M U L T I M O M E N T O P N A M E N door N . C. Looijaard A . H istorisch O verzicht.
L. H . C. T ip p et, statisticus van de British C otton In d u stry R esearch A s sociation, de uitvinder van w a t hij zelf noem t de „snap-reading m ethod” vertelt, d at hij in 1927 een onderzoek instelde in weverijen, om de oorzaken en de du u r van de stilstand van w eefgetouw en te ontdekken teneinde vast te stellen hoeveel productieve capaciteit verloren ging door de verschillende oorzaken.
Hij gebruikte vanzelfsprekend de stop-w atch, doch het w erk w as lan g durig en de resultaten onbevredigend, d a a r hij hoogstens drie getouw en tegelijk in het oog kon houden.
O o k gebruikte hij een electrisch ap p araat, d at aan een tw aalftal getouw en gekoppeld kon w orden voor het opnemen van de stilstandstijd, doch dit noteerde alleen de duur doch uiteraard niet de oorzaken. H iervoor w as een opnem er nodig, die constant aanw ezig moest zijn.
O p zekere dag zei de directeur van een weverij tegen hem, d a t hij in één oogopslag kon zien, of er goed gew erkt w erd of niet. A ls veel w evers ( die ieder een aan tal getouw en bedienen) over de m achines staan gebogen, is h et mis; als ze alleen m aar n aa r de getouw en staan te kijken, d an g aa t het goed.
D eze opm erking b ra ch t hem op de idéé, in p laats van m et een stopw atch de w erking van een p aa r getouw en na te gaan, telkens m et tussenpozen (w aarover hieronder m eer) een m om entopnam e te m aken van ieder getouw, onder aantekening van de oorzaak van de stilstand, w anneer deze w o rd t w aargenom en.
Z ijn eerste publicaties over dit onderw erp dateren (voor zover mij b e kend) uit 1934 en 1935. D a arn a is er tot 1940 niets m eer over gepubliceerd, toen P rof. R obert Lee M orrow van de U niversiteit te N e w Y ork deze m ethode in de V eren ig d e S taten introduceerde onder de naam „ratio-delay technique” . Sindsdien is de naam ,,w ork-sam pling” ook in zw ang gekomen. In 1946 verscheen hierover een publicatie van zijn hand.
V olgens de Jong w o rd t in deze m ethode behalve in N ed erlan d — en misschien in E ngeland ■— in E u ropa nog nauw elijks toegepast. E rn st H aller vertelt, d a t in 1952 het „B etriebsw issenschaftliche Institut an der E id genössischen T echnischen H ochschule in Z ü ric h ” deze statistische m ethode heeft aanbevolen om bij onderzoek n a a r verliestijden toe te passen. T evens deelt hij mede, d a t sinds kort in D uitsland deze m ethode w o rd t toegepast voor kw aliteitscontrole bij m assaproductie.
B. W e ze n , D oel en M eth o d e.
H e t systeem der m ultim om entopnam en (verder te noem en M M O ) heeft to t doel het verzam elen van gegevens, teneinde een analyse te krijgen van hoofd- en neventaken bij een bew erking of bij w erkzaam heden, resp. van de goede en foutieve uitkom sten bij een gereed- of tussen-product.
H e t w ezen van M M O is tellen. D e gegevens w orden door w aarnem ingen verkregen; deze w aarnem ingen zijn m om entopnam en; de w aarnem ingen w orden in rubrieken genoteerd en per rubriek geteld.
a. ze m oeten willekeurig getrokken zijn; b. ze m oeten rep resen tatief zijn;
c. er m oet een hom ogene „m assa” zijn; d. ze mogen niet onderling afhankelijk zijn; e. het aa n tal w aarnem ingen m oet voldoende zijn. A l deze punten komen in het volgende ter sprake.
