_________________________________________________________________________
Monitoring van benzeen in Nijmegen
April - Oktober 2019
Datum Rapport Status
Primair Air Consultancy
: 18 december 2019
: Gemeente Nijmegen Benzeen Monitoring 2019
: Eind-rapport
: Wim van Doorn
2
Samenvatting
Dit rapport beschrijft de resultaten van de monitoring van benzeen in de buitenlucht in Nijmegen, in de periode april – oktober 2019. De metingen zijn uitgevoerd om gemeente Nijmegen beter inzicht te geven in de optredende benzeenconcentraties in de buitenlucht ten gevolge van benzeenemissies van wegverkeer en scheepvaart (langs de Waal en Maas/Waalkanaal).
De metingen zijn uitgevoerd op meetlocaties in de omgeving van de Waal. De meetlocaties zijn gekozen door de gemeente Nijmegen.
Er is gebruik gemaakt van passieve meetbuisjes. Door de meetbuisjes elke 4 weken te verwisselen en te analyseren, zijn 4-weken gemiddelde concentraties gemeten.
Er is gekozen voor lange duur metingen omdat de grenswaarde voor benzeen ook een lange duur kent (jaar). De metingen geven dus geen informatie over eventuele kortdurende piekconcentraties.
Er is een consistent beeld van de benzeenconcentraties verkregen. De gemiddelde benzeenconcentratie over alle locaties en de gehele meetperiode van 24 weken bedroeg 0,36 µg/m3. Dit is ruim onder de jaargemiddelde grenswaarde van benzeen van 5 µg/m3.
De laagste waarde (0,25 µg/m3) werd gemeten in Heumensoord, in de bosrand, op ruime afstand van bronnen van benzeen zoals wegverkeer, geparkeerde voertuigen en scheepvaart, en op de noordelijke Waaldijk op korte afstand ten oosten van de Waalbrug. De hoogste concentratie werd gemeten nabij de uitgang van parkeergarage Valkhof: 0,78 µg/m3.
De meetlocaties direct langs de Waal laten, gemiddeld over 4-wekelijkse meetperioden, geen verhoogde waarden zien: alle metingen liggen tussen 0,25 en 0,32 µg/m3, en daarmee vergelijkbaar met de achtergrondwaarde (meetpunt Heumensoord). De metingen geven geen indicatie dat scheepsgerelateerde emissies leiden tot verhoogde immissies in de nabije omgeving.
Meetpunten die direct langs een drukke weg liggen (op de Waalbrug) laten enigszins verhoogde concentraties zien, maar zijn lager dan meetpunt Valkhof parkeergarage, waar continue beïnvloeding door de ventilatielucht plaatsvindt.
De gemeten concentraties zijn daarmee in lijn met benzeenconcentraties in andere delen van het land (zoals gemeten door RIVM - Landelijk Meetnet Luchtkwaliteit en DCMR): 0,3 – 0,6 µg/m3, in grootstedelijk gebied oplopend tot ca. 1 µg/m3. In het Rijnmondgebied met veel (petrochemische) industrie kunnen lokaal hogere concentraties optreden.
3
Inhoudsopgave
1. Inleiding... 4
2. Doelstelling ... 4
3. Werkwijze ... 5
4. Resultaten ... 8
5. Beschouwing van de resultaten ... 10
5.1 Introductie ... 10
5.2 Groepering van de meetresultaten naar omstandigheden ... 10
5.3 Bronnen emissies van benzeen in Nijmegen ... 11
6. Conclusies ... 13
Referenties ... 14 Bijlage A Gradko informatie meetbuisjes en kwaliteitsborging
Bijlage B Analyse resultaten laboratorium
4
1. Inleiding
In opdracht van de gemeente Nijmegen is door Primair Air Consultancy monitoring van benzeen in de buitenlucht uitgevoerd.
De metingen zijn uitgevoerd om gemeente Nijmegen beter inzicht te geven in de optredende benzeenconcentraties in de buitenlucht ten gevolge van benzeenemissies van wegverkeer en scheepvaart. Benzeen wordt niet standaard gemonitord en/of gemodelleerd, zodat het inzicht in de feitelijke concentraties ontbreekt. In Nijmegen vormt de scheepvaart een
potentieel belangrijke bron. Een deel van de metingen is dan ook gericht op het bepalen van de invloed van emissies van scheepvaart op de directe omgeving naast de Waal en nabij het Maas/Waalkanaal.
