VVD waarheen?

@

Zorgeloze pony-vakantie in mooie natuur; binnen- en buitenmane- ge, zwembad, sport en (samen)spel, fietscrossbaan, creatief bezig zijn, buitenritten e.d.; alles onder ervaren en enthousiaste leiding.

6-15 jaar.

lnL:.J. Maat, Oud-Avereest 60, Balkbrug, 05230- 49204, b.g.g.

49382.

LAAG IN PRIJS

Alles op het gebied van winkel- en magazijninrichting.

Eventueel gebruikt.

WINKEL- EN MAGAZIJNINRICHTING Showroom: Noordweg 16c,

WATERINGEN/ Den Haag Telefoon: 01742-6947

T-shirts, sweaters, trainingspakken, bedrukt vanaf 1 5 stuks

poppelaanstekers bedrukt stickers, relatie-art., buttons, petjes

RYKO HANDELSONDERNEMING

Postbus 383- Spoorlaan 393- Tilburg- Tel. 013- 435809

VOOR ZAKEN NAAR AMSTERDAM!! . .

of er even tussenuit weg met de dagelijkse sleur.

Petit Hotel Huize Otten

Bel voor uitgebreide brochure

tel. 020- 250345, Utrechtsedwarsstr. 79, 1017 WD Amsterdam

IM

SPECIALITEITEN RESTAURANT '

I 1";. ;l

"Het Kasteel van Rhoon" b.v. .. ~ ' .

Tevens zalen voor recepties, diners en vergaderingen.

S.G. Abel Dorpsdijk 63,3161 KD Rhoon tel.: D1890-18896/18884

Wij verzorgen uw familie-, gemeente-, club- of verenigingsvvapen of -embleem.

* Gegoten of geslagen penningen

* Porseleinen of keramische border

* Tegeltableaus

* Glas-in-lood medaillons

* Bronzen deuropeners

* Glasgravures

* Tinnen borden 0 36 cm

* Bronzen plaquettes

* Handgeschilderd op hout

Restauratie van antieke bronzen en tinnen voorwerpen

Haagsemarkt 22, Postbus 9520,4801 LM Breda, tel.: 076- 132153

Vrijheid en Democratie

veertiendaagse uitgave van de Volkspartij voor Vrijheid en Democratie Nummer 1343 2 september 1986

Hoofdredacteur:

Reny Dijkman Algemeen redacteur:

Victor Hafkamp Parlementair redacteur:

Miehiel Krom Buiten! and redacteur:

drs. Jan van de Yen Vormgeving:

Siem Willems Redactie- en abonnementenadres:

Petra Beijersbergen, VVD, Postbus 30836, 2500 GY 's-Gravenh'age Tel.: 070-614121 toest. 1"1 Telex 33564

Druk:

Ten Brink Meppel b.v.

Stichtingsbestuur:

Drs. H. B. Eenhoorn W. J. A. v.d. Berg Mr. J. de Monchy Redactieraad:

Drs. H. B. Eenhoorn, vz.

W. J. A. v.d. Berg, secr.

H. F. Heijmans H. A. M. Hoefnagels Drs. Th. H. Joekes J. van Lier

Ir. D. Tuijnman Advertentie-exploitatie Bureau Van Vliet b.v.

Postbus 20,

2040 AA Zandvoort Tel.: 02507- 14745

[_ -·· -~--· ·-· --·~--~-'

Brieven voor het 30 september-nummer moeten uiterlijk 19 september bij de re- dactie binnen zijn.

.·.·

.... ','

~- ----~---~, -~------ --- ---"'-

·:···

VVD waarheen?

r:)OCU~~\ffA l'!ECfJ·-.:~ rR'J; ..

f-: ;~~~1:~t\L.;~r~D-~~ î·'üLlT!EKE

r~.~nïiJEN

In dit eerste nummer van Vrijheid & Democratie na het zomerreces maakt u kennis met de nieuwe VVD- Tweede-Kamerfractievoorzitter dr.

ir. J. J. C. Voorhoeve. Joris Voorhoeve heeft de recesperiode zorgvuldig benut om de emotioneel wat milspoorde VVD-kar weer terug te brengen naar de rails. Welk spoor en welke strategie de fractie wil gaan volgen, zal intern tijdens het fractieweekend op 5 en 6 september worden bespro- ken.

Daar de gebeurtenissen binnen de VVD elkaar de laatste maanden in zo'n snel tempo opvolgden dat zij soms het geschreven woord achter- haalden en omdat u vermoedelijk gewoon op vakantie bent gegaan, zet Joris Voorhoeve in het tweede artikel nog eensprecies uiteen wat er allemaal sinds "de nacht op Verkeer en Waterstaat" gebeurde. Hiermee is dan ook die periode weer voor de geschiedenis vastgelegd.

Dat alles neemt niet weg dat de toekomst van de VVD velen zorgen baart. Hoewel het regeerakkoord duidelijk liberale invalshoeken en trekken vertoont, krijgt de Tweede-Kamerfractie een heel harde dobber die liberale beginselen als kleinste regeringsfractie in het parlement over het voetlicht te brengen. Een aantal dingen zijn - en dat is ook logisch - in het jongste verleden niet gelukt. De vraag: "VVD waarheen?" stelden we daarom niet alleen aan Joris Voorhoeve, maar ook aan oud-par- lementariër Huub Jacobse en de directeur van de Teldersstichting dr.

Klaas Groenveld. Beiden benaderen die vraag vanuit een andere invals- hoek. Zij geven een aanzet tot discussie. Natuurlijk is het zo dat het Liberaal Manifest en de Liberale Beginselverklaring nog lijnrecht over- eind staan, maar zelfs de grootste optimist kan er niet omheen dat de laatste tijd de contouren van die VVD wat begonnen te vervagen in het strijdgewoel rond de verkiezingen. De ervaring leert dat tussen theorie en praktijk vaak grote kloven liggen. Het gaat er nu om deze zo goed moge- lijk gezamenlijk te overbruggen. ·

Ongetwijfeld zal het weer een boeiend jaar worden. Ook voor u.

Openbare partijraadsvergaderingen, congressen en themadagen bieden weer volop de mogelijkheid tot discussie en (hernieuwde) kennismaking.

