over de WAO?

;EPTEMBER 1991, NR. 1398

INHOUDSOPGAVE Leendert Ginjaar, voorzitter in crisistijd, neemt afscheid.

Een terugblik met hem op vijf roerige jaren. Pagina 1.

De overdracht van de voorzit- tershamer aan Dian van Leeuwen-Schut zal plaats-

vinden op vrijdagavond 4 óktober aanstaande.

Zie pagina 10.

Op 27 juni 1991 verloor de VVD haar erelid, mr. W. J.

Geertsema.

Hans Wiegel, zijn opvolger als politiek leider, portretteerde deze liberaal in hart en nieren. ·

Zie pagina 3.

Wat gebeurde er met het rap- port "Ongebroken Lijnen" van

de commissie-Nord?

Zie pagina 5.

Dominique Peters verhaalt over haar eerste ervaringen als voorlichter van de VVD- fractie in de Tweede Kamer.

Want waarom komt onze par- . tij zo Wl;linig in het nieuws?

Pagina 6.

De wet op de Basisvorming heeft na marathondebatten voor het reces tot een weinig bevredigend resultaat geleid:

De VVD-Tweede-Kamerfrac- tie stemde tegen dit wetsont- werp. Onderwijsdeskundige Jan Franssen gaat nader op de feiten in. Zie pagina 7.

Partijraad op 21 september 1991, pagina 4.

Veel ingezonden brieven dit- maal in de "Mijn Opinie is"-

rubriek pagina 15.

Van A tot Z ... pagina 16.

De stellingen voor de thema- dag "Ontgroening en vergrij- zing" plus het dagprogramma

met daarnaast nog de mo- gelijkheid om het gelijk- namige rapport van de Tel- rlersstichting te bestellen in-

dien u op 9 november deel- neemt treft u op pagina I

van de bijlage.

De polyethyleen verpakking waarin V&D aan u wordt ge- zonden is onschadelijk in de vuilverbranding en is even- min van invloed op de kwali-

teit van het grondwater! Het motief van deze verpakking

leest u in "Incasso en gift"

pagina 11 van de bijlage.

Het volgend nummer van Vrijheid & Democratie zal

i.p.v. op 8 oktober op 15 oktober verschijnen.

PARTIJEN Property Consultants

Gebouw Hirsch Leidseplein 29 1017 PS Amsterdam Telefoon 020-626 26 91

HOOFDREDACTEUR: RENY DIJKMAN CORRESPONDENTIE-ADRES WO, POSTBUS 30836,2500 GV 'S-GRAVENHAGE

Leendert Ginjaar,

voorzitter in crisistijd -

door

RENY DIJKMAN

Op 4 oktober is het voor hem over. Dan draagt VVD-voorzitter Ginjaar na vijfjaren de bestuurs- hamer over aan Dian van Leeuwen-Schut. Leendert Ginjaar, sinds 1959 actief binnen de partij, kent de VVD door en door. In het verleden nam hij het voorzitterschap op zich van het toen als moeilijk bestuurbaar beschouwde Rijswijk. Hij was verder ondermeer voorzitter van de VVD- statenfractie Zuid-Holland. voorzitter van de programcommissie 1986 en minister van Volks- gezondheid en Milieuhygiëne in het kabinet Van Agt-Wiegel en is thans nog VVD-Eerste-Kamer- lid.

Nu het bestuurlijke doek voor hem valt, kijken we met hem terug op vijf turbulente jaren, die binnen de partij met windkracht 7 begonnen, maar waarin hij de VVD in rustiger vaarwater bracht en de liberalen eindelijk weer aan de winnende hand zijn.

Over zichzelf wil Ginjaar het zo min mogelijk hebben. Het liefst vertrekt hij ook in stilte.

("Geen heisa rond mijn afscheid. Ik draag de hamer over"), maar onder een terug- en een toekomstblik kon hij natuurlijk niet uitkomen.

Rondtocht zoveel tijd als het ware hun huid moeten afschudden en zich een nieuwe huid moeten aanmeten, zoals dat ook in de natuur wel gebeurt. Natuurlijk niet op een wijze dat daarmee de politieke beginselen overboord worden ge- zet. Maar wèl bezinning op de vraag op welke wijze de uitwer- king van die beginselen moet plaats vinden. Vervolgens hoe die

in de richting van de kiezers wor- den overgebracht met daarbij steeds de vraag voor ogen of bij deze twee zaken wel voldoende rekening wordt gehouden met de veranderende maatschappelijke omstandigheden. We zijn eruit gekomen, alle tekenen wijzen daarop. Ik ben er daarbij van overtuigd dat de politiek van de VVD zoals die door de Tweede-

Kamerfractie over het voetlicht wordt gebracht steeds meer kie- zers zal trekken."

Gemeenschappelijk bestuur

Voorzitter Ginjaar hecht heel sterk aan de filosofie dat het be- sturen een gemeenschappelijk gebeuren is. "Je doet het geza- menlijk. In mijn opvatting kan de voorzitter wel een bepaalde sturende rol vervullen, maar het bestuur als geheel bestuurt."

De lijnen daartoe werden op alle fronten tegelijk uitgezet. Zo- als bijvoorbeeld:

- de dialoog met de leden in de vorm van inhoudelijke discussies werd weer opgezet. Achtereen- volgens werden het rapport "Li- beraal Bestek" van de commissie- Geurtsen, het programma-'I'o- xopeus en als laatste de "Onge- broken Lijnen" van de commissie- Nord door het gehele actieve deel van de partij besproken en gaven algemene vergaderingen daar hun oordeel over. Binnen de VVD is die algemene vergadering - ge- vormd door de stemmen van de leden - het hoogste orgaan.

