FRACTIE-BINDINGEN

en

Zaterdag 21 januari 1961 ,_ No. 613

Gesprek met

mr. S. Willinge Gratama

(Zie pag 8)

FRACTIE-BINDINGEN

BIJ I(ABINETSFORMATIE ONGEWENST

Ook daarover ontstond grote onenigheid onder laatste l(abinet-Drees

E

Men heeft daar echter de flair, de meest aanvechtbare beweringen met zóveel aplomb te uiten, dat velen daar altijd weer invliegen, omdat zij de jongste geschiedenis alweer ver- geten zijn. ·

Tot die beweringen behoort, dat uit het conflict van 22 december zonneklaar zou zijn -gebleken- ook mr. Burger heeft dat betoogd - dat een Regering niet buiten bindende af- spraken met bepaalde fracties kan.

Prof. Oud heeft bij het debat over de Rege- ringsverklaring van 4 januari j.l. deze bewe- ring in het verband van de ·crisis, waar het hier om ging, terecht "de reinste dwaasheid"_

genoemd. .

Kan iemand staande houden, dat er in 1959, toen het Kabinet-De Quay werd gevormd, bin- dende afspraken hadden kunnen worden ge- maakt over het precieze aantal woningen, dat zou worden gebouwd niet alleen in 1960, maar ook in 1961 (waar het hier om ging) en in volgende jaren?

Het antwoord kan niet anders dan vol- strekt ontkennend luiden en dat een crisis in deze vorm had kunnen worden voorkomen door bindende afspraken, moet dus inderdaad naar "het rijk van de fantasie" worden ver- bannen.

I

Principieel verwerpelijk, omdat zij niet past in ons dualistisch staatsbestel, waarin de Re- gering niet het verlengstuk is van de Kamer en zij een gans andere positie inneemt dan e~n

College van Burgemeester en Wethouders m een gemeente, waar de Raad, als bestuurs- college, aan het hoofd der gemeente staat en het College van B. en W. het dagelijks be- stuur vormt.

Maar ook wie een ander standpunt zou wil- li:m innemen, zal zich toch hebben af te vra- gen of zijn voorkeur voor "bindende afspra- ken" bij Kabinetsformatie wel houdbaar is in het licht van de parlementaire praktijk.

En ook hier kan het antwoord niet anders dan ontkennend luiden.

Reeds Kabinetsleiders in de jaren tussen 1920 en 1930 moesten ondervinden, dat zelfs schriftelijk vastgelegde "overeenkomsten" het moesten afleggen tegen de praktijk van het parlementaire leven. Die praktijk is, dat poli- tieke en financieel-economische situaties zich voortdurend wijzigen en dat juist onderlinge afspraken (die op het publiek bovendien te- recht altijd irriterend werken) later tot voort- durende wrijvingen zowel tussen Regering en Kamer als tussen de fracties onderling aanlei- ding geven en de vrijheid van de volksverte- genwoordigers onaanvaardbaar aan banden leggen.

O

"een rechtlijnig en stabiel beleid is door het ontbreken van bindende afspraken met de ach- ter het Kabinet staande fracties onmogelijk".

Mogen wij de heer Suurhoff dan eens ver- wijzen naar het "schokkende" verhaal, waar- mee "Het Vrije Volk" op de eerste pagina van zijn editie van 31 oktober 1958 (het laatste Kabinet-Drees, waarin de heer Suurhoffzitting had, was toen nog aan het bewind) zijn lezers de schrik op het lijf joeg?

Dat gebeurde toen onder de koppen: "K.V.P.

en A.R. negeren afspraak- P.v.d.A. acht zich niet langer gebonden aan Regeringsprogram".

En het bericht luidde:

"De Tweede-Kamerfractie van de Partij van de Arbeid heeft donderdagmiddag bij monde van haar voorzitter, mr. J. A.W. Burger; ver- klaard, dat zij zich - gedwongen door de hou- ding van de andere partijen - niet langer gebonden acht aan het program van het Kabi- .net-Drees.

"Mr. Burger beschuldigde de andere partijen ervan, dat zij zich niet hielden aan duidelijk gemaakte afspraken. De betekenis van het program is daardoor nihil geworden. Wij zul- len voortaan alle wetsontwerpen uitsluitend op hun zakelijke merites bekijken, aldus de heer Burger.

"Er ging een schok door de Kamer, toen mr. Burger deze verklaring aflegde, omdat zij duidelijk consequenties kan hebbelt voor an-

OVERDRUKKEN HOOFDARTIKEL

V oor ons hoofdr1,rtikel in ons blad van de vorige week - 14 januari - getiteld:

"Onze taal.: en plaats in de psychologische oorlogvoering" blijkt zoveel belangstelling te bestaan, dat besloten is, hiervan losse overdrukken beschikbaar te stellen. In en- kele dagen werden spontaan reeds ver- scheidene duizenden exemplaren besteld.

Wij hebben het zetwerk nog laten staan, zodat afdelings-secretariaten en andere be- langstellenden nog bestellingen kunnen richten aan het Algemeen Secretariaat van de V.V.D.: Koninginnegracht 61, 's-Gra- venhage.

Het is dan echter noodzakelijk, dat deze bestemugen uiterlijk binnen enl{ele dagen worden ingestuurd.

De overdrukken zijn bij uitstel{ geschikt voor verspreiding of voor toezending aan buren en bekenden, die geen lezers zijn van ons blad.

dere zaken, waarover in het regeringsprogram afspraken zijn gemaakt.

"Mr~ Burger legde zijn verklaring af na een fel debat over de geldigheidsduur van de Wet vervreemding landbouwgronden, waaraan ver- schillende kopstukken uit de Kamer deelna- men.

