Nota Kaders 2015-2018

(1)

Nota Kaders 2015-2018

Valkenswaard investeert in de toekomst,

maar de ruimte is beperkt

(2)

Nota Kaders 2015-2018 2

Inhoud 1 Inleiding... 3

1.1 Valkenswaard investeert in de toekomst, maar de ruimte is beperkt ... 3

1.2 Bezuinigingen afgelopen jaren... 3

1.3 Toekomstvisie... 4

1.4 Aandacht voor de decentralisaties... 4

1.5 Projecten in ontwikkeling ... 5

1.6 Uitgangspunten voor de Nota Kaders 2015 - 2018... 5

2 Toekomstvisie... 6

2.1 Inleiding... 6

2.2 Wonen ... 7

2.3 Werken ... 8

2.4 Vrije tijd ... 10

2.5 Welzijn... 12

2.6 Bestuur en Organisatie... 14

3 Financiële uitgangspunten van de gemeente Valkenswaard ... 15

3.1 Financiële positie... 15

3.2 Financiële bandbreedte... 16

3.3 Ontwikkelingen, autonoom en bestaand beleid ... 17

4 Slot ... 22

Bijlage 1: Kaders/uitgangspunten programmabegroting 2015-2018 ... 23

Bijlage 2: Mogelijke financiële effecten verkenning beleidsontwikkelingen 28 Bijlage 3: Overzicht bezuinigingen... 29

Bijlage 4: Totaalverslag Meebuurt-sessies... 32

Bijlage 5: Totaalrapport Flycatcher... 36

(3)

1 Inleiding

1.1 Valkenswaard investeert in de toekomst, maar de ruimte is beperkt

Inwoners, bedrijven, verenigingen, gemeentebestuur en de ambtelijke organisatie zijn trots op hun gemeente en alles waar het voor staat. Valkenswaard heeft zich door de jaren heen ontwikkeld als een zeer compleet dorp met een prettig leefklimaat en een zeer veelzijdig en grootschalig

voorzieningenaanbod. De gemeente is er veel aan gelegen om Valkenswaard aantrekkelijk te laten zijn en dit ook uit te stralen. Dat lijkt een lastige opgave, aangezien gemeenten in financieel opzicht weinig ruimte gegund wordt.

Toch heeft de gemeente Valkenswaard ondanks financieel zware tijden het voorzieningenaanbod op peil kunnen houden. Bovendien zijn in de afgelopen tijd plannen ontwikkeld om verder te investeren in de kwaliteit van Valkenswaard. Deze majeure projecten, zoals de Europalaan en de businesscase Sport moeten in de komende raadsperiode ten uitvoer komen.

Voor de verdere ontwikkeling van Valkenswaard is de Toekomstvisie in de afgelopen periode verder uitgewerkt in strategische doelen, die een belangrijk richtsnoer vormen voor het maken van

beleidskeuzes voor de toekomst. Het resultaat van het traject waarin onderzoek is verricht op basis van data-analyse en enquêtes en waarin een intensief participatietraject is gehouden wordt in deze Nota Kaders 2015-2018 gepresenteerd.

Tot slot moet hierbij echter de realiteit benadrukt worden van de zeer beperkte financiële mogelijkheden, die zijn toegelicht in de document “Staat van de gemeente”, dat de raad met een begeleidende brief van de burgemeester op 20 maart 2014 heeft ontvangen.

Deze Nota Kaders is geschreven door een demissionair college. Daarom is dit document

“beleidsarm”. Dat wil zeggen dat alleen autonome ontwikkelingen op basis van bestaand beleid worden gepresenteerd, maar geen nieuwe ambities en/of beleidskeuzes. Dat is immers

voorbehouden aan het nieuwe college en de nieuwe raad. Wel willen we u met de uitwerking van de Toekomstvisie een richting meegeven voor het maken van toekomstige keuzes.

1.2 Bezuinigingen afgelopen jaren

In de “Staat van de gemeente” staat uitgebreid omschreven op welke wijze de gemeente de afgelopen jaren invulling heeft gegeven aan de bezuinigingsopgave. Vanaf de begroting 2010 zijn bezuinigingsmaatregelen ingesteld om het tekort als gevolg van een dalende Algemene uitkering op te vangen. Deze maatregelen vallen binnen een zestal categorieën, te weten: Zero based budgetting, Verantwoordelijkheid burger, Efficiënter werken, Samenwerking, Versoberen taken en Verhogen inkomsten. Tot het jaar 2014 is voor grofweg € 7 miljoen aan bezuinigingsmaatregelen ingeboekt.

Het grootste deel van deze bezuinigingen valt binnen de categorie efficiënter werken en Zero Based Budgetting.

Naast de effecten van het regeerakkoord, zijn er ook tal van ambities door de jaren heen in de bandbreedte aan de begroting toegevoegd. Om zowel de daling van de inkomsten als de ambitie zoals opgenomen in de begrotingen 2010 tot en met 2014 te kunnen bekostigen ligt er voor deze

(4)

Nota Kaders 2015-2018 4 jaren nog een extra bezuinigingsopgave van € 1,8 miljoen in 2015 oplopend tot ruim € 2,7 miljoen in 2017 (zie bijlage 3). Ook voor deze bezuinigingsmaatregelen geldt dat het merendeel van deze maatregelen in de categorie efficiënter werken, verantwoordelijkheid burger en samenwerking vallen. Het realiseren van deze bezuinigingen is complexer dan die in de periode daarvoor.

Van versobering van taken of schrappen van activiteiten is nog altijd niet echt sprake.

Dit beeld is zichtbaar in de resultaten van een benchmark van het ministerie van Binnenlandse zaken waaruit blijkt dat Valkenswaard in vergelijking met andere gemeenten van gelijke grootte, veel uitgaven doet om Valkenswaard aantrekkelijk te houden. Met name uitgaven op het gebied van sport, cultuur en onderhoud openbare ruimte vallen daarbij op.

1.3 Toekomstvisie

In het afgelopen jaar heeft een intensief traject plaatsgevonden met participatie-sessies met bewoners, organisaties, verenigingen en bedrijfsleven in het kader van de uitwerking van de Toekomstvisie. Ook is op basis van analyse van data onderzoek gedaan naar trends en ontwikkelingen die relevant zijn voor de Toekomstvisie van Valkenswaard.

Op basis van deze twee sporen is de Toekomstvisie langs de 5 thema’s in de begroting – Wonen, Werken, Welzijn, Vrije Tijd en Bestuur en organisatie – vertaald naar strategische doelen.

