nummer 1126 21 maart 1975
vrijheid en democratie
• De redactie van Vrijheid en Democratie is gevestigd te Hilversum, Pieter de Hooghlaan 87.
Hoofdredacteur is de heer Ph. C. la Chapelle.
• De abonnementen- administratie wordt verzorgd door het algemeen
secretariaat van de VVD, Koninginnegracht 57 te Den Haag (telefoon 070- 614121). Voor adreswijzigingen etc.
wende men zich dus tot het algemeen
secretariaat.
• De advertentie- exploitatie wordt verzorgd door het Bureau Van Vliet b.v., postbus 20 te Zandvoort,
telefoon 02507 - 4745.
algemeen secretariaat
• Het algemeen secre- tariaat van de VVD is gevestigd te Den Haag, Koninginnegracht 57, telefoon 070-614121.
Postrekening: 67880 ten name van algemeen secretaris van de VVD te Den Haag.
tweede kamerfractie
• Het secretariaat van de VVD-fractie in de Tweede Kamer is gevestigd in het gebouw van de Kamer, Binnen-
hof 1 A te Den Haag.
Telefoon 070-614911.
Congresrede Wiegel: pag. 4
Jeremy Thorpe in Breda: pag 5
Laatste congresrede van Someren: pag. 7
--- "". ---- "---1
Haya van
Congresrede van prof. Zoutendijk over milieu en schaarste: pag. 9
Interview met de nieuwe voor- zitter: pag. 12
Debat over belastingvoorstellen in Tweede Kamer: pag. 14
Geertsema benoemd tot erelid: pag. 7
·---"·---"---- --·-· -··- -- ---- - - -
""--- - .. ---··"" ____ --·""--"·---1
~flossing van de wacht: pag. 8
Interview met de nieuwe alge- meen secretaris:
pag. 15
Westduitse coalitie in het nauw: pag. 20
Gesprek met J. J. van Aartsen, sinds kort directeur van de Telderstichting:
pag. 21
-
door Ph. C. la Chapelle, hoofdredacteur
Het jaarlijkse hoogtepunt
De algemene ledenvergadering wordt be- schouwd als het jaarlijkse hoogtepunt van het partijleven van de VVD. Vorige week vrijdag en zaterdag is zij in Breda gehouden. Ik vind dat het een goede vergadering is geweest, maar niet in alle opzichten.
Uitschieters waren naar mijn mening vier voortreffelijke redevoeringen. In de eerste plaats de rede, die mevrouw Van Someren vrijdagavond hield en bij het aanhoren waar- van men slechts één gedachte kon hebben:
wat jammer dat deze vrouw de partij niet lan- ger zal leiden! Voor mij kwam op de tweede plaats de uiterst boeiende rede van prof. Zou- tendijk over milieu, groei en schaarste. Het evenwichtige, realistische, echt liberale geluid dat hij over deze problemen heeft laten horen, zal zeker meegeholpen hebben de VVD te be- vrijden van het imago dat zij niet zozeer in onze belangstellingssfeer liggen. De twee an- dere uitstekende redevoeringen zijn die van Wiegel op vrijdagavond en die van Korthals Altes bij de aanvaarding van zijn voorzitter- schap. Van Wiegel zijn wij zo langzamerhand zó gewend dat hij boeiend spreekt, dat het haast niet meer opvalt. Voor Korthals Altes was het een maidenspeech. waarin hij enkele duidelijke politieke uitspraken heeft gedaan.
Zo heeft hij gesteld dat het landsbelang ge- diend is met een spoedige totstandkoming van het CDA ... Alleen dan zijn er alternatieve regeringsmogelijkheden; alleen dan kunnen de CDA-politici met de VVD samenwerken op voet van gelijkwaardigheid en de onderwor- penheid cnvluchten waarin KVP en ARP zich thans begeven hebben". Zijn rede, waarin hij de nadruk legde op de positie van de WD als partij in het midden, moet - daarvan ben ik overtuigd - de partij de indruk hebben ge- geven dat het voorzitterschap bij hem in goede handen is.
Ik geloof dan ook dat het gemor over de proce- dure bij zijn kandidaatstelling inderdaad gemor over de procedure was en niet gericht tegen de persoon van de nieuwe voorzitter. Dat gemor was voor betrokkenen misschien wat onaange.
naam, maar ik rangschik het niet onder de minder geslaagde aspecten van deze jaarver- gadering. Tenslotte moeten zulke zaken in alle openheid besproken kunnen worden. Dat het kan en dat daarna de strijdbijl begraven wordt- zoals zo duidelijk bleek bij de overdracht van het voorzitterschap - is eerder een kracht van de VVD. zeker als men het hele gebeuren af- weegt tegenover wat wel bij andere partijen in dergelijke situaties voorvalt.
Wel minder geslaagd vond ik de planning van de vergadering en het - mede daardoor niet uit de verf gekomen - onderdeel .. bespreking beleid Kamerfracties".
De planning is uit de hand gelopen, omdat te veel sprekers (niet alleen afgevaardigden, maar ook leden van het hoofdbestuur en Kamerle- den) zich te weinig zelfbeperking oplegden.
Bovendien was. ongetwijfeld door technische oorzaken, geen overzichtelijke agenda be- schikbaar. Het geheel was daardoor rommelig en duurde op sommige momenten bepaald te lang. Ik geloof dat men bij volgende gelegen- heden niet zal ontkomen aan een straf schema, met spreektijdbeperking vanaf het begin en voor allen.
De bespreking van het beleid der Kamerfrac- ties is naar mijn mening eigenlijk geheel de mist in gegaan. Men moet è>f aanzienlijk meer tijd voor dit onderdeel uittrekken en het beter schriftelijk voorbereiden, è>f de bespreking beperken tot slechts enkele concrete zaken.
