Auriculotherapie:
Behandeling met behulp van oorreflexologie Inleiding
De oren zijn bijzonder gevoelige delen van het lichaam omdat hierin een groot aantal zenuwen gelegen zijn. Verspreid in het oor liggen de
reflexzones van het lichaam, die actief (gevoelig) worden als pathologie aanwezig is.
Een oorreflexbehandeling is eenvoudig uit te voeren, voor vele zaken toepasbaar en zeer effectief voor stimulatie van het gehele lichaam. Het is over het algemeen een aangename en ontspannende massage die toe te passen is bij mensen van alle leeftijden. Het zorgt voor een algeheel gevoel van welbehagen en is daarmee een prima massage voor een anti-stress behandeling.
Naast de meer algemene massage van de oren kun je de reflexgebieden specifieker behandelen door activering van een specifieke zone. Dat kan met de hand, met een massagestaafje of door kleine korreltjes te plakken op de punten die gevoelig zijn. Het voordeel van deze laatste toepassing is dat de therapie doorgaat als de klant naar huis gaat.
Leerdoelen
Na het volgen van de les en het bestuderen van de theorie en het volgen van de praktijk kan de student:
Reflexologie
- De verschillende oorpunten lokaliseren.
- Het oor op de juiste wijze onderzoeken.
- De indicaties van de oorreflex massage toepassen bij het onderbouwen van een behandeling.
- De oorreflex massage op de juiste wijze uitvoeren.
Chinese geneeskunde
- De historie en ontwikkeling van de auriculotherapie benoemen.
Aanbevolen literatuur
Gelder, A.F. van; Strategieën in de ooracupunctuur deel I en II, Uitgeverij A8, 1986.
Landgren, K.; Ear Acupuncture – A Practical Guide. Edinburgh, Churchill Livingstone, Nogier, R.; Auriculotherapy. Stuttgart, Georg Thieme Verlag 2009.
Oleson, T.D., Auriculotherapy Manual, Chinese and Western Systems of Ear Acupuncture, Los Angeles, Health Care Alternatives, 1992 en London, Elsevier, 2003.
Romoli, M. Auricular Acupuncture Diagnosis. Edinburgh, Churchill Livingstone,
Rubach, A. Principles of Ear Acupuncture, Stuttgart, Georg Thieme Verlag 2001. Strittmatter, B., Ear Acupuncture, a Precise Pocket Atlas, Stuttgart, Georg Thieme Verlag 2003.
Leerkern: Auriculotherapie
Historie en ontwikkeling
In tegenstelling tot wat vaak gedacht wordt, is de oorreflexologie niet in China ontstaan en ook niet voortgekomen uit de acupunctuur. In China wordt pas relatief laat melding gemaakt van behandeling via de oren. In de Tang-periode (7e – 9e eeuw) en de Ming-periode (14e – 17e eeuw) vinden we verwijzingen waarbij het oor in de behandeling was opgenomen.
In de westerse historie komen we meer informatie tegen over behandelingen met behulp van oorreflexologie. Hippocrates (4e eeuw v.C.), die de Griekse “vader der geneeskunde” wordt genoemd, gebruikte diverse stimulatievormen van het oor voor m.n. bij menstruele en seksuele verstoringen. Bronnen uit Perzië vermelden het zogenoemde ‘cauteriseren’ van het oor: hierbij werd een klein brandwondje gemaakt met een heet voorwerp om ischias via het oor te behandelen.
De Franse arts Dr. Nogier herontdekte deze laatstgenoemde therapievorm in de vijftiger jaren van de vorige eeuw. In zijn dorp woonde een dame die mensen met rugklachten behandelde door zo’n kleine brandwond op een bepaalde gevoelige plaats in het oor te maken. Ook patiënten van Dr. Nogier waren op deze manier effectief geholpen en hierdoor werd zijn belangstelling gewekt. Hij ontdekte dat mensen die last hadden van hun rug, een pijnlijk punt op een bepaalde plaats in hun oren hadden. Hij behandelde dit punt met een acupunctuurnaald en de rugklachten verdwenen. Proefondervindelijk heeft hij meer punten gevonden en heeft zo een eerste gedetailleerde oorkaart gemaakt. Op basis van zijn onderzoeken verspreidde de auriculotherapie zich over de wereld en werd deze vorm van reflexologie verder ontwikkeld.