De 3 strategische pijlers van beleid zoals die ontleend zijn aan de Toekomstvisie worden op basis van het bovengenoemde traject bevestigd:

• Sociale cohesie (van ons dorp)

• (Inzet op) Innovatie

• Leisure en Pleasure

Op basis van het onderzoek en het participatietraject zijn vervolgens strategische keuzes zichtbaar geworden voor 5 thema's:

• Wonen: korte termijn inzetten op met name huisvesting voor jongeren, middellange termijn op jonge (Brainport)gezinnen en de financiën ook langs die keuzes alloceren

• Werk: inzetten op met name werkgelegenheidsontwikkeling in de vrijetijdsector en de Brainport-industrie

• Vrije tijd: impuls op verblijfsrecreatie en innovatieve leasure

• Welzijn: naast de wettelijke verplichtingen in geval van mogelijkheden voor niet-wettelijke keuzes deze met name maken richting de jongere generaties en samenwerking in A2 op de 3D's

• Bestuur: fundamentele keuze voor overheidsparticipatie in beleid en communicatie

1.4 Aandacht voor de decentralisaties

De drie decentralisaties (3 D's) worden voorbereid in een periode waarin kort voor de daadwerkelijke overdracht van verantwoordelijkheden de aandacht bij gemeenten is gericht op de vorming van een coalitieprogramma voor de komende vier jaar en de start van de nieuwe gemeenteraad.

Ondertussen moeten gemeenten mede onder invloed van de economische crisis bezuinigen om onder andere rijkskortingen, verliezen op de gemeentelijke grondexploitaties en tekortverhogende verschillen in de ontwikkelingen van inkomsten en uitgaven op te vangen. Door hier tijdig op in te spelen, proberen we de financiële positie van de gemeente gezond te houden. Deze opgave wordt echter steeds lastiger. Zeker zonder daarbij aan het voorzieningenniveau van de burger te komen.

(5)

Nota Kaders 2015-2018 5 De eerste financiële implicaties van de 3 D’s zijn bekend. De rijksbijdrage voor de WMO is voor nieuwe taken bepaald op afgerond € 4,7 miljoen. Voor bestaande taken wordt vanuit het Rijk afgerond € 2 miljoen ontvangen. Op dit moment is dat € 3,6 miljoen als decentralisatieuitkering via het Gemeentefonds.

Voor de Jeugdzorg wordt volgens de eerste bekendmakingen van het Rijk afgerond € 3,9 miljoen ontvangen. De eerste verkenningen van de kosten van het huidige beleid komen uit op € 4,6 miljoen, een verschil van € 700.000. Van de financiële effecten van de Participatiewet is nog niets bekend.

Het college hanteert in de Nota Kaders 2014-2017 het uitgangspunt “ beleid volgt geld” voor de 3 D’s. Met eerste bovenstaande verkennende bedragen wordt dit een behoorlijke opgave.

1.5 Projecten in ontwikkeling

De gemeente heeft een groot aantal projecten in voorbereiding en in uitvoering. De zogenaamde majeure projecten worden sinds 1 maart 2014 door projectleiders in een projectenbureau aangestuurd. De overige projecten worden binnen de teams getrokken, waarbij de ambtelijke organisatie steeds meer werkt conform de systematiek van Projectmatig Werken.

De majeure projecten hebben een grote impact op de gemeentelijke organisatie, doordat er veel beslag wordt gelegd op personele en financiële middelen en omdat de bestuurlijke aandacht voor deze projecten groot is. Het overzicht van de majeure projecten heeft u reeds ontvangen bij het aanbieden van de staat van de gemeente.

Het beschikbaar stellen van financiële middelen is een randvoorwaarde om tot uitvoering te komen.

In de staat van de gemeente hebben we aangegeven dat rekening moet worden gehouden met mogelijke kapitaallasten voor ontwikkelingen die nog niet in de meerjarenbegroting zijn opgenomen.

Dat gaat bijvoorbeeld om het Masterplan Centrum, maatregelen in het kader van Bereikbaar

Valkenswaard en de businesscase de Nieuwe Hofnar. Indien de bestuurlijke ambitie aangeeft dat een project waar momenteel geen dekking in voorzien is, wel tot uitvoering dient te komen, leidt dit tot extra uitgaven. Aangezien de bandbreedte geen ruimte biedt voor nieuwe extra ontwikkelingen, betekent dit dat voor desbetreffende projecten extra inkomsten gezocht moeten worden en/of verdere bezuinigingen moeten worden gerealiseerd.

1.6 Uitgangspunten voor de Nota Kaders 2015 - 2018

Deze nota kaders verschijnt in de periode kort na de verkiezingen. Dat betekent dat een nieuwe raadsperiode aanbreekt waarin een nieuwe coalitie en een nieuw college start.

Gebruikelijk is dat een coalitieprogramma daarvoor de basis vormt. De coalitie zal in dat programma haar ambities voor de komende bestuursperiode opnemen. Het past het demissionaire college niet om hierop vooruit te lopen.

Dat betekent dan ook dat deze nota kaders uitgaat van het bestaande beleid en autonome ontwikkelingen. In feite is deze nota kaders dan ook “beleidsarm”. Nieuwe ambities of

ontwikkelingen waarvoor nog geen middelen zijn geraamd in de meerjarenbegroting zijn dan ook niet meegenomen. Deze nota kaders biedt dan ook niet meer dan het vertrekpunt voor het opstellen van de nieuwe meerjarenbegroting voor de nieuwe raadsperiode. Op basis van deze nota kaders moet helder zijn wat de bandbreedte is voor nieuwe ambities of ontwikkelingen.

(6)

2 Toekomstvisie

2.1 Inleiding

In december 2011 heeft de raad de contouren van de Toekomstvisie 2030 vastgesteld. De

toekomstvisie staat aan de basis van ons beleid; het is de denklijn die wij aanhouden als we beleid maken en het toetsingskader wanneer we afwegingen en keuzes maken. De toekomstvisie kent drie pijlers:

• Innovatie

• Sociale Cohesie

• Leisure & Pleasure

Met het vertalen van de drie pijlers naar de vijf thema’s in de begroting, is een eerste stap gezet om sturing te geven in de richting van de toekomstvisie. Om de toekomstvisie te vertalen in concreet beleid, zijn we in april 2013 gestart met het project ter vertaling van de Toekomstvisie Valkenswaard 2030.

We zijn gestart met het in kaart brengen van Valkenswaard anno 2013. Dit is gedaan door gebruik te maken van beschikbare feiten en cijfers van de gemeente uit eerder uitgevoerde onderzoeken.

Tevens hebben we een enquête laten uitvoeren naar de beleving van burgers door een onafhankelijk onderzoeksbureau. Dit bureau heeft alle onderzoeken in het kader van de toekomstvisie

wetenschappelijk getoetst ( zie bijlagen 4 en 5).