Maak er gebruik van:

2 september 1986

VVD Tweede .. Kamerfractievoorzitter dr. ir. J. J. C. V oorhoeve:

,,Mirakels beloof ik niemand''

W

" de fractie te herstellen. Dát Wageningen als ingenieur in de

Huiswerk

beschouw ik als mijn eerste taak. De ·agrarische ontwikkelingseconomie. Joris Voorhoeve streeft naar onrust in de Tweede-Kamerfractie Liep tijdens zijn studie stages op stabilisatie van de VVD tijdens heeft de kracht van de VVD aange- boerenbedrijven en kan nog met de de Provinciale Statenverkiezin- tast. Dat blijkt ook uit wat electoraal hand melken. Sinds 1980 is hij bij- gen volgend jaar, maar hoopt op een onderzoek. Het zal enige tijd kosten zonder hoogleraar in de internatio- lichte vooruitgang. "Mirakels beloof om weer op krachten te komen. Ik nale betrekkingen aan diezelfde ho- ik niemand. Die zullen er ook niet heb de fractie gezegd dat ik geen geschool. Deze functie zal hij nu ech- zijn. Nu gaat het in de eerste plaats wonderen beloof. Men moet niet ver- ter neerleggen. Na Wageningen er om vertrouwen te wekken bij onze wachten dat nu alles een, twee, drie volgde een studie te Leiden van waar eigen leden, onze kiezers. Dat ver- achter de rug is ... " hij met een studiebeurs naar de Ver- trouwen wek je niet met stunts en Joris Voorhoeve heeft slechts één enigde Staten vertrok. Hij promo- ook niet met wat men noemt 'charis- week met vrouw en kinderen vakan- veerde in Washington op de Neder- matisch optreden'. Dat vertrouwen . tie gehouden. Verder heeft hij de re- landse Buitenlandse politiek, met wek je alleen door gewoon je huis-

cesperiode besteed aan zich in te een proefschrift getiteld 'Peace, Pro- werk te doen, verstandige beslissin- werken in zijn nieuwe functie, waar fits and Principles', een analyse van gen te nemen en die duidelijk uit te hij niet om heeft gevraagd maar dit beleid gedurende de jaren '45- leggen. Ook in de fractie heb ik uit- voor is gevraagd. '77. Daarvoor haalde hij eerst een eengezet dat ik ervan overtuigd ben Andere tijden, andere heren. Mastership of arts. Als economist dat een eerlijke aanpak op korte ter- Met de hulp van zijn medewerkster kwam hij terecht bij de Wereldbank mijn geen grote resultaten aflevert.

Désiree heeft de fractievoorzitters- waar hij onder andere ghostwriter Eerlijk duurt het langst in het leven kamer al zijn stempel gekregen. Een was voor Robert McNamara. Terug in zijn algemeenheid en zéker in de grote vergadertafel, de zorgvuldig in Nederland kwam hij bij de We- politiek. Eerlijkheid gaat echter ook ingerichte boekenkast en een bordje tenschappelijke Raad voor het Re- het langst mee en daarom geloof ik met het vriendelijke verzoek niet te geringsbeleid terecht. dat deze rustige aanpak toch voor de roken vormen voor degene die met Zijn politieke interesse werd in zijn partij het beste is en op langere ter- de lokatie bekend zijn de meest in studententijd gewekt door D'66, mijn de beste resultaten oplevert,"

het oog springende nieuwe elemen- waarvan hij tot 1971 actief lid was. aldus Voorhoeve.

ten. Teleurgesteld haakte hij af, nadat Aan de fractie heeft hij zijn directe . Joris Voorhoeve inventariseerde, . Hans van Mierlo met 'het pistool op toekomstvisie uitgelegd. Die komt er

voerde gesprekken met alle me- .de borst' tijdens het congres te Bid- op neer dat de VVD zich niet het dewerk(st)ers, ging op werkbezoek dinghuizen de centrumkoers verliet "links-rechts" schema van de vader- naar de algemeen secretaris en de en voor innige samenwerking met de landse politiek moet laten opdringen.

overige bewoners van het Thor- PvdA koos. Al tijdens zijn studies in "In een dergelijk schema lijkt het of beckehuis, hernieuwde zijn contac- de Verenigde Staten werd hij lid van de standpunten op allerlei beleidster- ten met de Teldersstichting en kreeg de VVD. Hij is de ontdekking van reinen slechts de dimensie hebben een welwillende ontvangst in de me- Koos Rietkerk, die hem polste voor van één lineaal waarmee je alles links

· · · . . dia. Zo schreef De Telegraaf op 5 de functie van directeur van de Tel- en rechts kunt indelen. De VVD is

· · · · juli toen hij net gekozen maar nog dersstichting. Zo zag de WRR hem een liberale partij die vanuit liberale

·•••••••••••• ~::~:r~~~;~~~:~;~~:~~~~=r ~:~:~;+.~k~~~:;:~;i~i~:~~, ~:Jr:~::~~:~,d~~&1!~~r~~.

Degenen die hem in het verleden za- de nieuwelingen van de lichting 1982 veel vooruitstrevender dan de PvdA gen en hoorden voor de radio of in in de Tweede Kamer terecht. Hij en veel veranderingsgezinder. Maar programma's als "Den Haag-Van- kreeg bekendheid door de buiten- op punten waarvoor het gezegde daag" of "Het Capitool" weten dat landdebatten en zijn fabelachtige geldt 'onderzoek alle dingen en be- hij los van de rust waarmee hij zijn kennis van bewapeningsvraagstuk- houd het goede' is de VVD aanmer- standpunten naar buiten draagt door ken. Vier jaar later vragen twee frac- keiijk voorzichtiger. Dat geldt met zijn eigen optreden als het ware die- tiegenoten, mede namens vele an- name op financieel gebied. De PvdA zelfde stijl bij anderen afdwingt. deren: "Wil jij Ed niet opvolgen?'.'. heeft het vaak over solidariteit. De Zowel zijn carrière in de politiek als Over de verdere gang van zaken kunt VVD ook, maar wij hebben een iets

&I

I

'"" '"" "'

~---. - - - . - · - - - - =:J

de volgende generatie die niet de on- betaalde rekeningen gepresenteerd mag krijgen van deze gent:ratie ..