Tenslotte werd de show gestolen door de heer Van Riel, die - sprekend over het terro- risme - enige uitspraken deed over het onder invloed besturen van een auto door minister Pronk. Hij stelde dat de minister daaruit de consequentie had moeten trekken onmiddel- lijk zelf af te treden. Door dat niet te doen maakt Pronk zich volgens Van Riel schuldig aan gezagsondermijning, aan het ontstaan van een sfeer waarin terrorisme kan gedijen. Hij legde het verband weliswaar niet, maar noemde in één adem de activiteiten van de Baader- Meinhof-groep in Duitsland. Onmiddellijk ge- volg was een verklaring van de JOVD, waarin deze uitspraken werden bekritiseerd. Al met al naar mijn mening een weinig gelukkige inter- ventie van de heer Van Riel.
Hoewel velen zich toen in de wandelgangen cphielden (als altijd was de vergadering ook een gezelligheidsfeest, waar men elkaar weer eens kon spreken en ontmoeten), is er vrijdagavond een belangrijke beslissing geno- men. Namelijk om een federatie aan te gaan van liberale partijen in de landen van de EEG.
Daarmee zijn de liberalen in Europa, op het punt van samenwerking, alle andere politieke groeperingen ver vooruit. Dat is van groot belang ter voorbereiding van de rechtstreek- se verkiezing van het Europese parlement, waarvoor de leider van de Engelse liberalen, Thorpe, tijdens de vergadering zo'n warm pleidooi heeft gehouden.
•
Kabinet-Den Uyl heeft op hoofdpunten gefaald
Hans Wiegel, de politieke lei- der van de VVD, vindt het onweerlegbaar dat het kabi- net-Den Uyl op hoofdpunten van beleid volledig faalt. Tij- dens zijn rede op de algemene ledenvergadering in Breda noemde Wiegel als voorbeel- den dat de werkloosheid gro- ter is dan ooit tevoren en het kabinet er lijdzaam tegenaan kijkt. "De woningbouw is in- gestort, middenstanders en boeren voelen zich in de steek gelaten en de werknemers worden geconfronteerd met hogere lasten en de dreiging dat zij er op zijn best de komende jaren niet op vooruit zullen gaan. Niks leuks voor de linkse mensen, niets posi- tiefs voor de overgrote meer- derheid van de werknemers, achteruitgang voor de meeste zelfstandigen en verslechtering van de positie van ons land,"
aldus Wiegel.
De parafrase ",euke dingen voor de linkse mensen" keerde een aantal malen in de rede van Wiegel terug. Hij doelde daarmee op een uitspraak van premier Den Uyl, gedaan in een interview in het weekblad Vrij Nederland. Daarin moest de premier zich verdedigen tegen de stelling dat er nog maar weinig van de beloften en plannen van de P~dA was terecht gekomen. "De leuke dingen voor de linkse mensen, mag je eigenlijk niet vertellen,"
zei Den Uyl bij die gelegen- heid.
Wie zijn die linkse mensen dan wel, vroeg Wiegel zich af. "Zijn dat degenen die ons kiesstelsel fundamenteel heb- ben willen veranderen, die ons binnenlands bestuur op de helling willen zetten? Zijn dat de kiezers die Nederland uit de NAVO willen hebben en onze defensie verzwakt wen- sen te zien? Zijn dat degenen die zich van het milieubeleid van een links kabinet veel hadden voorgesteld? De woningzoekenden die de be-
Samenvatting van Wiegels rede tijdens de algemene vergadering van de VVD te Breda
loften van Keerpunt '72 ge- loofd hebben? Of zijn het de werknemers die hun werk willen houden en voor hun werk een behoorlijke beloning willen hebben?"
Bakzeil
Al deze vragen werden ver- volgens doorWiegel stuk voor stuk bekeken. Hij constateerde dat het kabinet bakzeil had moeten· halen bij een van de belangrijkste programmapun- ten: een wijziging van de grondwet, waardoor een ge- matigd districtenstelsel kon worden ingevoerd in combi- natie met de rechtstreekse verkiezing van de kabinets- formateur.
"Een meerderheid van con- fessionelen, de VVD en klei-
nere partijen heeft zich in de Tweede Kamer onlangs on- omwonden uitgesproken te- gen de rechtstreekse verkie- zing van de formateur. Wij namen daarin een wippositie in. Want na de afwijzing door de Tweede Kamer van de ge- kozen formateur, was er een meerderheid van socialisten en liberalen, gesteund door de kleine fracties tegen de invoe- ring van een districtenstelsel, zoals het kabinet dat voor ogen had. De Kamer heeft nu in kort tijdsbestek twee maal achtereen en daarmee waarschijnlijk definitief - dit hoofdpunt van links de nek omgedraaid," aldus Wiegel.
Ook op het terrein van de buitenlandse politiek consta- teerde hij nogal wat teleur-
stellingen voor links. Hij uitte waardering voor het beleid van minister Van der Stoel (buitenlandse zaken). "In de loop van deze kabinetsperiode is ons oordeel over hem ver- anderd. Liet de minister aan- vankelijk toe dat andere be- windslieden zich met zijn be- leidsterrein bezig hielden en gaf hij meermalen toe aan de aandrang vanuit de linker- vleugel van de PvdA, nu wordt duidelijk dat hij - en dat geldt ook voor minister Vredeling van defensie - de moed heeft zo nodig tegen zijn linkse achterban in te gaan. Zij geven beiden daarmee blijk van meer moed dan de premier," vond Wiegel.
Prins Bernhard
Hij ging ook in op de z.i. felle en ongefundeerde aanval door de PvdA-fractie op Prins Bern- hard na diens bezoek aan Mexico. "Dat men in de PvdA kritiek heeft op onderdelen van de buitenlandse politiek van dit kabinet, weten we.
Ma'ar laat men die spuien in het parlement en op partij- congressen en laat men niet zo laf zijn de onlustgevoelens af te reageren op Prins Bern- hard, een voortreffelijk ver- tegenwoordiger van ons land, die zich niet publiekelijk kan verdedigen tegen politieke aanvallen."