"Aan het slot van dat debat had de Kamer met 69 tegen 67 stemmen een motie-Biewenga (A.R.) aangenomen, die de geldigheidsduur van deze wet tot vier jaar beperkte. Dit was lijnrecht in strijd met het Regeringsprogram, dat uitdrukkelijk van blijvende regelingen ge- waagde".

Aldus ,,Het Vrije Volk" van 31 okbber 195R.

* * *

H

Hadden de socialisten tot op dat ogenblik de ontwerpen, die zij te beoordelen kregen, dan anders - onzakelijk? - beoordeeld?

Tot dergelijke conflicten in die aan wrijvin- gen en conflicten zo rijke periode van de Kabi- netten-Drees leidden de bindende afspraken (of beweerde bindende afspraken), die waren ge- maakt.

En dan toch later maar weer schrijven, dat het gebrek van het Kabinet-De Quay zou zijn, dat geen bindende afspraken met de fracties zijn gemaakt !

Het is juist een v~ · Je goede dingen van het huidige Kabinet, dat het reeds direct bij de Kabinetsformatie de democratie en het parle- mentaire systeem, zoals wij dat hier kennen, heeft gediend, door dergelijke afspraken be- wust n i e t te maken.

Het Kabinet-De Quay is, zoals de heer Oud het destijds zo puntig heeft uitgedrukt: niet i n, maar n a overleg met de fractievoorzitters uit de Tweede Kamer gevormd en het w a s en i s door geen enkele afspraak met de fracties

(en omgekeerd) gebonden.

"' "' "'

"\X Jij moeten hier nog iets aan toevoegen.

f l' In het begin van dit artikel schreven wij over beweringen, die van soCialistische zij- de met zóveel aplomb worden geuit, dat er altijd weer mensen zijn, die zich hierdoor laten vangen.

Bovendien echter staan de socialistische vol- gelingen altijd gereed om die beweringen ver- der te verspreiden ook in niet-politieke orga- nen, waar zij invloed hebben en waar zij die invloed maar al te gaarne gebruiken om de socialistische gedachte te verbreiden.

Dat is bijvoorbeeld geschied in het weekblad Hervormd Nederland", uitgave van de Her-

~ormde Raad voor Pers en Publiciteit.

In dat Weekblad De Hervormde Kerk", zo- als de ond~rkop luidt, zijn op 31 december 1960

(Vervolg op pag. 5)

VRIJHEID EN DEMOCRATIE 21 JANUARI 1961-:- PAGINA 2

e adviescommissie voor de wettelijke regeling

Staatssecretaris Scholten is tot de '-- conclusie gekomen, dat het aanbe- veling verdient radio en televisie niet afzonderlijk wettelijk te regelen, maar tezamen in een enkele wet. Omdat voorts rekening moet worden gehot:den met een derde radioprogramma via een FM-zendernet, heeft de regering er be- hoefte aan gevoeld een aantal problemen te doen bezien door een nog in te stel-

len· breed samengestelde commissie, waarin ook politici zitting hebben on- der leiding van prof. mr. L. W. G. Schol- ten (AR), voorzitter van de Radioraad en oud-lid van de Tweede Kamer.

Dat was het verrassende nieuws vori- ge week bij de behandeling van de be- groting van OKW in de Tweede Kamer.

Meteen werd de gedachte van een natio- nale omroep verworpen, want uitgangs- punt van de commissie bij haar arbeid zal moeten zijn dat niet van een VPRO-plan voor een nationale omroep wordt uitge- gaan, maar van omroeporganisaties. 7' De bezwaren van de staatssecretans tegen het VPRO-plan zijn, dat het on- voldoende garanties bevat voor het tot uiting komen van de verschillende stro- mingen onder ons volk; dat de vrije me- ningsuiting zou worden verwaarloosd;

dat het uitgangspunt te uitsluitend is ge- legen in een programma-samenwerking;

dat het wordt gekenmerkt door een te sterk geforceerde eenheid; dat de prak- tische uitvoerbaarheid zwak is door het zeer omvangrijke bestuur en de zeer om- vangrijke progtammaraad.

~--__...

~ Flitsen van het ~

~ Binnenhof ~

---·

De Kamerleden, die relaties hebben met omroepverenigingen, toonden zich min of meer ontstemd door de verrassen- de mededelingen van staatssecretaris Scholten. Zij spra)\:en van een overrom- pelingstactiek, hoewel de KVP'er Peters, bestuurslid van de KRO, er ook zijn vol- doening over uitsprak, dat de commissie moet uitgaan van omroeporganisaties.

I

STAATSSECRETARIS SCIIOLTEl\⁷ .. .... opnieuw bezien ...

De staatssecretaris antwoordde, dat hij pas enkele dagen tevoren, na het ple- gen van noodzakelijk overleg, zijn be- slissing had kunnen nemen en daarna de Kamer zo spoedig mogelijk had willen inlichten, al was de eindformulering van de opdracht aan de commissie nog niet gereed. (Men kreeg van sommige Ka- merleden de indruk, dat zij het erg vin- den als de regering in het parlement iets meedeelt wat de omroepverenigingen nog niet weten). Mr. Scholten had niet willen wachten totdat hij over enkele maanden de commissie, waarvan de le- den nog moeten worden benoemd, zou installeren.

Het was ook niet de bedoeling van mr.

Scholten, verklaarde hij, de behandeling van het ontwerp-omroepwet ad calendas graecas te verschuiven. Hij hoopte dat de commissie met bekwame spoed rap- port zou uitbrengen,.