Vervolgens zijn we met Valkenswaard in gesprek gegaan. Omdat we een beleid niet vanuit het gemeentehuis achter een bureau bedenken, maar samen met onze bewoners, bedrijven en verenigingen van Valkenswaard. In diverse gespreksrondes zochten wij inwoners, bedrijven en verenigingen op en/of nodigden hen uit om mee te denken over Valkenswaard 2030. We hebben ze uitgenodigd hun toekomstwens te visualiseren (tekenwand,webfilmpjes), we hebben interviews gehouden en ‘mee-buurt-sessies’ en ‘Brabants-kwartierkes’ gehouden. Ook via social media konden inwoners participeren in dit proces.

De resultaten uit het onderzoek Valkenswaard anno 2013, de enquete en het participatietraject hebben we vergeleken met de doelstellingen uit de contourennota Toekomstvisie Valkenswaard 2030. We hebben met andere woorden een vergelijking gemaakt tussen het ‘wat willen wij bereiken’, ‘waar staan we nu’ en wat vindt Valkenswaard hier van.

Er komen een aantal pittige uitdagingen op ons af:

- Hoe bieden wij het hoofd aan de ontgroening en de vergrijzing?

- Hoe borgen wij de sociale cohesie waar we zo trots op zijn, maar die gezien de ontwikkelingen die op ons afkomen zoals de WMO ook echt nodig is?

- Hoe zorgen we ervoor dat Valkenswaard een aantrekkelijk vestigingsklimaat krijgt?

- Hoe houden we het voorzieningenniveau op pijl?

- Deze uitdagingen vragen om een keuze gericht op de toekomst. Welke besluiten zijn nu nodig om ervoor te zorgen dat het niet alleen in 2016 en 2017 maar ook in 2030 nog prettig wonen is in Valkenswaard? Want als we nu niet verder kijken dan is Valkenswaard zoals we dat nu kennen er niet meer in 2030.

Per programma hebben we de kaders en beleidslijn beschreven die nodig is om onze doelstellingen te bereiken. Om er voor zorgen dat wij ook in 2030 nog trots kunnen zijn op ons Valkenswaard dan is samenwerking in de regio, focus op het behouden en aantrekken van jongeren en jonge gezinnen en gebruik maken van de denkkracht van en initiatieven uit onze samenleving (participatie)

noodzakelijk.

(7)

2.2 Wonen

Inwoners waarderen de woonomgeving, de leefbaarheid en veiligheid in Valkenswaard gemiddeld hoger dan in de regio. We hebben een levendig centrum en een breed voorzieningen aanbod (cultuur, winkelen, sport en onderwijs). Kortom: aantrekkelijk wonen in een groene omgeving.

Om dit in de toekomst zo te houden of zelfs te versterken is het noodzakelijk ontgroening tegen te gaan en sterke sociale structuren (sociale cohesie) te houden. Dit vraagt een gedifferentieerd beeld door aanwezigheid van ouderen, gezinnen en jongeren.

Ontgroening meer dan landelijk

Uit het onderzoek Valkenswaard anno 2030 blijkt dat het aantal senioren (65+) toeneemt (vergrijzing) en het aantal jongeren (0-19) afneemt (ontgroening). Onder de demografische druk wordt de som verstaan van het aantal jongeren (groene druk:0-19) en het aantal ouderen (grijze druk: 65-plussers) in verhouding tot de ‘productieve leeftijdsgroep’ van 20-64 jaar. Kort gezegd wordt de verhouding tussen draagkracht en draaglast vastgelegd. De demografische druk op nationaal niveau is in 2013 66.4%, in Valkenswaard ligt dit cijfer nu al op 73.1%. De demografische druk zal voor Valkenswaard oplopen tot 96.4% in 2040 t.o.v. landelijk 90.1%.

Korte termijn strategie gericht op jongeren

Ontgroening beïnvloedt de toekomstige omvang van de beroepsbevolking en sociale structuren negatief. Het leidt ook tot minder draagvlak voor voorzieningen. Dit heeft gevolgen voor het wonen.

Ontgroening willen we tegengaan door jongeren aan ons te binden en door ze aan te trekken.

Primair focussen we op het behouden van jongeren die nu al in Valkenswaard wonen en er graag willen blijven wonen. Daarnaast kan Valkenswaard een interessante woonplaats zijn voor jongeren in de regio die op zoek zijn naar huisvesting. Dan moet er wel voldoende passende huisvesting voor deze doelgroep beschikbaar zijn. Dat is nu niet het geval. Uit onderzoek blijkt dat woningprijzen voor starters (te) hoog zijn en de wachtlijst voor een huurwoning (te) lang. Het gevolg is dat starters noodgedwongen wegtrekken. Een korte termijn strategie gericht op het behouden en aantrekken van jongeren is dan ook een ‘must’.

Middellange termijn strategie gericht op jonge gezinnen

Het is ook van belang dat er voldoende huisvesting beschikbaar is voor jonge gezinnen. Zij zorgen voor kinderen. Deze groep zoekt naar kwalitatief goede huisvesting in ruim opgezette wijken met voldoende speelgelegenheid. Willen wij levendige wijken en sociale cohesie, evenementen,

verenigingsleven en binding in de wijken behouden waar wij zo trots op zijn, dan is een strategie op middellange termijn gericht op jonge gezinnen een ‘must’. Die kansen liggen er ook in de context van Brainport.

Dilemma

De groep 65+ ers neemt in Valkenswaard snel in omvang toe, blijven in toenemende mate in hun eigen woonomgeving wonen en ontvangen zorg aan huis. Dit maakt het nodig om wonen en zorg voor deze groep in de toekomst te faciliteren. Dat betekent wel zorgen voor adequate huisvesting voor senioren en ouderen, maar niet investeren met als doel senioren en ouderen naar

Valkenswaard te trekken.

Het is zinvol om bij de begrotingsopzet de verdeling van de in te zetten middelen per doelgroep inzichtelijk te maken.

(8)

2.3 Werken

Een gezonde economie brengt een bloeiende welvaart met zich mee. Daarom is de ontwikkeling van de lokale economie in Valkenswaard erg belangrijk. In 2030 heeft de gemeente Valkenswaard een lage werkloosheid en een goed vestigingsklimaat voor bedrijven. Een goed vestigingsklimaat is noodzakelijk om bedrijven ervoor te laten kiezen zich in Valkenswaard te vestigen. Dit geldt niet enkel voor startende, maar ook voor bestaande en groeiende bedrijven.

Van woon- naar werkgemeente

Lage werkloosheid vraagt om voldoende werkgelegenheid. Valkenswaard kende in januari 2013 een werkloosheidspercentage van 7,7%. Dit wijkt nauwelijks af van het nationale gemiddelde. Wel zijn er in de gemeente Valkenswaard gemiddeld meer mensen met een WW uitkering: 28% in Valkenswaard tegenover 24% op nationaal niveau. Dit betekent dat we te maken hebben met structurele

werkloosheid. Het betreft vooral mensen boven de 45 jaar.