- vorming en scholing kregen een nog zwaarder accent dan voor- heen. "Wij vinden dat het gaat om het ontdekken en stimuleren van kwaliteit," zegt voorzitter Gin- jaar. "Daar het draait om het be- sturen van een partij in al haar geledingen, maar ook om het po- litiek functioneren in vertegen- woordigende lichamen moeten deze activiteiten steeds worden geïntensiveerd en vernieuwd."

- het herzien van de communica- tie. "Als een politieke partij geen informatie geeft aan haar leden en kiezers over wat zij wil dan (vervolg op pagina 2)

"Na mijn benoeming hebben wij als dagelijks bestuur snel een rondtocht georganiseerd langs alle kamercentrale-besturen. Wij hebben die rondgang in een heel hoog tempo afgewerkt om op basis van die gesprekken en op grond van onze eigen gedachten tot het uitzetten van een aantallijnen te komen," zo schetst hij zijn eerste stappen op het voorzitterspad.

"Die dialoog tussen de achterban en het bestuur was naar de me- ning van velen achterop geraakt."

Zijn eufemisme slaat op de pe- riode waarin de VVD na een ver- kiezingsnederlaag van 9 zetels aan een inzinking leed. Inzinkin- gen waaraan politieke partijen beurtelings lijden.

Wat is het VVD-standpunt

Ginjaar: "Als je gaat kijken naar de crises, waar eerst het CDA onder gebukt gingen en nu de PvdA en die wij achter de rug hebben, dan zie je dat heel duide- lijk steeds sprake is van een af- brokkelende aanspreekbaarheid op grond van de politieke benade- ring."

Nieuwe huid

"Ik denk dat alle politieke par- tijen," zo vervolgt hij, "eens in de

over de WAO?

inzake de arbeidsongeschiktheid en het ziekteverzuim. Het pakket veroorzaakte een enorme commotie, vooral binnen de achterban van de PvdA. De protesten spitsten zich toe op WAO- maatregelen. Het kabinet stelde voor de duur van de W AG- uitkering afhankelijk te maken van het arbeidsverleden. Na verloop van tijd valt iedere arbeidsongeschikte dan terug op een AAW-uitkering van ongever f 1.100,- netto per maand. Dit systeem zou niet alleen gelden voor toekomstige WAO-ers, maar ook voor de huidige arbeidsongeschikten. Alleen de leeftijds- groep boven 50 jaar werd van de maatregelen uitgezonderd.

Nog vóór het kabinet dit WAO-pakket bij de Kamer had inge- diend, hebben de PvdA-bewindslieden al om belangrijke wij- zigingen gevraagd. Bij het ter perse gaan van deze "V &D" waren deze wijzigingen nog niet bekend.

Het VVD-voorstel

In het tumult rond de ka- binetsvoorstellen is het standpunt van de VVD in de media niet goed tot zijn recht gekomen. Toch is ons standpunt glashelder. De VVD heeft als eerste partij erkend dat het aantal arbeidsongeschikten zo snel groeide, dat een doortaste~de

ingreep onontkoombaar was. Nog voordat het kabinet met voorstel- len kwam, heeft de VVD-fractie (vervolg op pagina 7)

SEPTEMBER 1991

Leendert Ginjaar, VVD-voorzitter in crisistijd

kun je net zo goed ophouden met functioneren. Het bestuur heeft daartoe Vrijheid & Democratie onder de loep genomen; de 'blauwe boekjes' in ere hersteld en geluk- kig is ook de VVD-Expresse aan een revival begonnen."

Stroomlijning

Deze zaken - zichtbaar voor de buitenwacht - werden nog aange- vuld met een stroomlijning van de partij. Voorzitter Ginjaar: "Dat behelst een vereenvoudiging van de reglementen; het veel minder voorschrijven van bovenaf aan af- delingen, ondercentrales en ka- mercentrales, maar hen juist meer vrijheid laten. Ons streven was en is gericht op een intenser contact van het hoofdbestuur met de kamercentrales. Van kamer- centrales met ondercentrales en afdelingen. Dat was geen doel op zich, maar het middel om de in- terne meningsvorming binnen de partij weer op gang te krijgen."

Als een van de belangrijkste elementen noemt hij de reorgani- satie van het hoofdbestuur. Het hoofdbestuur-oudestijl, gevormd door 7 tot 9 dagelijks bestuurs- leden en vertegenwoordigers van alle kamercentrales, trad in 1989 af om plaats te maken voor een hoofdbestuur waarvan alle 13 le- den worden gekozen door de alge- mene vergadering. "Het lijkt een kleinigheid of een formaliteit, maar het is het niet." Overigens worden de contacten met de ka- mercentrales nu onderhouden door de weerkerende bezoeken van het hb aan de centrales en doÓr het periodiek ovérleg met de voorzitters.

Een ander belangrijk element is de nieuwe opzet van de kan- didaatstelling voor vertegen- woordigende lichamen. "Was vroeger de kandidaatstellings- procedure met name van de Tweede Kamer een soort tombola geworden, door de nu aange- nomen procedure hopen wij een meer op objectieve criteria ge- baseerde samenstelling te berei- ken. En een ander belangrijk punt is dat de algemene vergadering met een eenvoudige meerderheid het laatste woord heeft."

Gaande is nog de reorganisatie van de partijraad, waardoor hij wat sneller bij elkaar kan komen en slagvaardiger kan reageren en advisenm.

"Al deze elementen waren en zijn nodig om de VVD weer als politieke partij te kunnen laten functioneren en niet als kiesvere- niging." Maar hij benadrukte dat er nog veel te doen is: "We mogen niet denken op lauweren te kun- nen rusten."

Actieve leden

Groot is Ginjaar's waardering voor al die actieve leden, die de partij door dik en dun zijn blijven steunen. Zij vormen de pijlers van de VVD. "Wel maak ik me zorgen over het feit dat de belangstelling voor het actief bezig zJjn in de po- litiek in het algemeen afneemt.