Vandaar onze nadruk op V•erlaging van het financieringstekort. Want de vrijheid en welvaart van volgende generaties perk je in door een steeds stijgende staatssschuld en oplopende rentelast. Diezelfde overweging geldt ten aanzien van het milieu. We willen geen geplunderd land en geen bedorven natuur achterlaten."

Fractieweekend

D

Joris Voorhoeve: "Daarover is nu nog niet zo veel te zeggen. De fractie zal eerst haar standpunt moeten be- palen. Dat de kranten daar al over schreven i~ voor mij geen red.en om daar nu nader op in te gaan. Eerst spreekt de fractie. Dit zijn typisch dingen die niet door de fractievoor- zitter maar door de fractie als geheèl worden besloten."

Vertrouwen betekent invloedl

J

termijn. Hij zegt daarover: "Eigen- ·.·.·.·.·

lijk kun je alle politieke stelsels heel :~::::::::

eenvoudig in twee vormen verdden. .·.·.·.·.

!~f~pe~~e:~~~ r~~~a~~~re~!t::s ^{be- lllljllll}

-gering ... voor de machthebbers; :·:·:·:·:·:

::,::;~=:~:F:~ti~r~~~t I

andere staatsbestel is gebaseerd op ~l~

vertrouwen. Van het vertrouwen dat

I

de burgers in volksvertegenwoor- ~ digers en regering stellen is alle ·

I

macht afgeleid. Daa_r waar het ve.r-

I

3 Dl..,_ 2 september • : J -86

---DEMoa

. CRA'I'IE

~~~

trouwen wegvalt, valt ook op den duur de macht weg. Dat gebeurt door het mechanisme van verkiezin- gen, door controle op de machtheb- bers. In Nederland hebben wij dat vertrouwensstelseL Voor een politie- ke partij houdt dat in dat je vertrou- wen moet winnen, wil je invloed krij- gen. Zo eenvoudig is dat."

Hij maakt zich geen zorgen over de komende discussies. Integendeel hij hoopt van harte op open debatten.

"We hoeven daarvoor echt niet hui- verig te zijn. Als het over program- matische en ideële punten gaat, wor- den we het in de VVD over het alge- meen sneller eens dan in andere par- tijen. In de VVD heb je een paradox (schijnbare tegenstelling). Onze par- tij is het meest verscheiden qua sa- menstelling wat betreft godsdienst en levensovertuiging. Tegelijkertijd zijn we, denk ik, het meest ho- mogeen (eensgezind) op program- matisch en principieel terrein. Onze principiële basis, de Liberale Begin- selverklaring, is gebaseerd op grote overeem;temming. Die is kort, duide- lijk en krachtig."

Ervaren fractie

V

"Zo heeft alles zijn voor en tegen.

Het vo·ordeel van een bescheiden ver- kiezingsresultaat is dat je een goede kans hebt om kwalitatief een hoge in- breng :in de Tweede Kamer te heb- ben. Met deze fractie kunnen we dat zeker: Ik heb het gevoel dat de een- heid binnen de fractie met de week toeneemt en dat we dus aan het be- gin V3ln dit parlementaire jaar met een h<eel goed team van start kunnen gaan. ledereen is ervan overtuigd dat er maar één manier is om de VVD groot en' sterk te maken en dat be- tekent niet afzonderlijk maar met z'n zevenentwintigen op te trekken in de twee belangrijkste taken die we hebben: (mede)wetgeving en het

i

,, I

I i

··----~----~---~---·---·-· _· _··_. ____ · -·---~--j controleren van het regeringsbeleid.

Ik noem met name het controleren van het regeringsbeleid, want ik wil niet verzeild raken in discussies over monisme en dualisme om de dood- eenvoudige reden dat wij In Neder- land een staatsbestel hebben dat precies tussen beide polen ligt.

Het Amerikaans staatsbestel is echt dualistisch in die zin dat je een scherpe scheiding hebt tussen de executieve en de volksvertegenwoor- diging. De president mag zelfs niet eens in de volksvertegenwoordiging komen. Het Engels staatsbestel toont het omgekeerde beeld. Daar is de regering een onderdeel van de re- geringsfractie en zijn de ministers en staatssecretarissen lid van de frac- tie. Zij stemmen ook mee. In Neder- land hebben we een systeem dat daar tussenin ligt. Het is eigenlijk heel uniek. Misschien proberen we daarom de voordelen van beide sys- temen te combineren. Het voordeel van het Engels systeem is dat er een heel nauwe band bestaat tussen de vertrouwensbasis in het parlement en de positie van de regering. Vandaar dat daar dan ook een bewindsman onmiddellijk moet aftreden als hij het vertrouwen in een bepaalde zaak niet krijgt. Kijk naar Lord Carring- ton. Hij stapte onmiddellijk op om- dat er iets op het terrein van buiten-

lands beleid was misgegaan wat hem overigens persoonlijk niet was aan te rekenen. In het Amerikaans bestel functioneert de regering tamelijk los van de volksvertegenwoordiging. De ministers worden door de president benoemd. Daaronder zijn velen niet van politieke huize. We proberen in Nederland de voordelen van beide systemen te combineren.

De VVD-Tweede- en Eerste-Kamer- fracties en de VVD-bewindslieden- ploeg hebben elk hun eigen taak en verantwoordelijkheden. In die zin is het heel nuttig en staatsrechtelijk ook heel juist dat de Tweede-Kamer- fractie twee besluiten achter elkaar heeft genomen, namelijk wie de beoogde vice-premier was en ten tweede wie de fractie moest aanvoe- ren. Dat zijn twee verschillende ver- antwoordelijkheden. Zo hoort het in ons bestel. Daarom vind ik dat dis- cussies over wie nou de baas is in de VVD nergens op slaan. Het gaat om gescheiden verantwoordelijkheden.

Ik heb niet de verantwoordelijk- heden die Rudolf de Korte heeft en hij heeft niet dè verantwoordelijk- heden die ik heb."

Reny Dijkman

Foto's: Bureau Stokvis

•

. ·:

Zo koos de fractie haar voorzitter·

Het volgende artikel bevat - zo integraal mogelijk - een overzicht van alle gebeurtenissen rond en na de nacht van