Werkgelegenheid impuls geven

De gemeente Valkenswaard is meer een woon- dan een werkgemeente. De functiemenging index (FMI) weerspiegelt de verhouding tussen banen en woningen en varieert tussen 0 (alleen wonen) en 100 (alleen werken). Bij een waarde van 50 zijn er evenveel woningen als banen. In de gemeente Valkenswaard bedraagt de functiemenging index 46,0. Daarmee zijn we meer een woon- dan

werkgemeente. Ter vergelijking: in gemeenten met eenzelfde grootte is de FMI gemiddeld 48,3 en in Noord-Brabant gemiddeld 53,9. Wel nam sinds 2001 het aantal vestigingen van bedrijven in de gemeente Valkenswaard toe met 38%.

Voor een belangrijk deel zijn bedrijven en de daarmee samenhangende werkgelegenheid gevestigd op bedrijventerreinen. Voor het behoud van werkgelegenheid in Valkenswaard, is het daarom van belang om ook in de toekomst over kwalitatief goede bedrijventerreinen te beschikken. Een van de randvoorwaarden voor aantrekkelijke bedrijventerreinen is bijvoorbeeld een goede bereikbaarheid.

We willen als gemeente de werkgelegenheid een impuls te geven. Meer werkende mensen hebben meer te besteden en geven ook meer uit. Dit komt de totale welvaart ten goede. We willen ook zorgen dat we juist werkgelegenheid creëren voor onze eigen inwoners.

Het opleidingsniveau in Valkenswaard is relatief laag ten opzichte van andere gemeenten met dezelfde grootte, maar ook vergeleken met Noord-Brabant en Nederland. In 2012 was 72% van de beroepsbevolking laag- of middelbaar opgeleid, op nationaal niveau was dit 67%. Waarschijnlijk als gevolg hiervan is het gemiddeld besteedbaar inkomen van huishoudens in de gemeente

Valkenswaard ook lager dan het gemiddelde in omliggende gemeenten, op Eindhoven na.

In Valkenswaard wordt het grootste deel van de arbeidsplaatsen (28%) in 2014 vervuld in de groot- en detailhandel. Deze is zelfs het grootst van de regio. Dit kan worden verklaard door het feit dat het bedrijf MCB Nederland is gevestigd in de gemeente Valkenswaard. De tweede plek qua aantal arbeidsplaatsen is te vinden in de industrie (14%).

Inzetten op twee sporen

Om de werkgelegenheid een impuls te geven, zetten wij in op twee sporen: Vrijetijdssector en Industrie.

Vrijetijdssector

Ten eerste focussen we ons op de vrijetijdssector: horeca- en recreatieondernemingen, maar ook hotels en ondernemingen die diverse mogelijkheden tot actieve dagrecreatie aanbieden.

Deze sector biedt bij uitstek kansen om werkgelegenheid te verschaffen voor de lokale

beroepsbevolking. De vrijetijdssector heeft namelijk relatief arbeidsintensieve werkprocessen en

(9)

Nota Kaders 2015-2018 9 biedt werk aan relatief laaggeschoold personeel.

Deze sector biedt bovendien veel ontwikkelingsmogelijkheden in de zin van het stimuleren en aantrekken van nieuwe ondernemers. Bij het thema vrije tijd gaan we verder in op het potentieel van deze sector. Zeker wanneer we deze oppakken in de Brainport regio.

Bovendien biedt deze sector veel kansen voor jongeren, een groep die onze speciale aandacht verdient door onze toenemende vergrijzing. In de zin van werkgelegenheid, maar niet in de laatste plaats door het effect wat behaald kan worden met meer aantrekkelijke en meer diverse

recreatiemogelijkheden.

Industrie

Het tweede spoor is de industrie. We willen meer gebruik gaan maken van onze ligging in de Brainport regio en onze uitstekende uitvalsbasis ten opzichte Eindhoven Zuid. Deze regio heeft ons namelijk economisch potentieel te bieden. De lokale economie en arbeidsmarkt worden in grote mate beïnvloed door bovenlokale ontwikkelingen. Daarom is het van wezenlijk belang om in onze Brainportregio samen te werken. Het succes van de Brainport regio bepaalt voor een belangrijk deel het economisch klimaat in Valkenswaard.

Brainport biedt in het bijzonder kansen voor de industriële toeleveranciers die in Valkenswaard gevestigd zijn. Door in de samenwerking met Brainport te investeren creëren we bovendien werkgelegenheid voor hoger opgeleiden. Hiermee zorgen we er voor dat we niet enkel werkgelegenheid hebben in de lagere sectoren. Zo kunnen we ook een aantrekkelijkere

woongemeente worden voor een van de doelgroepen waar we ons in ons woningbeleid op richten:

de hoogopgeleide jongere. Het beter laten aansluiten van de vraag en aanbod van technisch geschoold personeel is daarbij een belangrijk vraagstuk voor Valkenswaard en de gehele Brainport regio.

(10)

2.4 Vrije tijd

In 2030 heeft Valkenswaard een centrale positie op het gebied van recreatie en vrije tijd. We hebben een veelzijdig aanbod aan dag- en verblijfsrecreatie en koesteren onze groene omgeving. Hierdoor trekken we bezoekers vanuit de regio aan. Valkenswaard is het startpunt voor bezoekers vanuit het Brainport gebied.

Centrumfunctie heroveren

We willen onze centrumfunctie op het gebied van vrije tijd dus heroveren en over een veelzijdig aanbod van zowel dag- als verblijfsrecreatie beschikken. In onze huidige situatie moeten we het nog vrijwel volledig hebben van de inkomsten uit dagrecreatie. Dit zorgt nu voor 90% van de inkomsten tegenover 10% van inkomsten uit verblijfsrecreatie.

Ruim 2 miljoen bezoekers

In 2010 trok Valkenswaard in totaal 2.116.000 bezoekers. We staan op de zesde plaats in de regio.

Met name Eindhoven, Helmond en Bergeijk trekken op jaarbasis een aanzienlijk groter aantal bezoekers. Het grootste deel van de bezoekers komt naar Valkenswaard met buitenrecreatie als hoofddoel (40%), gevolgd door horeca/uitgaan (36%).

Horeca/uitgaan zorgde in 2010 sowieso voor veel inkomsten ook wanneer we dit vergelijken met de regio. Alleen Eindhoven en Helmond hadden meer inkomsten op dit gebied. Waarschijnlijk is dit te verklaren door de stappende jongeren op vrijdag- en zaterdagavond. De totale inkomsten door horeca bedroegen in 2010 47% van het totaal.

