Zaterdag 9 mei 1959 - No. 539
en DEMOCIATIE
Vlsle op . .
Liberale
het onderwijs
(:lie pag. 5)
VERANTWOORDELIJKHEDEN EN ON.JITISTE ETIKETTERING
J 7 00RV11-,STREVEND SOCIAAL BELEID
"Ongelukkige afloop van een ernstige po- ging" was de titel van het hoofdartikel, dat dr. W. P. Berghuis, de voorzitter van de Anti-revolutionaire Partij, de vorige zater- dag
(2mei) in het weekblad vall die partij,
"Nederlandse Gedachten", wUdde aan het mis- lukken van de formatiepogingen van prof.
De Quay.
Dr. Berghuis verzekerde zijn lezers, dat de anti-revolutionairen van den beginne af een herstel van de "werkelijk vastgelopen brede basis" niet hebben gewild en gestreefd heb- ben naar een nieuwe constellatie.
Een nieuwe constellatie "met als basis de samenwerking van de christelijke partijen, op grond van de verkiezingsuitslag te verbre- den met de V.V.D., indien daardoor geen af- breuk zou worden gedaan aan de hoofdlijnen van het christelijk-sociaal beleid".
Toch is de formatie-De Quay uiteindelijk
"mede onder anti-revolutionaire verantwoor- delijkheid" mislukt, hetgeen aldus dr.
Berghuis - te wijten is aan het feit, dat na al het geschuif, bedanken en gemillimeter, het eindresultaat niet meer voldeed aan de voorwaarden, waaraan een sterk Kabinet op een nieuwe basis zou moeten voldoen. Het had z.i. voordat het begon al te veel van zijn gezicht verloren.
* * *
D r. Berghuis noemde vooral de voor be- trokkenen uiteraard niet eenvoudige aanvaarding van het laten vervallen door de formateur van prof. Zijlstra als offer om op- schuiving ten behoeve van figuren uit an- dere kring mogelijk te maken, een moeilijk te verteren zaak.
De voorzitter van de Anti-rev. Partij achtte in het algemeen gesproken "de gebeurtenis- sen voor de christelijk-democratische groepen een weinig gelukkige episode".
Wij moeten, zo stelde hij vast, echter ver- der en dan was er zijns inziens in ieder ge- val reden om maar weer aan te knopen bij het moment, waarop de zaak nog geen moei-
l~ikheden
en complicaties vertoonde, namelijk bij het geslaagd zijn van de (eerste) informa- tieve opdracht-Beel.
Aldus de A.R.
part~jvoorzitter,op een en- kel onderdeel van wiens betoog wij hieronder nog even zullen terugkomen.
Gaarne maken wij eerst echter nog melding van hetgeen de heer Berghuis in zijn aan de
"ongelukkige afloop van de ernstige poging"
gewijde beschouwing voorop stelde.
ATTENTIE!!! ATTENTIE!!!
Luistert vriidag, 15 mei a.s., van 19.20 tot 19.30 uur, over de zender Hilver- sum I (402 ml naar
.,DE STEM VAN DE V.V.D.'"
Hij meende het "maar eerlijk te moeten uit- spreken", dat de verantwoordelijkheid voor de gang van zaken" ligt in de kring van de drie elkander blijkens de formatie-Beel gevonden hebbende christelijk-democratische partijen.
Immers, bij het bepalen van de oorzaken der mislukking zijn er geen aanwijsbare. redenen om de V.V.D. daarop aan te zien".
J.
G. H.
CORNELISSEN Lid van de Tweede Kamer der Sta- ten-Generaal, die wij van harte ge- lukwensen met zijn benoeming totRidder in de Orde van de Nederlandse Leeuw.
H et is een schaduwzijde van de politiek, dat men nogal eens poogt, verant- woordelijkheden af te wentelen, ook op hen, die daaraan niet zijn debet geweest, alleen en uitsluitend om, zoals het heet, het eigen straatje schoon te vegen.
Dr. Berghuis heeft dat, door zijn vaststel- ling ten aanzien van de V.V.D., niet ge- daan. Wij signaleren dat met genoegen en be- schouwen dit als een belangrijk winstpunt in de onderlinge verhoudingen.
Daarom echter juist stellen wij er prijs op, de vinger te leggen bij iets, dat ons minder goed bevalt.
Wij bedoelen het gebruik van de term
"christelijk sociaal beleid" wanneer men in confessionele kring doelt op een der na te streven hoofddoeleinden van een te vormen Kabinet, zoals prof. De Quay dat op het oog had.
In het "Algemeen Handelsblad" is aan het ontaktische en onjuiste van deze term reeds aandacht gewijd en inmiddels is dat, wan- neer dit nummer van ons blad verschijnt, wel- licht ook in andere dagbladen reeds geschied.
Het weerhoudt ons echter niet, daar ook in ons weekblad, dat de gebeurtenissen nu een- maal minder op de voet kan volgen dan een dagblad, alsnog iets over te zeggen.
W at betekent "christelijk-sociaal be- leid"? Indien deze term iets wezen- lijks zou inhouden, zou hij moeten betekenen:
. het beleid, zoals dit door de drie confessionele groeperingen op sociaal gebied wordt voorge- staan. En al zijn er natuurlijk verscheidene punten van aanraking in de programs der drie confessionele partijen op sociaal gebied te vinden, er is geen sprake van, dat hier van identiek-zijn kan worden gesproken.
Dr. Berghuis gewaagt van "christelijk-de- mocratische partijen", maar "Het Vader- land" vestigde terecht reeds eerder de aan- dacht op een artikel van het Tweede-Kamer- lid, de heer W. J. Andriessen in "De Volks- krant", waarin deze het denkbeeld te lijf ging, dat op een R.K. jongerenvergadering tot ui- ting was gebracht, namelijk dat hier, in na- volging van West-Duitsland, een "Christe- lijk-democratische Unie" in het verschiet zou liggen.
De heer Andriessen vestigde in dat artikel de aandacht zowel op de grote verschillen tussen "de protestants-christelijke landgeno- ten" als op de tegenstellingen tussen de doel- einden van de K.V.P. en die van de beide an- dere confessionele partijen.
* * •
O
m nu op ons bezwaar terug te komen:
Wanneer figuren uit vier politieke groeperingen in een Kabinet moeten samen- werken en dus moeten zoeken naar een syn- these, lijkt het ons weinig bevordelijk voor het na te streven doel om dan een motto te kie- zen, dat op zijn zachtst gezegd de indruk moet wekken, dat men het met die synthese niet zo nauw neemt.
Minder voorzichtig en minder welwillend zou men het zo kunnen zeggen, dat de drie anderen door het kiezen van een motto, waar- onder de Kabinetsformatie bepaald n i e t was opgezet, de vierde iets willen opdringen onder een etiket, dat zijn wrevel moet op- wekken en hem zal doen afvragen welke die- pere bedoelingen men daarmee heeft.
\Vij herinneren nogmaals aan hetgeen prof.
Oud op onze Jaarvergadering openlijk ver- klaarde omtrent de goede wil, welke bij de V.V.D. bestaat, om de nieuwe samenwerking als zU komt, te doen slagen. Hij verklaarde ook dat naar zijn overtuiging in de praktijk zal blijken, dat er voor vrees, dat het nieuwe bewind in sociale gezindheid tekort zal schie- ten, geen grond bestaat.
Onze partijvoorzitter moet daarbij gedacht hebben aan een gezond, vooruitstrevend so- ciaal beleid. Gezond, omdat het gebaseerd zal zijn op hetgeen sociaal rechtvaardig en eco- nomisch mogelijk moet worden geacht.
Een vooruitstrevend sociaal beleid.
Dat lijkt ons de enig juiste aanduiding voor het beleid van een Kabinet, dat · prof. De Quay nastreefde en dat, naar wij hopen, op enigerlei wijze toch nog tot stand zal komen.
A.W. A.
VRIJHEID EN DEMOCRATIE
Flitsen van Het Binnenhof'
Begroting van Onderwiis. Kunsten en Wetenschappen in Eerste Kamer • Mevr. J. F. Schouwenaar-Franssen vreest afbreuk van de kennis der klassieken • Knappe leerlingen moeten zich niet ver- velen • Geef meer bekendheid aan onze monumenten.