Verkeer en Waterstaat van 26 juni. VVD-fractievoorzit- ter Joris Voorhoeve recapituleerde voor u nog eens alle feiten. Dit is zijn verhaal.

M

" naderd, die vroegen of zij mijn naam mochten noemen voor het fractievoorzitterschap. Met een groot aantal andere fractieleden hadden zij overlegd. Hun conclusie was: Rudolf de Korte zou het beste Ed Nijpels kunnen opvolgen. Maar als Rudolf dat niet zou kunnen om- dat hij misschien minister zou blij- ven? In dat geval dachten ze aan mij als kandidaat voor het voorzitter- schap. Daarop heb ik gereageerd met: 'Ik zeg daar geen 'nee' tegen, maar uiteraard hangt dat af van de feitelijke omstandigheden waar- onder zo iets wordt gevraagd.' In de laatste week van juni kwamen we in een versnelling doordat de informa- tié in zijn eindfase kwam. De fractie

was van mening dat toen een nieuwe fractievoorzitter moest worden be- noemd. De voorkeur van de meesten ging uit naar Rudolf de Korte. Hij had de langste politieke ervaring vooral op sociaal-economisch gebied.

Bij die voorkeur had ik mij trouwens aangesloten. Toen hebben we op de avond van 26 juni verg~derd op het mi- nisterie van Verkeer en Waterstaat.

Rudolf de Korte sprak zijn voorkeur uit om kandidaat te worden gesteld voor het vice-premierschap. De argu- menten die hij daarvoor gebruikte, vond ik overtuigend en een groot aantal anderen ook. De discussie · daarover duurde van half negen tot ongeveer twee uur in de ochtend en werd afgesloten met een stemming.

De uitsl.ag was 20 voor, vijf tegen en twee blanco. Een lid was in het bui- tenland. Op dat late uur kwam de vraag aan de orde of de fractie na het aanwijzen van de beoogde vice- premier nu ook moest overgaan tot het kiezen van een nieuwe fractie- voorzitter als opvolger van Ed Nij-

pels. De meningen waren daarover verdeeld. Sommigen zeiden: "Nee, we moeten wachten tot er een geheel nieuwe fractie is". Anderen vonden dat we, juist nu we van de informatie naar de formatie overgingen, een nieuwe fractieleider moesten heb- ben, omdat deze de kandidaten voor de posten in het kabinet voor mol'!st dragen. Voor de zuiverheid van de verhoudingen was het beter om daar - ondanks het late uur - over te beslissen. Bij de stemming hierover rond half drie bleek de meerderheid van de fractie ervoor om gewoon door te vergaderen.

Democratische besluitvorming Wat daarna gebeurde is naar mijn mening een staaltje van democrati- sche besluitvorming zoals dat in een democratische vereniging als de VVD hoort. Zonder enige discussie is eerst een proefstemming gehouden om te zien hoe de krachtsverhoudin- gen lagen. Daaruit kwamen vier na- men naar voren. Henk Koning kreeg 9 stemmen, Loek Hermans 6 stem- men, 9 gingen naar mij en 1 naar een collega die geen kandidaat was. Ver- volgens werd de vergadering voor twintig minuten geschorst zodat ie- der op de gang en in verschillende kamers even met elkaar kon overleg- gen. Nadat de vergadering weer bij- een kwam is er een discussieronde gemaakt. Eerst zeiden Henk Koning en ik dat wij graag onder elkaar zou- den willen dienen. Loek Hermans maakte een groots gebaar door te verklaren dat hij niet beschikbaar was. Daarop heeft iedereen zijn me- ning gegeven. De één zei dat, gezien de huidige situatie in de VVD, we een degelijk gezicht nodig hadden zoals dat van de ervaren Henk Ko-

··----~-=:J

ning. De ander zei, gezien de situatie hebben we iemand nodig van de lich- ting '82, zoals Joris Voorhoeve. Een derde zei: 'We mÓeten toch niet ie- mand als fractievoorzitter hebben die zo sterk met defe)[)sievraagstuk- ken wordt geassocieerd'. Een vierde bracht weer andere argumenten naar voren en de vijfde had wéér een an- dere invalshoek. Die discussie nam ongeveer een half uur in beslag. Bij de volgende stemming was de uitslag

10 Henk Koning en 15 voor mij. Eén briefje werd niet ingdeverd. Ver- moedelijk omdat de !betrokkene het er niet mee eens was dat het besluit over het fractievoorzitterschap toen werd genomen.

Jarig

Om kwart over drie kwamen we naar buiten waar we de parlementaire pers op de trappen van het ministe-

2 september 1986

rie van Verkeer en Waterstaat aan- troffen. Met ontzettend veel geduld hadden ze zitten wachten op de uit- slag van de vergadering. Ze hadden overigens om twaalf uur het. "Lang zal hij leven" aangeheven omdat Frank de Grave die dag verjaarde.

Dat was mooi! Het klonk goed in de avondstilte hoog naar de vergader- zaal. Er werd oolk nog geroepen dat Frank voor het raam moest verschij- nen, maar daar had hij geen zin in.

Tegen half vier, terwijl iedereen naar huis ging, vertrok Ed Nijpels nog naar Nieuwspaorit om het resultaat van de vergadering mee te delen.

Die hele vergadering had in een ui- terst plezierige sfeer plaatsgevon- den. Het was soms gespa1_1nen, omdat er heel belangrijke, ook staatsrechte- lijke meningen tegenover elkaar wer- den gezet. Dat gold met name de discussie over het vice-premier- · schap. Ook waren er meningsver- schillen over de verhouding tussen regering en Kamerfracties. Heel principiële, goede discussies.

De volgende dag werd mij onmiddel- lijk door een aantal journalisten ge- vraagd: 'Hoe moet dat nou? Blijk:.>

baar steunen maar 15 mensen jouw kandidatuur ... en je tegenstanders dan?' Maar zo lagen de zaken niet, want zowel Henk Koning als ik had- den in de vergaderin,g verklaard el- kaars leiding graag te accepteren.