Onze woordvoerster, mevrouw Haya van Someren-Downer, die niet blind is voor de werkelijkheid, dat de omroep- verenigingen in ons land nu eenmaal his- torisch gegroeid zijn, maar die een be- tere coördinatie van de programma's ver- langt, juichte de instelling van de breed samengestelde commissie toe.

van radio en televisie

Verrassende mededeUngen van staatssecretaris Scholten VPRO-plan voor nationale omroep afgewezen· Kamerlid. tevens bestuurslid van omroepverenic;Jing, weet meer dan de regering • Mevrouw Haya van Someren-Downer protesteert • Betere coördi- natie van programma's op Hilversum I en U verlangd - Ee~:djdige brochure op laag niveau van omroepverei1ighHJen ~·e9en commer- ciële televisie.

Een dag tevoren had mevrouw Van Someren er over geklaagd, dat de schóoltelevisie niet van de grond komt.

Er wordt hierover een heilloze prestige- strijd gevoerd. Is het niet mogelijk, dat van de zijde van het ministerie wordt gestimuleerd, dat er een Stichting Ne- derlandse Schooltelevisie komt, gedra- gen door het gehele Nederlandse onder- wijs, waarin deze zaak gezamenlijk wordt voorbereid, waarna men naar de NTS kan stappen of een van de omroepvereni- gingen? Is dit na tien jaar televisiP. nu nog niet mogelijk in Nederland? In En- geland is de schooltelevisie in 1957 al gestart.

Staatssecretaris Stubenrouch deelde mee dat er over de organisatie geen over- eenstemming bestaat in de commissie Te- levisie-Onderwijs en dat hij over deze zaak zeer bezorgd is. Hij hoopte echter, dat aan de Nederlandse jeugd niet lan- ger uitzendingen worden onthouden, die in het buitenland hebben bewezen van een bepaalde importantie te zijn.

De KVP'er Peters, bestuurslid van de KRO, wist echter al te vertellen hoe de schooltelevisie zou worden en op grond daarvan zag hij geen reden voor de kri- tiek van mevrouw Van Someren.

MEVROUW VAN SOMEREN heilloze prestigestrijd ...

Daar stond onze geestverwante. Zij had zich moeten baseren op de officiële gegevens van de zijde. van de regering omdat zij maar een gewoon Kamerlid is, geen bestuurslid van een omroepver- eniging. Dan is er geen gelijke basis van discussie. De heer Peters wist blijkbaar meer dan de regering. Hij had gegevens gelanceerd, die kennelijk de staatssecre- taris nog niet bekend waren.

Wij horen er hier toch van uit te gaan, zei mevrouw Van Someren, dat wij spre-

ken als Kamerlid. Zij gaf de heer Peters in overweging niet te duidelijk te laten merken, dat hij op een gegeven mo- ment wel als Kamerlid spreekt, maar met kennis· die hij heeft uit hoofde van een andere functie. Dat schept een ver- keerde sfeer. In Engeland is het zelfs

·verboden te spreken over zaken waarbij men zelf betrokken is. In Nederland la- ten wij dat maar gaan, rekenend op het inzicht van de afgevaardigden zelf.

111

Deze Burger

wil nog eens aandacht vragen voor een onderwerp dat hem bizonder te1· harte gaat en waa1·van hzi, in grote ernst overtuigd is, dat het deze aandacht ve1·dient. Niet dat hij e1· eveneens van overtuigd is dat zijn geringe woord enige invloed heeft op de héél-niet-geringe he1·en die over zulke zaken hebben te beslissen, maar (zegt hij zachtjes tot zich zelf) ,,je weet nooit hoe een kleine haas een grote koe kan vangen· het

zóu kunnen zijn . ... " '

Ik bedoel wat ik vroeger al eens, zeer terloops, ter sprake heb ge- bmcht: mün stellige overtuiging dat ons Parlement, en dat wel in steeds toenemende mate, een p1tblic-relati.ons-orgaan nodig heeft; een instantie die bij de bevolking in eenvoudige woorden, belangstelling (zo ge wLlt: grotere belangstelling dan tot nu toe) moet wekken voor ons Parlement in eerste instantie - voor zzin betekenis, voor zijn doei- steLling, voo1· zijn werkzaamheid in algemene zin - en daarbij aanslui- tend: voor zijn directe actuele werkzaamheid.

Dat men deze overtuiging van parlementaire zijde wel enigszins met deze burger deelt komt incidenteel tot uiting in de (te) zeldzame televisie-uitzendingen die men van parlementaire hoogtepunten laat geven, al gaat het initiatief t-'OOr deze uitzendingen niet van het Parle- ment uit.

Het zijn niet alleen commerciële bedrijven en culturele lichamen die hun public relations laten verzorgen door daa1·toe bekwame mensen, niet alleen universiteiten, weldadigheidsinstellingen en vele andere eerbiedwaardige instituten, doch ook, en in steeds toenemende mate, publiekrechtelijke lichamen. Vrijwel iedere gemeente van enige omvang bezit haar pers- of p.r.-dienst. Er zijn ook provincies die deze bezitten.

Waarom dan het Parlement niet? Waarom dan het Parlement niet in de eerste plaats?

Men zegge vooral niet dat de Kamerverslagen en -overzichten deze taak vervullen. Dit is slechts in uiterst geringe mate, en voor een te gering aantal burgers bovendien, het geval. Deze overzichten en versla- gen hebben een geheel ander doel en zijn dus geheel ande1·s gericht.

Het Parlement, dient ten bate van zich zelf en dus ten bate van het gehele volk, 1wa1· populariteit te streven. Niet naar goedkope, of sensationele populariteit, doch naar bekendheid in de brede en breedste lagen van het volk.

Wie dit e1·kent, erkent tevens de noodzakelijkeid van het streven deze bekendheid op vakkundige wijze te wekken en dit wil dan weer zeggen dat hiertoe de instelling van een Parlements-P.R.-instantie nodig is.