D
e Eerste Kamer heeft vorige week de begroting van Onderwijs, Kun- sten en Wetenschappen behandeld en na een rustig debat zonder hoofdelijke stem- ming aangenomen.Bij deze gelegenheid heeft onze geest- verwante, mevrouw J. F. Schouwenaar- Franssen, uiting gegeven aan haar grote bezorgdheid over het dreigende gevaar van afbreuk van de kennis der klassieken.
Zij dacht daarbij aan het wetsontwerp inzake de studiemogelijkheden van de alpha's en beta's en eventuele gevolgen voor het Grieks. Zij dacht ook aan de eventuele gevolgen voor de kennis van het Grieks bij het wetsontwerp verrui- ming inrichting van het onderwijs.
Onze westeuropese cultuur heeft twee wortels: de Bijbel en Hellas. De gedach- tenwereld van Hellas, en daarmee ver- bonden die van Rome, is mèèr dan een deel van onze beschaving: het is een springlevende erfenis. Leggen wij nu de bijl aan de wortel, dan schaden wij de boom.
O
nze bezorgdheid om de klassieken is nog vergroot, zei onze woordvoer- ster, na lezing van het rapport van de commissie-Jansen. Het bevat een voor- stel om het doctoraal examen voor leraar zo in te richten, dat er één hoofdvak zou zijn, maar in de plaats van de gebruike- lijke bijvakken de vakken pedagogie, psy- chologie en didactiek. Hoe moet dat? Een classicus doet doctoraal examen in Grieks en Latijn, het één als hoofdvak en het ander als bijvak.Indien het ooit wêrd overgénoinen irt · deze vorm; zouden wij classici krijgen, tlie óf in Grieks óf in Latijn worden ge- examineerd op hun doctoraal examen.
Er zit enige troost in de interruptie van lllinister Cals: het rapport van de com- missie-Jansen is niet door mij geschreven.
. . .
Mevrouw Schouwenaar maakte er voorts op attent, dat de taak van de docenten is verzwaard. In de eerste plaats door de toestand van de gebouwen. Het werk zelf is voor de docent verzwaard, omdat hij naast en voortbouwende op het werk van een aantal nog onervaren col- lega's moet werken. De klas is voorts minder homogeen dan zij vroeger placht te zijn.
Wat het vak betreft: het woord "vak"
is een typisch Nederlands woord. In de Angelsaksische landen spreekt men meer van ,.field", hetgeen wijdere perspectie- ven geeft.
Vroeger kon het voldoende zijn als men zijn vak zag in het geheel van het onder- wijsprogram. Tegenwoordig wordt er ge- eist, en terecht, dat men zijn vak ziet in het geheel van de maatschappij. Dat eist van de docent meer vakkennis, meer in- zicht en het stelt hogere eisen aan zijn persoonlijkheid.
De opleiding van de leraren is sinds ja- ren in discussie. Wij hebben nu twee rap- porten, waarover de minister zich te- recht zeer voorzichtig heeft uitgelaten.
Wij mogen voorlopig blij zijn als wij vol- doende vakmensen vinden om voor de klas te staan.
Een uitspraak van Cicero luidt: Honos alit artes! d.w.z. de eer doet de kunsten gedijen. Het woord honos is echter niet alleen ,.eer", het kan ook honorarium of salaris zijn. Men kan die woorden dus ook vertalen met: het honorarium doet de kunsten gedijen.
* • •
onze woordvoerster vroeg voorts aan- dacht voor het feit, dat er knappe leerlingen zijn. Er is nu eén wetsontwerp tot verlaging van het klassegemiddelde.
Het zal nog wel even duren voor wij zo- ver zijn.
De getallen, die ik thuis hoor, aldus me- vrouw Schouwenaar, gaan altijd de 50 leerlingen per klas te boven en dienten- gevolge zit er een aantal leerlingen op de lagere school zich te vervelen. Het lijkt mij, dat wanneer wij deze leerlingen bij- voeding kunnen geven, wij dit moeten doen. Dit geschiedt dan veelal in de vorm van Frans. In Groningen heeft men daar bezwaar tegen, maar het lijkt mij in ieder geval, dat wij onze intelligente leerlingen een kans moeten geven.
• • •
V
orig jaar h~bben wij getracht ons steentje aan de monumentenzorg bij te dragen door aan de staatssecretaris te vragen aan onze monumenten meer be- kendheid te geven door het organiseren van een cursus zoals de radiocursus Open- baar Kunstbezit.Spontaan heeft de staatssecretaris dat voorstel van onze kant vorig jaar aan- vaard en toegezegd het in studie te zul-
Mevrouw Schouwenaar-Franssen .... taak der docenten verzwaard ...•
len nemen. Hij heeft er zelfs een tien voor gegeven, want hij zei: het was uitmun- tend.
De i'esultaten van de studie zijn zeer mager. De staatssecretaris zegt, dat na- volging van de radiocursus te duur is.
H .. G·ERRITZEN
HERENMODE
Laan van Meerdervoort .2.80fl .• Gevers Deynoot pl. 9 Den Haag
•
Arrow Shirts ii .i 19.';5
verkrijgbaar in 3 mouwlengtes
Deze Burger
zi,t, mèt alle overige elf miljoen goede vade1·landers, in zak en as. Na zoveel weken Zuster Anna Ziet Gij Nog Niets Komen zit hij verbou- wereerd op zijn mesthoop, in de ledigheid te staren. Een sombere zaak.
. Ik !I-ad al drie mpoie tuiltjes orchideeën besteld en daarbij niet op een ttentJe meer of mmder gekeken. Wanneer het erom gaat partijgenoten welkom te heten op het dak der wereld speelt geld geen rol; uitbundige vreugde rekent niet, doch u i t zich, vrij onverveerd.
Nu he~ ik, op last van ene
De
Quay die kleurige garfjes afbesteld en de kaartJe~. aan H:!f.E.E. Van den Bergh, Korthals en Witteveen liggen nog op mun schrvftafel. Ik heb ze niet (wenend en tandenknersend) verscheurd, al was dit mijn eerste opwelling wel, doch mijn blijmoedig- heid fluisterde mij in: "laat ze nog even liggen; hopelijk kun je ze ten- slotte toch nog gebruiken".In die hoop sleep ik moeizaam mijn ingeboren blijmoedigheid ach- ter mij aan.
En dan nu maar- de dikke handjes gevouwen in de schoot - wach- ten op wat komen zal.
Op dit ogenblik is er zelfs nog geen formateursvuiltje aan de lucht, doch wanneer gij, mijne geliefden, kennis neemt van deze, mijne benard- heden, zal al wel een kordate mannenfiguur uit de coulissen getreden zijn
om,
met opgestroopte mouwen, het steeds gebruikelijker"doe
het zelf" ten aanschouwe van geheel dit volk, in toepassingte
'brengen.Wellicht draagt hij reeds de planken aan waaruit hij het kabinet gaat
bouwen. ·
Maar op di t ogenblik is het toneel nog in duister en het auditorium nog in barre onzekerheid gedompeld. Het scherm is nog niet eens op- gegaan.
Hoe lang, Catilina, zult gij ons· geduld nog misbruiken?
Hoe
lang nog moet dit volk in 't blinde tasten en verweesd rondwa- ren in de duistere ledigheid?Ayez pitié de moi et de mon pauvre peuple, gij die, als mannen van eer, geroepen zult worden tot het verrichten van grote daden.
En deinst niet terug.
En bekommert u
om
ons.Desnoods krijgt gij allen, ongeacht de partij waartoe gij behoort, dan een
mooi
tuiltje cum kaartje van9 MEI 1959 - PAG. 2
Immers: wie de radiocursus Openbaar Kunstbezit volgt, krijgt van elk schilderij dat wordt besproken een reproduktie toe- gestuurd. Gaat het om monumenten, dan is meer dan één reproduktie nodig en dat wordt te duur.
Hierop antwoordde mevrouw Schouwe- naar, dat monumenten natuurlijk niet al- leen kerken en kastèlen zijn. Er bestaan ook gevelstenen, pompen, ,bruggen, woon- huizen.
Het woonhuis zal nog het meest aan- slaan. Men kan dan denken aan woon- huizen, die weer geheel bewoonbaar zijn gemaakt, zoals "De Witte Zwaan" in Zie- rikzee (overigens met geld van Franse parlementariërs), aan hetgeen Amersfoort heeft gedaan met zijn woonhuizen, die weer bewoonbaar zijn, wat Amsterdam doet, om er een paar te noemen.