De stemverhouding binnen de frac- tie betekende ook helemaal niet dat voor de ene groep de· andere kan- didaat onaanvaardbaar was. Zelf vond ik het onzettend plezierig kan- didaat te hebben gestaan naast ie- mand als Henk Koning, die het on- getwijfeld goed zou hebben gedaan als fractievoorzitter! Henk had ove- rigens zijn reserves tegen deze func- . tie uitgesproken: 'Laat deze kelk aan

mij voorbijgaan'.

Ook vroegen journalisten me hoe dat nu moest met de inspraak van de fractieleden die pas na de formatie in de fractie zouden terugkeren.

Daarop heb ik geantwoord dat in principe iedereen in de fractie het recht heeft om de leiding aan de or:de te stellen en dat ik de laatste zou zijn

om dat te verhinderen. Zelf heb ik gewoon alle functies, ook die van mijzelf, op de agenda gezet voor de eerste vergadering met de nieuwe fractie.

Overgang yoorzittersbamer Ed heeft 'toen nog twee fractiever- gaderingen voorgezeten, omdat hij in de informatiefase zijn werk af zou maken en in die tijd zou blijven func- tioneren als fractievoorzitter. De on- derhandelingen die leidden tot het regeerakkoord heeft hij - en dat vindt iedereen - erg goed gedaan. Hij heeft er veel voor de VVD uitge- sleept. Daarna is - na afloop van de laatste vergadering over het regeer- . akkoord - de voorzittershamer door Ed aan mij overgedragen. Dat was op 8 juli.

Daarna volgde de formatieperiode

waarin ik samen met Rudolf de Kor- te alle gesprekken met de informa- teur en de heren Lubbers en De Vries heb gevoerd. We waren dag en nacht bezig. Ik vond ook dat tijdens de formatie de onderhandelingen met het CDA in een heel plezierige sfeer verliepen, waarin op een heel eerlijke wijze elkaars posities wer- den afgetast. Het was duidelijk dat de ene partij de andere niet in de hoek wilde drijven.

Onmiddellijk na afloop van deze pe- riode is er nog een informele fractie- bijeenkomst geweest over het ver- loop. Er lag toen een aantal vragen als: 'Waarom hebben we dit ministe- rie wel en dat niet?' en 'Waarom wordt hij wél voor een bepaalde post voorgedragen en hij niet?' Ik heb toen uitgelegd welke benadering Ru- dolf en ik hadden gevolgd tijdens de onderhandelingen en de samenhan- gen van verschillende opties, pakket- '

Het nieuwe bestuur van de VVD-

Tweede-Kamerfractie

L

In de fractievergadering van 28 juli 1986 heeft de nieuwe VVD-fractie

haar bestuur gekozen. ·

Fractievoorzitter: Joris Voorhoève

Eerste vice-fractievoorzitter belast met de coördinatie van sociale-finan- ciële-economische zaken, buitenlands beleid en defensie: Frits

Bolkestein ·

Tweede vice-voorzitter belastmet de coördinatie van WVC, onderwijs en wetenschapsbeleid, justitie, binnenlandse zaken en emancipatie:

Loek Hermans

Secretaris: Jan Franssen Penningmeester: Benk Korthals

Secretaris personeel: Annemarie Jorritsma-Lebbink

VVD-Ieden.in het presidium van de Tweede Kamer .

De VVD-fractie koos voor het presidium Theo Joekes en Pol de Beer.

Als plaatsvervangend lid voor Pol de Beer werd Jan Franssen benoemd,

6

ten en ook met de beschikbaarheid van bepaalde personen.

De eerste formele vergadering van de fractie in nieuwe samenstelling volgde op 28 juli. Punt 1 was mede- delingen. Punt 2 van de agenda het fractievoorzitterschap. Ik heb toen de voorzittershamer overgegeven aan het oudste lid, de heer Joekes, die deze ochtendvergadering voor- treffelijk voorzat. We hebben toen een ouderwetse, zorgvuldige proce- dure gevolgd. Eerst is aan een ieder die het wilde de gelegenheid ge- geven om commentaar te geven op het besluit van de oude fractie haar voorzitter te kiezen. Men kon tegen- kandidaten stellen of nieuwe namen noemen. Daar bleek geen behoefte aan. Vervolgens heb ik geschetst hoe ik mij de nieuwe fractie en het wer- ken van die fractie in relatie tot de regering voorstelde. Joekes vroeg daarna of iemand een stemming wil- de. Geen van de aanwezigen had daaraan behoefte. De fractievoorzit- ter is toen bij acclamatie benoemd.

In feite is het dus een tweetraps~ · gebeuren geweest. Daarna hebben we uitgebreid over de samenstelling van het nieuwe fractiebestuur verga- derd. Frits Bolkestein en Loek Her- mans werden als vice-voorzitters aangewezen, Jan Franssen als secre- taris, Benk Korthals als penning- meester en Annemarie Jorritsma als secretaris personeelsbeleid. De nieu- we ploeg is alweer druk in de weer."

Reny Dijkman

•

In de tijd dat hij Kamerlid was, hing één van zijn belang- rijkste kenmerken als spreuk achter hem aan de muur van zijn werkkamer: ,, Vrij van politiek fanatisme".

Door Huub Jacobse is die benadering altijd uitgedragen, gecombineerd met een uitgesproken politieke ïntuïtie, zowel in zijn dertienjarige fractievoorzitterschap in de Amsterdamse Raad als gedurende zijn negenjarig Ka-

merlidmaatschap. .

De band tussen Huub Jacobse en de VVD blijft hecht.

Als voorzitter van de Commissie Jacobse tracht hij dè uitwerking van de samenwerkingsovereenkomst VVD- JOVD gestalte te geven. Daarnaast blijft hij lid van de Des-Indesgroep.

Huub Jacobse als vraagbaak. Dat was een rol die hij naast zijn werk voor vele Kamerleden, journalisten en politiek geïnteresseerden had, en zeker niet alleen voor zijn eigen partijgenoten. Dit jaar zette hij bij de verkie- zingen een streep onderzijn bestaan als parlementariër en nam hij zijn oude stiel als bedrijfsadviseur weer op.

De achter ons liggende periode in de VVD heeft hem niet aangeslagen maar vervult hem wel met zorg. Hij heeft geen enkele neiging tot omzien in wrok, maar hij plaatst wel héél zorgvuldig een aantal kritische kanttekeningen tijdens dit gesprek over een heroriëntatie binnen de VVD.