Ook wat betreft de milieuver- ontreiniging en de woning- bouw constateerde Wiegel weinig leukedingen voor linkse mensen. "Het milieubeleid van de kabinetten - De Jong en Biesheuvel - is door de linkse oppositie altijd te licht bevon- den. Als ik kijk wat dit kabinet presteert en denk aan de vroegere PvdA-kritiek, dan be- strijd ik haar het recht zich nog als milieubeijveraarster op te werpen. Een originele bij- drage van de regering in het kader van het Jaar van de Vrouw zou zijn, als minister Varrink haar biezen zou pak-
ken. Dat zou het beste zijn,"
vond hij.
Gruijters
Overigens was dat naar Wie- gels mening ook van toepas- sing op minister Gruijters (volkshuisvesting). In Keerpunt '72 werd een opvoering van de woningproduktie beloofd, een kreet van een belofte. In de regeringsverklaring waren het er nog maar 135.000 à 140.000. En al toen hebben we gewaarschuwd dat de woningbouwproduktie zich desastreus zou ontwikkelen, als er geen speciale maatrege- len werden genomen, memo- reerde Wiegel. ,.Onze bezwa- ren werden weggewuifd ....
Nu zitten we met de brokken.
Voor de komende tien jaar wordt een bouwproduktie van 1 00.000 tot 11 0.000 wonin- gen verwacht. En de minister legt zich daar krachteloos bij neer .... De PvdA eiste begin 1970 het aftreden van minis- ter Schut, omdat deze een paar duizend huizen minder bouwde dan was geprogram- meerd. Niemand kan ons nu een onredelijke oppositie ver- wijten, wanneer wij thans het aftreden van de huidige mi- nister verlangen," zei hij.
Wiegel twijfelde aan de ge- loofwaardigheid van de uit- spraak van het kabinet dat het de werkloosheid beneden 100.000 wil terugdrukken. Hij constateerde dat het kabinet tekort schiet de nog steeds stijgende werkloosheid en de hoge inflatie te lijf te gaan. Het kabinet kan de volledige schuld niet in de schoenen worden geschoven, meent hij. Maar hij vroeg het kabinet zich niet voortdurend achter de inter- nationale situatie te verschui- len. ,.Het kabinet klopt zich op de borst, omdat het in Neder- land beter zou gaan dan in een aantal andere Westeuropese landen. Waar dat zo is, dan- ken wij dat echter niet aan de ploeg van Den Uyl, maar aan de ligging van Rotterdam, het Groningse gas, het initiatief van de Nederlandse onder- nemers en aan de spirit van allen die zich voor de toe- komst van ons land inzetten,"
aldus Wiegel.
Uitgepraat
Hij herinnerde eraan dat de
regering bij de presentatie van de laatste werkloosheidsnota bij monde van de premier ver- klaarde: ,.Het kabinet is uit- gepraat, ik zou althans niet weten wat we verder zouden moeten doen." Is dat onver- mogen of onwil? Het laatste, meent Wiegel en hij noemde vier voorbeelden: Het afwijzen van de verlaging van de ven- nootschapsbelasting, het niet tot stand brengen van de blijvende en meeromvangrijke verlaging van de loon- en inkomstenbelasting, de wei- gering door het kabinet moties uit te voeren van Wiegel en Dolman (PvdA), waarin meer voor de regio's wordt gevraagd en het gebrek aan begrip voor de zorgen van boeren en mid- denstand.
Door het bedrijfsleven en een meerderheid van de Kamer wordt al maanden lang ge- pleit voor algemene maat- regelen 'ter stimulering van het bedrijfsleven, aldus Wiegel.
Als meest concrete voorstel noemde hij de verlaging van de vennootschapsbelasting.
Tijdens zijn toespraak op het VVD-congres in Breda, heeft het Britse parlementslid, Jeremy Thorpe, leider van de liberale partij in zijn land, een vurig pleidooi gehouden voor een rechtstreeks gekozen Europees parlement met vol- ledige volmachten in zaken, waarvoor de Europese ge- meenschap wetten opstelt.
,.Zulke verkiezingen hebben
Het kabinet besteedt letterlijk geen woord aan deze wens in de pas verschenen nota.
,.Wij hameren zo op de nood- zaak van verlaging van de vennootschapsbelasting, niet alleen en ook niet in de eerste plaats vanwege de paar hon- derd miljoen die ermee is ge- moeid, maarvooral omdat van een dergelijke maatregel een groot psychologisch effect kan uitgaan zei hij. ,.Was het ka- binet zelf met een voorstel terzake gekomen, dan hadden de ondernemers daaruit moed kunnen putten. Dan hadden ze kunnen zien dat de rege- ring begrijpt dat een gezond bedrijfsleven wezensvoorwaar de is voor werk en welvaart voor allen."
Loonkosten
Een van de belangrijkste oor- zaken van de moeilijkheden van het bedrijfsleven is de stijging van de loonkosten, vervolgde Wiegel. Afremming daarvan de komende tijd noemde hij nodig om de werk-
we nodig, omdat het Euro- pese parlement dan me,er macht zal hebben de raad van mm1sters tot positievere daden te brengen. Het zal dan bovendien de daden of na- latigheden van de Europese commissarissen effectiever kunnen begeleiden. Vooral zal een rechtstreeks gekozen E'uropees parlement de EEG het morele gezag kunnen ver- schaffen, waarop in de mo-
Jeremy Thorpe tijdens zijn rede tot
loosheid niet verder te laten stijgen. En eveneens noodza- kelijk om de inflatie terug te dringen. Beide moeten gelijk- tijdig bestreden worden. ,.Nu het kabinet deze weg niet op wil, maar wel in de werkloos- heidsnota zegt dat de loon- kostenstijging moet worden teruggedrongen, kan dat tot niet veel anders leiden dan dat er voor de werknemers de komende jaren geen reële loonsverbetering in· zit. Zelfs wordt nu gesproken over een daling van het reële inkomen van de werknemers de eerst- komende jaren. Wij vinden dat onaanvaardbaar en me- nen dat een voortgezette groei van het reëel vrij besteed- bare inkomen van de bur- gers nodig en mogelijk is."