Dit zijn echter wel de cijfers van vier jaar geleden, meer recente cijfers zijn niet beschikbaar. Gezien de economische recessie kan er dus sprake zijn van een enigszins aangepast beeld. We hebben te maken met veel leegstand in het centrum. Maar liefst 18% van alle panden stond in 2012 leeg. Uit onderzoek kwam ook naar voren dat horecaondernemers de bezoekersaantallen zien teruglopen, het huidige aanbod niet divers genoeg vinden en van mening zijn dat er een kwaliteitsimpuls nodig is.

Centrumfunctie

Inmiddels zullen deze cijfers dus een ander beeld laten zien. Om in 2030 de centrumfunctie te hebben die we beogen, is er dus een impuls nodig voor zowel dag- als verblijfsrecreatie. Deze combinatie kan elkaar bovendien versterken. Wanneer er meer mensen overnachten in Valkenswaard heeft dit een positief effect op de uitgaven op het gebied van dagrecreatie.

Het sluit aan bij onze ambities op de andere thema’s dat wij ons qua type recreatieve voorzieningen voor dag- en verblijfsrecreatie primair willen richten op jongeren en jonge gezinnen. Als gemeente hebben we slechts in beperkte mate invloed op de doelgroepen die de huidige ondernemers kiezen.

We kunnen hen echter wel intensief bij de visievorming (blijven) betrekken zodat we hierover een gezamenlijk beeld tot stand kunnen brengen.

Consequentie niets doen

Tegelijkertijd is duidelijk dat als we niets doen onze doelgroepen van de toekomst alleenstaanden en ouderen zullen zijn. Idealiter worden in het vrijetijdsaanbod de wensen en behoeften van de

verschillende groepen met elkaar verenigd. Op dit moment wordt er nog niet expliciet rekening gehouden met jongeren. Willen we deze doelgroep aantrekken dan zullen we ons daar ook op moeten richten.

Onze focus op jongeren en jonge gezinnen sluit ook aan bij de vele jonge gezinnen die de provincie Noord-Brabant opzoeken om te recreëren. Dit betekent uiteraard niet dat er voor andere

doelgroepen niets te doen is.

De mooie groene omgeving van Valkenswaard (ruim 880 hectare natuur en bos in ons bezit en prachtige beekdalen w.o. die van De Dommel) biedt uitermate veel potentieel dat tot dusver niet

(11)

Nota Kaders 2015-2018 11 volledig benut wordt. De natuurgebieden om ons heen (De Groote Heide) beslaan een enorm gebied en bieden geweldige mogelijkheden om o.a. te wandelen en te fietsen.

Samenwerking De Groote Heide

Om het potentieel van onze (groene) omgeving wel beter tot zijn recht te laten komen, zoeken we meer nog dan nu de samenwerking op. Samenwerking met innovatieve ondernemers, andere gemeenten, VVV’s, maar kijken we ook over de grenzen heen. De vijf Belgisch-Nederlandse gemeenten waaronder Valkenswaard werken samen om De Groote Heide uit te bouwen tot een bijzondere regio. Een goed voorbeeld van samenwerking. We willen dat er door kruisbestuiving innovatieve ideeën tot stand komen, die aansluiten bij onze ambities om de proeftuin voor Brainport te zijn.

(12)

2.5 Welzijn

In 2030 is onze huidige voorzieningenniveau gehandhaafd en waar mogelijk uitgebreid. We hebben aantrekkelijke multifunctionele sportvoorzieningen. Samenwerking tussen verenigingen stimuleren we en we borgen dat er keuzevrijheid en maatwerk blijft voor de toenemende zorgvraag.

Transities in de zorg: grote uitdaging

2015 is een spannend en belangrijk jaar door de transities (decentralisaties) in het sociale domein.

De transitie jeugdzorg is wellicht het meest ingrijpend. De gemeente krijgt meer

verantwoordelijkheid op het gebied van de zorg voor haar inwoners, maar krijgt tegelijkertijd minder geld van het Rijk.

Het is een plicht om, ondanks de bezuinigingen, te zorgen dat iedereen de zorg krijgt die hij of zij nodig heeft. We vragen ook meer van de eigen kracht van onze inwoners en hun netwerk. Ook de transitie AWBZ (overhevelen deel taken naar Wmo) en de invoering van de Participatiewet gaan gepaard met bezuinigingen vanuit het Rijk. Het is onze verantwoordelijkheid te zorgen voor de zwaksten in onze samenleving zodat zij hier niet de dupe van worden.

Verbinden en netwerksamenleving

Om het hoofd te kunnen bieden aan deze ontwikkelingen en om onze nieuwe taken goed uit te kunnen voeren, zoeken we verbindingen. Enerzijds de verbinding tussen de verschillende transities, maar ook met de wereld om ons heen. Een minstens zo belangrijke conclusie die we moeten trekken is dat er meer verantwoordelijkheid komt te liggen bij inwoners zelf. Inwoners vragen wij meer van hun eigen kracht gebruik te maken (inclusief het netwerk van familie, vrienden en vrijwilligers). Vast staat dat het traditionele model van aanbodgerichte zorg, niet langer houdbaar is. Zowel omdat het niet betaalbaar is, maar ook omdat mensen zelf meer de regie willen hebben. Bij de invoering van de nieuwe Wmo hebben we dit al in gang gezet. De gemeente krijgt een meer faciliterende en

ondersteunende rol.

Centraal uitgangspunt bij de uitvoering van de decentralisaties is dat er vanuit de gemeente steeds zoeken naar een vorm waarin enerzijds de ruimte is om zelf als gemeente keuzes te maken over de optimale uitvoeringsschaal voor de burger, en anderzijds de mogelijkheid -om daar waar nodig- efficiency en effectiviteitvoordelen te behalen.

Voorzieningen ouderen op peil houden en voor jongeren verbeteren

Inmiddels is het beeld van onze vergrijzende gemeente duidelijk geschetst, inclusief de ambitie om meer jongeren aan Valkenswaard te binden. Wat betreft het thema Welzijn willen we op het moment dat we een keuze hebben die buiten onze wettelijke verplichtingen valt, daarom de komende jaren zoveel mogelijk kiezen voor onze jonge generatie.

Het voorzieningenniveau voor ouderen willen we op peil houden, de kwaliteit en de beschikbaarheid van voorzieningen voor de jonge generatie willen we verbeteren. Overigens kan wel de aard van de voorziening veranderen: de transities vragen om een verschuiving van primair individuele

ondersteuning naar collectieve. Dit zal ook tot uiting moeten komen in het aanbod van voorzieningen.