Eén reproduktie van een woonhuis zou natuurlijk al aardig zijn. Meer repraduk- ties zou beter zijn en dat hoeft niet duur- der te zijn.
Bij de radiocursus Openbaar Kunstbezit kreeg men kleurenreprodukties. Dat is een dure zaak. Deze reprodukties waren 18 bij 24 cm. Een monument is van nature zwart-wit. Een zwartwitreproduktie, een foto, is aanzienlijk goedkoper dan een kleurenreproduktie.
Het is best mogelijk twee reprodukties op één blad te zetten van 12 bij 17 cm, dus bijvoorbeeld de gevel van een huis en een trappenhuis of een kamer. Wij zijn dan altijd nog goedkoper uit. Zelfs ku#,- ; nen wij een reproduktie van 12 bij 17 cm ..
op één blad zetten en twee kleinere de- tails.
De ambtenaren moeten nog eens reke- nen. Dan zal het financiële bezwaar weg- vallen.
• • •
~ 1: ~
Áls er één vorm van openbaar kunst.-;
bezit is, dan zijn het wel onze mo- numenten. Men behoeft er niet voor naar een stad. Men hoeft er niet voor naar een museum. Men kan er dagelijks langs lo- pen in stad en dorp. Het heeft· nog dit voordeel: het is nog gespreid ook van na- ture.
In de tweede plaats zou wat meer ken- nis en voorlichting en wat meer aanscho~_;;
wing de eigenaars kunnen stimuleren ook eens kleine reparaties ter hand te nemen.
Vaak wordt men pas wakker als de kosten boven de duizend gulden komen. De eige- naars zouden misschien oog voor de de- tails kunnen krijgen en ook de schoon~.
heid van het geheel kunnen gaan zien.
Verder zou men de belangstelling vap de burgerij voor eigen stads- of dorps- kernen kunnen wekken. Dit is van belang bij de sanering van binnensteden, die wij op het ogenblik kennen. In Alkmaar is de jeugd ervoor warm gelopen, in Utrecht_
wordt de burgerij erin betrokken en ook- in Amsterdam. Voorts zouden wij kunst van eigen bodem kunnen zien en genieten, Bovendien is het niet een abstracte schoonheid, maar het is levende geschie-
denis. ,.
De heer Meischke heeft gezegd, er wordt zeer veel geld uitgegeven voor historisch onderzoek en hier ligt het als het ware voor het grijpen. Verder zouden wij eens duidelijk kunnen beseffen wat ons land aan buitenlanders biedt en en passant zouden wij onze gasten beter kunnen voorlichten.
Wij willen in Europa ook cultureel naar een eenheid groeien, maar dit kunnen wij alleen dan goed doen, als wij goed ons eigen moois kennen en waarderen zolang het nog kan.
• • •
H
et is de grote verdienste van de ra- dio-omroepverenigingen, zo besloot mevrouw Schouwenaar, dat zij in een ge- zamenlijk programma een culturele bij- drage van zo hoge orde hebben geleverd.Het zou te prijzen en te waarderen zijn als zij nu ook een dergelijke bijdrage voor onze eigen monumenten zouden willen leveren. Zij zouden dan het hart van elke Nederlander treffen en stelen.
De ambtenaren van het departement kunnen nog eens over het betoog van me- vrouw Schouwenaar nadenken.
V. v.D.
VBI.JHEID EN DEIIOCBATJE 9 MEI 1959- PAG. I
* ~"' WEEK to.t WEEK * verhoudingen. Waarop het blijft aankomen is de vraag, of de partijen, welke samen twee.
derde deel der leden van het parlement af- vaardigden, zullen bukken voor de partij, die nog niet één derde van ons volk vertegen- woordigt en die nochtans haar driftig-onma- tige eisen stelt.
Haat overheerst
Onder bovenstaand kopje troffen
WIJm Het Vrije Volk in de rubriek voor ingezonden stukken het navolgende artikeltje aan:
"De heer Oud heeft op de vergadering van de V.V.D. op 17 april in zijn rede van 55 minu- ten 30 minuten lang zijn best gedaan de Partij van de Arbeid te kraken. De andere partijen bleven ongemoeid. Onze afgetreden ministers werd min of meer verweten dat zij roddelaars waren. Hoofdredacteur Voskuil werd tot hui- lebalk gebombardeerd (vrolijkheid en applaus).
Fractievoorzitter Burger werd geschetst als een grommend-ontevreden nietsnuttertje (in- stemming). En dr. Drees die zo gewerkt en ge- ploeterd heeft, een heellange tijd, werd als een minderwaardig mannetje ten tonele gevoerd (daverend applaus). In de hele rede domineer- de de haat tegen de P.v.d.A.
J. H., Hilversum".
Tot zover deze fraaie beschouwing. Dat de ons onbekende heer H. niet weet wat hij schrijft is nog tot daar aan toe, doch dat de redactie van Het Vrije Volk dergelijke onzin opneemt is toch wel beneden elk peil. De redactie van ge- nQemd dagblad had zowel via de radio als door middel van ons blad kunnen kennis nemen van de rede van prof. Oud. En zij heeft die moeite genomen, hetgeen uit andere reacties in haar bladen blijkt.
Inderdaad meneer H. "haat overheerst".
Maar dat niet alleen. Van de zijde van Het Vrije Volk kan men er gebrek aan eerlijke voor- lichting aan toevoegen.
Het wachten is de moeite waard
In "Elseviers Weekblad" lazen wij van de hand van de hoofdredacteur, de heer W.G. N.
de Keizer, de navolgende .beschouwing.
"Het is misschien zo, dat men bij het klim- men van de jaren geleidelijk van een "splijten- de" tot een meer "bindende" persoonlijkheid evolueert .Dr. Kortenhorst sprak over dit ver- schijnsel in zijn rede te Voorschoten, toen men het feit herdacht, dat Willem Treub daar een eeuw geleden werd geboren. Treub, zo scherp, zo grillig, zo vol tegenstrijdigheden, is in later jaren mild en wijs geworden. Zijn radicalisme verstilde; hij toonde begrip voor tegenstanders, zonder nochtans de verbeeldingskracht, de strijdlust en de durf te verliezen, welke jhr. dr.
J. Loudon in hem heeft geprezen.
Of het nu komt door een dergelijke verzach- ting van het oordeel, of door de voortdurende verbreding van het eigen podium, of door waar- dering voor een Nederlander, die met opge- wektheid en krachtsinspanning getracht heeft zijn land een redelijke regering te geven - wij zijn in elk geval tot een milder oordeel over de mislukte pogingen van prof. De Quay ge- neigd dan men thans in vele kringen kan ver- nemen.
Zeker, heeft de ontstentenis van praktisch- politieke
e~aringzich gewroken. Even ze- ker zijn reeds in den beginne fouten in de methodiek gemaakt, waarvan men niet aan de publiciteit de schuld kan geven, gelijk in een radio-interview ten onrechte geschiedde.
Ook zijn figuren over een ministerkleed ge- raadpleegd, van wie men kon weten, dat zij daarin niet pasten. En vooral gedurende de
laatste week van zijn moeizame formatiewerk heeft prof. De Quay ietwat roekeloos bepaal- de figuren prijsgegeven, andere onwillens no- deloos gegriefd. Nochtans: aan zijn toewij- ding kan niemand twijfelen en zij verdient waardering.
Z ij verdient zeker iets anders, dan het spottend leedvermaak, dat hem uit so- cialistische kringen tegenklinkt.
"Een haast komisch balletnummer"; een
"zwaarmoedige Driekusman op klompen", zo spotte het "Vrije Volk".
"Een lachwekkend schouwspel", meende
"Het Parool", zeggende dat de formateur "in stijgende mate de lachlust van velen" opwek- te.
"Het roer is dolgedraaid", zei oud -minister Suurhoff en met voldoening: "de confessio- nele partijen krijgen nu koekjes van eigen deeg".
En sinds prof. De Quay de zware tocht naar Soestdijk moest ondernemen om de Koningin te verzoeken, zijn opdracht te mogen terug- geven, klinkt uit de rode hoek dit half-kla- gende, half-jubelende koor: ei ziet toch het tragisch slop, waarin de vaderlandse parle- mentaire democratie dreigt vast te lopen ... .