D e m ethode bij w erkzaam heden (w aarover hierna alleen gesproken w o rd t) is het m aken van een aantal ronden langs de w a a r te nemen per sonen of objecten, w aarbij op van te voren gereed gem aakte lijsten aa n tekeningen w orden gem aakt. H e t aa n tal malen, d a t een bepaalde soort handeling geconstateerd w ordt, uitg ed ru k t in p rocenten van het totale aa n tal w aarnem ingen, geeft het percentage aan, w elke deze handeling in beslag neem t van de totale tijd, w aarover de w aarnem ingsperiode zich uit strekt. Hierbij dient men uiteraard rekening te houden met de nodige tole ranties en h et (tevens hierm ede verband houdende) vereiste aantal w a a r nemingen.
O ok kan men soms van een w aarnem ingspunt uit deze aantekeningen maken. M en m aakt dan a.h.w . ronden alleen met de ogen. A angezien deze laatste m ethode het m inst storend w erkt op de w aargenom en subjecten, verdient deze i.h.a. de voorkeur. In het hiernavolgende w o rd t alleen van ronden gesproken, onverschillig op w elke wijze de w aarnem ingen ge schieden.
C. H e t aantal waarnemingen.
V o o r de bepaling van het aa n ta l w aarnem ingen gaan w e uit van de for mule voor de standaarddeviatie, w elke de nauw keurigheid van de steek proef bepaalt. D eze formule luidt:
waarbij
a = stan d aard d ev iatie (de Jong noem t dit S F ( p ) = stan d aa rd fo u t in p) p t = het procentuele aa n ta l malen d a t een bepaald verschijnsel in het
totale aan tal w aarnem ingen w o rd t geconstateerd n <= het aan tal w aarnem ingen.
O m een nauw keurigheid te verkrijgen van 5 % w o rd t deze sta n d a a rd deviatie verm enigvuldigd met 2 (nauw keurig 1,96 1) ) . D .w .z. d at niet meer d an 5 % van de w aargenom en feiten mag liggen buiten de grenzen p ± 2 a.
Form ule (1) w o rd t dan
2 | / p ( 100 — p)
(2)
f n
D e Jong en in diens navolging E rn st H aller voeren hier nog een af- hankelijkheidsfactor (c) in, voor het geval er geen zuivere binom iale v er deling aanw ezig is. O p grond van berekeningen en w aarnem ingen kom t de Jong op de volgende gegevens:
a. Indien ieder punt dezelfde kans heeft om „gestoken” te w orden, b.v. als bij tijdstudie de ro ndgangen met volkomen ongelijke tussenpozen plaats vinden, dus w anneer een zuiver binom iale verdeling m ag w orden aan genom en, kan c gelijk gesteld w orden aan 1.
b. W o r d t één m achine slechts door één man bediend en vinden de
rond-i) Vermenigvuldiging met 3 geeft een nauwkeurigheid van 3 °/oo.
m a b blz. 124 x.
1 * p £
gangen telkens onafgebroken gedurende Yl a 1 uur plaats, m et intervallen van slechts 2 minuten, dan is c = 1 x/i
-c. Bij nog kortere intervallen en bediening van m eer m achines door één persoon moet voor c 2 of meer w orden genomen.
D e bedoeling is om b.v. bij m achinestilstand van langere duur, w elke de stilstand van and ere machines tengevolge heeft, het feit te elimineren, d at deze stilstand een te grote factor in de uitkomst g aa t vorm en. H ierdoor zijn dan m eer opnam en nodig. D e formule w ordt dan
« = 2c { / P (1 ° ° - P l (3)
E rn st H aller verm eldt, d a t het gebruik van de afhankelijkheidsfactor in de V .S . volkomen (überh au p t) onbekend schijnt te zijn.
D e Jong daaren teg en schrijft, onder verwijzing n aa r A m erikaanse lite ratuur, d at men de w ederzijdse afhankelijkheid zo klein mogelijk wil hou den, m.a.w. de afhankelijkheidsfactor c tot 1 wil laten naderen, door voor te schrijven, d a t na iedere rondgang een pauze van w isselende lengte moet w orden gehouden. Hij geeft echter de voorkeur aan ononderbroken ro n d
gangen van x/l h 1 u u r en meent, d at een ietw at gunstiger w aard e voor c niet opw eegt tegen het nadeel van de extra tijd die onderbroken rondgangen eisen. Hierbij dient echter niet uit het oog verloren te w orden dan bij c = \y 2 ook ( ï y ) 2 maal zoveel w aarnem ingen m oeten plaats vinden dan bij c = l 2).