De gemeente speelt een rol in het faciliteren van zelfredzaamheid. Zeker gezien het feit dat 40% van onze inwoners aangeeft geen mantelzorger te willen zijn. Nu is mantelzorg een breed begrip.

Onduidelijk is in hoeverre inwoners hier hetzelfde beeld van hebben. Het beste kunnen we aansluiting zoeken op het niveau van de eigen straat. Uit onderzoek van Flycatcher bleek dat de betrokkenheid van bewoners op dit niveau het hoogst is.

(13)

Nota Kaders 2015-2018 13 Bovendien zal de gemeente meer gaan samenwerken waar dat kan om de gevolgen van de transities zo veel mogelijk op te vangen en de uitdagingen gezamenlijk op te pakken.

In 2015 geven we concreet vorm aan de wijze van uitvoering van de nieuwe Wmo, de Jeugdwet en de Participatiewet. Daarnaast moeten we een weg vinden in het aanbod van sportaccommodaties.

Het huidige aanbod van de vele verenigingen sluit niet langer aan bij de vergrijzing, de krimp waar we mee te maken hebben en de steeds individueler wordende samenleving. Mensen hebben steeds minder de behoefte om zich te binden en ledenaantallen lopen terug. Verenigingen kunnen steeds moeilijker het hoofd boven water houden. De vraag is of het de taak van de gemeente is om deze te blijven ondersteunen, of dat ook verenigingen meer eigen verantwoordelijkheden krijgen en

bijvoorbeeld de samenwerking op moeten zoeken. Ook hier zal een keuze in moeten worden gemaakt.

(14)

2.6 Bestuur en Organisatie

In 2030 is er nog steeds een gemeentebestuur met een raad, een burgemeester en wethouders. Het uitgangspunt voor het realiseren van de gewenste koers voor Valkenswaard in 2030 is dat de integrale beleids- en uitvoeringsopgave zoveel mogelijk gerealiseerd wordt in samenhang met de inwoners en samenwerkingspartners binnen Valkenswaard.

Inwoners van Valkenswaard vinden het namelijk belangrijk om mee te denken. Dat blijkt uit de resultaten van de Grote Toekomstvisie Enquete. 97% van onze inwoners wil graag betrokken worden bij de totstandkoming van beleid. Daarom is het uitgangspunt dat we inwoners en

samenwerkingspartners zo veel mogelijk betrekken bij onze opgaven.

Communicatie in het hart van het beleid. Participatie is dan ook een vanzelfsprekendheid waarbij wel over en weer de verwachtingen helder moeten zijn (gedeeld beeld).De gemeente is kaderstellend en voorwaardenscheppend en heeft een stimulerende en activerende rol.

Het realiseren van de beleidsopgave wordt echter steeds lastiger op de schaal van Valkenswaard.

Vraagstukken worden complexer en er zijn steeds minder middelen beschikbaar. Om er voor te zorgen dat wij in 2030 nog steeds een eigen gemeentebestuur hebben zijn thematische

schaalvergroting, samenwerking en strategische allianties zijn logische ontwikkelingen.

Een visie op samenwerking geeft helderheid bij vragen als ‘ waarom werken wij samen’, ‘ met welk doel’, ‘ met wie werken wij samen’, ‘ hebben wij dan nog wel invloed’, ‘ wat betekent dit voor de rol van de raad’? Het is daarom zinvol een visie op samenwerking op te stellen.

(15)

3 Financiële uitgangspunten van de gemeente Valkenswaard

Gemeenten zijn voor hun inkomsten in grote mate afhankelijk van de rijksoverheid. Hun grootste bronnen van inkomsten zijn de algemene uitkering uit het gemeentefonds en specifieke uitkeringen van departementen die geoormerkt zijn voor bepaalde beleidsterreinen. De overige inkomsten betreffen rente en dividenden, inkomsten uit grondexploitatie, gemeentelijke heffingen en belastingen, etc. . In het verdere verloop van dit hoofdstuk wordt aandacht besteed aan het regeerakkoord dat zowel rechtsreeks als indirect impact zal hebben op de inkomsten die onze gemeente heeft.

Voor we daaraan toekomen wordt eerst de financiële positie van onze gemeente toegelicht. Daarbij wordt ingegaan op de vermogenspositie van onze gemeente en de wijze waarop wij omgaan met reserves en de impact die dat kan hebben op de wijze waarop wij omgaan met potentiële risico’s.

Om te kunnen bepalen welke ruimte de gemeente heeft om ambities en ontwikkelingen een plek te geven in de begroting, werken we met de financiële bandbreedte die aangeeft wat meerjarig de ruimte of het tekort in onze begroting zal zijn. Voor een goed beeld van waaruit we ‘vertrekken’ is ons huidige financieel meerjarenperspectief van de Programmabegroting 2014-2017 geactualiseerd om zo een juist beeld te krijgen van de financiële bandbreedte.

3.1 Financiële positie

De Algemene Reserve is in de afgelopen periode voor verschillende doelen aangewend. Zo werden onttrekkingen gedaan voor eenmalige uitgaven voor ontwikkeling van nieuw beleid met inzet van tijdelijke capaciteit. Bijvoorbeeld voor het actualiseren van bestemmingsplannen of de overdracht van woonwagens. Maar ook voor de investering in de modernisering van de bedrijfsvoering van het team Beheer Openbare Ruimte. Daarnaast werd de Algemene reserve ingezet voor het treffen van voorzieningen voor het afdekken van tekorten op de grondexploitaties. Tot slot zijn in de toekomst onttrekkingen voorzien voor een aantal majeure projecten. Bijvoorbeeld in het kader van bereikbaar Valkenswaard (Europalaan, N69) en de revitalisering van het centrum. Ook is een belangrijke

onttrekking voorzien voor het versneld afschrijven van investeringen voor maatschappelijk nut.

Hiermee kan de meerjarenbegroting sluitend worden gemaakt.

De stand van de Algemene Reserve bedroeg aan het begin van de afgelopen collegeperiode (per 31- 12-2009): €12.527.000. Aan het eind van deze collegeperiode bedraagt de Algemene Reserve (per 31-12-2013): € 11.898.000. Hoewel de omvang van de Algemene Reserve in deze periode nagenoeg stabiel is gebleven, zetten de geplande onttrekkingen in de toekomst de Algemene Reserve onder druk. Bovendien moet rekening worden gehouden met mogelijke verdere risico’s vanuit met name de grondexploitaties.