N u, bezorgdheid voor onze parlementaire instellingen siert ieder Nederlander.
Maar men is in PvdA-kringen toch wel zéér vergeetachtig. Men is daar het gehele jaar 1956 geheel vergeten ... Toen werden op 13 juni de verkiezingen gehouden. De PvdA kreeg 34 zetels en zij was de grootste fractie in de Kamer. De brede basis was intact. Nochtans kon het nieuwe ministerle-Drees pas op 13 oktober optreden. De kabinetsformatie duur- de toen vier maanden ... Vier lange maanden gebruikten formateurs t o e n om een kabinet te vormen. Een kabinet-Drees ...
Was dat óók zo "komisch"? Was dat óók zo
"lachwekkend"? Bracht die 4 m a a n d e n durende formatie toen óók de parlementaire democratie in doodsgevaar?
D egenen, die thàlls zo luidkeels ach en wee roepen omdat sinds de verkie- zingen zes weken zijn verstreken, terwijl nog steeds geen regering werd gevormd, mogen bedenken, dat hun verdriet slechts één par- tij vreugde schenkt: de PvdA. Men stelle zich nog verder gerust: het land is niet in gevaar, evenmin zijn onze parlementaire instellingen in gevaar en ook niet onze democratie.
Beide, democratie en parlement, hebben al tijdens hun groeitijd in de negentiende eeuw erger gevaren getrotseerd.
Natuurlijk slaan brede kringen van ons volk het wikken en wegen en marchanderen bij een kabinetsformatie met spot en wrevel gade; scepsis en enig cynisme over "de poli- tiek" behoren bij ons volk. Het trekt er niet minder braaf om naar de stembus. Er is tijd genoeg.
Nieuwe kabinetsformateurs dienen zich niet tot over hun toeren te laten jagen door een PvdA-leiding, die men in grote verlegen- heid zou brengen door te zeggen: probeert gij het dan maa:r.
Spanning, onenigheid, gedrang en twisten z\jn tijdens de vorming ener regering geens- zins onnatuurlijk: zij zijn integendeel vanzelf- sprekend. Zij spruiten voort uit de politieke
Bukt men voor die dwang - dan regeert . men straks weer met een brede basis, nog méér verrafeld en versleten dan tot dusver.
Bukt men n i e t - dan is er nog wat tijd nodig. Maar dan is het wachten wel de moeite waard".
Christendom en politiek
E n ziehier wat we in "De Bazuin" lazen:
"Blijkens een verslag in "De Tijd"
(toen nog zonder "De Maasbode") van 7 maart 1.1. heeft Prof. Romme in een verkie- zingstoespraak te Maastricht op 6 maart ver- klaard: "Prof. Oud's uitnodiging tot de ka- tholieke kiezers van Maastricht om op de V.V.D. te stemmen is niets minder dan een oproep tot verraad aan het Christendom en aan Christus". -
Wat jammer, dat dergelijke bewerin- gen nog heden ten dage worden uitgesproken.
Zij horen immers thuis in een tijdperk, dat achter ons ligt: zij ademen geheel en al de geest van het gesloten katholicisme der Con- tra-Reformatie, waar alleen al het in deze samenhang zo karakteristieke woordje "ver- raad" ondubbelzinnig op wijst. Bijzonder be- treurenswaardig echter achten we de wijze, waarop in de aangehaalde woorden de naam van Christus en het Christendom wordt ge- bruikt. Wij doen er in 't algemeen al geen goed mee, wanneer wij de Naam van God al te ro- yaal gebruiken, in die zin, dat we te gemakke- lijk God bij van alles en nog wat betrekken.
Wanneer -iemand door zwaar leed is getrof- fen, en het komt ons dan te vlug over de lip- pen, dat dit Gods wil is, lijkt het wellicht, als- of we een vrome opmerking ten beste gaven, doch het zou zeer wel kunnen zijn, dat we in- tegendeel verzet en opstandigheid oproepen te- gen een God, die een mens zozeer schijnt te doen lijden. Ook op het politieke vlak is het
\'Oor 't minst een hachelijke zaak de Naam van God, , van Christus en het Christendom . al te nauw in verband te brengen met een·
politieke keuze; de uitwerking daarvan zou eveneens wel eens het tegendeel van onze vro- me bedoelingen kunnen zijn. Achter dit alles staat de vrome dwaling van het confessiona- lisme, dat namelijk de band tussen "wereld- beschouwing" en politieke keuze zó scrupu- leus, of fanatiek of rationalistisch op de spits drijft, dat een politieke partij zo ongeveer tot 'n goddelijke instelling wordt, gelijk de Kerk zelf met als noodzakelijk gevolg, dat ontrouw jeg~ns het een ontrouw jegens het ander in- sluit. Men heeft wel eens in goedmoedige spot de volgende katechismus-vraag gelanceerd:
,,Hoe worden wij lid van de K.V.P.?
Antwoo~:wij worden lid van de K.V.P. door het hetlig Doopsel". Maar wanneer het stemmen van een katholiek op de V.V.D. geacht wordt te zijn "verraad aan het Christendom en .. aan Christus", begint het er heel hard op te liJken, dat die katechismus-vraag niet langer scherts is doch serieuze werkelijkheid. Maar dan is het ook hoog tijd, dat onze katechismus in dit opzicht eens grondig wordt herzien. Want noch voor de K.V.P. zelf, noch voor de Naam van God, Christus en het Christendom valt ook maar enig heil te verwachten van een der- gelijk confessionalisme. Integendeel!
"Kerk en Wereld" en verkiezingspropaganda
De moed tot geestelijke onafhankelijk- heid en gelovig realisme, waarvan prof.Smits schrijft, mag uit puur idealisme nooit tot vertrapping van andere opvattin- gen leiden. Idealistische predikanten, die dit over het hoofd zien, doen naar mijn mening de vrijzinnigheid meer kwaad dan goed.
beide wereldbeschouwingen eerbiedigen en zich met deze politieke strijd zo min mogelijk inlaten. Daarom is het wense- lijk, dat in pers, radio en televisie, voor zover dit van vrijzinnigen uitgaat, zo min mogelijk personen worden ingeschakeld, die in het politieke leven een gepronon- ceerde positie innemen en dat men zich in ieder geval van uitlatingen als die van prof. Smits in "Kerk en Wereld" ont- houdt.
Mijnheer de Redacteur,
In het weekblad "Kerk en Wereld" van 10 april j.l. heeft prof. P. Smits een hoofd- artikel geschreven, dat bij mij en waar- schijnlijk bij vele vrijzinnig-protestantse liberalen grote ergernis heeft verwekt. In het hoofdartikel, dat getiteld is "Over het gehalte van kerkelijke voorlichting" be- gint prof. Smits met te constateren, dat de laatste politieke verkiezingen hem nog steeds een bittere nasmaak geven door de bij die gelegenheid gedemonstreerde staal- tjes van op geestelijke oplichting gelijken- de politieke voorlichting. Hij citeert de fraaie uitdrukking van dr. Drees van geestelijk varkensvoer en vindt dit geen woord teveel gezegd. Verder beweert hij, dat partijen, die het sterkst de pretentie hebben van zich tot de intellectuelen van het denkend deel der natie te wenden, hier het gruwelijkst hebben gezondigd.
Ook wanneer men de politieke kleur van deze hooggeleerde schrijver niet zou kennen, dan wordt deze door deze bewe-
ringen zonneklaar. Waarom echter der- gelijke ontboezemingen aan een bespre- king over het gehalte der kerkelijke voor- lichting moeten voorafgaan is ons ondui- delijk. Wanneer dit dan nog geschreven wordt in het hoofdorgaan van de vrijzin- nig protestanten, waartoe ook vele van onze liberale geestverwanten behoren, vinden wij dit zeer stotend en onkies. Het is ook niet van ironie ontbloot, wanneer prof. Smits als één der eisen van kerke- lijke voorlichting stelt de eerlijke wil tot objectiviteit. Zelf kan hij die zeker niet toepassen, wanneer hij aan het slot van zijn hoofdartikel constateert, dat het blad van de Zwingli-bond hem alleen maar op de lachspieren werkt en dat hij dit blad meer als herfst dan als voorjaar ziet. Dit schrijft een zojuist benoemde vrijzinnig hoogleraar over een stroming onder zijn eigen geestverwanten. Een van de hoofd- kenmerken . van de vrijzinnigheid is de eerbied voor een ieders mening en geloof.