Met deze weinige woorden is de zaak primai1· en principieel gesteld.

Moge zij nu eindelijk eens ter harte en vooral ter hand wo1·den geno- men door hen, die daartoe meer ge1·echtigd zijn dan

11

De regering heeft gezegd, dat het nog een heel moeilijke zaak is en dat er geen oplossing op korte termijn te verwach- ten is.

Dan heb ik u beter ingelicht dan de staatssecretaris heeft gedaan, interrum- peerde de heer Peters.

Dat is ongetwijfeld waar, repliceerde mevrouw Van Someren, maar de indruk blijft vreemd.

J k ben er helemaal niet gelukkig mee, dat de omrocpv2r2mgmgen er zijn, aldus mevrouw Van Someren, maar het is een historisch gegroeide si- tuatie en nu moeten wij er het beste van maken, wat er van te maken is. Dat gebeurt niet altijd. In het VPRO-plan voor een nationale omroep worden bij- zonder behartenswaardige suggesties .se-·

daan voor een betere coördinatie. De twee zenders, die Nederland rijk is, wor- - den niet altijd als twee zenders gebruikt.

Wij horen verschillende sportpraatjes.

Vaak staan er over beide zenders men- sen te spreken, is er op beide zenders een gelijksoortig programma. Bij een be- ter gesprek tussen de omroepverenigin- gen zou een beter resultaat mogelijk zijn en dan val ik dus helemaal niet de om- roepverenigingen in hun bestaan aan, al- dus onze woordvoerdster, die weleens de krasse bewering heeft gehoord: Neder- land heeft twee zenders, Luxemburg en

Radio Veronica. Voor de Nederlandse cultuur is dat bijzonder gevaarlijk.

Ü nze geestverwante vroeg ook weer eens aandacht voor het recht van antwoord in radio en televisie. In Neder- land is het nog altijd zo, dat bepaalde groeperingen ten aanzien van het recht van antwoord achtergesteld zijn. Ook daarin ligt Engeland ons weer voor. In Engeland is het cantroversial braadcas- ting de doodgewoonste zaak van de we- reld. Toen in 1956 Eden zich tot het En- gelse ·volk richtte naar aanleiding van de Suezcrisis, deed de volgende dag Gaitskell dat. Ik moet het nog zien, al- dus mevrouw Van Someren, dat na een aanval van de heer Burger of een van de andere heren, de heer Oud een tele- foontje of briefje krijgt met de medede- ling, dat hij de volgende dag of enkele dagen later via de V ARA-microfoon kan antwoorden. Als dat werkelijk zou ge- beuren" zou ik al aanzienlijk meer vrede hebben met het huidige bestel, maar c,m- dat dat niet gebeurt, heerst er in de kring van mijn politieke vrienden nog altijd een betrekkelijk grote verbittering op dit punt. De radioserie Openbaar Kunstbe- zit zal niet worden voortgezet, omdat volgens de hoogmogende heren van de omroepverenigingen het aantal van 95000 ingeschrevenen voor de serie . te klein is om er rekening mee te houden. Merk- waardig, want de bezwaren tegen de commerciële tv zijn altijd, dat deze teveel op het getal wordt gericht. Is het getal dan toch ook heilig bij de omroepvereni- gingen?

De brochure van de Federatie van Omroepverenigingen tegen de com- merciële televisie noemde mevrouw Van Someren uitermate eenzijdig en onweten- schappelijk. Men zou een gelijksoortig werkje kunnen samenstellen tegen de NTS en diverse omroepveremgmgen, over de Dreigroschenoper, een program- ma als "Drie is teveel", over Hitchcock- films op zaterdagavond en smokkelaars-·

films, waarbij twee mannen elkaar van het dak gooien; over bepaalde shows met meer blote benen dan misschien voor onze opgroeiende jeugd juist is. In de brochure wordt gezegd, dat de commer- ciële televisie zich teveel richt op de massa en dat speciaal in de piekuren.

Een dergelijk bezwaar zou men ook kun- nen maken tegen onze zaterdagavond- programma's, duidelijke piekuren, waar- in soms wel eens betrekkelijk plat amu- sement. wordt gegeve!'l over de beide ra- diozenders en op de . televisie. De bro- chure vestigt de aandacht op sex en quizzes. Beide kennen wij in het Neder- landse programma. De brochure heeft bovendien kritiek op het gebrek aan coördinatie. Toen heb ik toch weer even moeten lachen, aldus mevrouw Van So- meren, want een gebrek aan coördina- tie kennen wij bij onze beide zenders ook.

Het allerergste is het slot van de brochure, waarin wordt gezegd:

"Stelt u zich eens voor wat het voor uw bedrijf aan winst kan betekenen, als u kans ziet een miljoen of tien miljoen kinderen zodanig te beïnvloeden, dat ze, eenmaal volwassen, uw artikelen zullen kopen, zoals men soldaten kan trainen tot de aanval over te gaan als ze de woorden "voorwaarts mars" horen". En- zovoort. Het is te hopen, dat wij in de

(Vervolg op pag. 4, onderaan)

VRIJHEID EN DEMOCRATIE

I

I

Mr._ S. WILLINGE GRATAMA

Fractieleider V.V.D. Provinciale Staten van Gelderland

"Eigenlijk heb ik mijn eerste po~

litieke fout gemaakt, to·en ik mij, in verband met de Indonesische kwes~

tie, aanvankelijk niet bij de V.V.D.

wilde aansluiten", was het antwoord van de heer Gratama, toen wij hem de vraag stelden hoe lang hij al in partijverband actief was.