Het geldt voor alle politieke par- tijen, succesvol of niet. Je kunt er heel lang over filosoferen. Er zijn mensen die zeggen: 'Er is tegen- woordig veel meer te doen dan vroeger. Toen had je alleen de ra- dio en nu zijn er zoveel activitei- ten voor de avonden en het week- end.' Bij die keuze loopt de politiek

wat achter. Het is een algemeen maatschappelijk vraagstuk, maar wel gevaarlijk. Politiek bepaalt tenslotte ons aller leven."

Combinatie

In zijn werk heeft Ginjaar al- tijd gestreefd naar veelzijdigheid.

Zijn voorzitterschappen van de Gezondheidsraad en van de Cen- trale Raad voor Milieuhygiëne vormden al een complete dagtaak.

Daarnaast is hij nog deeltijd hoogleraar aan de Universiteit van Maastricht en Eerste-Ka- merlid. Activiteiten, die volgens hem alle in elkaars verlengde lig- gen doordat zij betrekking hebben op dezelfde onderwerpen: volks- gezondheid en milieu.

"Daarbuiten stond het voor- zitterschap van de VVD. Vanaf het begin heb ik gezegd dat ik van mening ben dat het voorzitter- schap van een politieke partij in feite een volledig betaalde baan moest zijn. De VVD was daar nog niet aan toe. Ikzelf zou overigens een dergelijk voorzitterschap niet op mij hebben genomen. Ik ben blij dat de partij een (althans ge- deeltelijk) gehonoreerd voorzit- terschap heeft ingesteld. Een ver- dere stap op weg naar de noodza- kelijke professionalisering."

Scheiding van bevoegdheden

Heel expliciet is Ginjaar ook over de scheiding tussen de be- voegdheden van bestuur en po- litici. "Daar is een heel duidelijke taakafbakening. Ik vind dat de fräét!es en' vooràl de Twéede:Kà- merfractie het politiek gezicht van de partij zijn. Die fractie heeft de beleidslijnen van de partij naar buiten te brengen en is daarvoor aan de partij verantwoording verschuldigd. Het hoofdbestuur heeft 'alleen maar' te zorgen dat de partij op een zodanige wijze functioneert dat inderdaad po- litieke meningsvorming binnen die partij kan plaatsvinden.

Daarbij kan het hoofdbestuur heel duidelijk sturend optreden, maar het moet zich niet met de da-

gelijkse gang van zaken op Het Binnenhof bemoeien.

Natuurlijk is het leven sterker dan de leer en treedt regelmatig een vervaging van de grenzen op.

Dat is niet erg zolang men maar goed in de gaten heeft wat de ver- schillende verantwoordelijkheden zijn; dan is er niets aan de hand."

En het vertrek van Voorhoeve dan?

Ginjaar: "Het hoofdbestuur heeft mede tot taak geluiden uit de par- tij door te geven en onder omstan- digheden daar een oordeel over te geven. Op zichzelf vind ik dat een dergelijke uiting van het hoofdbe- stuur geen absolute waarde mag hebben, in die zin dat van de zijde van het hoofdbestuur een derge- lijke mening dwingend is. Dat geldt voor alle politieke zaken.

Politici dienen hun eigen verant- woordelijkheid te dragen."

FPÖ

Ginjaar wil niet praten over

"zwarte bladzijden" uit het verle- den. "Dat is voor de geschied- schrijving misschien interessant, maar we moeten nu vooruit kij- ken." Wat hem wel erg hoog zit is het feit dat de Oostenrijkse FPÖ nog steeds deel uitmaakt van de Liberale Internationale. "We zijn er nog niet in geslaagd deze zoge- naamde liberale partij uit de L.I.

te verwijderen. Er is nu een nieu- we situatie ontstaan doordat Rai- der weer onmogelijke dingen heeft gezegd, waardoor de FPÖ weer bij de Liberale Internationale ter discussie staat. Ik vind het ont- zettendJammer dat wij ondanks alle inspanningen, vooral van Jan Dirk Blaauw, de andere liberale partijen er nog niet van hebben weten te overtuigen dat dit moet gebeuren. Al heb ik goede hoop dat het nu wél moet gaan lukken.

Indien men er nu nog niet aan wil, komt dat naar mijn mening doordat andere liberale partijen in het buitenland toch die mening van Raider en de zijnen niet ver- werpelijk vinden. En dan denk ik dat de VVD zich'er maar eens goed over moet beraden of we in een

dergelijke club nog wel thuis- horen. Persoonlijk denk ik van niet."

Fakkel

Leendert Ginjaar laat een VVD achter die weer groeit, waarin de discussies weer tot bloei zijn ge- komen en de eenheid is hersteld.

Toch vertrekt hij nu vóór het ver- strijken van zijn voorzitterster- mijn. Hij zegt daarover: "Be- stuursfuncties moet je niet onein- dig doen. Ik zit al vanaf 1983 in het hoofdbestuur. Daarnaast vind ik dat de VVD in een positie is gekomen waarbij veel dingen op de rails zijn gezet. Het Verenigingsplan geeft een duide- lijk beleid. In politiek opzicht is de VVD bezig haar taak te hervin- den. Het kost ontzettend veel energie en aandacht om als par- tijvoorzitter dat hele proces te be- geleiden. Dan wordt het tijd dat iemand anders met nieuwe ener- gie, nieuw elan en nieuwe ideeën

In llle:rnoriaitl :mr. W. J. Geertsenta

-Ridder in de orde van de Nederlandse Leeuw en Grootofficier in de orde van Oranje-Nassau- Tot aan zijn dood op 27 juni

1991 heeft mr. W. J. Geertsema zich intensief met het liberalisme beziggehouden en zich daarvoor ingezet op talloze wijzen en in vele functies. Ook de laatste jaren, na zijn terugtreden uit de Eerste Ka- mer in 1987, was hij een trouw bezoeker van de algemene verga- deringen en door de media een veelgevraagde belangrijke VVD- prominent.

