VAN DE JONGEREN ORGANISATIE VRIJHEID EN DEMOCRATIE

•

"LASSEX"

BESCHERMER VOOR ALLE IJZERWERKEN

Bevordert deugdelijke las

N.V. EERSTE VLAARDINGSE VERFFABRIEK

VLAARDINGEN Telefoon 3692

6e Jaargang No. 3 Maart 1955 _{Een anti-}

revolutionnaire visie op het

liberalisme

MAANDORGAAN

VAN DE JONGEREN ORGANISATIE VRIJHEID EN DEMOCRATIE

Verbreding, verdieping en uilbreiding

Het tijdperk waarin wij leven is een tijdperk van overgang. Wat de wetenschap betreft staan wij aan de vooravond van nieuwe revolutionnaire ontwikkelingen en op het gebied van de techniek wachten ons even revolutionnaire toepassingen van menselijke kennis.

Interplanetair verkeer schijnt niet langer een fantasie, doch een belofte. De moge- lijkheden tot welstandsverhoging worden vrijwel jaarlijks verveelvoudigd.

Het opheffen van twee derden der wereld uit bittere armoede komt in beginsel bin- nen menselijk bereik.

De toepassing van kernenrgie opent zowel ongekende perspectieven van vooruitgang als afschuwelijke dreigingen van onder- gang.

Nog nimmer in de geschiedenis heeft de wereld zo dicht aan de rand gestaan zowel van ongekende welvaart enerzijds als van

algehele vernietiging aan de andere kant.

Het is logisch, dat een dergelijke situatie zijn weerslag ook in eigen land doet ge- voelen.

De tweede helft van de negentiende eeuw heeft het liberalisme in het algemeen en in ons eigen land in het bijzonder een ongekende opbloei gebracht. De eerste helft van de twintigste eeuw aanschouwde van ditzelfde liberalisme het geleidelijke doch onverbiddelijke verval.

In stede daarvan kwam het socialisme op, dat in plaats van de nadruk te leggen op de menselijke vrijheid het vraagstuk van de sociale zekerhei'd in het middelpunt van de belangstelling bracht.

De burgelijke vrijheid van het liberalisme schiep de mogelijkheid voor een enorme industriële expansie. Deze expansie legde weer cle basis voor de stoffelijke en daar-

Rond ons ZoDte~

Data en plaats

bekend

Een scherpe snijdende Oostenwind, die de fijne sneeuw deed opwaaien en in Noord-NederLand de wegen zeer moeiLijk begaanbaar maakte, kon de kampcom- missie toch niet tegenhouden toen zij Zon- dag 22 Februari j.L. een tocht maakte Langs diverse kampeergeLegenheden in Overijs- seL en GeLderland.

Fantastisch mooi was het winterse land- schap en we waanden ons in Zwitserland toen we bij De Steeg bij Arnhem sportieve jongelui op ski's en bobslee de winter- sport zagen beoefenen.

Oh, grote tegensteHing; wij waren op weg om voor onze kampeerenthousiasten een gelegenheid te zoeken, die qua comfort alLes zou bieden wat het kamperen in de komende - ja heus hoor! - zomer tot een groot genoegen zou maken, terwijl dan bo- vendien de omgeving van ons pied à terre ook nog aan speciale eisen moest voldoen.

liet was een moeilijke tocht. Het Le- meLerveLd was vrijwel onbegaanbaar en opgewaaide sneeuwduinen waren de oor- zaak, dat we vier maal met onze Volkswa- gen hebben vastgezeten.

Dank zij de rubber automatten, waardoor we, door ze onder de achterwielen te schuiven weer los konden komen, hebben we in deze op een be-ijsde en besneeuwde prairie lijkende vlakte niet behoeven te overnachten.

Maar, na al die moeilijkheden kwamen we, na drie kampeergelegenheden te hebben bezocht, in Markelo en direct al waren we getroffen door de prachtige omgeving van dit zo mooie OverijsseLse dorp.

Even buiten Markelo op de weg naar Laren staat de stijlvolle boerderij van de heer Wissink. Prachtig gelegen en gemak- kelijk bereikbaar. en de vriendelijke gast- heer en gastvrouw waren ons direct sym- pathiek.

Het comfort en de outiLlage gaven ten- slotte mede de doorslag en Markelo en de heer Wissink konden ons dan ook veel meer bieden dan de andere door ons op die dag bezochte adressen.

We kamperen dus van 23 tlm 30 Juli a.s. in één der mooiste gedeelten van Over- ijssel en nu al nodigen we U uit om deze week met ons te genieten van bos en heide op fiets- en wandeltochten.

Want dat we kunnen genieten in deze mooie streek vertellen we in de volgende Driemaster.

De kampcommissie, Fiet Bos,

Ans Tieslink, Will Zwart, Tim de Vries .

mede ook geestelijke lotsverbetering van het individu.

In dit opzicht zijn liberalisme en socialisme ge,Neest elkanders complementel~. Zonder liberalisme zou het socialisme - althans het democratische socialisme - de moge- lijkheid van ontplooiing hebben ontbroken.

En zonder socialisme zouden wij wellicht - al mag op de verdiensten van vele radi- cale liberalen nog weleens nadrukkelijk worden gewezen - op de duur zijn ver- zand in een maatschappij, waarin welis- waar de politieke vrijheid gediend, doch een op een redelijke stoffelijke basis ge- grondveste menselijke waardigheid weinig meer dan een illusie geweest zou zijn.

De vraag rijst dus, waar wij thans met dit socialisme en dit liberalisme zijn ko- men te staan zoals eenmaal het liberalisme bij de eeuwwisseling, schijnt thans aan het begin van de tweede helft der twintigste eeuw het socialisme een culminatiepunt te hebben bereikt.

Dit socialisme immers loopt kans op zij!1 beurt te verzanden in een systeem waar- binnen weliswaar de zekerheid de grootst mogelijke aandacht krijgt, doch de indivi- duele impulsen steeds bezwaarlijker tot uiting kunnen komen.

Dat daarmede een dodelijk gevaar gescha- pen wordt voor het persoonlijke verant- woordelijkheidsbesef als een van de voor- naamste grondslagen van de menselijke . waardigheid en uiteindelijk dus ook van de menselijke vrijheid schijnt duidelijk.

Want waarlijk vrij is slechts hij, die niet alleen beschikt over de stoffelijke midde- len om zich te ontplooien, doch bovendien tot die ontplooing feitelijk in staat wordt gesteld en daarin niet wordt gehinderd door de bureaucratisering en verstarring van het gehele maatschappelijke organis- me.

Iedere meerdere zekerheid heeft nu een- maal de neiging een brok persoonlijk ver- antwoordelijkheidsbesef weg te nemen en voor het dilemma om het juiste evenwicht tussen beide te vinden zien wij ons daarom gesteld.