(16)

Ontwikkeling Algemene reserve (* 1.000)

€ -

€ 2.000

€ 4.000

€ 6.000

€ 8.000

€ 10.000

€ 12.000

€ 14.000

€ 16.000

€ 18.000

Ultimo 2009

Ultimo 2010

Ultimo 2011

Ultimo 2012

Ultimo 2013

verwachte stand ultimo 2014

Stand Algemene reserve

In de komende jaren zal bij ongewijzigd beleid de Algemene reserve dalen tot net boven de minimale norm (€ 3,3 miljoen) zoals die is opgenomen in de Nota reserves en voorzieningen. Dat is de reden waarom het college de raad op 4 december 2013 heeft aangegeven om de uitgaven ten laste van de Algemene Reserve “on hold” te zetten. Dat betekent dat het college alleen onttrekkingen ten laste van de Algemene Reserve zal voorstellen als die noodzakelijk zijn voor het afdekken van risico’s.

3.2 Financiële bandbreedte

Uitgangspunt voor de financiële bandbreedte 2015-2018 vormt de Programmabegroting 2014-2017, inclusief amendementen, zoals vastgesteld in de raadsvergadering van 7 november 2013. In de termijn, die verstreken is, na het op- en vaststellen van de begroting, zijn diverse externe en interne factoren van invloed geweest op het toen vastgestelde meerjarenperspectief. Hiermee rekening houdend resulteert het onderstaande overzicht.

2014 2015 2016 2017

Financiële bandbreedte 2014-2017 (collegebesluit 3 september 2013) 414.000 17.000 27.000 4.000

Mutaties als gevolg van amendementen:

" Correctie verhoging OZB € 180.000" -180.000

" Storting in egalisatiereserve WMO" -140.000

" Toekomstbestendige tennisaccommodatie Den Dries" -10.000 -10.000 -10.000

" Kapitaallasten kunstgrasveld VV De Valk" -25.000 -25.000 -25.000

Totaal amendementen -320.000 -35.000 -35.000 -35.000

Financiële bandbreedte 2014-2017 (na amendementen) 94.000 -18.000 -8.000 -31.000

Netto effect septembercirculaire 2013 563.000 90.000 -85.000 -108.000

Inschatting effect herfstakkoord 2013 -150.000 225.000 250.000 300.000

Financiële bandbreedte 2014-2017 (na septembercirculaire en herfstakkoord)

507.000 297.000 157.000 161.000

(17)

3.3 Ontwikkelingen, autonoom en bestaand beleid

Zoals in de inleiding is aangegeven presenteren we u alleen de ontwikkelingen op basis van het bestaande beleid. Het gaat dan om ontwikkelingen die voortkomen uit wettelijke verplichtingen, autonome ontwikkelingen of besluitvorming van de raad na het vaststellen van de begroting 2014.

Ook gaat het om ontwikkelingen die te maken hebben met de noodzaak om de Algemene Reserve te

“ontlasten” zoals we de raad ook al in de raadsbrief van 4 december 2013 hebben geïnformeerd.

Ontwikkelingen zoals bijvoorbeeld te verwachten investeringen voor het Masterplan Centrum, eventuele verdere investeringen ten behoeve van het mobiliteitsplan/N69 en de business de Hofnar zijn hierin niet meegenomen, omdat daar nog beleidskeuzes mogelijk zijn. In bijlage 3 is in beeld gebracht wat de financiële effecten zijn van een aantal bekende beleidsontwikkelingen.

2015 2016 2017 2018

Bandbreedte begroting 2014-2017 297.000 157.000 161.000 161.000

Autonome ontwikkelingen - bestaand beleid:

Beleidsmedewerker Riool en stedelijkwater (vGRP en BRP) -68.000 -68.000

Beleidsmedewerker Riool en stedelijkwater (dekking vGRP) 68.000 68.000

Loonsomstijging -225.000 -225.000 -225.000 -225.000

Extra kosten GRA2 (structureel) -133.000 -133.000 -133.000 -133.000

Extra kosten GRA2 (incidenteel) -102.000

Reisdocumenten 68.700 96.300 93.900 51.200

Rijbewijzen -52.200 -26.300 19.800 14.000

Verkiezingen -20.000 -20.000

Investeringen Europese Kaderrichtlijn water -27.000 -27.000 -75.000 -75.000

Investeringen Europese Kaderrichtlijn water dekking vGRP 27.000 27.000 75.000 75.000 Financiële consequenties verzelfstandiging weekmarkt -61.000 -61.000 -61.000 -61.000

Ontwikkeling vanuit begroting GGD -5.000 -5.000 -5.000 -5.000

Correctie taakstelling besparing CMD/Hofnargebruikers -150.000 -150.000 -150.000 -150.000 Verhoging bijdrage Veiligheidsregio op basis van concept-begroting

VRBZO -218.000 -218.000 -218.000 -218.000

Effect groot onderhoud gemeentefonds 45.000 45.000 45.000 45.000

Vrijwilligerswerk 20.000 20.000

Lasten invordering 20.000 20.000 20.000 20.000

Besparing communicatie 12.000 12.000 12.000 12.000

Budget nationale ombudsman 15.000 15.000 15.000 15.000

Vrijval exploitatielasten "pensioen oud-wethouders" 160.000 160.000 160.000 160.000

OZB in relatie tot afvalstoffenheffing 600.000 600.000

Latere realisatie businesscase Sport 500.000 500.000

Hogere kapitaallasten kunstgrasveld VV De Valk -4.000 -4.000 -4.000 -4.000

Totaal autonome ontwikkelingen -129.500 46.000 169.700 101.200

Nieuw saldo bandbreedte na autonome ontwikkelingen 167.500 203.000 330.700 262.200

(18)

Toelichting ontwikkelingen bestaand beleid

Beleidscapaciteit riolering en stedelijk water De gemeente Valkenswaard heeft tijdelijk extra capaciteit nodig voor de beleidstaken voor het werkveld van de Riolering en het Stedelijk Water (RSW). Tot nu toe was daarvoor beperkte capaciteit beschikbaar. De werkzaamheden op het terrein van RSW betreffen onder meer het opstellen van het Waterplan en de zorg rondom het VGRP (Verbreed Gemeentelijke Riolerings Plan) en het BRP(Breed Riolerings Plan). Deze werkzaamheden zullen een capaciteit vragen van 1 fte op Hbo-niveau. De werkzaamheden vloeien voort uit de wettelijke gemeentelijke verplichting voor de zorg van het (afval)water. De kosten van deze medewerker kunnen volledig ten laste worden gebracht van het gemeentelijke Rioolrecht. Loonsomstijging Jaarlijks stijgen de loonkosten door de cao en veranderende periodieken. Rekening dient te worden gehouden met een stijging van 1,75%. Betreft een wettelijke verplichting. Begroting Gemeenschappelijke Regeling A2-samenwerking Op basis van de concept-begroting 2015 e.v. worden extra lasten geraamd die voor een deel structureel en voor een deel incidenteel zijn. De stijging heeft te maken met uitgaven voor extra capaciteit voor het team Werk&Inkomen, huisvesting en staf. Reisdocumenten Met ingang van 9 maart 2014 worden reisdocumenten afgegeven met een geldigheidstermijn van 10 jaar i.p.v. 5 jaar. De leeftijdscategorie identiteitskaarten voor jeugd is gewijzigd van t/m 13 naar t/m 17 jaar. Aan de hand van het aantal verstrekte documenten in de afgelopen jaren wordt in de komende jaren het volgend aantal aanvragen verwacht: (de grote verschillen in aantal te verstrekken documenten per jaar zijn veroorzaakt door wetswijzigingen) Jaar Paspoorten Identiteitskaarten + Jeugd t/m 17 2014 3293 2030 364

2015 2976 2505 947

2016 2876 2470 2307

2017 3832 3180 257

2018 3127 2164 335

Deze ontwikkeling levert voor de komende jaren een voordeel op in de begroting vanwege extra inkomsten.