Geertsema, "Molly" voor inti- mi, was in de goede zin van het woord een ,;eigenzinnig" liberaal in hart en nieren. Dat blijkt ook duidelijk uit het herdenkingsar- tikei dat Hans Wiegel over hem in dit blad schrijft. Hij had uitge- sproken meningen en men moest van zeer goeden huize komen om hem van opinie te doen veran- deren. Tegelijkertijd respecteerde hij de mening van anderen. Die- zelfde instelling verwachtte hij van een ieder die zich liberaal noemt of voelt. Het "leef en laat leven" was hem op het lijf ge- schreven. Nimmer echter heeft hij

dat ten koste van of buiten de partij gedaan.

Het was ook zeer terecht dat op 14 maart 1975 de heer Geertsema voor zijn vele verdiensten voor de partij werd benoemd tot erelid van de VVD.

De in 1918 geboren liberaal had er toen al een zeer arbeids- zaam leven opzitten. Met een to- 'meloze energie (aan vieruur slaap

had hij voldoende) heeft hij vele functies binnen de VVD bekleed na zijn rechtenstudie. Al in Lei- den was hij lid van de VVD-ge- meenteraadsfractie. Burgemees- terschappen volgden. Eerst te W arffum en vervolgens van Was- senaar (1961-1971). Deze laatste post combineerde hij met het VVD-Tweede-Kamerlidmaatschap, zelfs tweemaal met het fractie- voorzitterschap. In die Tweede Kamer had hij zitting van 1959 tot 1971. Vervolgens werd hij mi- nister van Binnenlandse Zaken in het kabinet-Biesheuvel, waarna hij weer in de Tweede Kamer te- rugkeerde tot zijn benoeming als

Commissaris der Koningin van Gelderland. Een functie die hij tienjaar zou vervullen. Zijn actie- ve loopbaan binnen de VVD sloot hij af met het Eerste-Kamerlid- maatschap.

Geertsema had echter te veel energie om zich aan één zaak te binden. Hij vervulde vele maat- schappelijk-sociale functies en toonde voor praktisch alle essen- tiële zaken een grote belangstel- ling, die gepaard ging aan grote kennis. Meestal als voorzitter heeft hij deel uitgemaakt van tientallen besturen, om er enkele te noemen het Koningin Julia- nafonds, de Koninklijke Heide- maatschappij, Het Economisch Technologisch Instituut en de provinciale VVD in Zuid-Holland.

Een belezen mens. Een man die fel op de bres ging staan voor minderheden. Hij haalde de ho- mofilie uit de verdoemsfeer en le- venslang was hij een warm pleit- bezorger voor de belangen van jongeren, maar ook met een grote sociale bewogenheid.

WO-voorzitter Ginjaa1

de fakkel overneemt. Ik ben ervanl overtuigd dat Dian van Leeuwen dat wel goed zal doen."

I

Boom ^I

! Over de toekomst van de VVD is hij optimistisch. "In de tuin van:

het Thorbeckehuis staat een heel grote beuk. Daar keek ïk laatst nog naar en ik dacht: 'Die boom is in feite symbolisch voor de partij.

, Die beuk is vele jaren oud. Hij, staat met heel grote wortels in de grond en heeft een enorm gezond bladerdek Die boom is het sym- bool van het liberalisme, van de VVD en van al die mensen die gezamenlijk met grote inzet en energie aan dat liberalisme, aan de VVD gestalte geven.'

Er zal altijd een VVD zijn. Net zo goed als er altijd liberalisme zal zijn. De mensen die door dik en dun die partij zijn blijven steunen, ondanks de kritiek die men had, zijn de typische vertaling van die gedachte." •

Mr. W. J. Geertsema heeft zich in zijn laatste jaren niet ontzien.

Hij bleef actief. Zo ontving hij nog kort voor zijn dood een delegatie van het JOVD-bestuur en onder- hield hij zoveel mogelijk zijn vele contacten.

Door het overlijden van mr. W.

J. Geertsema verliest de VVD een van haar sterkste en kleurrijkste I persoonlijkheden. Een liberaal in hart en nieren, die altijd op de bres stond voor het vrijheidsi- deaal, die zijn mening nimmer onder stoelen of banken stak en - wat voor hem persoonlijk de con- sequenties ook mochten zijn - deze luid en in klare taal verkondigde.

In onze partij zal zijn herinnering voortleven als aan een der werke- lijk grote liberalen.

Ons medeleven gaat uit naar • i

zijn vrouw en kinderen. ·

Namens het bestuur, L. Ginjaar, voorzitter.

iin 1963 eindigde het tijdperk-

~d. Mr. E. H. Toxopeus werd jstaanvoerder van de VVD en ,rad na de kabinetsformatie toe cot het kabinet-Marijnen, zo zijn ambt van Minister van Binnen- landse Zaken -gestart in het ka- binet De Quaij - voortzettend.

Als fractievoorzitter in de Tweede Kamer werd hij opgevolgd door mr. W. J. Geertsema, die in 1959 tot lid van de Tweede Kamer was verkozen. Na de val van het kabinet-Marijnen maakte Geert- sema als politiek aanvoerder plaats voor Toxopeus en volgde hem in 1969, toen Toxopeus tot Commissaris der Koningin in Groningen werd benoemd, weer op.

Geertsema werd lijstaanvoerder in 1971, daarna Minister van Binnenlandse Zaken in het ka- binet-Biesheuvel. Na de val van dat kabinet, in de zomer van 1972, liet hij het lijsttrekkerschap bij de verkiezingen die daarop volgden, aan mij.