APOLLO PAVILJOEN

APOLLOLAAN 2 - AMSTERDAM - TELEF. 712il0

•

Restaurant: iets aparts ,.Franse Zaal" voor partijen uniek Terras: een dorado aan het water

Uit deze globale schets moge blijken, dat voor de liberale gedachte wederom alle perspectieven aanwezig zijn om in brede kringen weerklank te vinden, waar deze tot dusver niet mocht worden verwacht.

De vraag rijst dan ook of dit in de liberale gelederen reeds voldoende wordt ingezien.

Met andere woorden: staan wij als libera- len gereed om ons het vertrouwen te ver- werven uit alle geledingen van het Neder- landse volk zonder te letten op afkomst, rang of maatschappelijke positie van de betrokkenen?

Richten wij ons inderdaad reeds voldoende positief op de ons gegeven opdracht tot verdieping, verbreding en uitbreiding van de liberale denkbeelden?

Onder verdieping zouden wij willen ver- staan het duidelijk en principieel stellen waarheen wij koersen. Nog al te veellaten wij daaromtrent zowel de sympathisant, de afwachtende toeschouwer als de tegen- stander in onwetendheid.

Ondel' uitbreiding zouden wij willen ver- staan het verbreiden van liberale gedach- ten in kringen waar ze tot nog toe niet of terrauwernood werden georacht.

Dit laatste veronderstelt een consequente strijd om de liberale doorbraak naar de confessionele gelederen. Onder verbreding zouden wij willen verstaan de verlevendi- ging van het besef, wat het liberalisme in het bizonder ook voor de kleine man te betekenen heeft.

Het liberalisme, laat ons er geen doekjes omwinden, heeft de laatste tien-

tallen jaren gestaan in een reuk van kapi- talisme en dan dit laatste niet in de weten- schappelijke zin, doch in de zin van een levensopvatting, welke aan de macht van het geld boven alles betekenis hecht.

De liberaal Poggenbeek schreef hierom- trent reeds kort voor de jongste wereld- oorlog het volgende:

"Het lijdt geen twijfel, of het feit, dat men in de loop der jaren het kapitalistische stelsel is gaan beschouwen als het speciale domein der liberalen, heeft de Liberale Staatspartij bij grote groepen der bevol- king in discrediet gebracht.

Algemeen is men de Liberale Partij gaan beschouwen als de "werkgeverspartij", de

"herenpartij", de "hogen-hoeden-partij"

en welke liefelijke benamingen men verder nog aan haar gegeven heeft om tot uit- drukking te brengen, dat alles wat geen

"kapitalist" was bij deze partij niet thuis- hoorde.

Het gevolg van een en ander", aldus Pog- genbeek, "is geweest, dat de Liberale Par- tij inderdaad praktisch elk contact met de arbeiders en met een groot deel van de middenstand verloren heeft. Ontkend mag niet worden, dat de Liberale Partij zelve er toe heeft bijgedragen, dat deze onjuiste opvattingen hebben kunnen postvatten."

Hier werd in luttele zinsneden ge- schetst het kernprobleem waarvoor wij ons gesteld zien: de muur van wantrouwen, die wij ook nu nog hebben te doorbreken.

Het in brede liberale kringen heersende

verlangen om de liberale denkbeelden te brengen in alle geledingen van het Neder- landse volk zal concreter dan tot dusver tot uitdrukking moeten worden gebracht.

Terwijl men immers met dit uitgangspunt vrijwel algemeen accoord gaat, dreigt het gevaar, dat met de praktische aanpak te lange tijd verloopt dan wel iedere practi- sche aanpak den volke onvoldoende wordt getoond.

Ook in andere landen bestaat dit verlan- gen onder de liberalen en men heeft de indruk, dat bijvoorbeeld in België op dit stuk van zaken de laatste tijd is gebleken hoe groot de mogelijkheden zijn zodra men de moed heeft het probleem in zijn om- vang volledig te onderkennen en in de praktijk te benaderen en tot een oplossing te brengen.

Want men kan het betreuren of niet, de sociologische bepaaldheid van het heden- daagse liberalisme vormt één van de be- langrijkste weerstanden tegen de gewenste uitbreiding, verbreding en verdieping van de liberale denkbeelden als boven summier omschreven.

Dat hier in het bizonder voor de jongere generatie een grote taak ligt moge na ken- nisneming van de onderhavige beschou- wing duidelijk zijn. Aan hen in de aller- eerste plaats de plicht en de eer te bewij- zen, dat het liberalisme zijn taak in deze tijd in dit opzicht terdege verstaat.

HEIN ROETHOF

HET MANDEMENT IN DE POLITIEK

Een terugblik en een conclusie

In hei Ten Geleide van het eerste nummer van de Brochuren-Reeks van de J.O.V.D. staat vermeld, dat "naast het zo belangrijke theoretische werk, wij in de.J.O.V.D. tevens onze aandacht aan de actuele politieke problemen en gebeurtenissen schenken" en "de practische politiek onze levendige belang- stellin&" beeft". Inderdaad, indien de practische politiek ons niet zou interes- seren, zou onze politieke belangstelling onvolledig zijn.

Temeer moeten wij deze belangstelling opbrengen, omdat ook de practische poliiiek meermalen aanleiding geeft tot bezinning op eigen principiële uitgangspunten.

Een voorbeeld daarvan, waar ik tevens even dieper op wil ingaan, is de verschijning van het mandement van de R.K. bisschoppen in Neder- land.

In het mandement verklaren de bis- schoppen o.m., dat het Liberalisme in zijn huidige vorm onverenigbaar is met het Katholicisme, en worden voor de rooms-katholieken het lid- maatschap van N.V.V., V.A.R.A. en andere socialistische organisaties verboden, onder bedreiging met ker- kelijke straffen.

Het lidmaatschap van de Partij van de Arbeid wordt niet met zoveel woorden verboden, doch wel wordt de weg van de zgn. doorbraak met een sterke druk op het persoonlijk geweten onverantwoord geacht.

In "Vrijheid en Democratie" (d.d.

12 Juni 1954, nr. 308) schreef prof. mr P. J. Oud: "De liberaal leest deze dingen met verbazing en bekommer- nis" "Het kàn op deze wijze niet en het màg op deze wijze niet. Het grote goed der politieke vrijheid, dat een der aspecten van de geestelijke vrijheid is, komt aldus in het ge- drang".

.,Het Handelsblad" stelde in haar nummer van 31 Mei 1954, dat, indien

de K.V.P. met een dergelijk manifest zou zijn gekomen, zij daartegen als zodanig geen bezwaar zou hebben, doch "Het mandement der R.K. bis- schoppen is echter geen manifest ener politieke partij, maar is een dwingende uitspraak van geestelijke gezagsdragers, met betrekking tot de politieke houding van hun gelovi- gen".

