buurtmeester wordt in het navolgende gedeelte een functie-beschrijving uitgewerkt.

- Een voorwaarde voor het buurtmeesterschap is betrokkenheid bij de wijk. De buurtmeester is de contactpersoon in de wijk en heeft een voorbeeldfunctie.

- De buurtmeester dient dagelijks een spreekuur te houden. Dit om kleine problemen op te lossen of te verwijzen naar instanties waar men voor dat soort zaken moet zijn. Het kan natuurlijk ook zo zijn dat juist hier signalen doorklinken waarom het op een bepaalde plek niet goed gaat. De buurtmeester moet dan maatregelen treffen om dit op te lossen al dan niet met inschakeling van bevoegde instanties, verhuurders, gemeente, enz.

- Voorlichting in aIle mogelijke facetten, op de basisschool maar ook aan bewoners in de wijk. Dit bij voorkeur in het wijkcentrum om deze functie tevens te ondersteunen. In dit kader kan ook gedacht worden aan het regel-matig organiseren van schoonmaakdagen waarbij leerlingen van de basisschool en de bewoners uit de wijk betrokken worden. De buurtmeester zal als trekker van deze gerichte acties moeten fungeren. Het daadwerkelijk zelf schoon-maken van de wijk is niet als directe taak weggelegd voor de buurtmeester. Deze functie moet meer worden gezien in de sfeer van toezichthouden en het geven van voorlichting.

- Begeleidt jongeren bij beheerprojecten, zoals opruimacties, verwijderen van graffiti.

- De buurtmeester dient na te gaan of bewoners zich houden aan de regels van het aanbieden van (grof)huisvuil en moet zonodig corrigerend optreden tegen bewoners die zich niet aan deze regels houden. Hier ligt als het ware een opvoedende taak weggelegd voor de buurtmeester.

- De buurtmeester dient goede contacten te onderhouden met de gemeente in het bijzonder met de gemeentelijke buurtbeheerder om zo tot betere afspraken te komen over werkzaamheden in de buurt. Ook heeft de buurtmeester directe contacten met de woningbouwvereniging en/of woningbeheerders, buurten wijkwerk, wijkagent, wijkcentrum en natuurlijk met bewoners. Tevens dient de buurtmeester contact en te onderhouden met de bewonersbelangenvereni-ging om tot een goede wisselwerking te kunnen komen. De buurtmeester is de spil waar alles om draait.

- De buurtmeester heeft zitting in het buurtbeheerteam waarin signalen uit de buurt, welke niet direct zijn op te lossen, kunnen worden doorgegeven.

(29)

Onderzoek naar de achteruitgang van het leefmilieu in de wijk 'Sint-Albert' in Sas van Gent

- De buurtmeester houdt klachten en werkzaarnheden bij in een logboek of dagrapport met inachtname van privacy-aspecten.

Resumerend kan de functie van een buurtmeester worden getypeerd als betrokken bij de wijk, houdt een spreekuur, geeft voorlichting, begeleidt jongeren, treedt corrigerend op, onderhoud contacten in de wijk, heeft zitting in het buurtbeheerteam en houdt klach-ten en werkzaarnheden bij.

De buurtmeester dient herkenbaar te zijn in de buurt, wat mogelijk met bedrijfskleding is aan te geven en de buurtmeester moet zich kunnen legitimeren. Hierbij moet niet gedacht worden om de buurtmeester als veldwachter te laten optreden!

De buurtmeester moet kantoor houden in de wijk op een zo centraal mogelijk gelegen plaats. De combinatie woning/kantoor kan hierbij een uitkomst bieden of een ruimte in de leegstaande lagere school 't Valckenest. De werktijden zullen gekoppeld zijn aan de kantooruren. WeI dient de buurtmeester tijd vrij te kunnen maken voor eventuele vergaderingen in de avonduren.

De buurtmeester is verantwoording verschuldigd aan de voorzitter van het buurtbeheer-team.

Evaluatie buurtbeheer

In de gemeente Alkmaar zijn in de eerste maanden van 1991 twee proefprojecten van start gegaan met be trekking tot buurtbeheer. De proefprojecten zijn opgezet in het kader van de sociale vernieuwing. De gemeente heeft de projecten nog niet kunnen evalueren, vanwege de korte peri ode waarin de projecten in de proefgebieden operationeel zijn. Het tweede project is namelijk pas gestart op 3 april 1991.

De Alkmaarse Huurders Overkoepeling (A.H.O.) heeft tijdens een openbare vergadering getracht de eerste aanzet te geven voor een algemene evaluatie. Dit in het kader van een thema-avond over buurtbeheer op 9 april 1991. Hieronder voIgt een verslag van een deel van de vergadering, waarin werd ingegaan op de twee proefprojecten.