Ik noem deze voorgeschiedenis in dit "In Memoriam", niet alleen omdat nog weinigen in de VVD die zelf van nabij hebben mee- gemaakt, maar ook - en vooral - omdat ze veel zegt over Molly Geertsema, zijn karakter en ei- genschappen.

Samen, beter gezegd: om beurten, hebben Toxopeus en Geertsema de VVD van 1963 tot 1972 geleid.

Een kleine tien jaar.

Dat in 1963 - toen Toxopeus, be- grijpelijk, zijn Ministerschap wil- de ·voortzetten - Geertsema frac- tievoorzitter werd, lag wel voor de hand, maar was niet zeker. In het

Vrijheid en Democratie

maandblad voor de Volkspartij voor Vrijheid & Democratie Nummer 1398

augustus 1991

Hoofdredacteur:

Reny Dijkman Redactie:

Hans de Bie Victor Hafkamp Jan van de Ven Redactiesecretariaat:

Petra Beijersbergen, VVD, Postbus 30836, 2500 GV 's-Gravenbage Tel.: 070 - 3613002 Fax: 3608276 Ledenadministratie:

070 - 3613061 Druk:

Ten Brink Meppel b.v.

Vormgeving:

Siem Willeros Redactieraad:

Mr. I.W. Opstelten, vz.

W.J.A. van den Berg, secr.

Drs. H.B. Eenhoorn H.F. Heijmans H.A.M .. Hoefnagels J. Kamminga J. van Lier Ir. D~ Tuijnman Advertentie- exploitatie:

Bureau van Vliet b.v.

Postbus 20 2040 AA Zandvoort tel.: 02507- 14745

treffende "In Memoriam" in

"Trouw" van zaterdag 29 juni van de hand van Theo Joekes- waard om door u allen te worden gele- zen - komt dat ter sprake.

Na amper twee jaar fractievoor- zitterschap terugtreden, laat zien dat Molly Geertsema het belang van de VVD voor zijn persoonlijke ambitie liet gaan.

Daarna, in 1969 weer drie jaar later, nam hij blijmoedig en met plichtsbesef het roer weer over - terwijl ook hij graag het Commis- sariaat der Koningin in Gronin- gen zou hebben verworven.

In 1971 Minister van Binnen- landse Zaken - voor hem de ver- vulling van de wens van zijn hart en hem op het lijf geschreven door zijn kennis van zaken, belang- stelling en gevoel voor traditie.

In 1972 stelde Geertsema zich niet ter beschikking voor het lijsttrekkerschap - ik kom daar nog op terug - en maakte zo de cirkel, van het vóór laten gaan van dat wat hij zag als het belang van de VVD, weer rond.

Mijn eerste kennismaking met Molly Geertsema dateert uit 1963, het jaar waarin hij fractievoorzit- ter werd. Ik was toen net vice- voorzitter van het hoofdbestuur van de JOVD geworden. Een br~isende, opgewekte club van jongelieden, die politiek en feest- vieren combineerden en die, uit een mengeling van het hooghou- den van de liberale principes en het plezier af en toe de VVD op de tenen te gaan staan, somtijds kritische geluiden afgaven.

Zo'n één of twee keer per jaar dineerde het dagelijks bestuur van de JOVD met de beide frac- tievoorzitters, in 1963 Geertsema en Van Riel. Spannend en mach- tig interessant. Voor dit artikel haal ik slechts een herinnering op.

Wat wij ook aan kritiek op de VVD afgaven - o.a. een scherpe afkeu- rende verklaring, omdat Geert- sema, samen met de fractievoor- zitters van KVP, ARP, CHU het TV-programma "Zo is het toeval- lig ook nog eens een keer" in Ka- mervragen had gehekeld en han- delen van de regering had ge-

Mr. W. J. Geertsema

vraagd - nooit nam hij ons dat in z'n hart kwalijk. Hij was het niet met ons eens, legde uit waarom hij alzo was opgetreden, maar het ons echt kwalijk nemen deed hij niet. Dat zegt veel over zijn li- berale opvattingen.

Vanaf april 1967 maakte ik hem elke week mee tijdens de fractievergaderingen. Toxopeus zat voor, Zegering Hadders - er- varen en met een enorm goed praktisch politiek gevoel - Berk- houwer, Haya van Someren en de fractiesecretarissen J oekes en Portheïne zaten, net als Geert- sema, aan de kop van de tafeL

Geertsema kwam soms wat la- ter binnen, hij was dan eerst nog op het gemeentehuis in Was- senaar geweest. Heerlijk vond hij het om te werken, overdag en 's nachts. Wij keken hem altijd met een mengeling van bewon- dering en verbazing aan, als hij daar smakelijk over vertelde. Net als over die kleine typische .dingen als 's-avonds laat sherry drinken, chocolade eten en beurteling een halfjaar wel, en een halfjaar niet, roken.

Hij gaf anderen altijd een kans en de ruimte. Ik durfde in 1967, toen ik volkshuisvesting moest gaan doen, nauwelijks te vragen of ik misschien ook niet plaats- vervangend lid van de vaste com- missie voor Binnenlandse Zaken in de Tweede Kamer mocht wor- den, omdat het bii:menlands be- stuur mij zo interesseerde. Geert- sema en Toxopeus vonden het prima, vonden dat ik ook lid van de commissie voor de Grondwets- herziening moest worden en lie- ten mij de ruimte om mijn mai- denspeech over de Provinciewet te houden.

Uiteraard zelf m'n verhaal ge- maakt, gelukkig goed gegaan, an- ders fiks op m'n duvel gekregen.

Ook dat is een persoonlijke herin- nering aan Molly Geertsema, die ik alleen maar releveer, omdat ze iets zegt over hem. En toen hij in 1969 weer fractievoorzitter werd, was er geen vrees voor de stentor- stem, maar kon je- als je hem echt nodig had - altijd binnenkomen,

nam hij de tijd, luisterde, gaf hij advies. Zo heb ik veel van hem geleerd, wat mij later - toen ik zelf fractievoorzitter was geworden - ook · zeer aansprak: ruimte, vrijheid en eigen verantwoorde- lijkheid geven aan je fractiegeno- ten.