Het werk van Dr. Nogier is ook in het Chinees vertaald, waarop ooracupunctuur in China werd (her)ontdekt en een grote populariteit ontwikkelde. Ter plekke is veel onderzoek gedaan en zijn verschillende nieuwe punten ontdekt. De oorkaarten van de Chinezen en Dr. Nogier verschillen op een aantal fronten, maar zijn beide effectief en aanvullend op elkaar. Een verschil tussen de Chinese en de westerse ooracupunctuur is dat de Chinese vorm meer gericht is op de punten die ontstaan nadat een pathologie zich heeft ontwikkeld. De westerse oorkaarten zijn daarnaast aangevuld door fysiologisch onderzoek, waardoor soms weer andere locaties zijn gevonden.
Verschillen tussen (oor-)reflexologie en lichaamsbehandeling via energiebanen
T.a.v. onderzoek:
• Bij de lichaamsbehandeling: vaste energetische punten die altijd te vinden zijn.
• Bij (oor-)reflexologie: punten verschijnen alleen in pathologische omstandigheden.
T.a.v. behandeling:
• Bij lichaamsbehandeling wordt als (medisch) model het autonoom zenuwstelsel gebruikt om effecten uit te leggen.
• Oorreflexologie verklaart acties en werking via rechtstreekse activering en prikkeling van bepaalde gebieden in de hersenen en het centraal zenuwstelsel.
Afb .1: correspondentie van de reflexgebieden in het centraal zenuwstelsel
Anatomie en somatotopie
Het kennen van een aantal anatomische referenties op het oor is van belang om de oorreflexgebieden op juiste wijze op te kunnen zoeken.
Afb.2: Anatomische zones op het oor
Afb.3: Ligging bewegingsapparaat Afb.4: Ligging organen
Puntsoorten op het oor
Kenmerkend is dat de punten in het oor alleen te vinden zijn als er sprake is van een bepaald disfunctioneren of pathologie. Dit in tegenstelling tot gewone acupunctuurpunten, die altijd terug te vinden zijn op de meridiaanbanen.
• Oor-correspondentiepunten (OCP)
Deze punten zijn een weergave van het menselijke lichaam. Ze liggen in een logische ordening op de oorschelp. Voorbeelden hiervan zijn het Maagpunt, het Kniepunt of het Leverpunt.
• Algemene punten
Deze punten hebben een brede fysiologische werking. Ze liggen verspreid over de oorschelp. Voorbeelden zijn Shen Men, Vegetativum en het Nulpunt.
• Symptomatische punten
Dit zijn punten die alleen ontstaan bij bepaalde pathologische
omstandigheden. Deze categorie wordt steeds minder vaak gebruikt, omdat het symptoom vaak meerdere achterliggende oorzaken kan hebben.
Dientengevolge kan een symptomatisch punt vaak op meerdere plaatsen liggen. Voorbeelden zijn het Insomniapunt en het Allergie punt.
Tenslotte kunnen nog punten met een gemengde actie onderscheiden worden: deze punten vallen in meerdere categorieën tegelijkertijd.
Veel gebruikte punten
In deze les gaan we aan het werk met enkele veel gebruikte punten. Dit zijn veelal Algemene punten met een breed werkingsveld, die meestal op
meerdere systemen tegelijkertijd werken.
1. Shenmen
Kalmerend, harmoniserend, stabiliserend. Werkt goed bij stress, angst en sterke emotionaliteit in het algemeen.
2. Vegetativum
Heeft een ontspannende invloed op het totale autonome zenuwstelsel (spijsvertering, ademhaling, hartritme, verhoogde spierspanning).
3. Nulpunt
Verhoogt de algemene belastbaarheid van de psyche. Werkt ontspannend op de zonnevlecht (spijsverteringsgebied).
4. Nier
Breed inzetbaar punt. Bij pijn, onderbuik-problematiek, vegetatieve storingen en toxische belasting, maar ook indicaties behorend bij de Chinese orgaanfunctie zoals oorproblemen, klachten gerelateerd aan osteoporose en trauma’s van het bewegingsapparaat.
5. Insomniapunt (Jeromepunt)
Ontspant en brengt rust bij emotionele stress. Vooral bij insomnia (zowel bij inslaap- als doorslaapproblematiek) en bij verhoogde spierspanning veroorzaakt door pijn en onrust.
6. Endocrinum
Kan bij alle hormonale problemen gebruikt worden, maar wordt vooral ingezet bij menstruatieklachten, schildklierverstoringen en pathologie gerelateerd aan de schildklier.
7. Allergiepunt
Kan als ondersteuning gebruikt worden bij de behandeling van allergische klachten en focale storingen.
8. Hongerpunt
Reguleert de eetlust bij een verstoorde stofwisseling.