Ook de voorzitter van de J.O.V.D., dr H. Roethof, zag in het mandement voor de liberalen "alle reden tot ernstig protest tegen een dergelijke vorm van geestelijke dwang" (Drie- master, Juni 1954.

De P.v.d.A. bepaalde haar standpunt in Juni 1954 in een verklaring en organiseerde in Juli 1954 een kader- dag.

De Katholieke Werkgemeenschap van de P.v.d.A. had het wel het moeilijkst; enerzijds de plicht tot ge-

hoorzaamheid aan de bisschoppen, anderzijds de politieke binding met de P.v.d.A.

Na een langdurig2 periode van be- raad legde de K.W.G. tijdens het Congres van de P.v.d.A. te Leiden een hooggestemde verklaring af, welke behelsde, dat haar plaats is

en blijft in de P.v.d.A. Zij motiveeFde dit aldus, dat het mandement niet een verbod van deze partij voor de rooms-katholieken inhoudt en waar geen verbod is uitgesproken, aldus th K.W.G., beht>eft en mag zelfs geen verbod worden gelezen.

Hoe is nu de houding van de Ka- tholieke Volks Partij? Wel, deze eist het mandement voor zich op, aldus het van het geestelijke naar het po- litieke niveau trekkend.

Het K.V.P.-Tweede Kamerlid, de heer J.M. Peters verklaarde voor de K.R.O.-microfoon, dat het toch ab- surd is, om als rooms-katholiek nog lid van de Partij van de Arbeid te blijven, terwijl het lidmaatschap van N.V.V. en V.A.R.A. verboden is.

Dat kan toch nooit de bedoeling van de bisschoppen zijn!

Prof Romroe heeft te Almelo ver- klaard, dat hij het mandement bij de komende verkiezingen stellig zal ge- bruiken.

De K.V.P. wenst dus te zijn, de enige partij, waarop rooms-katholie- ken kunnen stemmen;

óf, omdat zij zich ontwikkelt tot een zekere geestelijke dictatoriale vorm;

de Rooms-Katholieke Kerk zegt im-

roers de enig ware godsdienst te be- zitten; dat zij andere godsdiensten en partijen (il n'y a qu'un ·pas voor de r.k.) naast zich tolereert, doet zij niet uit principe, doch uit "moeder- lijke goedheid"; maar toch eens moet de tijd komen, dat de "andersden- kenden" op de hoogte van de waar- heid gesteld moeten worden; en dan is het inderaad gemakkelijk, indien men tevoren al één R.K. partij heeft, waarbij een ieder maar slechts heeft aan te sluiten;

óf, omdat de K.V.P. de katholieke kiezers nog niet in staat acht, zèlf te beslissen, welke consequenties op politiek terrein het Rooms-Katho- lieke geloof (en het mandement) voor hen heeft; in dit geval verdient het misschien aanbeveling, dat de katho- lieken, die het niet met de ~.V.P. po- litiek in deze eens zijn, stemmen op de V.V.D.; het is immers wel eens meer gebeurd, dat de rooms-katho- lieken t'oor rechten op geestelijk ter- rein de steun van de liberalen had- den.

Uit deze houding van de K.V.P.

blijkt, hoe juist de bezwaren zijn, die van liberale zijde tegen het mande- ment zijn geuit.

Alkmaar, Maart '55.

W. SCHOEHUIJS

PONTIER & KARREMAN

MAKELAARS IN ASSURANTIEN WESTERSINGEL 9, ROTTERDAM

Bel op 11.17.00 · 3 lijnen · (K 1800) en wlJ doen de rest

Assurantie

is vertrouwen

Sti~hting

1940-'45 De

Vele mensen zijn de mening toegedaan: "daar moet de Staat toch voor zorgen". Nu, dat doet de Staat niet en dat weten die mensen ook wel. Daarom zullen zij helpen om de vijf millioen vol te maken.

Er zit echter in dit alles een vervelende tegenstrijdigheid en wel deze. Op het ogenblik wor- den in dit land de bevrijdings- feesten met een zekere verbe- tenheid voorbereid.

Het is nu er op of er onder, als we nu geen goed feest krijgen komt het er nooit meer van. In deze stemming wordt er met geld gesmeten; zonder er veel praat van te maken trekt de Amsterdamse gemeenteraad 300.000 gulden voor dit doel uit en in andere gemeenten voteert men evenredige bedragen met een zelfde vanzelfsprekendheid.

Maar om de vijf millioen voor de nabestaanden van de gesneu- velden en de slachtoffers van de kampen te verzamelen is een enorme propaganda, een stort- vloed van bedelbrieven en pers- conferenties nodig.

Dit alles is heel goed te begrij- pen maar toch merkwaardig genoeg om even bij stil te staan.

Kronkelingen

De

Deze gedachten zijn wel eens van dien aard, dat men zich de heer Kronkel heel goed voor kan stellen als baanbreker van de nieuwe socialistische werk- groep in de Partij van de arbeid.

Plus marxiste que Marx, om het zo maar eens te zeggen.

Enige weken terug gaf de heer Kronkel de beschrijving van een door hem gebracht bezoek aan een fabriek.

Eerst zag hij de nachtploeg op- komen, een tafereel, dat hem door de somberheid en droef- geestigheid, die er van uitging deed denken aan de meest schrijnende tekeningen van Käthe Kollwitz.

Daarna volgde een persconfe- rentie, waarbij een der directeu- ren een uiteenzetting gaf over de interne verhoudingen en de sociale maatregelen in het be- drijf.

Daar begint dan de vaag insinu- erende toon, die een stuk jour- nalistiek tot geconcentreerd vitriool kunnen maken.

Alle woorden van de explicator worden eventjes aangedikt, iets te zwaar aangezet om toch maar goed uit te doen komen wát voor een zielig bang slovertje zo'n directeur eigenlijk wel is.

Juist als deze directeur gereed is met zijn betoog over wat er voor de arbeiders gedaan wordt komt er dan een telefoontje waaruit blijkt, dat de nacht- ploeg in staking is gegaan.

Waarop de heer Kronkel innig voldaan in zijn stoel achterover kan zakken met in zijn ogen de beschuldigende blik van "nu zie je nou maar weer ... ".

Dergelijk geschrijf is een poging om de overleden en begraven klassestrijd wat nieuw leven in te blazen. Het zal wel niet hel- pen, wat niet meer leeft is nu eenmaal dood.

Ambon

In

afwijzend beschikt hebben op een verzoek van het bureau Publex te Amsterdam.

Dit bureau had verzocht om toestemming te verlenen tot het aanbrengen van biljetten op de gemeentelijke aanplakborden onder de titel "Ambon moet vrij", in welk biljet men werd uitgenodigd tot bijwoning van een landelijke vergadering op 23 April in de Houtrusthallen te 's-Gravenhage.