"In 1951 ben ik echter tot het in~

zicht gekomen, dat je pas iets kunt . bereiken wanneer je als lid ook daadvvcrkelijk aan het partijleven deelneemt".

Belangstelling voor de partij-organisatie In 1951 werd de heer Willinge Gratama lid van de afdeling Heerde.

Door zijn grote belangstelling voor de politiek. en in het bijzonder voor de organisatie van de V.V.D., werd hij al spoedig in het bestuur vah de Centrale Arnhem gekozen.

Hij heeft thans zitting in dit he~

stuur als vice~voorzitter en het is o.a:

.aan zijn activiteit te danken, dat de kieskringen Arnhem en Nijmegen tot één centrale zijn samengevoegd.

Hierdoor heeft onze partij in Gelder~

land aan. kracht gewonnen, omdat er nu efficiënter kan worden ge~

werkt. in de landbouw afneemt, blijft de

agrarische export constant op 32 tot

3J % van onze totale uitvoer.

het Oosten en 325 voorstellingen in het Westen van Nederland. Theater is een succes op het gebied van de cultuurspreiding. Naast Forum en het Overijssels Orkest voorziet het in de behoeften van oostelijk Neder~

21 JANUARI 1961 - PAGINA 3

land en is het nu niet meer nodig naar Munster te gaan.

Een ander aspect van de Gelders~

Overijsselse samenwerking is de op- richting van de belangengemeen- schap Twente~Oostelijk Gelderland.

De ontwikkeling van de IJssel- streek is ook een zaak van deze bei- de provincies. Als over zes of zeven jaar de rijkswegen klaar zijn en de dwarsverbindingen door de IJ ssel~

streek een feit zijn geworden, kan men ·in deze streek net zo goed gaan wonen, als thans in het Gooi. Over- al zijn de recreatiemogelijkheden aanwezig: bossen, heide, watersport op het V eluwemeer; terwijl er schouwburgen komen in Harderwijk, Tiel, Doetinchem en Winterswijk.

Zwollenaar van geboorte De heer Gratama is in Zwolle ge- boren op 30 april 1914. In deze stad ontving hij ook het onderwijs aan de Nuts lagere school ~n het stedelijk Gymnasium. Daarna ging hij stude- ren in Utrecht in de rechtsweten- schappen. In 1938 afgest~deerd, kwam hij bij zijn vader op het advo~

catenkantoor in de praktijk van het leven.

Het kantoor is nog steeds in het ouderlijk huis te Zwolle, maar na zijn huwelijk heeft het gezin zich in Wapenveld gevestigd, in een prach~

tig in de bossen gelegen huis. Er zijn vier kleine kinderen van 5 jaar tot 8 maanden.

De heer Gratama heeft zijn vader nu in alles opgevolgd: als advocaat, met een algemene praktijk en een kleine voorkeur voor pacht~ en out~

eigeningszaken en als Statenlid, want zijn vader is dit eveneens ja~

renlang geweest. De belangstelling voor dit werk is altijd in de familie geweest: zijn grootvader was, grif~

fier van de Staten van Drenthe.

L. R.

Zijn belangstelling voor de poli~

tiek is ook buiten Gelderland he~

kend, wat blijkt uit de door hem vervulde spreekbeurten. Men doet zelden tevergeefs een beroep op hem wanneer het er om gaat de liberale beginselen uit te dragen! Daarom is de heer Gratama dan ook lid van de landelijke propagandacommissie van

de V.V.D.!

Hiermede is het belang van de landbouw voor Nederland al aange~

toond. Maar daar komt nog veel meer bij. Het is van het grootste he~

lang bij de plannen voor stadsuit~

breiding en wegenaanleg voortdu~

rend de belangen van de landbouw in het oog te houden, naast het he~

vorderen van de uitvoering van cul~

tuurtechnische werken.

VERVANGING ARMENWET

Naar de Provinciale Staten In 1954 werd de heer Gratama als lid van de Provinciale Staten van Gelderland gekozen, waar hij twee jaar later fractieleider werd, als op~

volger van de heer Schouten. ·

"De Provincie Gelderland is voor de toekomst bijzonder gunstig gele~

gen". zegt hij. ,.We hebben geluk~

kig de beschikking over veel ruimte en ik verwacht dat er bijv. in de IJs~

seistreek woongebieden zullen ont~

staan, waar mensen zullen wonen, die hun werk in het Westen en mid~

den van ons land verrichten".

De heer Gratama verwacht, dat in de toekomst de spoorwegen aan betekenis zullen gaan winnen, omdat de spoorwegen veel reizigers over grote afstanden kunnen vervoeren, zonder veel grond in beslag te ne~

men. Dit neemt niet weg, dat de aan~

leg van grote wegen thans een pro~

bleem van de eerste orde is.

Naast de algemene politiek hebben de waterstaatsaangelegenheden zijn bijzondere belangstelling. In dit ver~

band interesseert hem vooral het probleem Randstad Holland-rest van Nederland.

Gelderland neemt hierin een een~

trale positie in, want de grote ver~

bindingen lopen alle door deze pro~

vincie. Daar de toename van het aantal auto's steeds groter wordt, heeft de heer Gratama zich vooral op deze materie gericht en hij kent het rijkswegenplan geheel van buiten!

De landbouw De heer Gratama is van mening, dat de landbouw onvoldoende is vertegenwoordigd in de Planologi~

sche Commissie van Gelderland. On~

danks het feit, dat het aantal mensen

S~menwerking met Overijssel De heer Willinge Gratama is sterk voor een goede samenwerking tussen de aangrenzende provincies. Met Overijssel is al een goede samenwer~

king ontstaan. Wanneer het Oosten van ons land zich verder wil ont~

- wikkelen, dan is het noodzakelijk mensen uit het Westen aan te trek~

ken. Maar dan moeten ook op cul~

tureel gebied de omstandigheden de toets van vergelijking kunnen door~

staan.