Vrijzhtllir:en moeten wel ~~:etnir:en, maar nooit verdoemen.
In dezelfde periode, dat prof. Smits dit artikel schreef, is men bezig met de in- ning der gelden voor het publicatiefonds der Vrijzinnig Hervormden.
Is het verwonderlijk, dat men ons libe- ralen kopschuw maakt om aan dergelijke acties mede te werken? Vergast dat toe- komstige publicatiefonds ons straks op meer van dergelijke ontboezemingen?
Het is jammer en schadelijk, dat men in vrijzinnig protestantse kringen nog steeds niet voldoende beseft, dat politiek gezien de vrijzinnigen uiteenvallen in so- cialisten en liberalen (en deze laatsten zijn waarachtig geen klein gedeelte). De politieke strijd tussen liberalen en socia- listen is momenteel fel, daarom kan het goed zijn, dat socialist en liberaal elkan- der in het vrijzinnige geloof ontmoeten, gelijk dit ook bij het humanisme het ge- val is. Het vrijzinnig protestantisme moet
Het is mijns inziens onjuist, dat b.v. ds.
K. Strijd de ene avond voor de radio voor de .Pacifistisch Socialistische Partij spreekt en de volgende morgen een mor- genwijding voor de V.P.R.O. verzorgt. Het getuigt niet van objectiviteit, wanneer bij ons vrijzinnig protestanten socialistis~he predikanten pur sang zo hoog van de to- ren blazen.
Laat men de vrijzinnigen niet meer ver- deeld maken dan zij al zijn. Samenwer- king tussen alle vrijzinnigen is broodno•
dig, maar dit kan alleen met eerbiedigin.g van ieders wereldlijke beschouwing. Dit komt stellig de vrijzinnigheid meer ten goede, dan het politiek-eenzijdige idealis- me van prof. Smits c.s.!
Drs. F. J. Hooftman, Gouda.
VRI.JIIF~ID EN DEMOCRATIE t MEI 1959 PAG. f·
Verslag jaarvergadering van de V.V.D. te Vlissingen (Slot)
Beleid van de Kamerfracties ontmoette weinig kritiek
Proj. Oud sloot de bijeenkomst met een pakkend betoog
Hieronder laten wij nog de discussies volgen over het beleid van onze Kamerfracties, dat op de algemene jaarlijkse vergadering van de VVD te Vlissingen ter sprake kwam.
Alvorens tot de bespreking van het beleid der Kamerfracties over te gaan, wilde prof. Oud hem herdenken, die als voorzitter der Eerste Kamerfractie steeds in deze algt>mene vergadering aanwezig was.
Een ieder zal prof. Molenaar hier wel zeer bijzonder missen. Molenaar - aldus de voorzitter - heeft zijn gehele leven voor de liberale beginselen op de bres gestaan.
Hij is lid van de F~erste Kamer geworden i1a de wereldoorlog, maar heeft in bet bij- zonder voor de sociale vraagstukken gedurende zijn gehele loophaan de grootste belangstelling aan de dag gelegd.
Spr. herinnert zich prof. Molenaar uit onze algemene vergaderingen, waar het, wanneer vraagstukken van arbeidsrecht aan de orde kwan1en, van bet grootste he- lang was zijn mening te vernemen. Bij zijn overlijden hebben wij dit ook in bet par- tijblad herdacht, berinnerd aan zijn werkzaambeden in dienst van de organisatie van het bedrijfsleven en hoe zijn wetenschappelijk werk waardering vond in zijn be- noeming eerst tot buitengewoon hoogleraar en daarna tot gewoon boogleraar in het arbeidsrecht aan de J,eidse universiteit, .alwaar hij dit vak met grote toewijding heeft gedoeeerd.
Ook hoe kort voor zijn dood van zijn hand het belangrijke boek over arbeidsrecht verscheen, dat jarenlang een wegwijzer zal blijven, zowel voor hen, die de wetenschap ''an het arhei<lsrecht willen doceren als voor ben, die aan de praktische toepassing van het arbeidsrecht deel willen hebben.
\Vegens het bereiken van de 70-jarige leeftijd ha<l 1\iolenaar het ambt van hoog- leraar reeds moeten neerleggen, doch had gehoopt de tijd, die hierdoor voor hem vrij kwam, in nog grotere mate aan bet werk der partij en dat der Eerste Kamer te kunnen wijden.
Helaas heeft dit niet zo mogen zijn. In het afgelopen najaar moest hij wegens ziekte een belangrijke vergadering over de p.b.o. afschrijven, aanvankelijk werd ge- dacht aan enkele maanden rust, maar de ziekte nam in korte tijd een fatale wen- ding met noodlottige afloop.
De partij herdenkt in grote danl<h:tarheid hetgeen Molenaar voor baar hef> ft gedaan.
De voorzitter verzot•ht de a.anwPzigen hiertoe enkele ogenblikken stilte in acht te nmnen.
Hierna werd overgegaan tot de bespreking van bet beleid der Kamerfracties.
De heer K. U. M. Wil me r s (Bloemendaal) kritiseerde het rapport-Koersen in- zake het D.M.L.-aankoopbeleid. Hij kon zich niet voorstellen, dat de liberale leden van deze commissie er toe hebben medegewerkt, dat majoor
n:.
na diens vrijspraak door het H.M.G. nog eens door deze commissie op de korrel is genomen.··De heer G. Ritmeester, lid van de Tweede Kamer en van deze ,commisme, wide meer opmerkingen over deze zaak te hebben verwacht.
Men moet zich eehter boeden voor het uitspreken van een oordeel, indien men het ra.pport zelf niet geheel beeft gelezen. Er zijn vier ontwerpen voor het rapport ge- weest, waaruit wel blijkt, dat men niet over één nacht ijs is gegaan. !\iet de laatste ve.rsle hebben de liberale leden zich kunnen verenigen. Niet de zaak van majoor K., doch het aankoox•beleld is door de commissie behandeld.
Er Is dus geen re<len tot verontwaardiging over een vermeende dubbele berechting.
Deze zou terecht zijn geweest, indien men bad verzuimd deze kant van het beleid te behandelen. Men mag nu eenmaal niemand sparen, indien men objectief wil zijn.
De heer mr. J. G. Bettink (Haarlem) vroeg naar het standpunt van de fracties inzake het bevolkingsvraagstuk, dat te- recht in vijf artikelen van het werkpr:o- gram wordt behandeld. In het bijzonder het emigratiebeleid verdient in dit ver- band de aandacht.
De heer N. Roodenburg (Hattem) vroeg wat de fracties hebben gedaan inzake de confiscatie van Nederlandse ondernemin- gen in Indonesië. Wordt er gezorgd voor een parate verdediging van Nieuw-Gui- nea?
De heer H. v. d. Bij (Arnhem) zeide het te betreuren, dat de Tweede Kamerfractie tegen de motie-Kleiwegt heeft gestemd.
Wij zijn voor ruim baan voor iedere bur- ger, waarom dan de onderwijzers, die ge- legenheid tot het volgen van een acade- mische opleiding wensen, voor het hoofd gestoten? Dit was geen verstandig poli- tiek beleid t.o.v. de middengroepen.
Beantwoording
plaats moet afvragen, of een voorstel als zodanig juist is, onafhankelijk van het oordeel van de kiezer-belanghebbende.
Bij het bepalen van het standpunt t.a.v. de motie-Kleiwegt heeft de fractie zich op het standpunt gesteld niet te willen voor- uitlopen op het aanhangige wetsontwerp op het voortgezet onderwijs. Gelijkstel- ling van een onderwijzersopleiding met de H.B.S. A zou prematuur zijn. Waarom wordt men onderwijzer, indien men eigen- lijk een accademische opleiding wenst te volgen?
De voorzitter, prof. mr. P. J. Oud, spre- kend als leider van de Tweede Kamer- fractie, constateerde met voldoening, dat
er weinig kritiek op het beleid van de fracties is uitgeoefend.
De afdeling Bloemendaal heeft het rap- port-Koersen niet goed bestudeerd, an- ders zou men weten, dat de commissie zich terecht buiten de strafzaak heeft ge- houden. Wel heeft zij de sententie in het rapport vermeld, doch zij heeft zich ver- der alleen met de beleidsvragen bezigge- houden.