Als het kabinet socialistische stokpaarden wil blijven berij- den, komt ons land onherroe- pelijk in het moeras meent Wiegel. Hij voorziet dan ook grote politieke spanningen de komende tijd en die span- ningen heeft het kabinet zelf opgeroepen. Als het weigert ~
derne Europese politiek alleen democratische systemen kun- nen bogen," aldus Thorpe.
De Britse liberale leider merk- te op dat zijn partij in Enge- land en de VVD in Nederland beide aan de regering zou- den zijn, als Engeland het Nederlandse kiesstelsel en de VVD hetzelfde aantal kiezers zou hebben als Thorpe's par- . tij. Hij ging verder in op het eerder door mevrouw Van Someren ten voorbeeld ge- stelde Britse systeem de op- positie voor de televisie de gelegenheid te geven op be- leidsplannen van de regering te reageren. ,.U krijgt van ons dat televisiesysteem, als u ons in ruil uw kiesstelsel geeft", aldus Thorpe. Hij zinspeelde daarmee op het geringe aan- tal zetels voor de Britse li- beralen als gevolg van het districtenstelsel, ondanks 51/ 2 miljoen liberale stemmen.
•
de stijging van de overheids- uitgaven af te remmen, de be- lastingdruk verder wil opvoe- ren en de burgers - zelfstan- digen en werknemers - tot de nullijn wil dwingen, zullen wij daartegen de allerscherpste oppositie moeten voeren. Een oppositie die weerklank zal vinden, zeker ook bij veel kie- zers die hun heil hadden ver- wacht van een kabinet met de PvdA.
Wat betreft steun aan de zwakke reg1o s kondigde Wiegel aan dat hij bij het komende debat over de nieuwe werkloosheidsnota alsnog zal eisen dat zijn motie en die van de socialist Dolman worden uitgevoerd. ,.En het zal de PvdA zijn die moet kiezen: óf vasthouden aan dat wat zij net als wij heeft beloofd en geëist, àf voor mogelijke poli- tieke consequenties daarvan terugschrikken. Alle kiezers in de regio's - zeker ook de tot nu toe linkse - zullen een en ander met grote belangstelling volgen.
Zelfstandi(Jen
Volgens Wiegel uit de over- heersende rol van de PvdA in de regering zich verder in het z.i. onvoldoende besef en be- grip voor de grote problemen van de zelfstandigen. De VVD wil zodanige tegemoetkomin- gen aan de boeren dat daar- mee hun inkomensachter- stand kan worden ingelopen, aldus Wiegel. En wat voor de boeren geldt, is ook van toe- passing op de vissers die te kampen hebben met sterk ge- stegen kosten en met vangst- beperking, voor de tuinders die worden geconfronteerd met enorm opgelopen stook- kosten en voor de midden- stand.
Wiegel wees in zijn rede op de wezenlijke verschillen tussen liberalisme en de PvdA, ook zichtbaar in het onderwijsbe- leid en de cultuurpolitiek van het kabinet-Den Uyl en de
VVD-houding daar tegenover.
Het vergroten van de greep op de samenleving, streven naar gelijkschakeling en het terug- dringen van de persoonlijke vrije keuze- en beslissings- mogelijkheden van de burgers -alle drie voortvloeiend uit het socialistische beginsel - zijn duidelijk zichtbaar in de poli- tiek van de bewindslieden op c.r.m., vond Wiegel. Hij ging nog eens in op de eerder in de Eerste Kamer door mevrouw Van Someren weergegeven liberale onderwijs-visie (zie ook pag. 14 van dit blad).
De verhouding tussen indivi- duele en collectieve beste- dingen, de vraag: óf meer ruimte voor de vrije beste- dingsmogelijkheden voor de burgers óf voorrang voor de uitbreiding van de overheids- uitgaven, heeft de politieke strijd van de afgelopen tien jaar beheerst.
Wiegel noemde als voorbeel- den de nacht van Schmelzer en de schoten voor de boeg van het kabinet-De Jong. Ma- teriële strijdpunten, waarbij de PvdA en de VVD tegenover elkaar staan. Fundamenteel tegenover elkaar. Want als het gaat om deze materiële vra- gen, zijn de antwoorden die de PvdA en de VVD daarop geven altijd gegrond op het princi- piële verschil in uitgangspunt tussen socialisme en liberalis- me.
Verdeeldheid
Wiegel is ervan overtuigd dat ook in de komende tijd de po- litieke strijd zich hierop zal toe- spitsen. In die strijd staan con- fessionelen en liberalen dich- ter bij elkaar dan confes- sionelen en socialisten. Een strijd die naar zijn mening ook zal worden uitgevochten in de boezem van dit kabinet en die tot verdeeldheid binnen de PvdA lan leiden. Als die strijd door de radicalen in de PvdA wordt gewonnen, zal dat leiden tot vervreemding van een be-
langrijk deel van de achterban van de PvdA van haar poli- tieke voormannen, meent hij.
Wiegel citeerde verder ex- PvdA-voorzitter Van der Louw die heeft gezegd: Onze indruk is dat wij. wat leden-aanhang betreft, steeds minder een arbeiderspartij worden." De- genen die zich nieuw aanmel- den slagen er naar de mening van Van der Louw niet altijd in de grote maatschappelijke problemen te vertalen op een wijze, zoals die door de men- sen in het dagelijkse leven wordt gevoeld.
Een tweede citaat .van prof.
Albeda, fractievoorzitter van de ARP in de Eerste Kamer:
,.Ik vind de PvdA ook niet duidelijk een arbeiderspartij.