"Buurtbeheer werkt prima in de twee proefgebieden in Alkmaar. In andere wijken waar bewoners net zo goed behoefte hebben aan een beter beheer van hun buurt, verandert echter niets". De hierboven conclusie wordt onderschreven door de Alkmaarse Huurders Overkoepeling (A.H.O.) in het kader van een thema-avond over buurtbeheer. De AH.O. vreest dat de twee proefgebieden door de gemeente te veel worden gebruikt als parade-paardjes, in het kader van de sociale vernieuwing. "We moeten alles op alles zetten om ervoor te zorgen dat het niet bij deze twee proefgebieden blijft", zei de heer A. Leek voorzitter van het A.H.O. De heer Leek beloofde de A.H.O.-leden (vertegenwoordigers van huurderscommissies uit de hele stad) bij de gemeente de Yinger aan de pols te blijven houden. Hij zei de indruk te hebben dat de voortgang van volgende projecten stagneert en heeft bij de gemeente al navraag gedaan. Het gevaar bestaat, zoals bleek op de vergadering, dat de problemen zich verplaatsen naar andere buurten. In een van de

(30)

Onderzoek naar de achleruitgang van het leefmilieu in de wijk 'Sint-Alben'in Sos van Gent

proefgebieden is het vandalisme (geregistreerde meldingen) met 70% afgenomen, maar heeft zich verplaatst naar de aangrenzende wijk.

De proefgebieden moeten volgens het A.H.O. duidelijk maken dat een goed buurtbeheer niet alleen vah of staat met de medewerking van de bewoners, maar ook met een daarop afgestemde organisatie bij woningbouwverenigingen en gemeente. Dat wat nu in de twee proefgebieden weI lukt en wat andere wijken maar niet voor elkaar schijnen te krijgen, geeft volgens Leek aan dat de afgestemde organisatie, bij woningbouwverenigingen en gemeente, nog niet is wat ze volgens het AH.O. moet worden.

Een bewoner die in een van de proefgebieden consequent zijn auto verkeerd parkeerde is, op verzoek van de buurtmeester, enkele dagen achter elkaar bekeurd. De bewoner parkeert nu keurig in het daartoe bestemde yak. Een lid van het buurtbeheerteam in dezelfde buurt, noemde dit voorbeeld met de toevoeging dat dingen zijn "die je in het verleden niet voor elkaar kreeg".

De buurtmeester, die de functie heeft gekregen uit de banenpool, is in beide proef-gebieden een belangrijke schakel tussen de buurt, de gemeente, de politie, de woning-bouwverenigingen en andere instanties. Bewoners kunnen bij hem hun klachten kwijt, terwijl hij zelf ongeregeldheden signaleert, die vervolgens naar de juiste personen of instanties wordt doorgespeeld.

De heer Leek noemde het voorbeeld van een buurt, waar de bewonersbelangenvereniging na jarenlang "met de kop tegen het ambtenarenapparaat te zijn aangelopen", is gestopt. "Wil buurtbeheer enige kans van slagen hebben, dan moet daar een einde aan komen en moet je als bewoners niet langer bij de gemeente van de ene naar de andere afdeling hoeven lopen om tenslotte nergens uit te komen", aldus Leek.

Verwaarloosd openbaar groen, zwerfvuil, verbetering van sociale- en verkeersveiligheid, bestrijding van vandalisme en veilige speelvoorzieningen zijn speerpunten van het buurtbeheer. In het buurtbeheerteam zitten alle betrokken partijen om tafe!. Gezamenlijk is een plan van aanpak gemaakt en de eerste resultaten zijn er. In een van de proef-gebieden zijn er verbeteringen aan de openbare verlichting aangebracht, heeft een van de woningbouwverenigingen gordijnen opgehangen in alle leegstaande woningen en is ze een onderzoek gestart naar de mogelijkbeid van flatsplitsing. In het andere gebied start men nog voor de bouwvak met het aanbrengen van verkeersremmende rnaatregelen. De gemeente is daar met de bewoners aIle speelvoorzieningen langs geweest om te onder-zoeken waar verbeteringen c.q. herstelwerkzaamheden no dig zijn. Afvalcontainers, die bij de flats in het proefgebied stonden en waarbij men, uit de verre omtrek met aan-hangwagens vol, grof huisvuil kwam storten, zijn, in alleen voor de flatbewoners toegankelijke containerhokken geplaatst.

Ook is er aandacht besteed aan 'donkere hoeken' bij de flats waar, volgens het buurtbeheerteam, wapens en drugs worden verhandeld. Tevens wordt er aandacht besteed aan de 'terreur' van de jeugd in het winkelcentrum en in de trapportalen en aan vandalen, die regelmatig 's avonds straatlantaarns kapot schieten met wapentuig.