In de vraag van de V.V.D.- fractie werd bovendien gesteld, dat het door deze vergadering beoogde doel geheel buiten de politiek behoort te staan en een kreet voor de vrijheid is van een volk, dat Nederland en Oranje door de eeuwen trouw is geweest.

B. & W. antwoordden, dat de

borden bestemd zijn voor mede- delingen van zakelijke aard en niet voor die met een politieke strekking, zodat geen toestem- ming verleend kon worden.

Het college meende dus, dat de biljetten in kwestie tot de laatstbedoelde categorie gere- kend moeten worden.

In de eerste plaats menen wij te weten, dat in verkiezingstijd overal in den lande de gemeen- telijke aanplakborden gebruikt worden voor de bevestiging van biljetten met aanbevelingen voor de verschillende lijsten.

En verkiezingen plegen toch óók wel eventjes aan het poli- tieke vlak te raken.

In de tweede plaats is het naar, dat het eerste het beste bonte avond gezelschap met het voor- nemen een lachen-gieren-brul- len avond te beleggen wel een uitnodiging om te komen op de

gemeentelij~e publicatieborden mag plakken, terwijl er voor een bijeenkomst van iets meer

importantie geen ruimte be- schikbaar is.

In de derde plaats is de kwestie- Ambon iets, waar niet genoeg over geschreven, gezegd en ge- publiceerd kan worden. Men kan er mee volstaan de schou- ders op te halen en de zaak als afgedaan te beschouwen. Maar deze zaak is niet afgedaan.

Tijdens de recente interpellatie in de Tweede Kamer sprak prof. Oerbrandy over de kwes- tie-Ambon als een hemelter- gend onrecht en prof. Oud noemde de huidige loop van zaken diep beschamend voor de Nederlandse regering.

Hieraan behoeft eigenlijk niet veel toegevoegd te worden.

Nederland heeft gefaald in zijn verplichtingen tegenover zijn trouwste onderdanen en het gaat niet aan om hier de ogen voor te sluiten. Politiek of geen politiek, Ambon moet vrij. Wij geloven dat B. & W. in Velsen een minder gelukkige beslissing hebben genomen.

Voorjaarssymptomen

Elf Russische studenten en publicisten van achter het ijze- ren gordijn zullen een bezoek van een maand brengen aan Amerikaanse universiteiten. Zij zullen vrij zijn om te gaan en te staan waar zij willen, zij kunnen bespreken en bestuderen wat zij willen.

Tegelijkertijd regent het berich- ten over Oost-Europese dansge- zelschappen, elftallen, zevental- len en wat voor tallen men nog meer kan hebben, die tournées komen maken in het vrije Westen.

Prettige berichten als deze ma- ken de krant het lezen waard.

Hoe meer gaten het ijzeren gor- dijn gaat vertonen, hoe meer men in Rusland iets kan gaan beseffen van wat er in het Westen nu eigenlijk letterlijk en figuurlijk te koop is, hoe wij hier leven en werken en onder welke omstandigheden.

Wie wel eens de barre non- sens gelezen heeft, die het Russische voorlichtingsblad

"N ews" vroeger over de om- standigheden in Nederland ten beste gaf, weet hoe broodnodig het is dat jonge Oost-Europea- nen het Westen kunnen zien en teruggekomen hun ervaringen over onze vorm van democratie

door kunnen geven.

Natuurlijk, kleine groepen als de onderhavige zullen van de Russische Beer geen gedwee circusbeest maken en de alge- hele ommezwaai van het Krem- lin lijkt ogenschijnlijk ook nog niet zo erg nabij.

Maar er zijn symptomen, die er op wijzen, dat men in Rusland de teugels iets aan het vieren is en het beste bewijs hiervoor

( - - - -

Groningen in het teken van "Europa"

Woensdag 13 April organise- ren de Jon geren Organisaties (o.m. de politieke en kerkelij- ke) in Groningen een

"EUROPESE DAG".

Plaats van samenkomst:

Jonckhoffzaal van het Tehuis.

Het programma is als volgt:

I

's Morgens en 's middags le- zingen over enkele der meest belangwekkende problemen der Europese integratie, door prof. H. Brugmans (rector van het Europa-college te Brugge) en mr C. van Rij.

's Avonds is er een Politiek Forum (van J.O. V.D.-zijde is hiervoor prof. 's Jacob ge- vraagd) onder voorzitter schap van Groningen's bur- gemeeste-r, de heer J. Tuin.

De "forum" -avond zal wor- den ingeleid door prof. B. V.

A. Röling.

Nadere inlichtingen over I deze dag kan men inwinnen

j bij de secretaresse van de , J.O. V.D.-afdeling, mej. S. E.

i I. Bos, Nassaulaan 37 A.

l ___ ^~- --- __ __/

is de ruimere mogelijkheid om dat boze Westen nu met eigen ogen te zien.

Wie weet zal eens de uitwisse- ling van studenten en figuren uit het bedrijfsleven en de vak- organisaties tot de gewoonste zaken van de wereld behoren.

fi)e fi)riemaster

Maandorgaan van de Jongeren Organisatie Vrijheid en Democra~

tie (J.O.V.D.)

Hoofdredacteur : G. Stempher.

Leden van de redactie:

Ammy de Muynck, P. C. Boevé G. ·Dorsman Ferry A. Hoogendijk

Ger van Schagen (secretaris)

Redactie~adres: v. Tuyll v. Seroo~

kerkenplein 29 ¹, Amsterdam~Z.

Adres Administratie:

Prinsengracht nr. 1077, Amster~

dam, Telefoon 35343

Abonnementsprijs minimum f 2. - per jaar. (Voor leden gratis).

Abonnement&- en advertentie- gelden uitsluitend aan G. Stempher Amsterdam, Postgiro 244397 of op ba.nkrekenll.ng, HoJlMdecbe Baak- Unie N.V., Herengracht 434-438.

E 55

GLOEILAMPEN

FLUORESCENTIE8UIZEN, Armaturen en materiaal.

KWIKMENGLICHTLAMPEN

HOGEDRUK~KWIKLAMPEN

uit voorraad leverbaar

BRUYNSTRAAT 52 5ó • ROTTERDAM • PHONE 32845

*

"De Gloeilampencentralel!

QUICK SERVICE

Laundry & Drycleaning

for SHIPS, HOSPIT ALS, HOTELS

& RESTAURANTS

MATHBNBSSBRLAAN 460 ROTTBRDAM - TEL. 36756

rHau I

HiW,

Voor

DESKUNDIGE BELEGGINGSADVIEZEN

en

OBJECTIEVE BEOORDELING

van Uw

EFFECTENPORTEFEUILLE

stellen wij onze kenn•s en ervarmg gaarne te Uwer beschikking

Oolc 11oor beleggingen:

de HBU

I I I I I I I I

I I I I I

I HOLLANDSCHE BANK-UNIE N.V. I L

.J

---

Stuwadoors~ en Transport Onderneming

J. ffi€1]€R

Proveniersstraat 76 ~ Rotterdam ~ Tel. 45994

Classifiseer~ en Ketelbikbedrijf

Onderhoudswerkzaamheden!