De monitoring is uitgevoerd op 12 locaties in Nijmegen, waarvan een aantal in de onmiddellijke nabijheid van de Waal. De metingen vonden plaats op basis van 6 achtereenvolgende 4-wekelijkse meetperioden, in de periode april – oktober 2019.
2. Doelstelling
Het doel van het onderzoek is om op 12 door gemeente Nijmegen geselecteerde locaties in Nijmegen de benzeenconcentratie te meten, om op deze manier inzicht te krijgen of er sprake is van benzeenconcentraties boven de luchtkwaliteiteis van 5 µg/m3(grenswaarde) in de ruimtelijke variatie van NO2 in de Nijmeegse buitenlucht en de heersende luchtkwaliteit indicatief te beoordelen ten opzichte van de luchtkwaliteitseisen.
5
3. Werkwijze
De onderzoeksopzet is als volgt:
Meetperiode
Gedurende 24 weken (april – oktober 2019), om een voldoende representatief meetresultaat te verkrijgen.
Meetfrequentie en middelingstijd
Er is gedurende 6 perioden van 4 weken gemeten.
Aantal meetbuisjes per locatie
Er is in enkelvoud gemeten. Voor adsorptie-meetbuisjes is meting in duplo minder belangrijk dan bijvoorbeeld NO2-metingen, waar door de chemische binding van NO2 in het buisje meer variatie optreedt.
Leverancier buisjes
Voor dit onderzoek is gebruik gemaakt van meetbuisjes van Gradko. Gradko is een gecertificeerd laboratorium, ondermeer gespecialiseerd in passieve metingen van vluchtige organische stoffen, zoals benzeen. Bijlage A bevat nadere informatie over de meetbuisjes en kwaliteitsborging.
Meetlocaties
Op basis van opgave gemeente Nijmegen, bij locaties langs de Waal waar ook eNoses van de provincie Gelderland hangen, en waar hogere concentraties te verwachten zijn (Waalbrug: verkeer en scheepvaart) en in de uitgang van parkeergarage Valkhof (daar zijn in eerder onderzoek in 2006 de hoogste benzeenconcentraties bij parkeergarages vastgesteld).
Daarnaast is een meetlocatie in de bosrand van Heumensoord meegenomen in het onderzoek, als “achtergrond-meting”.
Figuur 3.1 biedt een kaart van de meetlocaties. De nummers van de meetlocaties op de kaart verwijzen naar de beschrijvingen van de meetlocaties in tabel 3.1.
Figuur 3.2 zoomt in op de meetpunten in het centrum.
6 Figuur 3.1 Overzicht meetlocaties benzeen monitoring.
7 Tabel 3.1 Overzicht meetlocaties
Nr Meetpunt Doel Positie
X Y
1. Heumensoord Achtergrond
188491
424529
2.
Valkhof Parkeergarage uit
Hoogste concentratie verwacht
188318
428732 3.
Waalbrug Zuid Onder
Combi verkeer en scheepvaart
188420
429007 4. Waalbrug Zuid Boven
Combi verkeer en scheepvaart
188447
428991 5.
Waalbrug Noord Onder
Combi verkeer en scheepvaart
188345
429634 6.
Waalbrug Noord Boven
Combi verkeer en scheepvaart
188241
429628
7. Stadseiland Enose-loc 10 187820 429630
8. Weurt- dijk
Nabij Maas- Waalkanaal en Waal
185172
430281 9. Oosterhout dijk Enose loc. 11
184735
432063 10. Spoorbrug Zuidzijde
Onder
Dichtbij Waal, Enose loc 13
187327
429240 11.
Waalkade rotonde
Dichtbij Waal, project Slimme Waalkade
187848
429133
12 Woonboot Vlietberg Overlast 189507 430465
Figuur 3.2 Detailoverzicht centrum-meetlocaties benzeen monitoring.
8
4. Resultaten
In dit hoofdstuk worden de meetresultaten gepresenteerd en besproken. In bijlage B zijn de gedetailleerde laboratorium certificaten opgenomen. Tabel 4.1 en figuur 4.1 geven de gemeten benzeen-concentraties weer, gecorrigeerd voor blanco-monsters.
Tabel 4.1 Resultaten benzeen metingen [μg/m3].
Locatie: Benzeen concentratie [μg/m3]
Periode:
19/4- 19/5
19/5-
16/6 16/6-12/7
12/7-
7/8 7/8-8/9
8/9-
6/10 Gemid.