Met Overijssel is een goede sa~

menwerking op cultureel gebied tot stand gekomen: het toneelgezelschap

"Theater", met als standplaats Arn~

hem, en het operagezelschap ,.Fo~

rum" in Enschede. Beide gezelschap~

pen ontvangen belangrijke bijdragen aan subsidie.

,.Theater" is zowel in de Provin~

ciale Staten van Gelderland als van Overijssel besproken. Het is opval~

lend, dat dit gezelschap opvoeringen geeft in vele plaatsen van ons land.

In totaal werden in het afgelopen jaar 125 voorstellingen gegeven in

"Met stevige stap"

N

Zij zijn gegroeid in een sociale we~

tenschap, welke geen landsgrenzen kent. Zij komen voort uit een groeiend besef van sociale rechtvaardigheid en sociale verantwoordelijkheid, welke niet door politieke partijgrenzen is be- perkt.

Het vraagstuk dat voor ons allen ligt, wordt aan de orde gesteld bij de departementen van algemeen bestuur, bij de nationale raad voor het maat:

schappelijk werk, in onze tijdschrifttOn en in commissies ingesteld in de sfeer van de politiek.

Niet alleen onze partij, maar ook het Centrum voor Staatkundige Vor- ming en de Wiardi Beekman-Stichting zien zich geplaatst voor de noodzake- lijkheid een opruiming te houden van verouderde begrippen, welke in 1912 nog eerbiedwaardig waren. Wij be- schikken niet over een geestelijke bull-

Coulance

STADIONWEG 121

VERHUIZINGEN en TRANSPORTEN door GEHEEL EUROPA

ISOTHERM VERVOER

VERPAKKINGEN voor OVERZEE

TELEFOON 7.2.1.6.2.3 - AMSTERDAM

dozer; deze opruiming deed onze tijd zelf.

Wat onze tijd past is de stevige stap in bestuur en wetgeving. Ons nationaal bestuursrecht mag niet bij de feiten ten achter blijven. Ons bestuursbeleid moet een richting aangeven.

* * *

E

werd in het boekwerk "100 jaren ·ar- menwet 1354-1954".

Dit betekent niet, dat dit stuk poli- tiek werk in de watten moet worden gelegd. Men spreekt er tegenwoordig eerder van, dat een onderwerp van po- litiek belang voorlopig in de ijskast moet worden gezet. Het resultaat is hetzelfde. Dit politieke werk wordt in beide gevallen rustig "van academisch belang". Dit is de bedoeling ener polî- tieke studie-commissie niet. De draad der historie moet worden opgenomen.

Onze tijd moet het werk der verzor- ging van de medemens voortzetten op onze eigen wijze.

De Armenwet van 1912, zoals haar tekst luidt, is dode stof. Een betoog, pro e!l contra de Armenwet 191~ kan niet meer voeren tot een levend1g de- bat. Het staatkundig leven na 1912 heeft haar doodvonnis zelf voltrokken.

Haar bepalingen werden ~.iet meer na"

geleefd. Hoe langer ~e tiJd verstreek, hoe minder haar bepalmgen op de voet konden worden gevolgd.

Wie zou bij het stenen beeld van de Armenwet 1912 de huilebalk willen spelen?

Prof. Mr. C. W. DE VRIES

, VRIJHEID EN DEMOCRATIE 21 JANUARI 1961- PAGINA 4

=======================================================================-

Middelbare scholen worden veel te groot

In het onderwijsdebat is vorige week in de Tweede Kamer van vele kanten bezwaar gemaakt tegen de zeer grote middelbare scholen. -In de pe- riode tussen 1951 en 1959, zei mevrouw Haya van Someren-Downer, is het aan- tal vhmo-scholen met 600 leerlingen van 4 tot 20 gestegen. In dezelfde periode is het aantal vhmo-scholen met een aantal leerlingen tussen 600 en 1000 toegeno- men van 5 tot 55. Binnen enkele jaren zullen er talloze scholen zijn met ver boven de duizend leerlingen. Zo kweken wij massa-mensen.

Er is nog nooit van de zijde van het ministerie concreet uitgesproken, dat er een voorkeur zou bestaan voor deze zeer grote scholen. Is de minister er werke- lijk van overtuigd, dat deze zeer grote scholen pedagogisch gewenst zijn? Gaan wij van de schoolleiding geen boven- menselijke prestaties vragen? Is het niet bijzonder gevaarlijk in verband met de spreiding?

Onze woordvoerster kon zich desnoods voorstellen, dat er in Amsterdam, Rot- terdam en Den Haag zeer grote scholen kunnen zijn, maar wanneer wij in de min- der dicht bevolkte gebieden zulke mam- moetscholen oprichten, wordt het voor veel mensen door de grote afstanden toch wel bijzonder bezwaarlijk hun kind een opleiding aan een dergelijke grote school te laten vol""".

E en voorstander van de grote school, de heer Deering, schrijft in Paeda- gogische Studiën dat de tegenwoordige school veel meer beslag legt op de ^"U- ders en kinderen; zij doordringt hun le- ven steeds meer. Toneel- en muziekavon- den, schoolkranten, sport, film, amusement adopties, excursies, werkweken, bazars, tentoonstellingen, lezingen en allerlei in- terscholaire ontmoetingen behoren tot de activiteiten van die scholen.

Dan gaat de heer Deering (bijna jui- chend) verder: "De grote vhmo-school is een cultureel en sociaal centrum met verbindingen naar alle kanten, welke wel scherp contrasteert met de veilige en geborgen van het volle leven afgekeerde ouderwetse school".