In zijn proefschrift geeft hij in Fig. 24 een grafische uitbeelding be trekking hebbend op w aarnem ingen van w evers, die ieder 8 getouw en be dienen, w aarin c een dalende rechte lijn is in een logarithm ische schaal. Bij intervallen van 80 minuten d aa lt c reeds tot ca 1,3.
H e t is bovendien mogelijk om op system atische wijze de onderlinge a f hankelijkheid uit te schakelen, zoals hierna zal w orden besproken. Ik geef er d an ook in het algem een de voorkeur aan om c buiten beschouw ing te laten.
Sommige schrijvers, w.o. S chroeder zijn eveneens deze mening toege daan. D eze laatste geeft (in navolging van de A m erikaanse schrijvers) de voorkeur aan lange tussenpozen van ongelijke duur, w aard o o r de onderlinge afhankelijkheid der geconstateerde feiten geëlim ineerd w ordt.
In formule (2) hebben w e te m aken met 3 onbekenden n.1. a, p en n. g stellen we v ast op grond van de nauw keurigheid, w elke w e in de uit komst w ensen.
p w o rd t voorlopig geschat op grond van een algem ene indruk, die w e bij de voorbereidende w erkzaam heden hebben gekregen, resp. op grond van een deel van de opnam en. V o o r p w o rd t als regel genom en de afw ijking van het normale, b.v. de tijd d at de arbeider niet w erkt.
Stel cr ■== 2 en p = 20, dan w o rd t het vereiste aan tal opnam en voorlopig
„ = 4 X 20 X 80 = 1 6 0 0
a2 4
H e eft dit aan tal opnam en plaats gevonden, dan w ordt p nauw keurig be rekend. Hierbij blijkt b.v. d at p = 24J^. V olgens formule (2) zijn hiervoor nodig 1850 opnam en, zodat er nog ca 250 moeten plaats vinden.
H e t is duidelijk dat:
a b u r m p o q o a g
a. het aa n tal opnam en zijn maximum vindt bij p c = 50;
b. het aa n tal opnam en groter m oet w orden, naarm ate ct nauw keuriger (— kleiner) w o rd t gesteld;
c. het aan tal opnam en m et c2 m oet w orden verm enigvuldigd, indien blijkt, d at er geen binom inale verdeling is. D e Jong geeft in zijn artikel (8) op pag. 17 een uitgew erkte grafiek voor verschillende w aard en van a, p en c, w aarv an hierbij een reproductie is opgenom en ( Fig. 1 ). Hierbij dient in het oog gehouden te w orden, d at de laag ste w aard en niet nauw keurig zijn getekend.
Fig. 1.
E en diagram , w aarop het vereiste aa n tal w aarnem ingen direct is af te lezen geeft A llderidge (aangezien het een A m erikaanse publicatie is, uiter aa rd zonder de factor c.) Ik geef hiervan eveneens een reproductie (F ig. 2 ). D e eerste kolom (A v e rag e P e r C en t) geeft de factor p. D e m iddelste (P r e cision Interval) is de factor a.
E en soortgelijk diagram , m aar iets ingew ikkelder geeft E rn st H aller. D. Toepassingsm ogelijkheden.
D e Jong en T ip p e lt geven voorbeelden van w everijen en spinnerijen, zowel voor de arbeiders als voor de machines.
Brisley, technisch bedrijfsleider bij de W o lv erin e T u b e Devision, D etroit vertelt, d a t hij de resultaten van een m achinegroep m et 19 % verhoogde en snel ontdekte w aarom zijn technische afdeling niet aan zijn verw achtingen beantw oordde. B ovendien zag hij kans het arbeidsproces in een ziekenhuis zo te wijzigen, d at het rendabel w erd.
E rn st H a ller zelf geeft een voorbeeld van een bank.
G felller en H . R. H aller behandelen de verliestijden in een stansafdeling en in een reparatiebedrijf.