Heumensoord 0,31 0,22
0,201) 0,26 - 0,25
Valkhof Parkeergarage-uit 0,76 0,82 0,89 0,66 0,83 0,73 0,78 Waalbrug Zuid Onder 0,40 0,37 0,26 0,38 0,35 0,36 0,35 Waalbrug Zuid Boven 0,43 0,41 0,42 0,42 0,4 0,38 0,41 Waalbrug Noord Onder 0,35 0,2 0,17 0,21 0,3 0,27 0,25 Waalbrug Noord Boven 0,47 0,34 0,43 0,38 0,45 0,38 0,41
Stadseiland 0,35 0,39 0,38 0,26 0,26 0,25 0,32
Weurt dijk 0,39 0,25 0,21 0,20 - 0,31 0,27
Oosterhout dijk 0,38 0,39 0,26 0,19 0,34 0,34 0,32
Spoorbrug beneden 0,40 0,29 0,36 0,26 0,32 0,30 0,32
Waalkade rotonde 0,47 0,40 0,40 0,49 0,43 0,42 0,44
Woonboot Vlietberg - - - - 0,24 0,29 0,27
Gemiddeld (gecorrigeerd) 0,43 0,37 0,38 0,33 0,38 0,37 0,36
1)Tijdens vierdaagse periode was meetpunt niet toegankelijk voor verwisselen meetbuisjes door aanwezigheid militair kampement: dubbele meetduur.
Daaruit blijkt het volgende:
1. De 4-wekelijkse concentraties laten een range zien over alle meetperioden en meetlocaties tussen 0,17 en 0,89 μg/m3.
2. De gemiddelde concentratie over de 6 maanden-meetperiode, en gemiddeld over alle meetlocaties bedraagt 0,36 μg/m3, met een range tussen 0,25 μg/m3
(meetlocatie met laagste concentratie) en 0,78 μg/m3 (meetlocatie met hoogste concentratie).
3. Alle concentraties liggen ruim beneden de jaargemiddelde grenswaarde voor benzeen van 5 μg/m3.
4. De laagste concentraties worden gemeten op achtergrondlocatie Heumensoord (in de bosrand) en op de dijk ten noorden van de Waal oostelijk van de Waalbrug. De concentraties op andere meetpunten langs de Waal zijn zeer vergelijkbaar:
Stadseiland, onder de Spoorbrug, dijk bij Oosterhout en Vlietberg.
5. De hoogste concentratie wordt gemeten nabij de uitgang van de Valkhof parkeergarage.
9 Figuur 4.1 Verloop van de 4-wekelijkse benzeen concentraties per meetlocatie in de tijd.
10
5. Beschouwing van de resultaten
5.1 Introductie
In dit hoofdstuk worden de meetresultaten in perspectief geplaatst. Daarbij wordt gekeken of de meetresultaten gegroepeerd kunnen worden naar vergelijkbare omstandigheden, wordt de relatie gelegd met de beschikbare informatie over bronnen en emissies van benzeen in Nijmegen en worden de gemeten concentraties vergeleken met benzeen metingen elders in het land.
5.2 Groepering van de meetresultaten naar omstandigheden
1. De meetpunten met de laagste concentraties zijn allemaal meetlocaties die weinig direct door op korte afstand langsrijdend verkeer worden belast.
Het meetpunt met de hoogste benzeenconcentratie wordt waarschijnlijk veroorzaakt door het uitrijdend verkeer uit de parkeergarage en ventilatielucht vanuit de garage langsrijdend. Uit geparkeerde voertuigen verdampt nog steeds een geringe hoeveelheid benzine waarin zich een kleine fractie benzeen bevindt.
De overige meetpunten worden doorgaans direct door emissies van langsrijdend verkeer beïnvloedt en zijn daardoor iets hoger dan de laagst belaste meetpunten.
2. De meetresultaten laten geen meetbare invloed zien van emissies vanuit scheepvaart op de gemiddelde benzeen concentraties. Dit wil uiteraard niet zeggen dat er niet kortdurend sprake kan zijn van verhoogde concentraties, maar kennelijk zijn die zodanig frequent, langdurig en sterk verhoogd dat deze de gemiddelde concentraties aanzienlijk beïnvloeden.