De verontrusting bij de arbei- ders wordt in laatste instantie toch overschaduwd door het verlangen naar een hoger in- komen." fr liggen, conclu- deerde Wiegel kansen voor onze partij op een doorbraak in de richting van hen die om historische en verklaarbare redenen op de PvdA hebben gestemd. De politieke strijd zal z.i. in het midden worden uitgevochten. De PvdA verwij- dert zich steeds meer van het midden, de confessionelen verspillen hun tijd aan onder- ling gekrakeel over de proce- dures van de totstandkoming van het CDA. ,.Wij staan klaar voor die strijd. De beide fracties van de VVD in het parlement bekritiseren het huidige kabinetsbeleid, waar het nodig is. En anders dan de oppositie deed ten tijde van de kabinetten De Jong en Biesheuvel, leggen wij elke keer weer alternatieven op tafel .... naast het dagelijkse werk dat in de volksvertegen- woordiging wordt gedaan, is het nodig dat we vooruitzien.
Op de kortere termijn naar de nieuwe verkiezingen voor de Kamer, op de langere termijn naar de vergroting en verbre- ding van onze aanhang."
e
VVE
Tijdens haar laatste rede als partijvoorzitter op het Bredase congres heeft mevrouw Van Someren de mogelijkheid aangesneden van een liberale omroep. VVD-kiezers en -leden informeren veelvuldig naar die mogelijkheid. ,.Mijn antwoord is steeds dat dit in strijd zou zijn met onze principes: de verwerping van de verzuiling. Maar steeds vaker wordt mij dan het node- loos berijden van stokpaard- jes verweten. Ik raad de partij aan nog even geduld te heb- ben. Misschien dat de omroe- pen het zelf oplossen. Maar ik beloof niet dat we ten eeu- wige dagen zullen blijven toe- zien", aldus mevrouw Van Someren.
Volgens haar zal de verschui- ving in aanhang tussen socia- listen en liberalen verder gaan, omdat in het socialisme een grote vergissing zit inge- bouwd. ..Een arbeider vindt een wazige, ideologie niet méér waard dan welvaart en bewegingsvrijheid voor zijn gezin. Hij wenst zijn auto, die hem net wat vrijheid schonk, niet te missen. Het is schone taal om te praten over het overbrengen van de productie en machines van het Westen naar de ontwikkelingslanden.
Het klinkt mooi, maar wan- neer deze ideeën en de hand- having van de nullijn beteke- nen dat de te verdelen koek niet gröter wordt, wanneer wij een armoedig voorportaal van West-Duitsland worden, dan zal die arbeider zich afkeren van de heersende ideologie, in dit geval het socialisme.
Dan moeten we nog maar hopen dat de liberalen dit on- genoegen kunnen kanalise- ren".
.. Om te voorkomen dat dit zal gebeuren door een handige demagoog en om een goed regeringsalternatief te bieden, zal de VVD de arbeider die wars is van mooie praatjes
:noet plaats in het
niddennog bevechten
I
een reëel alternatief moeten bieden".
Meedoen
Wij hebben, vervolgde me- vrouw Van Someren, in Hans Wiegel een weergaloos verta- ler van moeilijke begrippen, een man die vertrouwen wekt . .. Maar het is niet genoeg.
We zullen steeds met werk- bare ideëen moeten komen tegenover de onwerkbare van de socialisten. We zullen meer maatschappelijk moeten inte- greren, meer mee moeten doen. In culturele, in onder- wijs-organisaties, in jeugdwerk zitten meer socialisten dan liberalen. Daar zit een stuk bewuste machtspolitiek van de socialisten achter, maar we hebben het ook wel gemak- kelijk gemaakt door te weinig gemotiveerd mee te doen".
Mevrouw Van Someren her- innerde eraan vorig jaar op de algemene vergadering in Utrecht gepleit te hebben voor een hechte verankering in het midden ... Ik heb het het riskante midden genoemd, waar afgewogen en gedacht moet worden, waar men het eigen gelijk in discussie wil stellen. Ik zou nergens anders willen leven. Het onderscheidt ons van links en rechts".
Tegenstelling
Mevrouw Van Someren voeg- de eraan toe zich goed te realiseren dat de VVD die plaats in het midden nog moet bevechten in de ogen van zeer velen. "Nog steeds wordt niet alleen door linkse demagogen, maar ook door mensen van naam als bij- voorbeeld de AR-fractievoor- zitter in de Eerste Kamer,·
de heer Albeda, de onechte tegenstelling in het leven ge- houden van behoudend en vooruitstrevend. Hij sugge- reert een tegenstelling tussen een ecologiepartij (PvdA) en een productiepartij (VVD).
Enkele citaten uit de rede van mevr. Van Someren tijdens de algemene vergadering van de WDte Breda
Mevrouw van Someren dankt voor het applaus na haar rede
Voor de christen· democraten claimt hij de positie van de partij die beide is. Ik zou zeg- gen dat de VVD dat ook is, maar we moeten het kenne- lijk nog duidelijker maken".
.. Wij wensen de maximale vrijheden voor de mens, wij eisen de plaats in !-]et midden op, wij hebben dus de taak te komen met practische op-
Geertsema erelid
Met een staande ovatie heeft de algemene leden- vergadering het besluit onderstreept om mr. W. J. Geertsema te benoemen tot erelid van de VVD. De heer Geertsema is o.a. oud- voorzitter van de
Tweede Kamerfractie, oud- minister van binnenlandse zaken en thans commissaris van de koningin in de provincie Gelderland. Wij wensen hem met zijn eervolle en zo welverdiende benoeming van harte geluk.
lossingen, die de vrijheid van de mens ook in deze gecom- pliceerde maatschappij zo groot mogelijk laat zijn".
Ideaal
.. Onder ons zijn mensen van ve!e geloofsovertuigingen en zonder religie, maar het opko- men voor de zwakkeren, het laten van vrijheden waar
mogelijk, is ons gemeen- schappelijk ideaal, is essen- tieel voor een liberale partij.
Dat moet m.i. de basis zijn voor ons nieuwe program, waarmee wij de winst die we al boekten zózeer vergroten dat Den Uyl vanzelfsprekend uit het Catshuis verdwijnt", aldus besloot de aftredende voorzitter.
•
"Het is voorbij. Ik heb een ge- weldige tijd gehad. Ik ga niet weg, we blijven goede vrien- den. Deze hamer overhandig ik je als symbool. Ik hoop dat je hem net zo weinig nodig zult hebben als ik. Frits, het ga je goed."