Zee- en Binnenvaartschepen • fabrieken - loodsen - constructie- werken • bruggen • kraanbanen.

Het schoonmaken van machinekamers • tanks • bunkers Ketelbikken en reinigen - sausen van watertanks - ontroesten Ontgassen van lichters - Opklaren van zeeschepen.

Las· en constructiebedrijf "KABO''

THEOD. KAETH.

Kant. : ROTTERDAM, Tel. 39808 Fabr.: DORDRECHT, Tel. 7160

Vraag vrijblijvend prijsopgave voor alle constructie-en laswerkzaamheden CHASSISBOUW VOOR TRAILERS, DIEPLADERS EN OPLEGGERS

IN ELKE TONNAGE

J. van de Geest & Zoon

Behangerlj, Stoffeerderij, Matrassenmakerij en Scheepsstoffeerderlj

Lusthofstraat 220 b-c - Telefoon 23835 - Rotterdam

Machinefabriek en Constructiewerkplaats

Fa. J. BRANDWIJK Pzn.

Brielschelaan 58~60 ~ ROTTERDAM~Z. ~ Tel. 71197~75137

Lichte staalconstructies en alle soorten draaiwerk.

Roestvrij stalen bouten. koppelingen en andere onderdelen.

Ankersm it's Textielfabrieken N. V. - Deventer

Spinnen

Verven

Weven

Bleken

Drukken

Fa. TROMP

Bouw- en Constructiebedrijf

Vulcaniseer Inrichting »De Toekomslee

Coveren en vulcaniseren van alle maten

autobanden~

Mathenesserdljk 485-487 Telefoon 31438 Rotterdam

HOTEL-PORSELEIN

voor SCHEPEN

H. A. Slikkerveer • Tolhuislaan 7 ·9 Tel. 74727 • Rotterdam-Katendrecht

Laat Uw schepen varen met Ferwerda's vlees, vleesconserven en vleeswaren.

IMPORT EXPORT

H. FERWERDA

SCHEEPSLEVERANCIER

· Oranjestraat 1 E, Tel. 83357, ROTTERDAM Noord

OVER HET WEZEN DER DEMOCRATIE

De mens als individu een der belangrijkste doelmerken

In een tijd als de onze, waarin het woord democratie veel over onze lippen komt, is het misschien goed z.ich eens te bezinnen op het wezen van het begrip democratie.

Een ieder zweeft wel voor de geest wat het zo ongeveer is, maar wanneer men geconfronteerd wordt met de vraag: wat is nu precies democratie, dan stuit men op niet geringe moeilijkheden, daar men dan verschillende ant- woorden kan geven, die wel iets van het begrip zeggen, doch het juist niet geheel omsluiten.

In het onderstaande zullen wij trachten de belangrijkste factoren, die het begrip democratie inhoudt eens de revue te laten passeren en zodoende het wezen van de democratie te benaderen.

Churchill heeft eens over de demo- Kortweg gezegd houdt het gezegde eratie gezegd: "Het is het slechtste in: waarom mag mijnheer Jansen stelsel ooit uitgevonden, met uitslui- stemmen en gekozen worden zonder ting van alle andere stelsels, die al bepaald een deskundige te zijn. Zoals eens uitgevonden werden". reeds gezegd, ook nu nog een belang- In deze woorden zit veel goeds en rijke kwestie. Echter, een Staat al- wij moeten inderdaad van een der- leen door deskundigen laten regeren gelijke vooropstelling uitgaan. is fout.

Wij moeten de democratie niet ver- Iets wat technisch uitvoerbaar is, heerlijken en aan de andere kant behoeft zeer zeker nog niet politiek moeten wij dankbaar zijn, dat wij te zijn. Voorbeelden zijn ons bekend een staatsbestel hebben, dat op uit de oorlogsjaren toen de departe- democratische grondslag geschoeid menten onder leiding stonden van is, daar het altijd nog oneindig veel de staatssecretarissen.

beter is, dan bijvoorbeeld de dicta- Daar komt nog een belangrijke

tuur. kwestie bij. Wanneer men een des-

Want in de democratie staat het in- kundige club van mensen heeft, dan dividu voorop. Zowel in de beteke- bestaat het gevaar, dat die mensen nis, dat de vrijheden van het indivi- het zo technisch gaan doen, dat zij du zoveel mogelijk worden be- mechanische wezens worden, die niet schermd of gewaarborgd, maar ook, meer voelen wat er bij het volk leeft.

dat iedere burger geroepen en geko-

Het moeten mensen zijn, die het bij wijze van spreken in hun vingertop- pen hebben en die aanvoelen, wat er onder het volk leeft, m.a.w. alleen de dragers van de schoenen weten waar zij knellen.

De relatie met het volk is zeer be- langrijk en ook essentieel voor de democratie.

Wij hebben reeds naar voren ge- bracht, dat de mens als individu één van de belangrijkste doelmerken van de democratie is.

Als grondregels zouden wij kunnen stellen: le. Eerbied voor de mens en het eerbiedigen van een zekere vrij- heictssfeer rond de mens.

2e. Het laten deelnemen van een zo groot mogelijk aantal burgers aan het bestuur over hun gemeenschap- pelijke zaken.

Doch behalve deze twee grondregels, die de democratie moeten schragen, zijn er nog afspraken, die gemaakt moeten worden, om de democratie goed te laten functionneren.

Wij zouden deze afspraken spelregels willen noemen. Een drietal spelregels zijn o.i. nodig om de grondregels tot hun recht te laten komen: le. Be- sluiten nemen bij meerderheid van stemmen.

Immers democratie zou anarchie worden, indien een ieder maar deed, wat hem het beste voorkomt Het zou een soort Poolse Landdag wor- den. Daarom zal besluitvorming noodzakelijk zijn.

2e. De minderheid moet zich bij de besluiten van de meerderheid neer- leggen. Deze regel legt een grote verantwoordelijkheid bij de meer- derheid. Immers in het ergste geval kan vijftig plus één de doorslag geven.

Hieruit volgt de derde spelregel:

Men moet de minderheid niet verder dringen dan strict noodzakelijk is.

Een duidelijk voorbeeld is de Bel- gische Koningskwestie, waarbij for- meel de meerderheid in zijn recht stond, doch in feite was de minder- heid te groot, om bij een dergelijke belangrijke kwestie de wil van de meerderheid op te leggen.

Uit het bovenstaande zal een ieder begrepen hebben, dat de democratie niet één van de eenvoudigste staats- bestellen is.

Maar daar staat tegenover, dat de eerbied voor de mens in de demo- cratie vast verankerd ligt en dat kan niet genoeg gewaardeerd worden.

FERRY HOOGENDIJK zen kan worden in overheidsfuncties.