V e rb u rg heeft op een lezing de typekam er en correspondentieafdeling behandeld.
ALIGNMENT FOR D ET ERM INING SAM PLE SIZE
(95% Confidence Level) Sample
Size PERCENTAGE SITUATION 10,000 9 ,0 0 0 Moo Precision Interval 7 ,0 0 0 (Per Cent) 6,000 5,000 9 ,0 0 0 Per Cenl A w rap 3,0 0 0 Z , 0 0 0 1 ,5 0 0 1 , 0 0 0 900 60 0 z .o 10 .0 -S-2M Fin. 2
G root noem t de doorstroom snelheid van het product door de verschillen de bedrijfsafdelingen.
m ethode van w aarnem ing in het bijzonder voor de adviserende accountant van belang is.
E. P tactische toepassing bij een typekam er 3) .
N a a r de m ening van de hogere leiding w as de typekam er onvoldoende productief. Besloten w erd hier een onderzoek in te stellen, w aarvoor M M O gekozen w erd.
U it v oorafgaande w aarnem ingen w as komen vast te staan, d a t de w erk zaam heden, betrekking hebbend op het typen in engere zin (de w erkzaam heden genoem d in de kolommen 1 ,2 , 4, 5 en 6 uit Fig. 3) ongeveer evenveel tijd in beslag nam en als het eigenlijke typen. V o o r de typekam er in het ge heel w erd dan ook p = 50 gesteld.
V o o r de individuele typisten w erd eveneens een beoordeling nodig ge acht, voornam elijk gericht op h a a r deelbew erkingen. A angezien n a een aa n tal opnam en bleek, d a t ieder van deze deelbew erkingen in het algem een niet m eer dan 10 % van de totale w erktijd uitm aakte, kon hier p = 10 w o r den genomen.
V o o r het totaal der bijkom ende w erkzaam heden w erd een afwijking van 8 % (2 cr c= 8) en voor de beoordeling der details van 14 % (2 o > = 1 4 ) acceptabel geacht.
In het eerste geval bedroeg het vereiste aan tal w aarnem ingen 22 p (100 — p ) 4 X 50 X 50
o2 = 16
In het tw eede geval 4 X 1 0 X 90
49 " •= 73 per typiste. A angezien er 10 typisten w erkten w erd besloten tot h et verrichten van ruim 700 opnam en, te verdelen over tw ee w eken, n.1. 10 hele en 2 halve w erkdagen. E r w aren dus ruim 70 ronden nodig.
O m een zo gelijkmatig mogelijke verdeling te verkrijgen w erd een schema gem aakt voor de m om enten, w aaro p de ronden m oesten w orden gem aakt. Hierbij w erd er zorg voor gedragen, d a t alle delen van de w erkw eek, in clusief de eerste en laatste m inuten van de w erkdag, in de opnam en een plaats kregen.
M ede m et het oog op de training voor toekom stige onderzoeken w erden 4 em ployé’s voor dit w erk aangew ezen en geïnstrueerd.
E r w erden staten gestencild. E en reproductie van de opnam estaat van de laatste dag w o rd t hierbij gegeven als Fig. 3. V e rticaal zijn de typisten a a n gegeven met de letters a t/m j. H orizontaal de van belang geachte deel- w erkzaam heden. In de kolom „D iv ersen ” w erd o.m. de afw ezigheid w egens doktersbezoek en ziekte, alsm ede voor één m eisje het vervangen van de chef aangetekend. D eze posten zijn in het gegeven voorbeeld geëlim ineerd.
D e opnam en kostten nog geen m inuut per ronde, terw ijl het heen en teruglopen n aa r en van de typekam er bijna tw ee m inuten per ronde vereiste. D e opnam en hebben dus in 80 ronden (inclusief de eerste „p roef"-ronden w aarbij geen aantekeningen w erden gem aakt) — = 4 u u r aan de opnem ers gekost.
