Leukemie en lymfklierkanker

(1)

Leukemie en lymfklierkanker

.

(2)

3 soorten bloedcellen

Erytrocyten, leukocyten, trombocyten

(3)

Functie bloedcellen

.

(4)

Indeling soorten leukocyten

- Basis: erytrocyten, leukocyten en trombocyten - Alleen de leukocyten zijn verder onderverdeeld:

1. granulocyten (3x) 2. Lymfocyten (B en T) 3. De monocyten

(5)

Ontwikkeling van cellen

• Stamcellen in je beenmerg

(6)

Onderwerpen

• Acute leukemie

• Chronische myeloïde leukemie (CML)

• Chronische Lymfatische leukemie (CLL)

• Ziekte van Kahler

• Ziekte van Hodgkin/het Hodgkinlymfoom

• Non-Hodgkinlymfomen

(7)

Wat is acute leukemie?

Ziekte van het bloedvormende weefsel: een woekering van abnormale witte bloedcellen met daarbij verdringing andere cellen!

2 vormen van acute leukemie:

• AML =acute myeloïde leukemie

• ALL = acute lymfatische leukemie

(8)

ALGEMEEN

Acute leukemie:

-woekering van leukocyten.

-waardoor minder aanmaak

erytrocyten en trobocyten

(9)

Normaal beenmerg

(10)

Acute leukemie

Alle normale beenmergelementen zijn

vervangen door leukemiecellen

(11)

Gevolgen van acute leukemie

1. Sterke toename van de leukemiecellen 2. Vervolgens vrijwel verdwijnen van de

normale bloedcelvorming:

– Rode cellen bloedarmoede

– Witte cellen infecties

– Trombocyten bloedingsneiging

(12)

Klachten acute leukemie:

• Algehele malaise

• Slechte eetlust

• Koorts

• Huidbloedinkjes

• Vergroting van lever en milt

• Vooral bij ALL: vergrote lymfklieren

• In bloed sterk verhoogd – niet goed uitgerijpte- aantal witte bloedcellen,

• laag HB en te weinig bloedplaatjes

(13)

Plaatje met de symptomen

.

(14)

Diagnose acute leukemie

• Bloed en beenmergonderzoek

• Flowcytometrie

• Chromosomenonderzoek/ cytogenetisch

onderzoek

(15)

Intensieve chemotherapie voor remissie-inductie bij AML & ALL

weken

Beschermende antibiotica

Voeding via bloedbaan Chemo-

therapie

Transfusie rode cellen en bloedplaatjes

Omgekeerde isolatie

Fysiotherapie, activatie, hometrainer etc.

(16)

Therapie acute myeloïde leukemie (patiënten jonger dan 60-65 jaar)

1-2 inductiekuren

geen aantoonbare leukemie meer

1-2 consolidatiekuren

stamceltransplantatie

(17)

Therapie acute lymfatische leukemie

(Pre-)inductiekuren

geen aantoonbare leukemie meer

Een aantal consolidatiekuren zenuwstelselbehandeling

nabehandeling 2 jaar

Bij ALL > kans op uitzaaiingen naar zenuwstelsel (hersenvliezen.

Bij verdenking dat kanker terug komt =>

stamceltransplantatie

(18)

Chronische myeloide Leukemie

(19)

Chronisch myeloïde leukemie

stamcel

monocyt

basofiel eosinofiel neutrofiel B-cel T-cel

erytrocyt trombocyt

plasmacel

t(9;22)

(20)

CML kan

gepaard gaan met een zeer hoog

leukocyten-

getal

(21)

Philadelphia chromosoom

• Bij de meeste patiënten met CML wordt een genetische afwijking aangetroffen: het zogenaamde Philadelphia (Ph) chromosoom.

(22)

Chronisch myeloïde leukemie Symptomen

• Soms geen; vaak toevalsbevinding

• Moe, malaise, botpijn

• Buikpijn door sterk vergrote milt

• Zelden: bloedingsneiging

• Zelden: leukostase door zeer hoog aantal witte bloedcellen met benauwdheid, wazig zien,

verwardheid of sufheid

(23)

Chronisch myeloïde leukemie behandeling

Chronische fase: therapie met imatinib

>90% vrijwel verdwijnen van ziekteactiviteit Na verloop van jaren soms ziekte weer actief

Andere blokker (bv. dasatinib) Wederom goede respons

Toekomst: optimistisch

(24)

Chronische lymfatische Leukemie

(25)

Chronische Lymfatische leukemie (CLL)

• meest voorkomende vorm van leukemie in de westerse wereld.