Huub J acobse:

,,Discussie over VVD-koers

kan sfeer- verbeterend werken''

I

Vijf jaar later is een vrij luide roep om heroriëntatie hoorbaar. Huub Ja-

cobse vindt dat terecht.

"Kort na het ontstaan van het Li- beraal Manifest en de Liberale Be- ginselverklaring, na die geweldig diepgravende discussies, moest in

1982 de VVD opnieuw aan de bak onder de moeilijkst denkbare econo- mische omstandigheden. Het was de periode waarin Nederland van alle Europese landen het diepst in de eco- nomische crisis zat. Sinds het ogen- blik van het ontstaan van het kabinet Lubbers-Van Aardenne is 99% van

2 september 1986

de aandacht van de liberale bewinds- lieden, van de VVD-Kamerfracties, maar ook van de partijcommissies en van vrijwel iedereen in de partij ge- richt geweest op die centrale vraag van het economisch herstel. Daar- door is de afgelopen jaren een aantal fundamentele zaken op de achter- grond gedrongen. Dat geldt vooral voor de immateriële zaken. Het is zeer teleurstellend dat wij bij deze laatste formatie juist posten op dit terrein, zoals emancipatie en ontwik- kelingssamenwerking, zijn kwijt- geraakt. Het lijkt mij voor de hand liggend dat in de komende jaren weer eens grondig wordt gekeken naar die niet-materiële aangelegen- . heden."

Sfeerbederf

H

"Kijk eens naar de grote golven van de laatste tien jaar. De PvdA won in 1977 10 zetels, vier jaar later was zij die weer kwijt. Dat werd gevolgd door de grote opkomst en - binnen een goed jaar- de neergang van D'66 van 17 naar 6 zetels. Wij wonnen bij de verkiezingen van 1982 tien zetels en we hebben er ditmaal weer negen ingeleverd. Dat is jammer, maar dus niets uitzondèrlijks. Wat dieper steekt is dat er de laatste jaren bin- nen de VVD nogal wat fricties zijn geweest. Dat is in strijd met wat de mensen bij de VVD altijd hebben ge- zocht. Noem dat maar rustig: nest- warmte. Het was bij de VVD altijd plezierig toeven. Het was de club waar je bij hoorde. Fricties zijn VVD-ers niet gewend. Onze con- gressen zijn wel eens ~)malend ap- plausmachines genoemd, maar ze hadden veel meer de vorm van een aangename réunie van globaal ge- lijkgezinde mensen, die het altijd plezierig vonden en nog vinden el- kaar weer eens te treffen. Daarin is een zekere verstoring gekomen door- dat de beroepspolitiek een aantal dingen te zien heeft gegeven die de . VVD-achterban niet had verwacht.

Die achterban verwacht dat er goed en effectief wordt geopereerd en ze- ker dat zo iets in een goede sfeer ge- beurt. Dát zijn eigenlijk de eisen die onze leden, maar ook onze kiezers stellen. Aan die eisen is niet voldaan

en dat zal de komende jaren nog wel enige problemen geven."

Fundamentele discussie

J

·en conservatieven doen precies het tegenov,çrgestelde. Zij bepleiten in steeds s~erkere mate vrijheid in de sociaal-economische sfeer en zij kunnen in dat opzicht uitstekend met liberalen samenwerken. Maar zij groeien ook steeds sterker in de rich- ting van bevoogding als het om im- materiële zaken gaat. Je ziet dat bij- voorbeeld heel sterk bij een man als Reagan: Enerzijds de terughouden- de overheid in economische vraag- stukken- laat de markt het werk doen - anderzijds zijn roep om ver- bod op abortus, de invoering van het verplicht schoolgebed, een roep van 'overheid grijp toch in, laat dat niet aan de mensen zélf over!' "

Conservatieven

D

"Conservatieven vind je in alle po- litieke stromingen. In elke politieke partij zit een groot aantal mensen dat gevoelsmatig de voorkeur geeft aan het vertrouwde, het bestaande, bóven de ongewisheid van de veran- dering. Dat is dus helemaal niet

specifiek voor de VVD. Bij het denk- werk over hoe de maatschappij zich in deze tijd van technische revolutie de komende jaren zou moeten ont- wikkelen, loopt de behoudende groep bepaald niet voorop. Die heeft toch al moeite om hijgend die ontwikke- lingen bij te houden, laat staan dat zij na zal denken over hoe het eigen- lijk zou moeten."

Huub Jacobse ziet als kernpunt voor de komende interne discussies bin- nen de VVD juist de immateriële za- ken, waarover door liberalen vaak heel anders wordt gedacht dan door het CDA. "De vraag is: heeft de VVD scherp voor ogen welke punten dat zijn en welke richting in dat op- zicht moet worden gekozen in het be- · leid. Als men een dergelijke richting durft te kiezen, heeft dat ongetwij- feld consequenties voor de prakti- sche politiek. Die contouren van dat

vervagende beeld van de VVD, die zich de laatste jaren nogmaals te- recht op de sociaal-economische crisis heeft gestort, moeten weer wor- den aangescherpt. Beter in beeld worden gebracht."

Het lijkt hem nuttig als ook de JOVD als onafhankelijke liberale jongerenorganisatie bij dat denkpro- ces wordt betrokken.

Kleinste partij

D

de kleinste is in de coalitie. Van de kleinste regeringspartij kan niet wor- den verwacht dat zij op essentiële on- derdelen waarover ernstige verschil- len van inzicht bestaan toch voor 1 00 % haar zin krijgt. Het zou de VVD wel kunnen worden kwalijk ge- nomen indien zij op geen enkele wij- ze aan die problemen aandacht zou hebben geschonken, maar dat ver- wijt kan niet worden gemaakt. Al- leen denk ik dat een aantal zaken in de nabije toekomst een zwaarder ac- cent moeten krijgen. Neem bijvoor- beeld het onderwijs. Een liberaal on- derwijsbeleid is natuurlijk veel meer dan het wegpoetsen van fenomenen als de middenschool.