Hierbij bleek, d a t van het totale typew erk gem iddeld 53,7 % van de tijd
3) Het door mij gegeven voorbeeld is ontleend aan in de practijk verrichte onderzoeken. De daarin verwerkte cijfers zijn echter imaginair, zodat hieruit geen enkele conclusie ge trokken kan worden omtrent de productiviteit van de typekamer in enig bedrijf.
w erd besteed aan vóór- en nabew erking. A lleen het „tikklaar m aken” en „papier uit de m achine nem en en verder afw erken" (kolom m en 2 en 4 uit Fig. 4) kostte reeds 9,9 % van de totale w erktijd of 13,3 % van de tijd van het totale typew erk.
H ieruit w erd de conclusie getrokken, d at dit w erk zoveel mogelijk door een goedkopere kracht m oest w orden verricht. E en jong meisje w erd voor dit w erk aangenom en. Bij een enige m aanden later ingesteld onderzoek bleken beide w erkzaam heden nog slechts 2,5 (5,7) resp. 2,4 (4,2) procent van de totale w erktijd in beslag te nemen.
E en voorlopige analyse van de onder „P riv é” opgenom en tijd wees uit, d a t de meisjes een boterham aten op een an d e r u u r dan de koffie gebracht w erd. Besloten w erd de koffie een uur later te laten b rengen en hierbij tevens gelegenheid te geven een boterham te eten. V o o r koffie- en thee drinken w erd officieel telkens 10 m inuten pauze gegeven terw ijl de afw ezig heid om andere redenen op 15 m inuten per dag w erd gesteld. D it zou op een w erkdag van 7 ^ uur 7,7 % van de tijd uitmaken. Bij de volgende opnam e bleek de privétijd nog 8,4 (9,8) % te bedragen; 0,3 % verm indering kwam echter uit een andere oorzaak.
T en e in d e de m eisjes individueel te kunnen beoordelen, w erd van de opnam estaten een recapitulatie gem aakt in procenten, w elke als Fig. 4 is afgedrukt.
A lle deelbew erkingen w erden in beeld gebracht in een diagram zoals Fig. 5 aangeeft voor Privé.
13— * 12— 11— ... p + 2er ( = 1 1 , 2 ) — --- . . - * . *--- P ' * p _ 2 n ( = 9,8) a b c d e f g h i j
Fig. 5. Individuele tijden voor „Privé”.
U it deze grafiek ziet men in één oogopslag, d a t alle meisjes met hun privétijd binnen de verlangde grenzen bleven, m.u.v. M ej. a. Bij navraag bij de (vrouw elijke) chef van de typekam er bleek, d at M ej. a. onder dokters behandeling w as en vaker dan norm aal afwezig m oest zijn. Bij de volgende opnam e (enige m aanden later) bleek h aa r privétijd onder het gem iddelde te liggen, zodat dit gem iddelde hierdoor 0,3 % om laag ging.
Bij eliminering van de „abnorm ale” gevallen komen u iteraard het ge m iddelde (p ) en de uiterste grenzen (p ± 2 a) anders te liggen. H e t kan dan nodig zijn een nieuw diagram te tekenen.
D e overige afw ijkingen heb ik in Fig. 4 aangegeven; overschrijdingen van de grens p + 2 a ( = p -f- 14 % ) met een getrokken lijn, onderschrijdingen m et een gebroken lijn.
H ieruit blijkt, d at M ej. f met tekst lezen, collationneren en corrigeren ver boven de bovenste grens lag. Bij inform atie bleek, d at zij veel w erk had van een employé die zeer onduidelijk schrijft. H erh aald e klachten van de type kam er h adden geen succes. T o en de organisatie-afdeling zich er m ede be moeide. w erd als oplossing gevonden en in de praktijk gebracht, d at bedoel de employé zijn typew erk ging dicteren. D e productie van M ej. f ging hierdoor belangrijk vooruit.
m a b blz. 130 10—
M ej. i bleek zeer w einig tijd nodig te hebben voor het vragen van in lichtingen. D e em ployé voor wie zij voornam elijk w erkte gaf zeer duidelijke aanw ijzingen op zijn concepten. Instructies voor het geven van aanw ijzin gen w erden gem aakt en aan alle em ployé’s gezonden, die w el eens w erk voor de typekam er hebben met het gevolg, d a t het percentage voor „In lichtingen v ra g en ” to t m inder dan de helft daalde.