Let op: bij mensen die willen afvallen (maar feitelijk al te weinig eten) kan dit punt juist meer behoefte aan voedsel geven!
9. Bijnierpunt
Ter verhoging van de somatische belastbaarheid, vooral bij ziekten die de lichaamskracht sterk hebben aangetast.
Voorbeelden hiervan:
- Om ontsteking en te remmen
- Bij aandoeningen van het bewegingsapparaat (zowel in acute als chronische fasen)
- Bij allergische problemen (zoals bijvoorbeeld astma, hooikoorts of huidproblematiek).
Afb.5, 6 en 7: De negen veel gebruikte punten
Diagnostiek:
1. Inspectie van het oor
Bekijk het gehele oor (voor- en achterzijde) in globale zin en kijk naar eventuele veranderingen in kleur, huidstructuur en vorm. Deze
veranderingen kunnen in een groter gebied aanwezig zijn (bijv. schilfering op de gehele oorlel of in de concha), maar ook een kleine reflexzone betreffen (een rood puntje, een vlekje of een puistje op een specifieke plaats).
a. Huidveranderingen
Vanuit het perspectief van de Chinese geneeskunde:
• Verkleuringen van de huid: helderrood, paars of donkergrijs/ bruin.
Rood verwijst naar hitte, (blauw-) paars naar stagnatie en donkergrijs tot bruin meer naar langdurige, chronische problematiek.
• Lokale huidziekten, schilferingen en puistjes
De huidveranderingen kunnen op kleine gebiedjes of op grotere zones gevonden worden. Ze refereren naar energetische veranderingen zoals bijv.
comedonen of puistjes (gevuld met troebele vloeistof) wijzen op damp, droge schilfers op stoornissen in de Bloed- en Vloeistoffenhuishouding en chronische stofwisselingsproblemen.
b. Vorm- en weefselveranderingen
• Deformaties zijn vormveranderingen van het oor, soms aangeboren en soms veroorzaakt door trauma of langdurige pathologie. Bij artrose en degeneratie van de wervelkolom vindt men op de antihelix een
ongelijkmatige en gekartelde rand.
• Groeven, diagonale huidplooien en slappe, ingezakte huidgebieden worden het meest gezien op de lobulus en op de helix. Alhoewel het onderzoek vaak nog niet eenduidig is, verwijzen deze vrijwel steeds naar Leegte-problematiek, dus vooral chronische pathologie.
c. Andere zichtbare kenmerken en bijzonderheden
- Diagonale huidplooi in de lobulus: kent sterke correlatie met hart- en vaatziekten.
- Crus Cymbae (steelvormige verdikking boven in de concha):
diverse aandoeningen in het urogenitaal systeem.
- Verdikking op de helixwortel: problemen in het spijsverteringskanaal.
- Tumor-specifieke zones: veel publicaties hierover, maar niet eenduidig.
- Schilfering in de concha: metabole verstoringen.
- Verstopte talgklieren in de concha: verstoorde vetstofwisseling, galstenen.
- Vaatveranderingen: hyperemie en teleanginctasie (= rode of blauwe vlekjes die ontstaan door verwijding van bloedvaten): chronisch probleem in de organen of in het bewegingsapparaat.
2. Palpatie
Normaal gesproken wordt bij aanraking van het oor geen pijn of gevoeligheid ervaren. Punten die eventueel bruikbaar zijn in therapie reageren anders dan normaal en hebben echter een veranderde
reactiviteit, bijvoorbeeld:
- Verandering in drukgevoeligheid
- Verandering in de huidweerstand (bij gebruik van een elektrische puntzoeker) - Verandering in een reactie van de pols (bij gebruik van het VAS)
Onderzoeksmogelijkheden met behulp van palpatie
1. Algemene palpatie van het oor
Met grote strijkingen het oor af tasten. Het oor behoort soepel en zacht te zijn en nergens drukpijnlijk. Is een gebied harder, stugger of gevoelig dan is dit mogelijk reden om de regio nader te onderzoeken. Eventueel kan je knijpen of trekken aan bepaalde zones van het oor.
2. Specifieke palpatie met een druktaster of massagestaafje
Voel met een druktaster (of een andere instrumentje met een afgeronde top van ongeveer 1-2 mm doorsnee) of er zones of punten meer drukgevoelig zijn.
Observeer ook de reacties in het gezicht!
Als men aangeeft dat het punt gevoelig is, kan je vragen hoe gevoelig dit punt is met een cijfer tussen 1 en 4. Dit om de intensiteit van de pijn (en later de verbeteringen) vast te kunnen stellen. De mate van gevoeligheid correspondeert in de meeste gevallen met de actualiteit of met de ernst van de klacht.