Reeds de Atheense democratie er- kende deze rechten, zij het op een voor ons zonderlinge manier.

Een anti-revolutionnaire visie op het liberalisme

Men ging er van uit, dat iedereen vrij was (behalve de slaven), en recht had op een overheidsfunctie.

Wanneer er vacatures voor derge- lijke functies waren, werd er geloot en iedere burger moest meeloten om kans te maken op de vacante over- heictspost

Of men wilde of niet, men werd van

"de straat" gehaald en moest de be- treffende functie gaan uitoefenen.

Dit was de zgn. directe democratie.

Hij was ook in de andere riching direet, daar de gehele bevolking soms in vergadering bijeenkwam om bepaalde besluiten te nemen.

Tegenwoordig zou dit niet meer gaan.

Hoewel op sommige plaatsen nog wel de vorm van directe democratie voorkomt.

Een bekend voorbeeld is de Zwit- serse Landsgemeinde. Het is echter alleen historisch belangrijk, daar een dergelijke vergadering alleen voor eenvoudige zaken bijeen kan komen, daar de gewone man de situatie nog moet kunnen overzien.

Verder is het een kwestie van ja en neen, daar men aan zoveel mensen niet het recht van amendement kan toestaan. Ook kan een dergelijk groot college alleen goed function- neren, als men spontaan natuurlijke leiders wil gehoorzamen.

En dit gebeurt in Zwitserland wel, omdat men daar mede ook weer aan een andere belangrijke voorwaarde voldoet, n.l. dat deze Zwitsers een sociaal homogene bevolking vormen.

In onze tijd is echter voor het goed functionneren van de democratie noodzakelijk: de vertegenwoordiging.

Knellende schoenen De burgers worden dus vertegen- woordigd door een parlement. Veelal worden uit parlement de regeerders gekozen. De Grieken meenden - en met hen, nu nog zeer velen - dat de regeerders deskundigen moesten zijn.

Joad heeft t.a.v. dit punt de volgende oral{elachtige uitspraak gedaan:

"Alleen de dragers van de schoenen weten waar zij knellen".

Dr.

J.

Als derde en laatste in de reeks van "visies op het liberalisme" gaf dr J. Schouten voor het Centraal Kader op 12 Maart in de avonduren te Ermelo de antirevolutionnaire visie op het liberalisme.

(De trouwe bezoekers van de bijeenkomsten van het Centraal Kader zulleu zich herinneren, dat hieraan vooraf gingen de lezingen over het liberalisme van mr J. A. W. Burger, de socialistische visie, en van dr H. G. Kortenhorst, de Rooms-Katholieke visie) ..

Spreker zag een belangrijk verschil tussen het liberalisme van de vorige eeuw en dat van tegenwoordig. Bij het eerste overheerste het rationalisme.

Het liberalisme van tegenwoordig erkent het bestaan van een band tussen levensovertuiging en staatkunde voor de individuele mens.

Er wordt echter van uitgegaan, dat eenheid van staatkundig diepgaande verschillen in levensovertuiging mogelijk is: Het beginsel is grondslag voor de partijvorming.

beginsel bij

staatkundi!~

De antirevolutionnair stelt daar een andere mening tegenover. De reli- gieuse beslissir.g draagt een univer- seel karakter. Het bepaalt hierdoor óók de staatkundige inzichten.

Bij een liberale partij is het staat- kundige beginsel bindingsmiddeL Bij de antirevolutionnair is dit de religie.

De liberale partij wil en moet, door zijn opbouw, neutraal blijven t.o.v.

de godsdienst. Dit leidt tot voor ons onaanvaardbare consequenties, aldus de inleider.

ln de staatkunde wordt uitdrukking gegeven aan de levensovertuiging.

Een antirevolutionnair kan geen on- derscheid maken tussen levensbe- schouwing en staatkunde. Ook een liberale partij wijst het maken van een dergelijk onderscheid af, maar als partij stelt zij de staatkunde primair.

Degeen, die Gods souvereiniteit aan- vaardt, kan het er niet mee eens zijn, dat de staatkunde primair wordt ge- steld.

Na dit algemene deel ging dr Schou- ten nader in op een tweetal punten:

de verantwoordelijkheid der over- heid en de vrijheid.

De overheid: Wat betreft de over- heid zijn de antirevolutionnairen van mening, dat deze geen dienaar mag zijn van: "de helft plus één".

De overheid is dienaar van God.

Alleen aan God is de overheid ver- antwoording schuldig. Speciaal hier- bij legde dr Schouten nogmaals de

nadruk op de overtuiging, dat reli- gie en staatkunde niet te scheiden zijn.

In de liberale staat heeft de overheid geen taak en roeping meer. Dit is echter onaanvaardbaar. De overheid heeft het recht op eigen inzicht.

Een voorbeeld waarbij dit naar voren komt is de lijkverbranding.

De vrijheid: De liberaal vindt, dat elke individu zijn overtuiging mag hebben en mag propageren. Het is onjuist als de overheid hier tegen ingaat. Hetgeen niet in strijd is met de openbare orde en goede zeden moet de overheid toestaan.

Hieruit volgt, om enige voorbeelden te noemen, dat de liberalen waren tegen de Zondagswet en tegen de beperking van de lijkverbranding.

Bij de debatten over deze onderwer- pen in de Tweede Kamer typeerde prof. Oud het liberale vrijheicts be- ginsel.

De antirevolutionnair is het met de liberale opvatting niet eens: De vrij- heid mag niet voor ieder individu apart bepaald worden. We leven im- mers niet alleen met individuen, maar met gemeenschappen!

De liberale opvatting, dat de over- heid alleen hetgeen in strijd is met de openbare orde en goede zeden moet tegengaan, de opvatting dus van een neutrale overheid, is fout.

De consequentie van een neutralè staat is een staat zonder God!

Wel is een geestelijke vrijheid wen- selijk. Hier is geen dwang op zijn

plaats. Die vrijheid dient niet for- meel, maar materieel te zijn.

Op het lijkverbrandingsvraagstuk toegepast betekent dit, dat de over- heid lijkverbranding niet mag ver- bieden. Wel is het volkomen logisch, dat deze overheid verlangt, dat dui- delijk de wil tot lijkverbranding naar voren wordt gebracht.

Overigens, zo merkte dr Schouten nog op, betekent vrijheid niet, dat alles gelijk gesteld moet worden; ge- lijkstellen gebeurt bijna nooit. Vrij- heid betekent dat iets mogelijk ge- maakt moet worden.

In het verkeer wordt links- en rechtsgaan niet gelijk gesteld: het wordt beide mogelijk gemaakt.

In het sociaal-economisch vlak moet de overheid het vrijheidsbeginsel wel eens beperken. Dat blijkt nodig te zijn.

Met het bespreken van beide boven- genoemde punten sloot dr Schouten zijn inleiding.