Bij de huidige snelle maatschappelij- ke ontwikkelingen heeft het onder- wijs de grootste moeite om zich aan te passen. Het is bij uitstek een li- berale opgave om dat proces zorgvul- jig te begeleiden en daar een voor- trekkersfunctie in te hebben bij de aanpassing van de actuele maat- schappelijke omstandigheden. Ik denk dat bijvoorbeeld op dat gebied de nodige aanvaringen tussen libera- len en Christen-Democniten voor de hand liggen. Het terrein waarop li- beralen zich moeten profileren is na- tuurlijk veel breder dan alleen maar media of euthanasie. Maar als je al die zaken welbewust terzijde schuift onder het motto: "het is de coalitie- partner niet welgevallig", dan heeft dat he<;! grote risico's. Dan beland je al heel snel in de bijwagenfunctie van de grotere coalitiepartner. En ik denk dat geen VVD-er echt als partij bijwagen wil zijn van de grote CDA- zuster. Daarvoor heeft de VVD te veel traditie, is zij te onafhankelijk

W

p politieke stromingen nogal eens een keer in botsing kunt komen. Oók als het de coalitiepartner is. Die botsing moet je niet uit de weg gaan. Ik zeg beslist niet dat je een kabinet maar

achteloos moet laten

? vallen als je niet op alle onderdelen je zin krijgt.

Maar naar buiten toe zal ook door het optreden van de liberale fracties duidelijk moeten worden gemaakt wat de liberale oogmerken op korte en langere termijn zullen zijn in al die situaties."

VVD-identiteit

H

identiteit, buitengewoon belangrijk.

Dat vergt nogal wat zorgen. Dat heeft risicofactoren met een grote coalitiepartij waarvan sommigen, zoals de heer Mateman, zeggen:

"Die jongens hebben verloren en die moeten nu verder geen praatjes heb- ben. Die moeten gewoon doen wat er gezegd wordt: koest in hun hok". Het grootste deel van het CDA is ver- standig genoeg om te beseffen dat je zo geen vrinden maakt, laat staan bondgenoten. Men houdt zich in.

Maar dat sfeertje van: het CDA re- geert en de VVD mag meedoen, is gevaarlijk voor de toekomst van een, partij die terecht pretendeert een van de drie belangrijke politieke stromingen te vertegenwoordigen.

Het CDA heeft zich voor de verkie- zingen tot de VVD veroordeeld en de VVD tot het CDA. Dat heeft de VVD ook de nodige onderhan- delingsruimte gegeven, maar dat zal over twee, drie jaar misschien anders zijn. En dan zul je als belangrijke po-·

litieke partij ervoor moeten zorgen dat je een zeer herkenbare partij bent. We hebben erg lang D'66 ho- nend voorgehouden dat ze de bijwa- gen van de PvdA was - en dat wás ook zo - maar zelf moeten we oppas- sen dat we niet in een vergelijkbare positie komen."

Andere coalitiemogelijkheden

E

"De afstand tussen PvdA en CDA is

de laatste jaren steeds groter gewor- den. Dat betekent dat er ook andere coalitiemogelijkheden kunnen zijn.

Zoals bekend ben ik bepaald geen tegenstander van een formule waar- bij in het kabinet zowel PvdA als VVD vertegenwoordigd zouden zijn.

Deze fase is daartoe nog buiten- gewoon ongeschikt omdat de PvdA en de sociaal-democratie in heel Eu- ropa steeds weinig bekwaam blijkt te zijn om te regeren in perioden waarin de economie gezond moet worden gemaakt. Door het publiek wordt van socialisten ook niet ver- wacht dat zij harde maatregelen ne~

men die onaangenaam overkomen en die toch nodig zijn: Dat hebben ook Den Uyl en zijn mensen pijnlijk ervaren in de periode 1981 - '82. Dat was slechts een heel korte "vreug- de". Maar evenzeer is het ondenk- baar dat in een open, democratische samenleving als de onze waarin toch permanent eenderde van de bevol- king sociaal-democratisch stemt dit volksdeel niet aan de bak zal komen.

Wanneer de huidige economische re- cessie voorbij is, lijkt mij de kans voor de PvdA om mee te regeren weer aanzienlijk groter dan die de afgelopen tien jaar is geweest. We dienen ons voor te bereiden op een gewijzigde politieke situatie. Ik weet dat het een gewaagde opmerking is, maar ik hoop oprecht dat die discus- sie binnen de VVD kan worden ge- voerd zonder dat onmiddellijk wordt geroepen: "Wij moeten die discussie niet hebben, want discussie is ruzie".

Je kunt best een uitstekende discus- sie met elkaar hebben zonder dat de sfeer bederft. De behandeling van het Liberaal Manifest met bijna 4000 amendementen is daarvan een goed voorbeeld.

Misschien is er hier en daar de afge- lopen jaren van enig sfeerbederf bin- nen de partij sprake geweest. Een goede discussie over de VVD-koers kan sfeer-verbeterend werken. Op het ogenblik zijn de omstandigheden aanwezig waarbij je kunt zeggen: Ie- dereen, of men nu in het kabinet, de fracties zit of gewoon partijlid is, ie- dereen is van mening dat er niet moet worden gedonderd en dat de oude sfeer in ieder geval zo snel mo- gelijk terug moet komen.

Dat kan best.

Oók met discussie."

Reny Dijkman

•

---~---9 ~- ^{______ 2 __} se_p_te_m_b_e_r_19_8 __ 6

DEMo-

CRA,.IE

·.·.·.·.

I

lil

&®

I

PARTIJRAADSVERGADERING inzake Troonrede en

Miljoenennota

Zaterdag 20 september 1986

In het Jaarbeurs Congrescentrum te Utrecht

De partijraadsvergadering valt in twee gedeelten uiteen, en wel:

van 11.00 uur· 12.30 uur het besloten gedeelte, waarin de mogelijkheid bestaat in zes groepen, gebaseerd op de cluster- indeling, zoals deze binnen de Tweede-Kamerfractie wordt toegepast, met leden van de Kamerfracties te discussiëren over binnenlandse zaken, buitenlandse zaken, financiën en economie, leefbaarheid, onderwijs en welzijn. Er wordt per discussiegroep géén verslag uitgebracht, doch voor een ieder wordt de