De regering is voldoende diligent inza- ke het optreden van Indonesië, dat in ge- breke is gebleven integrale schadever- goeding te verlenen en daarmee een in- ternationaal erkende rechtsplicht heeft gesèhonden. Dat gebeurde trouwens ook t.a.v. de leningsovereenkomsten en de pensioenverplichtingen jegens voormalige ambtenaren. Wij zullen onze taak t.a.v.
Nieuw-Guinea, het opvoeden van de be- volking tot zelfbestuur, voortzetten. Uiter- aard spelen de internationale verhoudin- gen een overwegende rol.
Als voorzitter der vergadering komende tot de afsluiting van het tweedaagse sa- menzijn, zeide spr., dat het nog geheel onbekend is, waar wij heengaan met de kabinetsformatie. Onze positie moet nog worden bepaald. Slagen van de formatie- poging van prof. De Quay kan mogelijk nieuwe wegen openen.
De V.V.D. is bereid tot constructieve medewerking, maar eventueel ook om in oppositie verder te gaan. In de volgende jaarvergadering zullen wij de situatie be- ter kunnen beoordelen.
In het licht van de verkiezingsuitslag berust er een bijzondere verantwoorde- lijkheid op de fractie. Zes nieuwe leden moeten zich inwerken. De fractie zal zich inspannen om nog meer te presteren dan zij reeds deed.
De volgende verkiezingen zijn - on- voorziene omstandigheden voorbehouden - in de zomer van 1963, dus hebben wij voldoende tijd om de zaken goed aan te pakken.
Het was prettig vergaderen in Vlissin- gen, waarvoor de Zeeuwse vrienden dank toekomt. (applaus).
Het is voor alle ·deelnemers goed elkaar op deze bijeenkomsten te ontmoeten en van gedachten te wisselen; dat versterkt de goede geest in de partij. Wij putten daaruit nieuwe kracht om voort te gaan in stijgende lijn.
Laten wij daarin blijven! (Daverend applaus door de partijleden staande ge- bracht).
De vergadering werd gesloten, waarna de deelnemers zich in opgewekte stem- ming naar hun haardsteden begaven. De partijdagen te Vlissingen waren in elk opzicht geslaagd. v. d. L.
Antwoordtelegram van de Koningin
Tijdens de vergadering werd het vol- gende telegram ontvangen:
H.M. de Koningin heeft mij verzocht U haar vriendelijke dank over te brengen voor de gevoelens van aanhankelijkheid en trouw, geuit in uw telegram.
Van der Hoeven,
Particulier secretaris H.IVI.
Mr. H. van Riel, sprekende voor de Eerste Kamerfractie, merkte op, dat het bevolkingsvraagstuk zeer ingewikkeld is.
Men vergete niet, dat achter het ijzeren xordijn het geboorteaccres aanzienlijk is.
:Wil het westen zich handhaven, dan moet het ook aan de bevolkingstoeneming in het belang van een voldoende potentieel aandacht schenken. Emigratie moet in de eerste plaats een zaak van de mensen zelf blijven.
VERGADERING VAN STATEN- EN RAADSLEDEN OVER DE ,.RIJNMOND"
Nieuw-Guinea en Indonesië vormen een r>robleem van wereldpolitiek. De confis- catie is onbehoorlijk en in strijd met het- geen algemeen als recht wordt erkend.
Daarom zal de uitspraak in Bremen van groot belang zijn. De verdediging van Nieuw-Guinea is ook een zaak van inter- nationale politiek. Onze bondgenoten zul- len ons zo nodig moeten bijstaan. Wij moeten paraat zijn tegen een overval.
Een volledige militaire ontplooiing in dit gPbiedsdeel zou enorme bedragen vergen.
Daarom heeft de diplomatie een grote taak.
Mr. F. G. van Dijk, lid van de Tweede Kamer, zeide, dat men zich in de eerste
De Vereniging van Staten- en Raadsle- den van onze Partij heeft op zaterdag, 2 mei j.l. in Hotel Atlanta te Rotterdam een vergadering gehouden. Op deze ver- gadering, welke gepresideerd werd door de heer D. W. Dettmeijer, voorzitter van de Vereniging van Staten- en Raadsleden, waren aanwezig behalve V.V.D.-raadsle- den uit de gemeenten Barendrecht, Ca- pelle aan de IJssel, Geervliet, Maassluis, Rhoon, Ridderkerk, Rotterdam, Schiedam, Spijkenisse en Vlaardingen, Prof. Mr. P.
J. Oud, voorzitter van onze Partij, de le- den van de Tweede Kamer Mej. Mr. J. J.
Th. ten Broecke Hoekstra en Mr. W. J.
Geertsema, de leden van de Provinciale Staten van Zuid-Holland, de heren S. J.
v. d. Bergh, F. L. v. d. Leeuw en Dr. A.
J. Alers, de heer K. H. Brandt, redacteur van "Provincie en Gemeente", Mej. Mr.
A. Ohr, adj.-secretaresse van onze Partij en de heer L. van Vlaardingen, organi- sator-propagandist.
Gelijk bekend mag worden veronder- steld, heeft het Gemeentebestuur van Rotterdam door de professoren Mr. W.
F. Prins en Dr. D. Simons een ontwerp van wet voor een openbaar lichaam ter zelfstandige behartiging van daartoe aan te wiJzen belangen van het gebied van de Nieuwe Waterweg doen opstellen.
Dit openbaar lichaam, dat volgens het ontwerp de naam "Rijnmond" zou dra- gen, zou het grondgebied van de gemeen- ten, waarvan raadsleden aanwezig wa- ren en van de gemeenten Krimpen aan de IJssel, Poortugal, Heenvliet, Maas- land en Rozenburg omvatten en zou een bovengemeentelijke bestuursorganisatie vormen met grote bevoegdheden inzake belangrijke gemeentelijke aangelegenhe- den.
Uitvoerig heeft men gedurende ver- scheidene uren over het ontwerp van ge- dachten gewisseld.
Copie voor de"e rubriek te %enden naar:
Mejuffr. Joh. H. Springer, Alexander- straat 16, Haarlem.
AANDACHT VOOR HET RODE KRUIS GEVRAAGD
V
an het Rode Kruis kregen wij ter, plaatsing een heel pakket artike- len, genoeg om tien weken lang deze rubriek te vullen.Er zal n.l. ook dit jaar weer een actie gevoerd worden ten bate van het vele hulpverlcningswerk, voorbe- reidend oorlogswerk, dat is niet te ont- kennen, maar ook in toenemende ma- te vredeswerk, dat door het Rode Kruis verricht wordt.
Is daarvoor werkelijk nog aanbeve- li'ng nodig? Al die artikelen zullen wij voorlopig maar in onze copy-map la- ten liggen, die er dan tenminste eens welgevuld uitziet.
En wij volstaan met deze vraag: U doet toch ook wat voor het Rodfl., Kruis, in welke vorm ook?
NIEUWS UIT VROUWENGROEPEN
Bunnik
T
wee weken geleden is hier reeds de oprichting va.n een vrouwen- groep in Bunnik genoemd; hier vol- gen nu de adressen van het bestuur: · presidente: mevr. A. Tholen-Schmidt, Provincialeweg 88a secretaresse; mevr.J. Anema-Fasotte, Prinses Beatrixlaan 26, penningmeesteresse: mevr. H. J.
Schutter-Fetlaar, Pr. Beatrixstraat 30.
Oostvoorne
O
ok hier is een nieuwe vrouwen- groep, waarvan de secretaresse ons.het volgende verslagje van de eerste, bijeenkomst zond:
"Mevr. Gorzeman-Klok, presidente·
van onze afdeling opende op 21 april des middags de bijeenkomst en ver- welkomde alle dames hartelijk. Ver- volgens gaf zij een samenvatting van wat er in de afdeling na de oprichting op 20 januari 1959 is omgegaan. Wij zijn begonnen met 31 leden, welk le- dental inmiddels gestegen is tot 51.
Wij hebben, aldus spreekster, ver- schillende verkiezingsvergaderingen bezocht en zijn met 17 leden naar de Provinciale Dag te Delft geweest.
Mevr. De Jonge-Kloppers gaf ons hier een uitgebreid verslag over.