Een bijzondere werkvorm is de VAS-methode. In de auriculotherapie wordt deze pols-onderzoeksmethodiek gebruikt in zowel diagnostiek als therapie.
Nogier ontdekte dit ‘Vasculair Autonoom Signaal’ en concludeerde dat dit een vaatreactie is die niet alleen op de pols, maar op iedere grotere arterie te voelen is.
Je kunt dit met enige oefening zelf voelen: je legt je duim op de polsslagader en met de andere hand raak je een punt op het oor aan. Als er een verstoring is in het acupunctuurpunt of de reflexzone, is dit direct te voelen in een verandering van de pols. Deze reactie treedt onmiddellijk op na een prikkeling, zodat je snel kunt bepalen waar en welk orgaan verstoord is.
Welke gebieden ga je palperen?
- Op de reflexzones die gerelateerd zijn aan de algemene of specifieke klachten van de cliënt.
- Eventueel: op de meer gevoelige gebieden die je met de algemene palpatie hebt gevonden.
Indicaties en contra indicaties
Uitgebreid onderzochte en als positief ervaren indicaties zijn:
• Fysiek gelokaliseerde problemen.
• Pijn en pijnsyndromen (ondersteunt coping mechanismen).
• Verslavingsproblematiek.
Andere voorbeelden van indicaties:
• In evenwicht brengen van het vegetatief zenuwstelsel (bijv. bij problemen van de spijsvertering of ademhaling).
• Verbetering van concentratie en prestatievermogen bij nerveuze en psychische belasting.
• Bij slapeloosheid, stress, overspannenheid en burn-out, ter ondersteuning van de periode van herstel.
• Bij overgewicht als ondersteunende therapie bij organische storingen en ter vermindering van de eetlust.
Relatieve contra indicaties
• Pijn van onbekende oorsprong
• Maligne ziekten
• Uitputting, conditie na zware ziekte
• Medicijnverslaving
• Besmettelijke ziekten
• Zwangerschap: vermijd overmatige stimulatie in de betrokken gebieden.
Afb.8: Gebieden die tijdens de zwangerschap niet overmatig gestimuleerd dienen te worden.
Absolute contra indicaties
• Levensbedreigende ziekten
• Extreme gevoeligheid bij lokale druk
• Ontstekingen in een te behandelen zone, of een ontsteking of verwonding van het gehele oor
• Risicovolle zwangerschappen.
Behandelingsmogelijkheden met auriculotherapie 1. Massage
- Van het hele oor/ beide oren om het algemeen welbevinden te verbeteren en de balans tussen de rechter en de linkerhelft te beïnvloeden.
- Van een zone of een bepaald punt: masseer met je vingers een punt 30 tot 50 sec. d.m.v. “drukken en draaien” (snel drukken voor
stimulatie, langzaam tempo voor meer ontspanning).
2. Druk uitoefenen met een voorwerp (puntzoeker of massagestaafje).
3. Oorpleisters
Hiervoor worden kleine pleisters met korreltjes of zaadjes gebruikt die op een punt geplakt kunnen worden. Door op de pleister te drukken wordt exact het juiste punt gestimuleerd.
4. Huiswerk massage voor de cliënt (bijv. een geselecteerd punt enkele malen per dag ± 10-20 keer drukken).
Afb.9: Schema veelgebruikte punten
Oefencasussen
Casus 1
Er komt een man van 38 jaar bij je in de praktijk met de hoofdklacht: pijn in zijn onderrug heeft.
Aard: zeurende pijn in onderrug Lokalisatie: lumbale wervels
Ernst: varieert tussen de 5 en 8
Beïnvloeding: Warmte en massage verlicht de pijn.
Chronologie: Hij is 5 jaar geleden in de winter uitgegleden over een gladde stoep. Hij wilde uitwijken omdat er een groep jongens aan kwamen lopen waar hij bang voor was. Hij dacht dat ze hem wilde pakken.
Verborgen oorzaak: 7 jaar geleden is hij overvallen door een groep jongens.
Subklachten:
• Slecht slapen: Hij is een half jaar na de overval slecht gaan slapen. Hij slaapt heel onrustig en wordt vaak wakker. Zijn hart klopt dan in zijn keel.
• Terugtrekkende haargrens: hij is sinds zijn 20e jaar al langzaam kaal aan het worden.
Opdracht: beantwoord onderstaande vragen.