Een inleiding overigens, die volko- men aan zijn doel beantwoordde: Er is goede critiek geleverd op het libe- ralisme, terwijl anderzijds een in- druk kon worden verkregen van de denkwijze in antirevolutionnaire kring.

Terecht bracht voorzitter Jacobse de dank van het Centraal Kader, na af- loop der inleiding, over aan dr Schouten voor het geven van zijn visie op he liberalisme en voor het feit dat dr Schouten helemaal naar Ermelo hiervoor heeft willen komen.

Het is echter jammer, dat velen zich niet aan de indruk konden onttrek- ken, dat de angst van dr Schouten, aan het begin van het debat geuit, niet ongegrond bleek te zijn.

Tijdens dit debat, waarbij de inlei- der uitvoerig op de vragen en op- merkingen van enkele J.O.V.D.'ers inging, bleek nl. dat men meer "te- gen elkaar" dan "met elkaar" spratt.

Om dit in de toekomst te voorkomen zal een geregelder contact met anti- revolutionnairen nodig zijn.

E. NYPELS

Waar gaat het op het ogenblik in Frankrijk om?

Marianne interesseert ons als kernpunt van de Europese gemeenschap

Waar gaat het op het ogenblik in Frankrijk om?

En wh.arom gaat de belangstelling van de wereld en dus ook onze belang- stelling uit naar Frankrijk?

Het is duidelijk, dat Frankrijk ons nu interesseert als kernpunt van dl!

Europese Gemeenschap.

Om enig inzicht in de toekomst van ons continent te verkrijgen, dienen wij in de eerste plaats een duidelijk beeld te vormen van de mogelijkheden, die het huidige Frankrijk nog biedt.

Om op deze vraag een antwoord te zoeken, lijkt het mij onontbeerlijk, de verwachtingen voor de toekomst te bouwen op onze kennis van de structuur van het heden.

Doch de structuur van het huidige Frankrijk kan voor een deel slechts ver- klaard worden uit het recente verleden.

Op 27 October 1946 kwam de grond- wet tot stand, waarbij de Vierde Republiek in Frankrijk werd opge- richt.

Het lag in de bedoeling deze Vierde Republiek een verbeterde uitgave te laten worden van de Derde Repu- bliek, die na de capitulatie van Sedan op 4 September 1870 in het leven was geroepen.

De vierde Republiek is ontstaan in een machtige verbroederingsdrift na de bevrijding.

De Derde Republiek werd geboren uit angst. Aangst van het volk voor een nieuwe Restauratie. Angst van de royalisten voor het gemene volk!

De eerste Kamer van de Derde Re- publiek rond 1870 telde 650 afge- vaardigden, waarvan 500 conserva- tieve royalisten waren. Hoe krachti- ger taal deze conservatieven ook spraken ter afkeuring van de bloe- dige gruwelen, die in Parijs tijdens de Commune hadden plaats gehad, zij verplaatsten niettemin de Kamer naar Versailles uit angst.

De maning van het volk van Parijs

\s VOOl'tdurend in de ierlachten Je- blt!Wfi v!ln tUt hoae eolleae. In doe conservatieve groep beheerste één grote gedachte het politieke denken, de onverbrekelijke eenheid van troon en altaar. Het oude regiem door de revolutie omvergeworpen diende hersteld te worden, zo rede- neerden zij, om de religieuze belan- gen in Frankrijk beter te dienen.

Deze taal werd in Parijs niet begre- pen. De marmeren gedenkzuil in de Notre Dame, waarop de namen van 24 priesters vermeld zijn, die tijdens de Commune vielen, is daar een her- innering aan.

Maar voor het overgrote deel van het land wist de bevolking van het platteland niet anders, dan dat zij in politieke zaken hun traditionele ad- viseurs, de kasteelheer en de pries- ter, te volgen hadden. Ondanks deze gunstige situatie voor de krachten van het herstel, mislukte nochtans hun aanleg volledig.

De Derde Republiek

De Derde Republiek is integendeel het werk geweest van de numeriek veel zwakkere groepen van republi- keinen en radicalen. Hoe heeft dit handjevol republikeinen in 1870 de strijd kunnen winnen?

In de eerste plaats dank zij de onder- linge verdeeldheid van de monar- chisten, die het voor het herstel op de troon niet eens waren over ver- schillende candidaten·. Maar voorna- melijk ten gevolge van de rampzalige geestelijke verwarring, die in het christelijke kamp heerste inzake de meest eenvoudige vraagstukken in- zake de geestelijke taken en doelstel- lingen van de Kerk en de tijdelijke organisatie van het maatschappelijke leven.

Toen de eenvoudige landbouwbevol- king in eerste aanleg bereid was voor de traditionele candidaten te

stemmen, heeft de republikeinse propaganda al spoedig een gemakke- lijke taak gehad deze eenvoudige mensen erop te wijzen, dat zij door steun te verlenen aan de clericale groepen een nieuwe oorlog zouden kunnen riskeren.

Immers, de Paus was de gevangene van Italië geworden en zou het niet de taak zijn van een christelijk land als Frankrijk om de Paus te bevrij- den? Na een bloedige oorlog en voor- al een smadelijke nederlaag is even- wel geen gedachte onsympathieker, dan die aan een nieuwe oorlog, zelfs wanneer deze ten doel zou hebben de Paus uit zijn gevangenschap te be- vrijden.

De republikeinen slaagden er op deze wijze in de platteland bevolking in Frankrijk los te weken uit de handen van de traditionele machthebbers en konden aldus daarvan de kern ma- ken van de nieuwe Franse republiek.

Plattelandselement

Dit plattelandselement in de repu- bliek van Frankrijk is kenmerkend uebleViln voor de aehele ontwikke~

ling van de Franse politiek tot van- daag toe. Geen enkele staatsman in Frankrijk kan dit grondgegeven van de politieke structuur van het volk miskennen zonder gevaar te lopen daarover te struikelen. Dit is dan ook de historische verklaring van de machtige positie van de bouilleurs de cru, ongetwijfeld het permanent dominerende element van de Franse politiek.

Toen eenmaal de traditionele krach- ten hun basis in het volk verloren hadden, kon de strijd tegen het clericale element, dat helaas domi- neerde, krachtiger en doelbewust worden voortgezet.

Deze strijd mag men zien als een aspect van de worsteling door de eeuwen }).een om grotere politieke zelfstandigheid van steeds bredere bevolkingslag en.

Men wilde geen inmenging van de Kerk in profane aangelegenheden.

De nieuwe krachten wilden afreke- nen met de profeten van het verle- den. En de meeste profeten van dit verleden bevonden zich in de cleri- cale sfeer.

Frankrijk wordt in deze jaren in tweeën gescheurd: het traditionele Frankrijk en het Frankrijk van de onbegrensde vernieuwingen met de stille hoop op een even onbegrensde mate van de perfectioneringsmetho- den van mens en maatschappij.