Mevrouw van Someren wilde eerder het omgekeerde zeggen: zij meent, dat de ouderwetse school, waar een niet zo groot beroep wordt gedaan op de leer- lingen, veel minder van het leven is af- gekeerd. Is het werkelijk gewenst, dat wij onze toekomstige studenten in de be- sloten sfeer van een grote school op- voeden, waar ze alles met hun eigen vriendjes en vriendinnetjes doen?

Men krijgt het benauwd bij het lezen van uitlatingen van directeuren en direc- trices van grote scholen in het buiten- land. Een directeur van een van de be- faamdste lycea in Frankrijk zegt: "Het is hier een soort van fabriek en toch werken wij niet met auto's, maar vor-

(Vervolg van pagina 2)

Kamer niet op dit niveau zullen spre- ken over het probleem van de commer- ciële televisie. Er wordt de voorstanders van commerciële televisie verweten, dat zij de televisie willen uitleveren aan de commercie. Dat is een omkering van de theorie. Er zal een tweede televisienet komen. Dat is nodig, anders kunnen wij de concurrentie met het buitenland niet aan. Een tweede televisienet kan niet worden gefinancierd uit het kijkgeld. Het buitenland overspoelt ons inmiddels meer en meer met zijn commerciële tele- visie. Moeten wij het Nederlandse be- drijfsleven de mogelijkheid onthouden om het buitenland· te beantwoorden?

Moeten wij de Nederlandse cultuur de mogelijkheid onthouden de buitenlandse cultuur te beantwoorden? In Winters- wijk ziet en hoort men de meisjes reeds touwtjespringen op . een liedje, dat bij een bepaald Duits zeepmerk behoort. De jongens spreken er over de fijne "Kri- minalfilm". Dat is een veel ernstiger be- dreiglng van de Nederlandse cultuur dan een goed geleide Nederlandse commer- ciële televisie. Volgende maand ver- schijnt de regeringsnota over de recla- metelevisie. Het laatste woord is er nog niet over gesproken. V. v. D.

••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••

TELEFOONNUMMER ALGEMEEN SECRETARIS

Het particuliere telefoonnummer van de Algemeen Secretaris der Par~

tij, de heer D. W. Dettmeijer, is ge~

wijzigd in 2 4 1 9 0 5.

•••••••••••••••••••••••••••••••••••••••

In het buitenland neemt men maatregelen· In Nederland stelt men een commissie in en men laat de scholen groeien· Mevrouw Haya van Someren-Downer bezorgd • Verlaging subsidie voor studentenmaaltijden ·Mevrouw ir. A. Kuiper-Struijk voorstandster

• VVD-fractie verdeeld.

MINISTER CALS ... lichtpunten ...

men mensen voor de maatschappij". Een directrice zegt: "Zeg in Nederland, dat deze grote scholen desastreus zijn" en een directrice van een school in Toulon met 1800 leerlingen (dat is de nabije toe- komst voor Nederland) had er maar één woord voor: infernal.

Dit alles geeft toch wel te denken. In Duitsland gaat men over tot splitsingen.

In België gaat men filialen stichten. In Engeland vermijdt men zoveel mogelijk een grote school. En wat doet Neder- land? Nederland stelt een commissie in en inmiddels groeien de scholen.

Het instellen van deze commissie is wel een schoon initiatief, maar een snellere iets effectievere reactie zou beter zijn.

Staatssecretaris Stubenrouch antwoord- de, dat er nog geen eenstemmigheid be- staat over de meest gewenste omvang van de middelbare school. Hij vond het voorlopig geruststellend, dat de klas, de voornaamste leer-eenheid, niet verontrus- tend groter wordt.

r.«;u

M evrouw Van Someren sprak voorts nog over de salarissen in verband met de achterstelling van de intellectuele beroepen, waarbij zij er op attent maakte, dat een inspecteur thans vaak minder verdient dan een rector van een grote school; over de 80 jaar oude rijks-HBS te Warffum die nog met potkachels wordt verwarmd; over de lagere school in Nieuwkoop en in Austerlitz, diè krepeer- gevallen kunnen worden genoemd; over de onbevredigende inspectie van het schriftelijk onderwijs enz.

Onze geestverwante, rnevrouw ir. A.

Kuiper-Struijk, klaagde over het lange uitblijven van de rijksvergunningen voor de bouw van nijverheidsscholen in Haar- lem, Goes, Doetinchem, Hengelo, Utrecht Leiden en Rotterdam. Zij vestigde er de aandacht op, dat de detailhandelvak- scholen in een grote· behoefte voorzien en dat er met name ook in Emmen, De- venter~ Leeuwarden en Alkmaar grote belangstelling voor dit onderwijs bestaat.

De antwoorden van staatsecretaris Stu- benrouch waren zo onbevredfgend, dat de algemene ontevredenheid tot uiting werd gebracht in een goedkeuring van de begroting onder het voorbehoud van nader overleg in de vaste commissie voor onderwijszaken.

~~ F;;;:::::::;:::-l

M inister Cals had gelukkig nog vom;

enkele lichtpunten gezorgd. Nog deze maand wordt aan het georganiseerd overleg een verhoging van de salarissen van de kleuterleidsters voorgelegd. De minister was er van overtuigd, dat de organisaties deze verhoging met ·voldoe- ning zullen overnemen.

Een pensioenregeling voor de oudere kleuterleidsters is reeds aan de verte- genwoordigers van de ANOF meege- deeld, die er hun tevredenheid over heb- ben uitgesproken. Deze pensioenregeling houdt in, dat degenen die op L januari 1956 in dienst waren met minder dan 15 jaar voor pensioen geldende dienstjaren, van 1 januari 1961 af een tegemoetko- ming krijgen in de vorm van een jaar- lijkse uitkering na hun pensionering. Het gaat om een miljoen gulden over een aantal jaren.