- Maak de Ba Gang op de hoofdklacht en motiveer je antwoord.
- Welke ziekteoorzaken zie je bij de hoofdklacht? Motiveer je antwoord.
- Geef van alle klachten aan of het een orgaan of meridiaan is. Vermeld erbij welk orgaan of meridiaan het is. Motiveer je antwoord.
- Geef een verklaring volgens de 5 elementen.
- Maak een behandelplan van 5 behandelingen, gericht op de hoofdklacht en motiveer je antwoord.
- Geef een aantal passende adviezen.
Casus 2
Er komt een mevrouw van 74 jaar bij je in de praktijk omdat ze gehoord heeft dat jij zo goed bent. Ze heeft als hoofdklacht: buikklachten
Aard: opgezette buik, buikkrampen en makkelijk neiging tot diarree Lokalisatie: onderbuik
Ernst: 7
Beïnvloeding: voeding. Bij het eten van peulvruchten, mais en wit brood word de klachten erger
Chronologie: Ze had als kind al gemakkelijk last van haar buik. Sinds ze 10 jaar geleden met haar man in een bejaardentehuis is gaan wonen wordt het steeds erger. Ze heeft nu al ruim een week waterige ontlasting met onverteerd voedsel. Haar onderbuik voelt koud, haar handen en voeten zijn koud, ze heeft nauwelijks eetlust en ze heeft veel last van gerommel in haar buik. Ook is ze erg moe.
Verborgen oorzaak: niet echt aanwijsbaar Subklachten
• Spataderen sinds haar 25e tijdens de zwangerschap van haar 1e kind ontstaan.
• Eczeem sinds de laatste 20 jaar. Het lijkt op psoriasis
• Astmatische bronchitis: sinds 40 jaar. Ze woonden in die tijd in IJsland en ze
zegt dat het door de kou daar is gekomen. Elk najaar heeft ze nu last van. De dokter geeft dan vaak een anti-biotica kuurtje en dan is het zo weer over.
Opdracht: beantwoord de onderstaande vragen.
- Hoe verwacht je dat haar tong eruitziet?
- Welke gevoelige reflexzones verwacht je bij mevrouw?
- Maak de Ba Gang op de hoofdklacht en motiveer je antwoord.
- Welke ziekteoorzaken, motiveer je antwoord.
- Geef van alle klachten aan of het een orgaan of meridiaan is. Vermeld erbij welk orgaan of meridiaan het is. Motiveer je antwoord.
- Geef een verklaring volgens de 5 elementen
- Maak een behandelplan van 5 behandelingen, gericht op de hoofdklacht en motiveer je antwoord.
- Geef een aantal passende adviezen.
De oorreflexmassage
Begin van de massage:
• Strijk rustig over de haren.
• Druk – zuigbeweging met hand als een kommetje over het oor geplaatst.
• Circulatie rondom het oor ondersteunen:
Milde lymfestimulatie langs de oren in de richting van de hals en het sleutelbeen
Handgrepen voor het oor:
• Vouwen van het oor (horizontaal en verticaal)
• Lichte circulaire massage beweging over de gehele oorschelp
• Glijdt in banen van het hoofd naar de buiten over het oor en trek op het eind licht aan het oor. Masseer zo het gehele oor.
• Oren vastpakken (steeds ergens anders) met schuddende beweging
• Rustig en langzaam strijken over de voor- en achterzijde van de oorschelpen
• Oorschelpen (horizontaal) dubbelvouwen en vasthouden: dan aantal malen linksom en aantal malen rechtsom draaien
• Wijs- en middelvinger aan de voor- en achterzijde van het oor plaatsen en verticaal heen en weer strijken
Stimulatie van de specifieke oorpunten:
• Specifieke puntmassage: draai met wijsvinger bovenop het punt of druk het punt in pincetgreep met de duim en wijsvinger. In
aanmerking komen hier Algemene punten die voor de cliënt van belang zijn, bijvoorbeeld Shenmen, Endocrinum, Insomniapunt enz.
Afsluiting:
• Circulatie rondom het oor ondersteunen:
Milde lymfestimulatie langs de oren in de richting van de hals en het sleutelbeen
• Met volle hand van voren naar achteren over oor strijken
• ‘Trommelen’ op de oren (met alle vingers tegelijk of afzonderlijke vingerbewegingen)
• Door de haren strijken.
Intuïtieve voetmassage
• Sluit de massage af met een intuïtieve massage op beide voeten tegelijkertijd (5 minuten)
• Plaats indien gewenst nog enkele oorzaadjes.