(31)

Onderzoek naar de achleruitgang van het leefmilieu in de wijk 'Sint-Alben' in Sas van Gent

De proefgebieden beschikken over een eigen budget. Dat is volgens de A.H.O. een van de belangrijkste uitgangspunten. Een ander uitgangspunt is volgens Leek dat aIle partijen een volwaardige inbreng hebben in het overleg, zodat de bewoners niet het idee hebben enkel en aIleen voor het karretje van gemeente of woningbouwvereniging te worden gespannen. Als uitgangspunten noemde Leek verder professionele ondersteuning en een planmatige aanpak, waarbij woorden zo snel mogelijk in daden worden omgezet. De A.H.O. heeft zelf het voornemen om de buurtbeheerteams hulp te bieden bij de informatievoorziening naar de bewoners. De A.H.O. is op zoek naar iemand die vervan-gende dienstplicht moet vervullen. Een van de belangrijkste taken zal het uitgeven van wijkkranten zijn. De gemeente is bereid hiervoor geld vrij te maken.

BESTUURLIJK / ORGANISATORISCHE SITUATIE

Verantwoordelijkheidsniveau

- verde ling verantwoordelijkheden op: - provinciaal niveau (Provinciaal bestuur) - gemeentelijk niveau (Gemeentelijk bestuur)

- wijk/buurt niveau (woningbouw vereniging / bewonersbelangen) - verde ling politi eke c.q. religieuze stromingen op:

- provinciaal niveau (zetelverdeling gedeputeerde staten en politieke kleur Provinciaal bestuur)

- gemeentelijk niveau (zetelverdeling gemeenteraad en politieke kleur Gemeente bestuur)

- wijk/buurt niveau (kerkgemeenten) - opbouw gemeente:

- burgemeester en wethouders - gemeenteraad

- gemeentelijke instellingen:

- politie:

aanbieden c.q. toewijzen bestaande huisvesting / nieuwbouw

- bouw,- en woning toezicht - welstandscommissie

- openbare werken (reiniging / afvalverwerking / milieu)

- veiligheid

- bestrijding criminaliteit - bestrijding vandalisme

- belangen verenigingen (bewoners, ondernemers / investeerders) - overheidsvoorzieningen:

- subsidies:

Wetenschapswinkel Zeeland

- infrastructuur (wegen, transport en/of openbaar vervoer)

- stadsinrichting (straten / pleinen)

(32)

- groenvoorzieningen

- investeringen bedrijven (o.a. WIR) - huur

- huurgewenning - woningverbetering

(33)

BIJLAGE 7

ONDERZOEK NAAR DE ACHTERUITGANG VAN HET

LEEFMILIEU IN DE WIJK SINT-ALBERT

IN SAS VAN GENT

INTERVIEW

Een onderzoek door . ing. Marc P.l Kemink (student Bouwkunde) ing. loris IME. de Vries (student TeMa)

Begeleid door . drs. los Smeets (Technische Universiteit Eindhoven)

drs. Ronald Lutz (Wetenschapswinkel Zeeland)

Eindhoven, 1 mei 1991 (wo)

Col/egeprogramma 'Projectwerk 17/1'8'

Technische Universiteit Eindhoven

Faculteit Wijsbegeerte en Maatschappijwetenschappen F aculteit Bouwkunde / Sectie Stadsvemieuwing en Beheer

De Bouwkundewinkel is een van de acht wetenschapswinkels aan de Technische Universi-teit Eindhoven. Dit onderzoek is gedaan in het kader van het projectwerk bij de faculteit Bouwkunde, in samenwerking met de Wetenschapswinkel Zeeland.

De TUE aanvaardt geen aansprakelijkheid voor schade aan personen of zaken die voortvloeit uit de toe passing, of het gebruik van resultaten van het verrichte onderzoek, behoudens in geval van opzet, grove schuld of grove nalatigheid van de TUE of de onderzoekers.

(34)

HET INTERVIEW

Vragenlijst onderzoek naar de achteruitgang van het leefmilieu In de wijk Sint-Albert in Sas van Gent.

Naam interviewer .... Nummer respondent. Datum interview.

Plaats ... Tijdstip aanvang ... .

Instructie

Met de respondent is telefonische een afspraak gemaakt voor bovenstaande plaats en tijd. Wees stipt op tijd! De respondent heeft twee dagen voor bovengenoemde datum een bevestigingsbrief ontvangen met als inhoud:

Datum Onderwerp : Referentie :

Geachte

24 april 1991 (wo)

Onderzoek achteruitgang leefmilieu wijk Sint-A1bert

BWE375 91040

Om inzicht te krijgen in de achtergronden van de achteruitgang van de leefbaarheid van de wijk Sint-A1bert, in Sas van Gent, is er door de Wetenschapswinkel Zeeland, in Middelburg, een onderzoeksopdracht verleend aan de Bouwkundewinkel van de Technische Universiteit Eindhoven.