Daarna gaf mevr. Gorzeroau-Klok hei woord aan mevr. Boone-van Tilburg uit Brielle. Deze bood ons "Een Zeeuwse Causerie" welke zeer in de smaak van de dames viel.
In de zomermaanden zullen wij geen bijeenkomsten houden, maar wij ho- pen in september weer met een mid- dag te beginnen."
Aldus de secretaresse, mevr. A. C.
Quartel-de Snoo .
PROVINCIALE DAG
W
ij zien in het bovenstaande alweer de aantrekkingskracht van een· provinciale dag. En wij vragen voor de zoveelste keer, waarom men die niet in meer provincies houdt.
In Groningen, Utrecht en Zuid- Holland is de provinciale dag een tra- ditie geworden, met succes ..
Utrecht is nu aan de beurt met een bijeenkomst in Hotel Hermi·tage te Zeist op donderdag 14 mei van 12 à 12.30 tot 16.30 uur. Aanmelding van le- den en introducees bij mevrouw G.
Huese-Laming, Soestdijkerweg 248 Z, Bilthoven.
J. H.S.
VRIJHEID EN DEMOCRATIE 9 MEI 1959 - PAG. 6
Liberale . . op actuele
VlSle onderwijsproblemen (11)
Gedegen. studie over
onderwijs openbaar
het karakter van het
dringend gewenst
Inhoud en betekenis van de lager onderwijswet
Er bestaat een dringen<le behoefte aan een uitvoerige studie over de openbare se.hool. Met alle respect voor hetgeen "Volksonderwijs" tot op heden voor het open- baar onderwijs deed, door de onderwijzersorganisaties als N.O.V. en Vereniging van Iloofden van Scholen in niet mindere mate werd en wordt gedaan, meen ik toch te moeten opmerken, dat hun activiteiten voornamelijk in het vlak van de propaganda en de afweer tegen aanvallen op het openbaar onderwijs liggen.
Ik voeg er onmiddellijk aan toe, dat zulks van grote betekenis is en dat zonder die voortdurende waakzaamheid en niet aflatende zorg, het openbaar onderwijs in menige gf'meente niet zou zijn gebleven wat het was.
Doch niemand ~r.al mij kunnen of willen tegenspreken, als ik de mening verkondig, dat een gedegen wetenschappelijk werk over het karakter van het openbaar onder- wijs en de betekenis van de openbare school in het huidige tijdsgewricht een enorme steun ~r.ou betekenen voor de propaganda voor de openbare school.
Het moet mogelijk zijn, dat een aantal eminente figuren, voorstanders van de open- bare school, een derg·elijk werk samenstellen. Ili stel mij voor, dat voor deze studie
e('fi werkgrof'p in het leven wordt geroepen, die, desnoods over een tijdsverloop van enige jaren, het gehele vraagstuk van de openbare school in studie neemt.
Ik heb in het vorig-e artikel al nadruk- kelijk opgemerkt, dat er geen behoefte bestaat aan een herleving van de school- strijd, zoals we die hebben gekend, maar dat houdt toch zeker niet in, dat we, na de totstandkoming- van de pacificatie ons nu maar tevreden moeten stellen met de huidige situatie,
Integendcd: de veranderingen in ons maatschappelijk leven - en dan denk ik in de eerste plaats niet aan de verschui- ving op politiek terrein - eisen van de voorstanders van openbaar onderwijs f>.etl. ernstige bezinning op het karakter en de taak van de openbare school.
Deze problemen zijn van te omvang- rijke aard om ze af te doen in een bro- chure of een paar artikelen. Het is voor- al ook met het oog op de toekomst van ons nationaal leven van het hoogste be- lang, dat vooraanstaande figuren op het terrein van het wijsgerig denken, de pedagogiek, de didactiek en verwante of er ten nauwste mee samenhangende we- tenschappen, hun medewerking verlenen
~an de door mij hierboven genoemde studie.
We zouden dan de beschikking krij- gen over een werk, dat, en daaraan twij- fel ik geen ogenblik, onmiddellijk zou worden aangeschaft door de leerkraeh- tPn van de openbare school en de dui- zendE-n andere Nederlanders. die op eni- gerlei wijze betrokken zijn bij de bchar- tiging der belangen van deze school (leden van de Volksvertegenwoording, prov. staten, gemeenteraden, het school- toezicht, oudercommissies, enz. enz.)
En de kweekscholen?
Het is mij niet bekend of in de kwcek-
$cholen, die opleiden voor de functie van onderwijzer(es) bij het openbaar onr'!er- wijs bijzondere aandacht wordt geschon- ken aan het karakter van de openbare school; ervaring heeft mij geleerd, dat de meeste jonge leerkrachten wat dit be- treft wel het een en ander moeten !<'ren.
Juist nu er in de nieuwe opleiding ruimte is voor culturele en maatschap- pelijke vraagstukken, zou het door mij bedoelde werk een welkome aanwinst zijn. Enkele voorstanders van de open- bare school, met wie ik mijn opvattin- gen besprak, gaven als hun mening te kennen, dat het uitermate moeilijk is een vast omlijnd beeld te geven van het karakter van de openbare school en haar taak in de Nederlandse samenle- ving van nu en straks.
Zij meenden, dat in het bUzonder ten plattelande verschillende openbare scho- len door de daar heersende omstandig- heden wat hun beheersvorm betreft ze- ker openbare scholen zijn, doch wat de inrichting van onderwijs aangaat sterk bepaald worden door de algemene lokale levensbeschouwing der ouders. Zij we- llen in dit verband op openbare scholen, waar het onderwijzend personeel en de overgrote meerderheid der leerlingen katholiek of orthodox-protestant zijn.
Het is duidelijk, dat in deze opvatting een openbare school alleen maar een openbare school is in zoverre zij beheerd wordt door de overheid.
Ik zou hier tegenover willen opmerken, dat deze mening niet volledig de feite- lijke situatie weergeeft; immers: de la- ger onderwijswet bevat een aantal eisen en voorschriften. waaraan de in de open- bare school werkzame onderwijzers, het onderwijs en de school zich hebben te
houden en die niet gelden voor de bij- zondere school.
Taak van de onderwijzer
De onderwijzer onthoudt zich van iets tP leren te doen of toe te laten wat strijdig ls met de eerbied, verschuldigd aan de godsdienstige begrippen van an- dersdenkenden, het schoolonderwijs moet worden dienstbaar gemaakt aan de ont- wikkeling van de verstandelijke vermo- gens der kinderen en aan hun lichame- lijke ontwikkeling en aan hun opleiding tot alle christelijke en maatschappelijke deugden; aan elke openbare lagere school is een oudercommissie verbonden,
Wie dus als ouder de openbare school voor zijn kind kiest, weet, dat deze school door de overheid wordt beheerd, d.w.z. met uitzondering van de enkele rijlrsscholen, door de gemeentelijke over- heid; dat hij van de leerkrachten mag verwachten, dat zij niet zullen leren, doen of nalaten, wat strijdig is met de eerbied, verschuldigd aan de godsdien- stige begrippen van de ouders, welke g·odsdienstige levensovertuiging deze ook hebben en dat de wettelijke regeling van het instituut oudercommissie en ouder- avonden hem de gelegenheid schenkt.
van nabij kennis te nemen van wat er in de school g-ebeurt, waarnaar de school streeft, wat zij voor de leerlingen doet, etc.
Of men de openbare school ziet als de school voor de voorstanders van dit on- derwijs dan wel als het toevluchtsoord voor de minderheden of voor degenen, die in de keuze van een bijzondere school niet kunnen elagen, omdat nog niet elke groep haar eigen school heeft, verandert niet aan haar wezenlijk ka- raltter, nl. dat zij een door de overheid beheerde school is, gebonden aan wette- lijke bepalingen t.a.v. het verschuldigde respect voor andersdenkenden, zonder dat er sprake is van een inhoudloo~ neu- tralisme.
Wat niet mag
Wat in de openbare school niet màg en ook niet g-esehièdt: het kwetsen van de godsdienstige gevoelens van anders- denkenden, zou een negatief aspect zijn als er niet onmiddellijk mee verbonden was, dat het betrachten en leren be·
trachten van eerbied jegens endersden- kenden een sterke positieve waarde he<'ft in de vorming.