Deze scheiding was al voorbereid enerzijds door de Syllabus, die een ernstige slag aan het liberale katho- licisme had toegebracht en ander- zijds door de openbare actie van de vrijmetselarij, waartoe bijna alle jonge leiders van de republikeinse partij behoorden.

Deze vrijmetselaars maakten zich ge- leidelijk los van het aanvankelijke spiritualisme, dat deze beweging ge-

kenmerkt had om overtuigde positi- visten te worden met een onbeperkt en onweerstaanbaar vertrouwen in de automatische heilswerking van de wetenschap.

Het geestelijk programma van deze republikeinen bevatte dan ook de volgende punten: hervorming van /--- ^---

Bijgaand publiceren wij het ¹ voornaamste gedeelte van de zeer interessante rede over Frankrijk, gehouden door dr W. J. Schuyt op 5 Febr j.l.

tijdens een vergadering van de Nederlandse Jongeren Raad te Utrecht.

De lezer dient er evenwel rekening mede te houden, dat op het moment, dat dr Schuyt zijn rede uitsprak, Mendès-

1 France nog niet als premier I van Frankrijk was afgetre-

1 den.

"- ^~

het onderwijs in de zin van laïci- sering, verbanning van de geestelijke orden en uiteindelijke scheiding tus- sen Kerk en Staat.

Deze doeleinden zijn vlak voor de eerste wereldoorlog bereikt, doch niet zonder een tragische broeder- strijd tussen de z.g. clericalen en de anti-clericalen. De clericalen werden beschuldigd er naar te streven de privileges van de oude kasten weer in ere te willen herstellen.

De republikeinen werd verweten, dat lij het gelag in de staat onder- mijnden door de onwettigheid, waar- mede de revolutie het oude regiem had afgeschaft te erkennen en bo- vendien geloof te hechten aan mo- dernistische wetenschappelijke denk- beelden, die de hoogmoed van de rede had ingeblazen en niet met het geloof stroken konden.

Het is een geluk voor Frankrijk ge- weest dat in die jaren de Rooms- Katholieke Kerk bestuurd werd door Paus Leo XIII. Deze Paus kende Frankrijk door en door. Hij heeft herhaaldelijk de katholieken van Frankrijk gemaand zich te bewaren voor excessen.

Hij liet niet na een duidelijk onder- scheid te prediken tussen de zorg voor de waarheid en het geestelijk erfgoed van de Kerk en handhaving van een bepaald politiek of sociaal stelsel. Doch ondanks de hardnek-

kige en tegelijkertijd zachtzinnige pogingen van Leo XIII blijft het ge- hele Franse episcopaat en de geeste- lijkheid in zijn geheel monarchis- tisch, zegt Dansette in zijn religieuze

geschiedenis van het hedendaagse Frankrijk.

Niets was de Paus smartelijker dan te zien hoe de katholieken in Fran- krijk, zegt een ander modern schrij- ver, beter luisterden naar de eisen van de tijdelijke belangen, dan be- kommernis toonden om het lot van het christendom zelf.

De ongodsdienstigheid nam hand over hand zo toe door deze politieke verwarring, dat Kardinaal Ferrata kon schrijven: De godsdienst schijnt in de ogen van de massa's een poli- tiek instrument toe, ofwel een mono- polie van de aristocratie, dan wel als het onvervreemdbare leengoed van de voorstanders van het Ancien Régime.

In Februari 1884 geeft Leo XIII zijn

encycliek "Nobilissima gallorum gens" uit. Een eerste poging maat- schappij en kerk te verzoenen in Frankrijk! Een senator, Pressensé, begroet deze encycliek vanwege zijn breed standpunt! Hij wekt daardoor ergernis bij de linker groep.

Het jaar daarop in "Immortale Dei"

brengt Leo XIII de leer van de Kerk in herinnering; dat verdraagzaam- heid gerechtvaardigd kan worden door de omstandigheden, als een af- wachtende houding, als een onvol- maakte modus 'Zivendi, waardoor een groter kwaad vermeden kan worden.

Deze taal liet aan duidelijkheid niets te wensen over, doch de F.ranse cle- rus antwoordt op deze encycliek met een brief, waarin alle bezwaren, die het Franse episcopaat tegen de Fran- se regering had, werden opgesomd.

Paus Leo XIII zocht een bemiddelaar en hij vond deze in Kardinaal Lavi- gerie, bijgenaamd de Afrikaan, een krachtige figuur. In 1892 tijdens de ontvangst van Franse vlooteenheden in Algiers, bracht hij een toast uit, waarin hij zijn aanhankelijkheid aan de nieuwe regeringsvorm, die het be- wijs geleverd heeft, dat zij het land goed kan leiden, betuigde. Deze toast van Algiers wekte hevige beroering in de Franse clericale wereld.

Niettemin tast Paus Leo XIII door en stuurt hij op 16 Februari 1892 zijn bekende encycliek "Au milieu des sollicitudes" waarin hij de Franse katholieken onomwonden uitnodigt zich te verzoenen met het republi- keinse regiem. Deze encycliek is een van de uitzonderlijke gevallen uit de moderne geschiedenis van de Kerk, waarin de Paus zich recht- streeks inlaat met binnenlandse aan- gelegenheden in een bepaald land.

Franse protesten in Rome

Rome wordt overstroomd met Franse protesten en bezoeken. De ene ber:oe- ker na de andere in Rome pleitte voor de verloren zaak van de mo- narchisten. Tot één hunner zou Leo XIII gezegd hebben: "Red in ieder geval Uw godsdienst als gij geen kans hebt gezien Uw monarchie te redden" en tegen de bisschop van Be- sançon zegt Leo XIII: "Sommige ka- tholieken willen de republiek ver- nietigen. Ik ben echter bang, dat als zij zo doorgaan de republiek hen vernietigen zal".

Hoezeer door het clericale kamp de strijd in deze dagen op de spits ge- dreven werd, is uit het voorgaande wel duidelijk.

Doch ook van de andere zijde wer- den de wapens steeds meer gewet.

Bij de aanvankelijke strijd voor een nieuw regeringsstelsel kwam het ge- hele ideologische arsenaal van het positivisme, dat meende, dat de uit- eindelijke maatschappij der mensen pas dan die volmaakte vorm zoo.J krijgen, waarvan men droomde, wanneer de geesten bevrijd zouden zijn van elk religieus bijgeloof.

De techniek maakte in deze jaren snelle vorderingen, waardoor het vertrouwen in de menselijke rede en het menselijk vernuft overmatig werd versterkt.

Dat er in deze strijd tussen levens- bescouwelijke en maatschappelijke richtingen geen ruimte meer over-

bleef voor de organisatie van de nieuwe noden van de tijd, die tmt- stonden in het industriële proleta- riaat, kan niet verbazen. Te meer