11
5.3 Bronnen emissies van benzeen in Nijmegen
Informatie over bronnen en emissies van benzeen in Nijmegen kan verkregen worden uit de Landelijke Emissieregistratie, zoals die wordt bijgehouden door het RIVM [ref.
www.emissieregistratie.nl]. De Emissieregistratie geeft de volgende verdeling van bronnen en benzeenemissies in Nijmegen (zie figuur 5.2).
Figuur 5.2 Verdeling van benzeen-emissies in Nijmegen over verschillende sectoren
Uit figuur 5.2 wordt duidelijk dat verkeer en vervoer met afstand (66%) de grootste bron van benzeen-emissies in Nijmegen vormen. Onderstaande figuur 5.3 laat zien hoe de
procentuele verdeling van benzeenemissies over verschillende verkeer & vervoer bronnen is.
Op basis van landelijke Emissieregistratiegegevens voor geheel Nederland blijkt dat ca. 40%
van de benzeenemissies door wegverkeer in de bebouwde kom (benzine auto’s en brommers) door de brommers wordt veroorzaakt.
Figuur 5.3 Procentuele verdeling van benzeen-emissies sector “Verkeer & Vervoer” in Nijmegen [ref. Emissieregistratie]
Landbouw (21 kg/j)
Overige industrie (68 kg/j)
Energiesector (2 kg/j)
Chemische industrie (10 kg/j)
Afvalverwijdering (1 kg/j)
Bouw (15 kg/j)
Verkeer en vervoer (10330 kg/j)
Handel diensten en overheid (656 kg/j)
Consumenten (4187 kg/j)
12
Recreatievaart Binnenscheepvaart Wegverkeer uitlaat Mobiele werktuigen Overig
13
6. Conclusies
1. De meetcampagne van benzeen met passieve meetbuisjes is goed verlopen: er is geen verlies van meetdata opgetreden. De meetresultaten geven in tijd en ruimte een consistent beeld van de benzeen-concentraties.
2. Er is een consistent beeld van de benzeenconcentraties verkregen. De gemiddelde benzeenconcentratie over alle locaties en de gehele meetperiode van 24 weken bedroeg 0,36 µg/m3. Dit is ruim onder de jaargemiddelde grenswaarde van benzeen van 5 µg/m3.
3. De laagste gemiddelde waarde over de gehele meetperiode (0,25 µg/m3) werd gemeten in Heumensoord, in de bosrand, op ruime afstand van bronnen van benzeen zoals wegverkeer, geparkeerde voertuigen en scheepvaart, en op de dijk ten noordoosten van de Waalbrug. Diverse andere meetpunten langs de Waal lieten vergelijkbare concentraties zien.
4. De hoogste concentratie werd gemeten nabij de uitgang van parkeergarage Valkhof:
0,78 µg/m3. Dit meetpunt wordt continu beïnvloed door enigszins met benzinedampen belaste ventilatielucht uit de garage en door uitrijdend verkeer.
5. De meetlocaties direct langs de Waal laten, gemiddeld over 4-wekelijkse
meetperioden, geen verhoogde waarden zien: alle metingen liggen tussen ca. 0,25 en 0,32 µg/m3, vergelijkbaar met de meting bij achtergrondlocatie Heumensoord. De metingen langs de waterwegen laten geen verhoging zien van de gemiddelde benzeenconcentraties door emissies van scheepvaart.
Dit wil niet zeggen dat er geen sprake kan zijn van kortdurend (ruikbare) verhoogde concentraties. Maar kennelijk leidt de combinatie van het aantal momenten van scheepvaartemissies op een dag, de tijdsduur van uitstoot en hoogte van de concentratie op zo’n moment niet tot verhoging van de over langere tijdsduur gemiddelde benzeen concentratie.
6. De gemeten concentraties zijn daarmee in lijn met benzeenconcentraties in andere delen van het land (zoals gemeten door RIVM - Landelijk Meetnet Luchtkwaliteit en DCMR): 0,3 – 0,6 µg/m3, in grootstedelijk gebied oplopend tot ca. 1 µg/m3. In het Rijnmondgebied met veel (petrochemische) industrie kunnen lokaal hogere concentraties optreden.
14
Referenties
Emissieregistratie, RIVM, www.emissieregistratie.nl
15
BIJLAGEN
16 Bijlage A Gradko informatie meetbuisjes en kwaliteitsborging
17
18
Bijlage B Analyse resultaten laboratorium
19
20
21