Met deze woorden nam Haya van Someren-Downer afscheid als voorzitter van de VVD en installeerde zij mr. Frits Kort- hals Altes als haar opvolger.
Een langdurig applaus, waar- mee de vergadering haar dankte voor het vele en be- langrijke werk dat zij de afge- lopen zes jaar heeft verricht, volgde op haar woorden. En met een even ovationeel ap- plaus na de rede die de heer Korthals Altes vervolgens uit- sprak om het voorzitterschap te aanvaarden, .onderstreepte de partij dat de zakelijke meningsverschillen over de·
procedure van de kandidaat- stelling begraven zijn en dat men onverdeeld ook achter de nieuwe voorzitter staat.
Een lange rij sprekers heeft in alle toonaarden Haya be- dankt. Korthals Altes als eer- ste, in een geestige speech waarin hij onthulde dat hij met haar één slepend conflict heeft gehad, namelijk over het tijdstip van vertrek met de auto als zij samen naar ver- gaderingen gingen. ",k vond altijd dat je te vroeg weg wilde. Ook nu ga je op het door jou vastgestelde moment en ik blijf van mening dat het te vroeg is. De vrijheid om af te treden is je eigenlijk niet gegund, maar wij hebben je die wel gegeven."
Andere sprekers waren de heer Van Riel (mede namens Wiegel), die in een zeer per- soonlijk woord ook de familie van mevrouw Van Someren
betrok; mevrouw Dettmeijer namens de Organisatie Vrou- wen in de VVD; de voorzitter van de afdeling Rijswijk, die Haya namens de partijleden een zilveren plateau overhan- digde en een bedrag om een reis te kunnen maken, bijeen- gebracht via een dubbeltjes- actie; de voorzitter van de JOVD, die een T-shirt voor Bart Jeroen gaf; de voorzitter van de kamercentrale Gelder- land namens alle kamercen- trales en de voorzitter van de afdeling Breda, die een schil- derij overhandigde.
Procedure
Aan de installatie van de heer Korthals Altes tot voorzitter van de partij is een vrij scherp debat voorafgegaan over de procedure die is gevolgd bij de kandidaatstelling, nadat mevrouw Van Someren in december bekend had ge- maakt tussentijds te zullen af- treden. Er werden zelfs terzake enkele moties ingediend.
De meest verstrekkende motie (van de afdelingen Haarlem, Zeist en Leusden) die beoogde de beslissing over de opvol- ging van mevrouwVan Some- ren tenminste drie maanden uit te stellen, werd verworpen met 1053 tegen 214 stem- men, terwijl: er 51 blanco stemmen waren. Een minder vergaande motie-Amersfoort, waarin bepleit werd binnen een jaar regelingen vast te stellen over de procedure bij tussentijds aftreden van be- langrijke partijfunctionarissen, werd ingetrokken nadat het hoofdbestuur een toezegging in die zin had gedaan.
Verschillende sprekers stelden vast dat het onverwachte be-
Aflossing van de
vvacht
sluit van mevrouw Van Some- ren om af te treden een schok in de partij heeft teweeg ge- bracht. De bezwaren richtten zich tegen de wat overrompe- eknde wijze waarop de heer korthals Altes als kandidaat van het hoofdbestuur naar voren zou zijn gebracht en tegen de korte tijd die de af- delingen restte om zich over deze kandidatuur te beraden.
Gesteld werd dat een sfeer zou zijn ontstaan waarin de nieuwe voorzitter (er waren geen tegenkandidaten gesteld) zich niet gedragen weet door de hele partij.
Dat de termijn tekort geweest zou zijn werd door andere af- gevaardigden en bij moride van mevrouw Van Someren ook door het hoofdbestuur ontkend. De afdelingen heb- ben bijna drie maanden de
tijd gehad zich te beraden, langer dan in geval van perio- dieke aftreding reglement.air is voorÇJeschreven.
Mevrouw Van Someren herin- nerde eraan dat toen zij zes jaar geleden werd voorge- dragen als kandidaat-voorzit- ter, zij in hettoenmalige hoofd- bestuur slechts een geringe meerderheid achter zich had.
In het verhaal van een kandi- daat-voorzitter, die zich door de hele partij gedragen weet, geloofde zij niet. "Er zijn geen tegenkandidaten gekomen, de heer Korthals Altes is volledig ingewerkt en kent de hele partij. De hele partij kent hem.
ledereen weet precies wat men aan elkaar heeft," zei zij.
Zij deed een dringend beroep op de indieners hun moties in te trekken.
De algemene vergadering be- noemde niet alleen mr. F. Kort- hals Altes tot voor;~:itter, maar bekrachtigde ook de besluiten tot.enkele andere mutaties in het dagelijks bestuur. Afscheid werd genomen van de heer A. W. J. Cjiron als penning~
meester, wiens plaats nu door mevrouw Van Someren wordt ingenomen. De heer W. J. A.
van. den Berg, aan wie wij op pagina 15 meer aandacht be- steden, werd benoemd tot al- gemeen secretaris In de vaca- ture Korthals Altes. De verga- dering besloot het dagelijks be- stuur met een .achtste lid uit te breiden en benoemde daar- toe ir.T. Thalhammer. De vice- voorzitter mr; H. P. Tálsma en dr. R. W. de Korte !secre- tar's voor de ~oorlichtingl. die aan .de beurt waren voor perio- die.ke aftreding, werden her~
kozen. In ·geen der gevallen ware"! tege!lkandiaten gesteld.
Liberale kijk op milieu
en
schaarste
.. De laatste jaren is een toe- nemende ongerustheid ont- staan over de achteruitgang van het leefmilieu en de drei- gende schaarste aan energie en grondstoffen. Het vooruit- gangsoptimisme is bij velen verkeerd in een cultuurpessi- misme. een gevoel dat het goede leven voorbij is en dat de mensheid binnen afzien- bare tijd tenonder zal gaan.