In de jaren, waar ik over schrijf, was het kabinet De Jong aan het bewind. Een gedegen ploeg, politiek niet zo uitgespro- ken: passen op de winkel, noemde de Premier zijn werk. Er werd heel goed op de winkel gepast. En als het er wat hectisch aan toeging (Amsterdam, provo's, de eerste Molukse actie) was de kleine ka- pitein op de brug om het roer recht te houden.

De KVP liet Piet de Jong in 1971 vallen, nadat in 1970 de fractievoorzitters van de re- geringspartijen: Schmelzer, Bies- heuvel, Mellema en Geertsema, tijdens een gemeenschappelijke reis naar Londen al over de toe- komstige Kabinetssamenstelling hadden gebrainstormd.

Dat laten vallen door de KVP van premier De Jong was onbe- grijpelijk.

Zoals ik het ook onbegrijpelijk vond dat Geertsema, toen hij in 1971 Minister werd, er niet voor voelde De Jong voor te dragen als Vice-President van de Raad van State. Geertsema's argument was: De Jong is geen jurist, daar- aan alle intrinsieke kwaliteiten van de voormalig premier onder- geschikt makend. Rechtlijnig, niet van zijn opvattingen af te brengen, soms bruusk, dat was ook Molly Geertsema.

Politiek was het, nu twintig jaar geleden, een interessante tijd. Ik beperk mij tot de opstelling van de VVD, onder leiding van Geertsema, die als fractievoorzit- ter en lijsttrekker uiteraard de koers bepaalde.

De VVD koos in die tijd voor het sluiten van stembusakkoor- den voor de verkiezingen. Geert- sema streefde naar zo'n akkoord van de VVD, met de KVP, ARP, CHU en D'66. Samenwerking met de PvdA werd door hem in 1971 uitgesloten. D'66 liet het afweten, koos publiekelijk - in een debat tussen Geertsema en Van Mierlo (nadat Rudolf de Korte de vraag aan Van Mierlo had gesteld: als u nu met het pistool op de borst moet kiezen tussen PvdA en VVD, wie kiest u dan?) - voor samen- werking met de socialisten.

Verschillende gesprekken tus- · sen KVP, ARP, CHU en VVD werden gehouden. Tot een ak- koord vooraf kwam het niet, maar- J. J. van Aartsen schrijft dat in zijn uitstekend "In Me- moriam" in NRC Handelsblad van dinsdag 2 juli terecht - er werd zo voor de vorming van het kabinet- Biesheuvel heel wat nuttig voor- werk verricht.

Een ander te memoreren feno- meen was het indienen, samen met de KVP-er Kolfschoten, in maart 1971, van een motie, waar- in om een door de Tweede Kamer te kiezen formateur werd ge- vraagd.

Enerzijds was dit een antwoord op de lijn die D'66 en de PvdA, met hun door de kiezers te kiezen formateur en premier, hadden in- gezet. Anderzijds vloeide dit voorstel ook voort uit de opvattin- gen van Geertsema over de in- vloed van het Staatshoofd en de adviseurs in directe nabijheid van het Staatshoofd op de kabinets- vorming.

Minister in 1971. In het To- rentje: de vervulling - ik schreef het - van een hartewens, trots dat

voorzitter

A

Na decennia lang verstikkende communistische dictatuur is dank zij glasnost en perestroijka de roep om vrijheid - dat wezensken- merk van het menselijk bestaan is- ook in de Sovjet-Unie ten lan- gen leste onstuitbaar geworden.

Vol verwondering zien wij beelden uit de Sovjet-Unie, die enkele ja- ren geleden onvoorstelbaar wa- ren. Dat zien ervan trouwens ook:

Vol spanning ook wachten wij de volgende ontwikkelingen af.

Laten wij hopen dat h~t verdere pad naar de vrijheid pp beheerste wijze wordt afgelegd.

. Ook in ons eigen landje beleven we spannende politieke tijden.

Het kabinet is in grote moeilijk- heden. Op het moment dat iK dit schrijf is nogvolstrekt onduidelijk hoe de afloop zal zijn. Maar wel is duidelijk hoe dit kabinet zelf verantwoordelijk is voor de kom- mervolle omstandigheden. die we tegemoet gaan, indien het blijft zitten. Denkt u maar aan de door dit kabinet veroorzaakte inflatie tengevolge van accijns- en huur- verhoging. En wat denkt u ovèri- gens van de afschaffing van de in- flatiecorrectie. Dat is toch geen beleid. Dit kabinet dient zo snel mogelijk te verdWijnen.

Tenslotte. Geen tegenkan- didaten tegen mevrouw Van Leeuwen-Schut als mijn opvolg- ster, zodat ik op 4 oktober aan- staande met veel genoegen de ha- mer aan haar kan overdragen. Dit verheugt mij zeer. Ik ben ervan overtuigd dat de partij bij haar in heel goede handen is. Ik wens haar heel veel succes toe.

hij, bijna honderd jaar nadat zijn overgrootvader, mr. J. H. Geert- sema daar, van 1872tot 1874, had gezeten, nu resideerde.

Maar, voor het zover was, moest nog worden beslist, wie Minister, wie Staatssecretaris, wie fractie- voorzitter moest worden.