D a a r er steeds voldoende tikw erk w as, w erd een percentage van 3,8 voor „ W a c h te n op w e rk ” te hoog geacht. D e chef typekam er w erd hiervoor v er antw oordelijk gesteld. H a a r w erk w erd geanalyseerd en een betere w erk wijze ingevoerd, w a ard o o r de w achttijden to t 1,8 % terugliepen. D it per centage bleek voornam elijk te w ijten te zijn aan de laatste m inuten van de w erkdag, w an n eer de tijd te kort is om nog m et nieuw w erk te beginnen.
E en vergelijking van de resultaten van de eerste en de tw eede serie op nam en volgt hieronder:
Kolom (F ig. 4) 1 e Serie 2e Serie
1 8,4 7,6 2 5,7 2,5 3 33,3 44,7 4 4,2 2,4 5 11,3 9,2 6 8,9 8,3 7 4,6 2,2 8 3,8 1,8 9 9,8 8,4 10 10,- 12,9 100,-
100,-D e posten 2 en 4 w erden gehalveerd met behulp van een ex tra meisje (niet-typiste) d a t tevens behulpzaam is bij het collationneren.
D e bijkom ende w erkzaam heden (kolommen 1, 2, 4 t/m 6) t.o.v. het totale typew erk (kolommen 1 t/m 6) liepen in procenten terug van 53,7 tot 40,2.
In aansluiting op dit onderzoek w erden nog and ere proeven genom en w elke echter met M M O niets te m aken hebben, zodat deze hier buiten bespreking blijven.
F. V oorw aarden voor een juiste toepassing van M M O .
1. D e arbeiders m oeten nauw keurig voorlichting ontvangen over doel en w erkw ijze van de studie, w a ard o o r hun vertrouw en gew onnen w ordt, zodat zij tijdens de opnam en norm aal m et hun w erk doorgaan.
2. D e arbeiders moeten per beoordelingsgroep volkom en gelijksoortige w erkzaam heden verrichten en o nder gelijke om standigheden w erken.
3. D e opnam en m oeten alle perioden van een norm ale w erkw eek (resp. w erkm aand) om vatten. H iero n d er vallen dus ook de begin- en eindm om en- ten van de w erkdag alsm ede de eerste m inuten na en de la atste m inuten voor de officiële pauzen. D e officiële pauzen zelf dienen buiten de opnam en te blijven.
Sommigen w ensen ook de officiële pauzen in de opnam en te betrekken indien w o rd t overgew erkt resp. w an n eer in deze pauzen w o rd t doorgew erkt. A angezien echter kan w orden aangenom en, d a t de tijdverdeling tijdens dit overw erk gelijk is aan die van de officiële w erktijd, lijkt mij dit overbodig.
4. E en nauw keurige analyse d er te verrichten w erkzaam heden, alsm ede van de oorzaken van niet-w erken, dient aan de opnam en vooraf te gaan.
5. D e verschillende w erkzaam heden, alsm ede de oorzaken van niet w erken m oeten nauw keurig gedefinieerd w orden. D e opnem ers dienen hierom trent duidelijke instructies te ontvangen. Z e m oeten bovendien be grip hebben van de w erkzaam heden, w elke zij m oeten opnem en en b.v. in sta a t zijn om te beoordelen of „p raten ” betrekking heeft op de te verrichten w erkzaam heden of als „privé” moet w orden aangem erkt.
6. D e intervallen tussen de opeenvolgende opnam en m oeten zo gekozen w orden, d a t ze niet gelijk aan of een veelvoud van een w erkcyclus zijn. N eem t men de intervallen tussen de ronden system atisch ongelijk dan behoeft hier u iteraard geen rekening mee gehouden te w orden. O ok mogen de opnam en niet zodanig verricht w orden, d a t ze autom atisch de uitkom st beïnvloeden. V e rb u rg noem t als voorbeeld, dat de opnam en w orden verricht door iemand, die de m ateriaaltoevoer verzorgt. H ierdoor w o rd t „w achten op m ateriaal” zeker te weinig opgenomen.