Toch is het nog maar ruim acht jaar geleden dat futuro- logen ons de meest zonnige toekomst in het jaar 2000 voorspelden. dat de toenmali- ge minister van economische zaken, de heer Den Uyl, in zijn groeinota de geneugten van de economsiche groei bezong, dat de PvdA het ver- kiezingspact opging met de leuze .. iedereen een eigen auto" en dat D'66 in haar eerste partijprogram econo- mische groei noemde als één der eerste doelstellingen van het sociaal-economisch be- leid".
Aldus prof. Zoutendijk aan het begin van zijn boeiende rede.
waarin hij aantoonde dat .. ook zichzelf progressief noemende partijen zich wel eens kunnen vergissen met betrekking tot het in de naaste toekomst te voeren beleid" en dat .. vanuit de liberale beginselen van vrij- heid en verantwoordelijkheid gekomen kan worden tot een op de toekomst gericht be- leid".
Voor de praktische politiek gaat het er om hoe urgent de problemen van milieu en schaarste zijn, vergeleken met de andere knelpunten die zich op dit moment voordoen. De gevaren van de exponentiële groei, van de optredende ver- traging bij tegenmaatregelen en van de sub-optimalisering
moeten echter duidelijk wor- den onderkend.
Vervuiler betaalt
.. Het blijft altijd instructief', aldus prof. Zoutendijk, .. zelf eens uit te rekenen wat de gevolgen op langere termijn zijn van een constante jaarlijk- se procentuele toename. Be-·
reken bijvoorbeeld eens wat het minimumloon zal zijn over 50 jaar bij 1 0% inflatie per jaar of hoe groot de bevol- king van Mexico (thans ca.
60 miljoen) zal zijn over 60 jaar met 3,5% groei per jaar".
De vertraging vindt plaats door het te laat onderkennen van een op den duur gevaar- lijk groeiverschijnsel, doordat het dan nog geruime tijd kan duren voordat tegenmaat- regelen genomen kunnen worden en doordat het na het treffen van die maatregelen nog weer geruime tijd zal duren voor bedoelde groei tot stilstand zal zijn gekomen.
Sub-optimalisering ontstaat wanneer een probleem uit zijn verband wordt gerukt. Een voorbeeld is wanneer de maatschappelijke kosten van milieuverontreiniging niet aan de produktieprocessen in re- kening worden gebracht, zo- dat de kostprijs van de pro- dukten te laag wordt en marktverstoring kan optreden.
.. Het door ons onderschreven beginsel .. de vervuiler betaalt", mits op goede wijze toege- past, dient nu juist om deze vorm van sub-optimalisering zoveel mogelijk te voor- komen", aldus prof. Zouten- dijk. Sub-optimalisering zou in theorie ook voorkomen kun- nen worden door een ver-
Tijdens de algemene vergadering van de VVD, het afgelopen weekeinde te Breda gehouden, heeft prof. dr. G. Zoutendijk een rede gehouden over milieu, groei en schaarste. De heer Zoutendijk is lid van de Eerste Kamer en was voorzitter van een door de liberale Telders- stichting ingestelde commissie, die vorige week een rapport over deze problematiek heeft gepubliceerd. Zijn rede, waarvan op deze pagina een samenvatting, was dan ook op dat rapport gebaseerd.
gaand gecentraliseerde be- sluitvorming in een econo- misch stelsel. waarbij de pro- duktiebeslissingen centraal door de overheid genomen worden. Daardm vindt Zou- tendijk het ook niet verwon- derlijk dat de discussies over het economisch stelsel onder invloed van de problemen van milieu en schaarste weer hoog zijn opgelaaid.
Rapport-Mansholt Uitvoerig ging hij in op het .. nu al weer bijna vergeten"
rapport van de commissie- Mansholt, dat naar zijn me- ning vol tegenstrijdigheden staat. .. In het algemeen wor- den in dit rapport de proble- men van milieu en schaarste duidelijk ondergeschikt ge- maakt aan de door de opstel- lers blijkbaar gewenste maat- schappijveranderingen. Het zijn dit soort rapporten, die >.'>
Vervolg van pagina 9 naast bepaalde redevoeringen er mede toe bijdragen dat het ondernemingsklimaat in Ne- derland steeds slechter wordt en de gevolgen daarvan in de vorm van langdurige structu- rele werkloosheid merkbaar zullen zijn".
.. Vanuit een liberale invals- hoek kan men zowel streven naar een zo schoon mogelijk milieu met als randvoorwaar- de een redelijke voorziening mét goederen en diensten, als naar een zo hoog moge- lijke produktie van goederen en diensten met als rand- voorwaarde een dragelijk mi- lieu. Hetzelfde geldt voor hen, die zich vanuit een socialis- tische invalshoek met deze problemen bezig houden. Wat beide groepen scheidt is de wijze van benadering.
Er zullen ook in onze kring mensen zijn, die een schoon milieu de hoogste prioriteit geven en die om deze doel- stelling te bereiken heel goed zullen kunnen samenwerken met sommige socialisten. En er zullen andere liberalen en socialisten zijn, voor wie stij- gende materiële welvaart en vermijden van werkloosheid zwaarder wegen. Ik wil het liberalisme bepaald niet ver- eenzelvigen met het streven naar een maximale produktie v.an goederen en diensten onder opoffering van een schoon milieu. Evenmin trou- wens als het omgekeerde".
Instrumenten
De heer Zoutendijk betoogde dat ons maatschappelijk stel- sel bij uitstek geschikt is om de problemen van milieu en schaarste aan te vatten. De- genen die gemeenschaps- eigendom van produktiemid- delen, overheidsproduktie, arbeiderszelfbestuur of toet- sing van investeringen aan het algemeen belang nastre- ven, kunnen in de milieu- en grondstoffenproblematiek geen enkel werkelijk argu- ment vinden ter bevestiging van hun opvattingen. De pro- blemen hebben niets met ons stelsel te maken. In ons stel- sel heeft de overheid vele instrumenten tot zijn be- schikking: voorlichting, hef- fingen en subsidies, stimule- ren van research, voorfinan-
eieren van bepaalde investe- ringen, vergunningen, ge- en verboden. Deze instrumenten zijn nog lang niet alle opti- maal aangewend.