Geertsema deed ook dat con- scientieus. Elk fractielid werd bij hem geroepen en gevraagd naar zijn of haar belangstelling. Zo herinner ik mij nog dat Molly Geertsema mij vroeg of ik staats- secretaris van Volkshuisvesting onder de komende Minister U dink wilde worden. Ik zei hem toen dat ik daar niet voor voelde, dat staatssecretaris voor de politie, onder de gezamenlijke verant- woordelijkheid van de Ministers van Binnenlandse Zaken en Jus- titie mij wel wat leek en dat ik - als dat er niet in zat - gewoon in (vervolg op pagina 12)

SEPTEMBER 1991

In Me:rnoriain

Roelof Zegering Hadders (1912-1991)

"De Volkspartij voor Vrijheid en Democratie staat als liberale partij open voor een ieder die de overtuiging heeft,

dat vrijheid, verantwoordelijkheid, verdraagzaamheid, sociale rechtvaardigheid en de gelijkwaardigheid van alle

mensen de fundamenten behoren te zijn van elke samenleving."

Uit: artikel 1 van de beginselverklaring van de VVD

Men kan rustig stellen dat bo- venstaand kernthema van het liberalisme het centrale "leit- motiv" is geweest in het leven van de heer R. Zegering Had- ders. Op vrijwel ieder terrein van het politiek, maatschappe- lijk en kerkelijk leven heeft hij met woorden, maar vooral ook metterdaad deze liberale le- venshouding uitgedragen. Dit gevoegd bij zijn altijd joviale,

"~~~J~?~e.~~se t;~" ?~~~~is~~~-9h~.}a~~

· vensnoua1ng neer't nem voor e velen die hem gekend hebben onvergetelijk gemaakt.

· Het is moeilijk, zo niet on- mogelijk, in kort bestek het on- voorstelbaar actieve en produk- tieve leven van de heer Zegering Hadders te schetsen. Daarvoor is zijn staat van dienst te lang en te veelomvattend.

Groot is zijn betekenis ge- weest voor de opbouw van het naoorlogse liberalisme. Direct in 1946 werd hij gekozen als lid van de Eerste Kanier' voor de Partij van de Vrijheid.

In een interview dat schrijver van dit "in memoriam" met hem had ter gelegenheid van het veertigjarig bestaan van de VVD in 1988 zei hij zelf over deze pe- riode: "Ik was daar in de ge-

legen~flid ontzettend veel te le- ren. Ik besef terdege dat ik dan ook wel gezegend ben geweest

· met twee eminente leermees- ters. Collega's durfde ik helaas niet te zeggen. Mr. D. U. Stikker en prof. mr. A. N. Molenaar.

Twee grootheden in de liberale wereld van na de oorlog. Daar zat ik dan tussen als 34-jarige Drentse heidehaas."

Het typeert de heer Zegering Hadders in zijn bescheidenheid.

Anderen waren in zijn ogen be- kwaam en deskundig en hij was maar een "eenvoudige Drentse heidehaas". Zo typeerde hij zich zelf vaak; relativerend met een vleugje van zelfspot. Een hou- ding die herri ook gedurende zijn langdurig lidmaatschap van de Tweede Kamer van 1948-1971 zou blijven karakteriseren. Wat kon hij boeiend en vooral ook smakelijk vertellen over die pe- riode. Fractieleden die hem nog hebben meegemaakt weten zich

nog als de dag van gisteren te herinneren hoe hij tijdens frac- tievergaderingen met de bril op de punt van de neus in zijn pa- pieren zat te bladeren alsof de gedachtenwisseling hem ont- ging. Dan, ineens naar voren schietend en het woord vragend.

Vooral als hij zijn (korte) inter- ventie begon met te zeggen:

"voorzitter ik ben maar een ge- wone Drentse heidehaas, maar ... " lette iedereen op en kwam· ëi-~'éëii"'a:'dVJ.ë8' d'at ''älH}d.

getuigde van politiek vingertop- pengevoel en van groot taktisch inzicht.

Het is opvallend om van ie- mand als de heer Wiegel te ho- ren: "Wij jongeren van toen ge- noten van zijn wijze lessen, zijn inzicht, zijn enthousiaste ver- halen, de etentjes in 'Het gulden Anker' en van de ruimte die wij kregen."

De leerling van 1946 was in 1967 leraar geworden. Zijn ken- nis en inzicht, maar vooral ook zijn liberale levenshouding werd zo overgedragen op een jongere generatie. Maar naast het leer- meester zijn was hij ook de par- lementariër pur sang, gedegen en degelijk. Zijn benoeming tot Commandeur in de orde van Oranje Nassau na zijn afscheid van de landspolitiek onder- streept dan ook terecht zijn grote verdiensten in dezen.

Groot ook is zijn betekenis geweest voor zijn woonplaats Emmen. De naoorlogse ontwik- keling van Emmen is gigantisch geweest. In één van de regionale dagbladen werd hij getypeerd als een van de "founding fathers" van het nieuwe Emmen.

Gedurende 25 jaar was hij wet- houder van deze gemeente. En dat terwijl, numeriek gezien, deze zetel eerder aan de PvdA toekwam. Het getuigt van het groot respect dat hij genoot. En terecht! Ook, misschien: wel vooral, in deze furietie heeft hij zijn liberale ideeën in . praktijk kunnen brengen. Als wethouder van Onderwijs en Sportzaken, maar vooral als de all-round be- stuurder die samen met de toenmalige PvdA-burgemeester Gaarlandt er in is geslaagd het

naoorlogse Emmen te maken tot wat het nu is.

Zelf zei hij in 1983 over deze periode: "Ik heb een goddelijke tijd beleefd. In tienjaar tijd heb- ben we alle scholen of helemaal vernieuwd of gemoderniseerd.

Toen ik wegging waren er zestig gymnastieklokalen en vijf speelzalen. Toen ik kwam was er één openbare ULO. Toen ik wegging was er een lyceum met honderden leerlingen, drie MA V O's, drie nijverheids- scholen en ga zo maar door. Als je het dán niet leuk vindt om wethouder te zijn, dan vind je nooit meer iets leuk."