7. D e opnam en mogen slechts geschieden op het m om ent d a t de opnem er de betreffende arbeider passeert. W a n n e e r hij b.v. bij de binnenkom st in het betreffende lokaal constateert, d a t een arbeider niet w erkt, m ag hij dit niet direct noteren, doch m oet hij w achten to td at deze arbeider tijdens de ronde gepasseerd w o rd t en eerst d an aantekenen w at hij w erkelijk doet.
8. D e ronden moeten ongeveer even lang duren.
9. H e t aan tal verschillende handelingen, d at genoteerd w ordt, m ag niet te groot zijn, d aa r dan een scherpe begrenzing niet meer mogelijk is en een snelle vaststelling ervan door de opnem er in gevaar komt.
10. D e nauw keurigheidsgraad ( a ) m oet niet scherper gesteld w orden, dan de practijk verlangt.
11. D e ronden moeten zodanig w orden vastgesteld, d at het v errassings elem ent steeds aanw ezig blijft. D e arbeiders mogen niet kunnen berekenen op w elke m om enten de opnem ers binnenkom en.
12. H e t afw ijkingspercentage (p) m oet niet te klein zijn. V o o r p < 2 % is M M O vrijwel onbruikbaar (Z ie b.v. in Fig. 1 de lijn p = 2 % ) .
13. D e opnam en van de eerste ronden moeten niet bij de beoordeling w orden gebruikt ( Z ie sub G 1).
14. T e n slotte nog een voorw aarde, w aarm ee ik niet kan instemmen. G feller & H . R. H aller en C orrell & B arnes w ensen stilstandstijden van langere du u r slechts eenm aal op te nemen. H e t re su ltaat hiervan is dan echter, d at de procentuele stilstandstijd te laag in de uitkom st verschijnt. D a a r de bedoeling van M M O echter is, om deze stilstanden in hun procen tuele verhoudingen t.o.v. de totale w erktijd te registreren, acht ik een wille keurige w eglating hiervan onjuist.
B ovendien om dat hierbij door de niet-deskundige opnem ers beslissingen w orden genomen, die invloed uitoefenen op de uitkom st, zonder d at zij de consequenties d aa rv an kunnen beoordelen. A lleen de leider van h et onder zoek is hiertoe gerechtigd.
T evens om dat zo’n stilstand wel degelijk moet w orden geconstateerd (zie Fig. 5 ). Juist zulke afw ijkingen, w aarop anders misschien niet de volle aan dacht valt, kunnen van belang zijn bij de beoordeling van de m aatregelen, w elke genom en m oeten w orden ter verbetering van de gang van zaken. T ip p e tt en de Jong zijn eveneens van m ening, dat h et onjuist is dergelijke afw ijkingen slechts eenm aal op te nemen.
G. V oordelen van M M O .
1. D e arbeiders w orden niet doorlopend (zoals b.v. m et een stop-w atch wel h et geval is) geobserveerd. D e praktijk heeft uitgew ezen, d a t de M M O - w aarnem er na een aa n tal ronden vrijwel onopgem erkt blijft. D e psycholo gische w eerstand der geobserveerde arbeiders is zeer gering.
2. D e opnem ers behoeven geen getrainde arbeids-analysten te zijn. E ni ge kennis van de w a ar te nem en w erkzaam heden alsm ede een voorlichting van relatief korte du u r is voldoende. Slechts d e leider van het opnam e- proces moet een deskundige zijn. H ierdoor w o rd t dus een belangrijke kos tenbesparing verkregen.
3. D e totale tijd, w elke aan de opnam en besteed moet w orden is veel geringer dan bij perm anente opnam en. O o k hier dus een kostenbesparing.
4. D e opnam en kunnen over een veel grotere periode geschieden dan bij perm anente opnam en mogelijk is. M oeten er — om w elke reden dan ook — eens een p aa r ronden uitvallen, dan kunnen deze later zonder bezw aar w orden ingehaald.