• Bij CLL vindt er een sterke (en maligne) toename van B- lymfocyten plaats.

• Deze zitten voornamelijk in het beenmerg en bloed, later ophoping in de lymfklieren en de milt,

(26)

Wat is het verschil tussen acute en chronische leukemie?

de mate van rijping van de abnormale bloedcellen:

• acute leukemie: de bloedcellen rijpen niet -> onrijpe bloedcellen sterven niet af -> ophoping van onrijpe

bloedcellen. Door te weinig rijpe bloedcellen ontstaan dan al binnen enkele weken klachten.

• chronische leukemie: rijpen de bloedcellen nog redelijk

goed=> ziekteproces verloopt daardoor veel trager, waardoor klachten lang kunnen uitblijven.

(27)

Beleid bij nieuwe patiënt met CLL

• Geen klachten, geen symptomen:

afwachten en onder controle houden

• Wel klachten of symptomen: behandeling

• Type behandeling hangt af van de subgroep CLL:

– als gunstige groep: de lichtste therapie – als minder gunstige groep: intensievere

therapie

(28)

Maligne lymfomen

(Hodgkin en non-hodgkin)

(29)

Ziekte van Hodgkin/Hodgkinlymfoom

• Dokter Hodgkin versus non-hodgkin

(30)

Dokter Hodgkin versus non-hodgkin

• Dokter Hodgkin heeft 1 bepaalde lymfklierkanker nauwkeurig onderzocht en daar zijn naam aangegeven (1832).

• Maar er zijn wel een stuk of 30 andere lymfklierkankers die nadien ‘ontdekt’ werden door even zo veel onderzoekers.

• Desondanks is de naam ‘Hodgkin’ behouden gebleven voor deze ‘eerst ontdekte’ lymfklierkanker (van de 340 soorten)

(31)

Grote verschillen tussen NHL en Hodgkin (1)

NHL Hodgkin

Uitgebreidheid Zeer uitgebreid Gelokaliseerd Welke

gebieden zijn aangedaan?

Lymfklieren en andere

organen

Voornamelijk

lymfklieren

(32)

NHL Hodgkin

Mediane leeftijd 60 jaar 35 jaar Presentatie divers uniform Lokalisatie overal lymfklieren Soorten >30 soorten 5 soorten

Therapie divers chemo +/-

bestraling Prognose variabel excellent

Grote verschillen tussen

NHL en Hodgkin (2)

(33)

Afd Hematologie;

www.hematologiegroningen.nl

Non-Hodgkin-lymfoom Symptomen

• Zeer divers, variërend van nauwelijks klachten tot

ernstig ziek, hangt af van type NHL en uitgebreidheid

• Lokale klachten hangen samen met de lokalisatie, b.v.

– zwelling in hals, oksel of liezen door vergrote lymfklieren – maagpijn door lokalisatie in de maag

– hoofdpijn en verwardheid door lokalisatie in de hersenen – benauwdheid door lokalisatie bij de longen

– last van de neus of keel door lokalisatie aldaar

(34)

Afd Hematologie;

Hodgkin-lymfoom Symptomen

• Meestal jong-volwassen patiënt

• Pijnloos vergrote lymfklier, meestal nek/bij het sleutelbeen (bij 70%)

• Verbreed mediastinum (ruimte tussen hart en

longen) op thoraxfoto, soms bij toeval gevonden (50- 60%)

• B-symptomen (20-30%):

– koorts, profuus nachtzweten, gewichtsverlies

• gegeneraliseerde jeuk (zeldzaam)

(35)

Hodgkin Reed Sternberg cel

• Abnormaal grote B-cel (uilenogen) naast B-cellen van normale grootte in een lymfkierbiopt

(36)

Verschillen Hodgkinlymfoom en non- Hodgkinlymfoom

Hodgkinlymfoom:

• 15% der lymfomen

• Vaker bij jongere mensen

• Grote kans op herstel

• 4 subtypes met RS cellen

• Meestal lymfklieren

Non- Hodgkinlymfomen:

• 85% der lymfomen

• Oudere mensen

• prognose afhankelijk van soort

• >30 soorten

• Lymfklieren en andere

organen (BM, lever, milt etc)

(37)

Afd Hematologie;

Conclusie Hodgkin-lymfoom

• Uitstekend te genezen vorm van lymfklierkanker

• Merendeel van de patiënten heeft weinig symptomen

• Keuze therapie afhankelijk van stadium en risicoprofiel van de patiënt (Chemotherapie evt. Radiotherapie)

• Na afloop van behandeling levenslange

follow-up

(38)

Afd Hematologie;

Non-Hodgkin-lymfomen (NHL) Conclusie

• Zeer diverse groep van ziektebeelden

• Lokalisaties in de lymfklieren, maar ook vaak op andere plaatsen

• Behandeling wordt bepaald door het type NHL (chemotherapie - radiotherapie)

• Prognose afhankelijk van type en verschillende risicofactoren bij de presentatie: sommige zijn

uitstekend te genezen, andere vormen meer beeld van

chronische ziekte

(39)

Ziekte van Kahler (multipel myeloom):

Woekering van plasmacellen in het beenmerg:

• Plasmacellen?: betrokken bij de productie van immunoglobulinen

• celwoekering -> in allerlei botten ontstaan haarden van plasmacellen ( normale botstructuur verdwijnt)

• vooral in schedel, wervels, bekken-> spontane fracturen

• oorzaak van de ziekte is niet bekend

(40)

Afd Hematologie;

Multipel myeloom:

woekering van maligne plasmacellen.

De normale beenmergcellen zijn verdrongen

(41)

Afd Hematologie;

Multipel myeloom, ziekte van Kahler Symptomen

• Moeheid (bloedarmoede)

• Infecties (te lage witte bloedcellen, te weinig afweerstoffen)

• Bloedingsneiging (te lage bloedplaatjes)

• Botpijnen, botbreuken (bothaarden)

• Dorst, verwardheid (te hoog kalkgehalte)

• Sufheid, visusdaling (stroperig bloed door hoog eiwitgehalte (immunoglobulinen))

• Nierfunctiestoornissen (verstopping door

immunoglobulinen.

(42)

De kwaadaardige bloedziekten zijn afgeleid van de normale ontwikkeling

Stamcel

monocyt

basofiel eosinofiel neutrofiel B-cel T-cel

rode bloedcel trombocyt

Plasmacel

Multipel myeloom

(43)

Botfoto’s multipel myeloom

(44)

Afd Hematologie;

Therapie multipel myeloom Algemeen

• Veel vocht i.v.m. nierfunctie

• Veel bewegen i.v.m. broze botten door osteoporose en Kahlerhaarden

• Anti-osteoporosebehandeling (bisfosfanaten)

• Pijnbestrijding

(45)

Therapie multipel myeloom Specifiek

• Chemotherapie

• Radiotherapie

(46)

Polycythemia vera

• Aanmaak van teveel erytrocyten.

• (vaak ook overproductie van leuko’s en trombo’s)

Bedenk dat het bloed stroperig wordt. dus

• Circulatiestoornissen

• Miltvergroting (door verhoogde afbraak)

• Trombose

(47)

Bloedaanmaak bij PV

Stamcel

monocyt

basofiel eosinofiel neutrofiel B-cel T-cel

rode bloedcel trombocyt

Plasmacel

witte bloedcellen

JAK2-mutatie

(48)

EPO

A = inactieve situatie B = normaal, na contact met EPO of andere

groeifactor

receptor, 2 delen

buiten de cel binnen de cel

JAK2

A: Op cellen zitten receptoren, vaak in paren van twee. B: Na contact met een groeifactor (bv. EPO) gaan de twee

receptoren naar elkaar toe en ontstaat er activatie van het JAK2-eiwit. Dit eiwit geeft signalen door aan de celkern. C: Als het JAK2-eiwit afwijkend is geworden (mutatie), geeft het signalen door ZONDER contact met de groeifactor.

C = abnormaal, JAK2 is gemuteerd en geeft spontaan signalen door

Mechanisme van de JAK2-mutatie

(49)

Kolonie van beenmergcellen. De kleur rood komt

van de aanmaak van hemoglobine

(50)