En leuk vond hij het. Niet al- leen met tomeloze inzet, maar ook met het grootste genoegen vervulde hij zijn ambt. Hij was daarbij geen bestuurder op af- stand. Hij stond en leefde mid- den in de Emmer samenleving die hij kende als geen ander.

En dat alles, dat is het wat de heer Zegering Hadders tot één van de groten in de VVD heeft gemaakt. Zo zal hij ook in onze herinnering blijven; blijmoedig, opgewekt, verdraagzaam, ver- antwoordelijk, respect voor de medemens van welke signatuur ook. Kortom een liberaal m.ens, een fijn mens.

Zijn intensieve arbeid heeft blijvende vruchten gedragen voor de samenleving. Het is vooral zijn levenshouding die voor mij en voor vele, vele an- deren een lichtend voorbeeld is geweest en zal blijven. Het is mede aan mensen als de heer Zegering Hadders te danken dat de algemeen secretaris in het jaarverslag van de VVD over 1989, Drenthe kon bestempelen als een "vanouds liberaal bol- werk".

Een man met grote gaven van hart en hoofd, een liberaal in hart en nieren is van ons heen- gegaan.

Jan van Heukelum voorzitter Kamercentrale Drenthe

Jongerenbeleid

in actie

"Jongeren hebben de toekomst", een steed~

meer gehoorde kreet, ook in alle lagen vandeWD

Voor de Landelijke Commissie Jongerenbeleid is dit gegeven aanleiding voor een aantal nieuwe acties in het komende seizoen.

Om actie te kunnen onderne- men, is het belangrijk om te be- schikken over zoveel mogelijk ge- gevens. Mede daarom is een spe- ciale werkgroep gekomen tot het opstellen van een bijzondere en- quête.

Deze enquête, die al eind au- gustus werd verstuurd naar alle afdelingsbesturen, is bedoeld oni inzicht te verkrijgen in een aantal zaken. Allereerst is daar de vraag hóe jongeren worden ingezet in de organisatie, wáár ·jongeren wor- den ingezet, en wat daarvan het resultaat is. Teh tweede stelt de werkgroep de vraag hoe, hoe vaak en met welk resultaat tot nu toe activiteiten voor jongeren zijn ontplooid. Ten derde wil men graag weten hoe in het verleden de samenwerking met betrekking tot het jongerenbeleid is geweest met andere afdelingen, ondercen- trales en kamercentrales als ook

met de JOVD. Het laatste aan- dachtspunt betreft de contributie voor jongeren, en de subsidies voor het ontplooien van nieuwe initiatieven.

'~"ü'{feï·á'àrcl' 1s' de"werkgroep ^ook

bijzonder nieuwsgierig naar en- thousiaste ideeën die leven in de afdelingen en misschien al tot re- sultaat hebben geleid. Wellicht zijn deze initiatieven· aanleiding om in andere afdelingen ook tot nieuwe activiteiten te komen.

Naar aanleiding van verkregen gegevens wordt een vervolgtraject geïnitieerd in de vorm van een enquête voor alle ruim tweedui- zend VVD-leden jonger dan 28 jaar. Ook hen zal gevraagd wor-

den om ideeën naar voren te brengen en actief mee te werken aan nieuw beleid.

Voor jonge mensen moet ruim- te zijn om mee te werken, mee te denken en mee te beslissen bin- nen de VVD. Voor een belangrijk deel zullen die mogelijkheden binnen afdelingen moeten worden geboden. Vandaar dat er zo'n[

groot belang wordt gehecht aan het invullen van de enquête door de afdelingsbesturen en worden[

de reacties met spanning te-l

gemoet gezien. ^'i

Om ook onder jongeren steeds

1

meer stemmen op te laten gaan voor het liberalisme, werkt het reclamebureau van de VVD, in opdracht van het hoofdbestuur,, aan een ni~uwe folder speciaa(

gericht op jonge mensen. I Met gegevens uit de enquêtes:

en de nieuwe folder als gereed-, schap, werkt de Landelijke Com- ', missie Jongerenbeleid met nieuw:

elan aan de toekomst. Zij ver- . wacht steun en enthousiaste me- dewerking vanuit de afdelingen·

bij de uitvoering van haar plan-

nen. .

Met deze activiteiten worden · d.ë" aaütrèk'Kiîigskraclit ·-vä:n 'êie.

VVD en haar uitstraling naar jongeren, gestimuleerd.

De jongeren hebben de toe- komst ook in de WD. Met jonge mensen heeft de WD een toe- komst. B

Openbare

partijraadsvergadering inzake Troonrede en

Miljoenennota

Datum:

Aanvang:

Plaats:

Agenda

11.00-11.10 uur:

11.10-11.45 uur:

11.45-13.30 uur:

13.30-14.00 uur:

14.00-15.30 uur:

15.30-15.45 uur:

Zaterdag 21 september 1991.

11.00 uur.

Jaarbeurs Congrescentrum te Utrecht.

Opening door de voorzitter, dr. L. Ginjaar.

Rede door de voorzitter van de Tweede-Ka- merfractie, mr. drs. F. Bolkestein.

Discussie in groepen.

De mogelijkheid bestaat om in zes groepen gebaseerd op de clusterindeling, zoals deze binnen de Tweede-Kamerfractie wordt toe- gepast, met leden van de Kamerfracties te discussiëren over binnenlandse zaken, bui- tenlandse zaken, financiën en economie, leefbaarheid, onderwijs en welzijn.

Er wordt per discussiegroep gerapporteerd en voor een ieder wordt de mogelijkheid ge- opend in het middagprogramma een inbreng in de plenaire discussie te leveren. Tijdens deze groepsdiscussie is er gelegenheid om van een lunch gebruik te maken.

Korte pauze.

Rapportage uit de groepen en plenaire dis- cussie.

Sluiting door de voorzitter.