5. In vele gevallen, w a a r stop-w atch-opnam en niet of m inder bruikbaar zijn (b.v. bij sommige m ontage-w erkzaam heden, qualiteitscontróle bij grote aantallen, behandeling van m eer m achines tegelijk door één arbeider, enz.) kan M M O wel w orden toegepast.
6. Bij een voldoend aan tal opnam en en de zekerheid, d at de opnem er nauw keurig de instructies volgt, blijken in de practijk de resultaten vol komen betrouw baar te zijn.
H . Slotopm erkingen.
In het v o orgaande is de n ad ru k gelegd op de toepassing van M M O bij onderzoeken n aa r efficiency- en organisatie-verbeteringen. M M O is echter tevens een uitstekend hulpm iddel bij bedrijfs- en tijdsvergelijking alsm ede bij kostprijsberekeningen.
D e uitkom st van het tw eede onderzoek (Z ie sub E einde) w ees uit, dat voor het typen 44,7 % van de totale w erktijd van de typisten w erd gebruikt.
D oor nu het uurloon van de typisten met ^ ^ te verm enigvuldigen, hebben w e een betrouw baar u itgangspunt gekregen voor de kostprijsberekening van het typew erk.
L IT E R A T U U R .
1. John M . A llderidge, A sharp tool for industrial engineers, A dvanced M anagem ent, Sept. 1951.
2. C. L. Brisley, W o r k sam pling, a new tool to help cut costs, boost pro duction, m ake decisions, M e G ra w H ill P ublishing Co. N ew Y ork 1952 3. D onald S. C orrell an d R alph M . B arnes, Industrial application of the
ratio -d elay m ethod. A dvanced M anagem ent A ug. 1950
4. H an s G feller und H a n s R udolf H aller, V erlustzeituntersuchungen m ittels statistischer M ethoden (R atio-D elay M e th o d ), Industrielle O rganisation, 1952 N o. 4
5. D rs. J. G root, H e t O verleg. A lphen aan den Rijn z.j.
6. D ipl.-Ing. E rn st H aller, M ultim om entaufnahm en, W irtsch aftlich k eit 9 /1 0 , 1954
7. Id. M ulti-M om entaufnahm en, Ein statistisches S tichproben V e
fahren. Z e n tra lb la tt für A rbeitsw issenschaft und soziale B etriebs praxis, 9. Jahrgang H e ft 2 F ebr. 1955
D e artikelen genoem d sub 6 en 7 zijn vrijwel w oordelijk gelijk.
8. D r. Ir. }. R. de Jong, M ultim om ent-A ufnahm en, A rbeitsw issenschaft licher A uslandsdienst 3. Jahrgang H eft 1, F ebr. 1954
9. ld. M ultim om entopnam en. T ijdschrift voor E fficiëntie en D ocum en tatie 23, 1953 (N ovem ber)
D e artikelen genoem d sub 8 en 9 wijken slechts weinig van elkaar af. 10. ld. O nderzoekingen n aa r de nauw keurigheid van tijdnorm en voor
menselijke arbeid. P roefschrift D elft. H engelo 1951
11. P. K uperus. T ijdstudies voor steekproeven: de ,,ratio-delay”-m ethode. D oelm atig bedrijfsbeheer 1951 (M a a rt)
12. R. L. M orrow , T im e stu d y and motion economy, R onald P ress, N ew Y ork 1946
13. D ipl.-M ath. R oland Schroeder. Die H aüfigkeitsstudie als H ilfsm ittel des A rbeitsstudium s und ihre m athem atischen G rundlagen, R E F A N achrichten 7. Jahrgang, Dez. 1954
14. L. H . C. T ip p ett, T h e ratio-delay technique, T im e and motion S tudy M ei 1953
15. Id. A snap-reading m ethod of making tim e-studies of m achines and operatives. Shirley Institute M em oires V ol. X III P a rt III Shirley In stitute M an ch ester 1934
16. Id. Statistical m ethods in textile research. U ses of the Binomial and Poisson distribution. A snap-reading method of making tim e-studies of machines and operatives in factory surveys. Journal of the T extile Institute T ransactions, V ol. 26, F ebr. 1935