In het kader van het 3e jaars TI-project, en de wens om onderdelen van de studie in de praktijk te kunnen toepassen, hebben ondergetekenden zich voor de opdracht ingeschreven bij de Bouwkundewinkel.

Onderdeel van dat onderzoek zijn de afnames van interviews met het door het onderzoeksteam omschreven onderzoek-selement. De definitie van het onderzoekselement luidt: "Aile personen c.q. door personen vertegenwoordigde instituten die betrokken zijn of worden bij het bepalen, dan wei de uitvoer van, het beleid voor en in de wijk Sint-Albert in Sas van Gent."

Onlangs bent u door een medewerker van ons onderzoeksteam benaderd en heeft u uw medewerking aan een interview toegezegd. Het interview zal zoals afgesproken plaats vinden op mei 1991 om .00 uur op .

Bij het interview zullen aileen medewerkers van het onderzoeksteam aanwezig zijn. De resultaten zullen zo worden samen-gevoegd dat geen gegevens van afzonderlijke geinterviewden te herkennen zijn. Hiermee is uw privacy gewaarborgd. Bij voorbaat danken wij u voor uw bereidwillige medewerking.

Hoogachtend,

Het onderzoeksteam, ing. Marc P J. Kemink ing. Joris J.M.E. de Vries

pia Aalbersestraat 18 1814 RH ALKMAAR tel: 072 - 150089

(35)

Onderzoek naar de achteruitgang van het leefrnilieu in de wijk 'Sint-Albert' in Sas van Gent

I Hartelijk welkom, voorstellen. ... ..

Deze punten moeten voor het vragen stell en nog aan de respondent in herinnering worden gebracht.

Doel van het onderzoek:

Soort vragen:

Verantwoordelijke instantie: Duur:

Publikatie resultaten: Privacy bewaking:

Wat zijn de achtergronden van de achteruitgang van de leefbaarheid van de wijk Sint-Albert in Sas van Gent? Welke oplossingen zijn mogelijk en hoe zijn deze om te zetten in actiepunten voor de bewonersbelangenvereniging? open vragen Bouwkundewinkel T.U.E. niet vastgelegd mei 1991 anonieme verwerking.

I Heeft u nog vragen of zijn er nog onduidelijkheden ?

(36)

Onderzoek naar de aChleruitgang van het /eeJmi/ieu in de wijk 'Sint-A/ben' in Sas van Gent

De vragen (N.B.: cursieve tekst Ietterlijk uitspreken !) I We beginnen hier met een serie algemene vragen.

1. Welke positie bekleedt u binnen uw organisatie ?

N.B. N oteer het antwoord van de respondent.

2. Hoe zou u uw functie binnen uw organisatie het beste kunnen omschrijven ? N.B. Noteer het antwoord van de respondent.

I U bent voor dit interview geselecteerd aan de hand van het criteria voor het onderzoek-selement. Zoals u in de introductiebrief heeft kunnen lezen is het onderzoekselement gedefinieerd als : ''Alle personen c.q. door personen vertegenwoordigde instituten die betrokken zijn of worden bij het be palen, dan weI de uitvoer van, het beleid voor en in de wijk Sint-Albert in Sas van Gent. /I Om het door ons gestelde criteria te kunnen toetsen zullen wij u nu vragen naar uw betrokkenheid bij de wijk Sint-Albert in Sas van Gent.

3. In welke hoedanigheid bent u betrokken bij de wijk Sint-Albert in Sas van Gent?

4. Vindt u zichzelj representatief als onderzoekselement ?

o

ja

o

nee ---> sluit de enquete af, respondent voldoet niet aan de criteria voor bet onderzoekselement

(37)

Onderzoek naar de achleruilgang van hel leefmilieu in de wijk 'Sinl-Albert' in Sas van Gent

I Er voIgt nu een aantal vragen die te maken hebben met de kennis van de achtergronden van de achteruitgang van het leefmilieu in de wijk Sint-Albert in Sas van Gent. De eerste vraag daarvan luidt:

5. Kunt u de problematiek in de wijk Sint-Albert in een zin typeren ?

N.B. Noteer het antwoord van de respondent.

6. Kunt u zo mogelijk vijf oorzaken van de problematiek in de wijk Sint-Albert in tref-woorden uitdrukken ?

1 . . . .

2. 3. 4.

5.

7. Wordt u tijdens uw werk regelmatig geconfronteerd met de problematiek in de wijk Sint-Albert ?

o

ja

o

nee ---> ga verder naar vraag 9

8. Kunt u aangeven waar uw verantwoordelijkheden liggen m.b.t. de door uw getypeerde problematiek?