Spreker pleitte voor de vor- ming van twee fondsen: een milieufonds en een energie- en grondstoffenfonds, te voeden door heffingen (een heffing gebaseerd op ·het principe .,de vervuiler be- taalt" en een heffing op be- paalde grondstoffen) en door een deel van de extra aard- gasbaten. .,Het gebruik van een deel der extra aardgas- baten ter stimulering van een meer milieuvriendelijke pro- duktie onder behoud van de werkgelegenheid komt ons meer zinvol voor op de lange- re termijn, dan het zonder meer verhogen van de over- heidsuitgaven ter financiering van een aantal rode stok- paarden".
Steenkool
De heer Zoutendijk vestigde, sprekend over nieuwe ener- giebronnen, de aandacht op de grote mogelijkheden van moderne processen voor steenkolenvergassing. .,Er blijken zo grote hoeveelheden steenkool in de wereld te zijn- en nu juist niet in de Ara- bische landen - dat de ener- gievoorziening daarmee tot het eind van de volgende eeuw kan worden veilig ge- steld".
Voorts brak hij een lans voor een industrie-eiland in de Noordzee, waar een belang- rijk deel van de toekomsti- ge industriële expansie kan plaats vinden. Natuurlijk zul- len ook aan de daar te vesti- gen industrieën milieu-eisen gesteld moeten worden, doch deze kunnen anders zijn wat betreft stank, lawaai en de lo- zing van niet-gevaarlijke stof- fen. Een spoedige beslissing over zo'n eiland zou van grote psychologische betekenis zijn voor het ondernemingskli- maat in ons land en een be-·
langrijke stimulans voor de werkgelegenheid . .,Het nega- tieve en soms discrimineren- de instrument van de inves- teringsheffing zou vervangen kunnen worden door het po- sitieve instrument van selec-
tieve subsidiëring bij vesti- ging op het eiland".
B evoll<ingspol itiel<
Wat de groei van de bevol- king in Nederland betreft, merkte de heer Zoutendijk o.m. op dat deze zo snel mo- gelijk gestopt moet worden en dat alle oorbare middelen daarbij te baat moeten wor- den genomen. Nederland zal zo snel mogelijk een officiële bevolkingspolitiek moeten gaan voeren. Op de instru- menten van zo'n politiek ging spreker niet nader in (zij zijn uitvoerig in het rapport van de Teldersstichting beschreven), maar wel stipte hij aan de de import van gastarbeiders zal moeten worden stopgezet.
Aan het slot van zijn rede besteedde de heer Zoutendijk
aandacht aan de internationa- le aspecten van de milieu- en grondstoffenpolitiek en aan de bestuurlijke organisatie in ons land van het overheids- apparaat ten aanzien van het milieubeleid. Bij dat beleid zijn acht departementen be- trokken, zodat de coördinatie uiterst moeizaam verloopt. Bij bestudering van dat probleem is de commissie van de Tel- dersstichting tot de conclusie gekomen dat geen apart mi- nisterie voor ruimtelijke orde- ning en milieubeheer moet worden ingesteld, maar dat de bevoegdheden van de minis- ter voor volksgezondheid en milieuhygiëne moeten wor- den vergroot en dat deze be- windsman de eerst verant- woordelijke moet zijn voor alle wetgeving; die met de kwali- teit van het milieu te maken heeft.
•
'Huishoudelijk telegram,
De algemene ledenvergadering . heeft'zich, zoals gebruikelijk, met tal van huishoudelijke zaken bezig gehouden, waarvan wij . noodgedwongen slechts in tele- gramstijl melding kunnen maken.
Bij de bespr-eki•g van het beleid van het hoofdbestuur werd uit- voerig ingegaan op de procedure, die gevolgd is bij de kandidaat- stelling ter voorziening in de vacature-Van Someren. Daarvoor zij verwezen naar pagina 8. Voorts zij gememoreerd dat door de af- delingen Den Haag, Rotterdam en Amsterdam kritiek werd geuit op de kadercursussen, welke werd samengevat in de.woorden:
.,te weinig, te laat en te amateu- ristisch". Kritiek was er •ook op het feit dat nog geen partijcom- missie-justitie is ingesteld en op het te dure handboek van de WD. Bijzondere aandacht werd gevraagd voor kadertraining voor jongeren en voor de algemene presentatie van de WO, die zich meer zou moeten richten op ver- maatschappelijking van de partij.
Geïnformeerd werd naar de gang vaQ zaken bij het ·royeren van leden, die bij de gemeenteraads- verkiezingen op een andere lijst zijn gaan staan, hoewel er een officiële WO-lijst in hun gèmeen- te was ingediend. Het hoofdbe- stuur werd gevraagd duidelijk stelling te nemen vóór Israël.' Van de ingediende voorstellen lichten wij dat van de afdeling Zevenaar betreffe.nde een andere.
verdeling van de contributiè over hoofdbestuur, kamercentrales en - afdelingen er uit. Daarover uit)roèrig . ··~ J!:IPr~J~~~ ..
deelsleutel niet moet wijzigen en beter zo snel mogelijk een contributieverhoging kan invoe- ren. De vergadering bleek daar-•
toe in overgrote meerderheid ini principe• bereid. Op de kortstt mogelijke termijn zullen 'voorstel-I fen terzake worden ingediend.!
Zevenaar trok daarop zijn voorsteil
in. i
Op het voorst.el van het hoofd-l bestuur 1:>m het reglement op de kandidaatstelling voor leden vanl de Eerste Kamer te herzien werd Ij een belangrijk a.mendement aan- genomen, Wdardoor het bindende I
karakter wordt ontnomen aan het, advies aan de Statenleden, die de Èerste Kamerleden moeten kiezen. Technisch zal de zaak in de volgende. algemene vergade- ring (31 mei te Den Haag) worden afgerond, maar de beslissing is nu