Het betonen van verdraagzaamheid en het leren verdraagzaam zijn - in onze liberale denksfeer zeker geen onbekende instelling - is enerzijds het zich onthou- den van wat strijdig is met de eerbied, die we verschuldig-d zijn aan de gevoe- lens en godsdienstige begrippen van an- dersdenkenden en anderzijds het voort- durend zoeken naar het niveau, waal'op mensen van uiteenlopende wereld- en levensbeschouwing toch vruchtbaar .Kun.
nen samenwerken.
Ter voorkoming van misverstand: ik pleit niet voor een school, die zou moe- ten passen in het politiek liberale '!IChe- ma - dat wenst trouwens geen enkele liberaal - en daardoor een bijzondere school zou worden, voor de school waar in positieve zin elk kind ervaart en leert wat liberaal zijn vraagt.
En als men mij dan zou vragen, wat dit inhoudt, weet ik daarop geen beter antwoord dan dat van wijlen prof. Hui- zinga, die het zo formuleerde: Liberalis
betekende in het latiin der oudheid, dat.
gene wat een vrij man toekomt of waar.
dig is, wat bij de stand der vrijheid past.
Van daaruit kreeg het ook de betekenis van mild, vrijgevig en naderde de sfeer van civilis, urbanus en humanus, alle op de grens van ons moderne begrip be- schaving geleg-en."
De mens, tot vrijheid geboren, moet in vrijheid en tot vrijheid worden opgevoed:
een vrijheid, die hem mild en vrijgevig doet zijn jegens de naaste, léért en tóe- laat te streven náar de ri.ikdom van de hoogste levenswaarden. die er liggen in een bij vallen en opstaan verworven levensbeschouwing. Het is voor mij, als liberaal en voorstander van de openbare school, aan geen twijfel onderhevig, dat een juist begrepen en gehanteerd opên-
V er deling van de
baar onderwijs in die levensontplooiing van de jonge mens een in zijn waarde niet te onderschatten rol vervult.
Ik herhaal, wat ik reeds eerder op- merkte: Het tot hernieuwde bloei br~n
gen van de openbare school is niet de taak van een politieke partij, maar die van al degenen, wie het openbaar onder- wijs ter harte gaan, Dat voor het weg- nemen van belemmeringen, gevolg van politieke opvattingen, een beroep wordt gedaan op die politieke groeperingen, welke de betekenis der openbare school en haar taak erkennen en waarderen, is duidelijk. Wie het beginselprogram van de V.V.D. kent, weet, dat op deze partij, als het om de belangen van de openbare school gaat, tenvolle kan worden gere-
kend. J. VAN MOURIK
V. V.D.-stemme11 in de diverse kieskringen (111)
Kieskring XV, Zwolle Oud, P. J. ... ..
Zegering Hadders, R ... ..
Korthals, H. A. .. ... ..
Stoffels, geb. van Haaften, J.
M.den Hartog, F ... . Cornelissen, J. G. H ... . Ritmeester, G. .. ... . van Leeuwen, H. F ... ..
Toxopeus, E. H ... . van Dijk, F. G ... ..
Bcrkhouwer, C ... , ... . ten Broecke Hoekstra,
Mej. J. J. Th.
Visser, M ... . Korteweg, S ... . Couzy, J. H ... . van der Veen, B. P ... ..
Baas, J ... .
Doornbos, geb. Oosting, G. . ..
van Ol'erklift, J. A ... . Willetns, T. E ... . van Dijk, K ... ..
Heemst ra, J. A. .. ... . Tam mens,
0 ... .Blijdenstein, A. J ... . Hotnan, J ... ..
Boers ma, H. A. .. ... . Steenbergen Jzn.,
\Y/ ... .Clevering, R. J. .. ... . van Balen Walter, B. C. ... . de Langen, H. K ... .
38241
326 109 317
4235 104
68 37 16
14118
13 17 32 13 196 22 4 5
1184 5 176 7 5 81
4 316 Kieskring XVI, Groningen
Oud, P. J ... 39406
Zegering Hadders, R. . .. .. .. .. .. . 669
Korthals,
H.A. .. . . .. .. .. .. .. . .. . 81
Stoffels, geb. van I-Iaaften, J.
1L 212den Hartog, F. .. . . .. .. .. .. .. .. .. . 23
Cornelissen, J. G. H. .. ... .... 25
Ritmeester, G. .. .. .. .. . .. . .. .. .. . ..
62van Leeuwen, H. F. .. .. .. .. . . .. .. . 47
Toxopeus, E. H. . . .. .... .. . .. .... . 47
van Dijk, F. G. ... ... 48
Berkhouwer, C. .. .. .. . .. .. .. .. . ... .
11ten Broecke Hoekstra, · Mej. J. J. Th. 69 Visser, M. ... 9
Korteweg, S. .. . .. .. .. . .. . .. .. .. . .. .. 3 78 Couzy, J. H. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. ... . 23
van der Veen, B. P. .. .. .... .... .. . 10
Baas, J. ...
18Doornbos, geb. Oosting, G. ... 159
van Overklift, J. A. .. . .. .. .. .. . .. . 26
Willcms, T. E. .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. 42
van Dijk, K. .. . .. ... ... 252
Heemstra, J. A. .. .. .. . .. .. . . .. . . • 2
Tammens, 0. .. .. .. .. .... .. ... .... 27
Blijdenstein, A. J. ... 5
Hon1an, J. . .. .. . . .. . . .. .. . . .. . ... . 15
Boerstna, H. A. . .. . .. .. .. .. .. .. ... 2
Steenbergen Jzn.,
\Y/. .. . .. .. .. ...3
Clevering, R. J. ... . .. .. ... 105
van Balen Walter, B. C. ... 3
de Langen, H.
K. . .. . . .. . .. .. .. . .. .25
Kieskring XVII, Assen Oud, P.J ... . Zegering Haddcrs, R ... .. Korthals, H. A. .. ... . Stoffels, geb. van Haaften, J.
M.den Hartog, F ... .. Cornelissen, J. G. H ... .. Ritmeester, G. . ... . van Leeuwen, H.
F ... ..Toxopeus, E. H ... . van Dijk, F. G ... . Berkhouwer, C ... . ten Broecke Hoekstra, Mej. J. J. Th. Visser,
M ... ..Korteweg, S ... .. Couzy, J. H ... . van der Veen, B. P ... .. Baas, J ... .. Doornbos, geb. Oosting, G. . .. van Overklift, J. A ... . Willetns, T. E ... . van Dijk, K ... .. Heemst ra, J. A ... . Tamtnens,
0. .. ... .Blijdenstein, A. J ... . Homan, J ... . Boersma, H. A ... . Steenbergen, Jzn.,
\'\f . ... .Clevering, R. J. . ... . van Balen \Valtcr, B. C. ... . de Langen,
H. K. ... .23219 4834 56
8815 26 25 14
817 9 39 2 28 15 5 19 11
1234 46 5
6211 3 5 73
1 687 Kieskring XVIII, Maastricht Oud, P. J. .. ... .. .... .. . .. ... 9408
Korthals, H. A. .. . . .. .. .. . . .. . . 67
Stoffels, geb. van Haaften, J. M. 57 den Hartog, F. .. .. .. .. . .. . .. .. ... . . 21
Cornelissen, T. G. H. . ... ... .. .. . 23
Zegering Hadders, R. .. ...
18Ritmeester, G. .. .. .. . .. .. ... 41
van Leeuwen, H. F. ... ... 19
Toxopeus, E. H. . .... .. .... ... 17
van Dijk, F. G. .. .. . .. ... ... ... 9
Berkhouwer, C. .. .... ... .. .. .. .. ... 14 ten Broecke Hoekstra,
Mej. J. J. Th.
Visser, M ... , ... . Korteweg, S ... . Couzy, J. H ... ..
Schuitemaker, D. .. ... ..
Kammeraad, C. A. .. ... ..
Oldenbanning,
L.G. .. ... . Gratama, S. Willinge ; ... ..
Spanjer, P. A ... ..
Dassen, J. H. M ... . Beets, H. P ... . Noonnan, E ... ..
Numann, S. W. .. ... ..
Quades v. Ufford, Jhr. W. H. D.
Horstmann, C. A.
L. ... .Briët, W ... ..
Schlingemann, J. F. C. ... . de Haart, P ... ..
van Voorene,
L.M ... ..
26 16 5 19 6 9 6 2
6456 4
1 2