I I I I I I I I I I

Reeds 25 jaar

BEZITSVORMING door middel van HBU bankboekjes!

In de afgelopen kwart eeuw is een HBU bankboekje al voor velen de weg naar bezitsvorming ge·

weest. Particulieren, maar ook vennootschappen, firma's, verenigingen en stichtingen profiteren van de vele voor·

delen, die een HBU bankboekje biedt. Kent

U die voordelen nog niet? Vraag r:lan vandaag nog nadere gegevens.

RENTE: momantetil 3,6 °/o ^{per jaar}

Ook voor bankboekjes:

deHBU

HOLLANDSCHE BANK-UNIE N.v.

AMSTERDAM DEN HAAG ROTTERDAM HERENGRACHT 436 H 0 F W E G 1 COOLSINGEL 104 POSTBUS 554 POSTBUS 46 POSTBUS 249

L!

---

Tegen het eind van deze maand zal de nota verschijnen over de uitbreiding van het wetenschappelijk onderwijs Daarna verschijnt volgende maand de memorie van antwoord over de mam- moetwet en vervolgens de nota over de reclame-televisie.

Mevrouw van Someren heeft verzekerd, dat haar niets bekend is over wijzigin- gen van de mammoetwet, die de minis- ter-president aanleiding zouden hebben kunnen geven tot zijn verklaring·, dat hij geen kabinetscrisis verwacht naar aanlei- ding van de behandeling van de mam- m•Jetwet. lVIinister Cals bevestigde, dat er bij de oplossing van de kabinetscrisis geen afspraken zijn gemaakt tussen het kabinet en bepaalde partijen, maar hij was het toch eens met het optimisme van prof. De Quay. Er kunnen redenen zijn, zei hij, waarom het kabinet tot bepaalde conclusies is gekomen. Weken geleden had hij zich reeds voorgenomen in de memorie van antwoord op het voorlopi- ge vers;tag over de wet op het voortgezet onderwijs soepel te zijn.

E r is ook veel gesproken over de plannen van minister Cals om met ingang van 1 september 1961 het subsidie op de studentenm.aaltijden te verminde- ren met een dubbeltje (tot 30 cent) per maaltijd. Het is de bedoeling het sub- sidie in de loop van enkele jaren geheel af te schaffen.

Onze fractie is hierover verdeeld. Me- vrouw ir. A. Kuiper-Struijk wil elk jaar opnieuw bezien of het verantwoord is het subsidie met een dubbeltje te verlagen.

Zij vroeg zich af of de verhoging van de prijs van de maaltijden, die tenslotte uit- komt op twee gulden per maand of twin- tig gulden per jaar, voor de student wer- kelijk een onoverkomelijk bezwaar is.

Wij werken ook op ander gebied met af- lopende subsidies.

Enkele leden van onze fractie zijn voorstanders van handhaving en wel- licht uitbreiding van de subsidies voor studentenmaaltijden omdat het voor ve- len niet gemakkelijk valt van een beurs te studeren.

Minister Cals deelde mee, dat thans wordt nagegaan of een oplossing kan worden gevonden door verhoging van het inschrijfgeld (met gelijktijdige verlaging van het collegegeld). Wanneer hij daar- omtrent van de universiteiten advies heeft ontvangen, zal hij definitief zijn standpunt bepalen. De kwestie is dus nog niet uitgepraat.

M evr.ouw Haya van Someren heeft ook weer het balletonderwijs ter sprake gebracht, dat zich in Nederland kenmerkt door een groot enthousiasme, door gebrek aan normen en door een gebrek aan deskundigheid. Nederland heeft op het gebied van ballet nu een- maal geen traditie. Wij zijn na de oor- log 'in een enorm ·tempo begonnen het buitenland in te halen. Dat brengt nu eenmaal allerlei narigheden mee.

Wanneer wij de eisen voor het exa- men bekijken dan blijkt, dat het vak theorie bijzonder slecht vertegenwoor- digd is, dat er over criteria nauwelijks wordt gesproken en de graad van ken- nis van anatomie, muziekleer, pedagogiek en didactiek bijzonder vaag is. Het is goed, dat het examen er is, maar het zou veel scherper moeten worden omschre- ven. Het heeft zo weinig prestige in de bonafide balletwereld, . dat men er zich niet graag aan onderwerpt.

Het publiek moet toch weten, dat een bepaalde balletschool goed is, dat men zijn kind daaraan kan toevertrouwen! Er staat hier een brokje volksgezondheid op het spel. Het te jong op de spitzen dansen door te jonge kinderen is buitengewoon gevaarlijk, om slechts een voorbeeld te noemen. De overheid behoort hier dili- gent te zijn.

Onze woordvoerster heeft voorts nog ge pleit voor het Kunstmaandorkest en de Nederlandse filmindustrie, die het thans moeilijk heeft.

CAdvertentiel

•••••••••••••••••••••••••••••••••••••••

HET LIBERAAL ZIJN

is een vrij man waardig; zo constateerde reeds wijlen Prof. Huizinga. Maar hoe- veel vrije mensen hebben tegenwoordig geen moeite zich geestelijk staande te houden te midden van de branding van deze bewogen tijd?

Het HUMANISTISCH VERBOND wil hen daarbij helpen. Tal van buiten-kerkelijke liberalen gaven blijk dit te verstaan door toe te treden als lid. U ook?

Inl. bij: HUMANISTISCH VERBOND, Oudegracht 152, Utrecht.

• ••••••••••••••••••••••••••••••••••••••