mogelijkheid geopend in het middagprogramma een inbreng in de plenaire discussie te leveren.

Van 12.30 uur· 13.30 uur is er zowel voor deelnemers aan de discussiegroepen als voor overige leden van de partijraad gelegenheid tot het nuttigen van een eenvoudige broodmaaltijd.

AGENDA:

voor het openbare gedeelte van de partijraad:

13.30- 14.00 uur: opening door de voorzitter, J. Kamminga 14.00- 14.30 uur: rede door de voorzitter van de Tweede-

Kamerfractie; dr. ir. J. J. C. Voorhoeve 14.30- 15.45 uur: plenaire discussie

15.45- 16.00 uur: sluiting

PARTIJRAADSVERGADERING inzake "Liberalisme en Politieke Economie"

Zaterdag 1 november 1986

In Congrescentrum Engels, Stationsplein 45 te Rotterdam, aanvang 10.00 uur.

AGENDA:

BIJLAGE

De ad-hoc werkgroep Liberalisme en Politieke Economie is samengesteld uit de volgende leden:

drs. F. A. Engering (FEC) dr. K. Groenveld (T eldersstichting) drs. A. A. M. Kinneging (Teldersstichting) ir. A. J. Korff (FEC)

drs. P. Hessenaar (FEC) drs. H. G. H. Sèhonk (FEC) mr. C. A. Troost (FEC)

Hieronder volgen de vijf door deze werkgroep geformuleerde stellingen. De werkgroep heeft gemeend de stellingen niet van een toelichting te moeten voorzien, omdat deze duidelijk genoeg zijn.

De werkgroep heeft gekozen voor een mondelinge toelichting tijdens de vergadering van de partijraad.

STELLINGEN

1. Economische orde

De vrije ondernemingsgewijze produktie en de daarbij behorende concurrentie moeten het uitgangspunt voor het overheidsbeleid met betrekking tot de economische orde zijn. Dit houdt een sterke voorkeur in voor generiek beleid, waarbij niet wordt ingegrepen in

de marktverhoudingen. ·

Wanneer dit uitgangspunt in het buitenland niet wordt ingenomen en daardoor verstoringen optreden die de . concurrentieverhoudingen geweld aandoen, is een selectief beleid aanvaardbaar indien geen andere weg openstaat om deze verstoringen ongedaan te maken.

2. Macro-economisch beleid

2.1. Ervaringen hebben geleerd dat de mogelijkheden om groei en verdeling van welvaart met instrumenten van economische politiek te verwezenlijken, zeer beperkt zijn.

2.2. Met name het voeren van een welvaartsverdelende en stabilisati~politiek via de overheidsbegroting blijkt in de praktijk bijzonder moeilijk.

In ieder geval dient te worden vermeden dat door te omvangrijke begrotingstekorten en de daaruit voortvloeiende rente- en aflossingsverplichtingen de begroting als instrument voor welvaartsverdeling en stabilisering geheel wordt uitgeschakeld.

2.3. De hoeksteen voor het monetaire beleid is een beheerste en stabiele geldgroei, teneinde een evenwichtig monetair en financieel klimaat te creëren waarbinnen de groei van de welvaart de beste kansen krijgt.

3. Sector- en structuurbeleid

Het votlren van een sectorstructuurpolitiek c.q. een regionaal beleid is bij gebrek aan de nodige gegevens niet wel mogelijk en bovendien niet wenselijk omdat het verstarrend werkt in een dynamische · economie.

4. Loon- en prijsbeleid

1. Opening door de voorzitter, J. Kamminga. Loon- en prijsbeleid als instrumenten van economische politiek 2. Rede door de voorzitter van de Tweede-Kamerfractie, dienen door de overheid met de grootst mogelijke

dr. ir. J. J. C. Voorhoeve. terughoudendheid te worden gehanteerd omdat deze instrumenten:

3. Korte mondelinge toelichting door een van de leden van de - zeer moeilijk effectief zijn te maken, waar de beoogde effecten ad-hoc werkgroep Liberalisme en Politieke Economie, veelal niet of nauwelijks worden gerealiseerd;

ressorterende onder de commissie Financiële en - als regel niet-beoogde neveneffecten met zich brengen, die niet of

·.·: .·.·.

·.·.

Economische Zaken. nauwelijks zijn uit te sluiten . :)

. ·.·.·.·. 4. Behandeling van de stellingen op basis van rapport nr: 54, De voor- en nadelen van ingrijpen in de vrije loon- en prijsvorming :::;:

-.·.·.·.· "Liberalisme en Politieke Economie" en rapport nr. 57, · tasten per saldo de dynamiek van het economisch proces aan. Een

·.·.·.·.- "Met markt en macht" (een symposiumbundel) van de prof. dergelijk ingrijpen leidt tot verstarring die de optimale allocatie van ::::::::: mr. B. M. Teldersstichting. *)(bijlage). . schaarse middelen doorkruist en meer afbreuk doet aan de vorming

;:~;:;:: 5. Pauze (12.30 · 13.30 uur). van het nationaal inkomen (economische groei) dan dat ze de

~}j 6. Voortzetting '!an het onder punt 4 genoemde onderwerp. verdeling ervan bevordert (rechtvaardige inkomensverdeling).

7. Rondvraag. 5. Verdelingsbeleid

8. Sluiting (ca. 16.00 uur). Het inkomensverdelingsbeleid dient beperkt te blijven tot:

a. een toetredingsbeleid en

Ad 4. b. een beleid in de secundaire sfeer.

De leden van de partijraad hebben de bevoegdheid amendementen Interventie in de primaire sfeer moet worden vermeden, daar deze c.q. moties in te dienen (doch uiterlijk 6 oktober 1986 in het bezit de marktwerking op iets meer dan de korte termijn te ernstig van de algemeen secretaris). Zij ontvangen van het algemeen verstoort.

secretariaat de daartoe benodigde formulieren. Het beleid in de secundaire sfeer dient in de fiscaliteit gestalte te

*) De geschriften nr. 54 en nr. 57 zijn te bestellen door overmaking krijgen door een proportioneel stelsel onder gelijktijdige afschaffing van respectievelijk f 20,- en f 27,50 (per exemplaar) op van zoveel mogelijk aftrekposten, en in de sociale zekerheid door ~

I