(19)

Rijbewijzen

De vermissingleges voor rijbewijzen zijn komen te vervallen. (2013: 22 vermissingen)

Aan de hand van het aantal verstrekte documenten in de afgelopen jaren wordt de komende jaren het volgend aantal verstrekkingen verwacht: (de grote verschillen in aantal te verstrekken

documenten per jaar zijn veroorzaakt door wetswijzigingen) 2014 1900

2015 1800 2016 2700 2017 4300 2018 4100 Verkiezingen

Jaarlijks wordt € 26.500,-- begroot voor de verkiezingen. De kosten voor de organisatie van een verkiezing bedragen + € 26.000,-- vermeerderd met externe inhuur voor de organisatie van de verkiezingen. I.p.v. duurdere structurele formatie wordt tbv organisatie verkiezingen extern ingehuurd (flexibele schil). Voor de jaren 2015 (Provinciale Staten, Dorpsraad en

Waterschapsverkiezingen) en 2018 (Gemeenteraad) is incidenteel extra budget nodig.

Europese Kader Richtlijn Water

Op dit moment voldoet de gemeente als waterbeheerder van de beken in Valkenswaard niet aan de Europese kader Richtlijn Water (KRW). Deze richtlijn is bedoeld om te zorgen dat de kwaliteit van grond- en oppervlaktewater in Europa uiterlijk 2027 op een goed niveau is. Het waterschap de Dommel en een aantal gemeenten vormen samen in het Waterportaal Zuid Oost Brabant.

Het Waterportaal richt zich met name op: gezamenlijk onderzoek, daaruit vloeiende maatregelen en maatregelen nodig voor het opvangen van pieklozingen bij regenweer in het gemengde rioolstelsel. De kosten worden verdeeld tussen waterschap en gemeenten op basis van het aantal inwoners.

De kosten van de investeringen op korte termijn (2015-2016) in ieder geval noodzakelijk. De kosten voor de langere termijn (2017-2021) zijn afhankelijk van de bereikte resultaten van de maatregelen op de korte termijn. De kosten voor deze maatregelen worden gedekt binnen het (verbreed) gemeentelijk rioleringsplan (vGRP), waarbij rekening wordt gehouden met de maximale kosten. Het vGRP zal mede om deze kosten te verwerken dit jaar worden geactualiseerd.

Verzelfstandiging weekmarkt

De verzelfstandiging van de weekmarkt heeft voor de meerjarenbegroting een nadelig effect gehad.

Dit nadelig effect bedraagt jaarlijks € 61.000 en bestaat voor een deel uit een niet gerealiseerde taakstelling van € 27.000. Zoals door de raad is besloten wordt dit nadelig effect/tekort in de integrale afweging bij de nota kaders meegenomen.

Begroting GGD

Op basis van de conceptbegroting van de gemeenschappelijke regeling GGD wordt verwacht dat de gemeentelijke bijdrage in 2015 € 5.000 hoger uitvalt.

Taakstelling besparing CMD/Hofnargebruikers

In de meerjarenbegroting 2014-2017 is behalve de bezuiniging van de businesscase de Hofnar van

€ 380.000 tevens een besparing opgenomen die te maken heeft het toekomstbestendig maken van de accommodaties van de Hofnar bij CMD en Hofnargebruikers. Het betreft een eerder aangenomen besparing van € 150.000.

(20)

Nota Kaders 2015-2018 20 In het raadvoorstel businesscase de Hofnar, zoals die in de raad van 25 april 2013 is behandeld, is te lezen dat deze besparing van € 150.000 onderdeel uit maakt van de totale besparing € 380.000.

Deze omissie wordt middels dit voorstel gecorrigeerd.

Begroting Veiligheidsregio Brabant Zuid Oost

In de ontwerpbegroting 2015 is met betrekking tot de financiering door de deelnemende gemeenten de verdeelsleutel aangepast. De huidige bijdrage is gebaseerd op historische kosten en budgetten.

De toekomstige bijdrage zoals nu is opgenomen in de conceptbegroting 2015 VRBZO is gebaseerd op de verdeelsleutel zoals gehanteerd in het gemeentefonds voor het onderdeel Brandweerzorg op de hoofdfunctie Openbare Orde en Veiligheid. Deze aanpassing zal voor de gemeente Valkenswaard nadelig uitpakken. De gemeentelijke bijdrage aan de Veiligheidsregio zal dan met € 218.000 gaan toenemen.

Effect groot onderhoud gemeentefonds

Het ministerie van Binnenlandse zaken heeft de verdeelsystematiek van de Algemene uitkering herzien, onder de noemer groot onderhoud. Aanleiding voor deze aanpassing is de constatering dat de verdeling van middelen niet meer aansloot op de kosten van gemeenten. De voorlopige

herverdeling is bekend. Voor gemeenten leidt dat tot soms aanzienlijke voordelige of nadelige effecten (oplopend tot € 50 per inwoner). Voor Valkenswaard geeft de voorlopige herverdeling een klein positief effect aan van € 45.000.

Budget Vrijwilligerswerk

Het budget voor vrijwilligers is de afgelopen jaren structureel onbenut geweest. Voorgesteld wordt om dit budget tot 2017 met € 20.000 te verlagen. Vanaf 2017 is in de meerjarenbegroting 2014-2017 reeds een bezuiniging van € 25.000 voorzien.

Herziening contract invorderingen

Een nieuw contract met den dienstleverende partij op het gebied van incasso levert een structurele besparing op.

Meer digitaal minder op papier communiceren met de gemeenschap

In lijn met landelijke ontwikkelingen kan worden overgegaan op het terugschroeven van de communicatie via Kempener Koerier door alleen de onderwerpen te publiceren en voor meer informatie te verwijzen naar de website.

Budget Nationale Ombudsman

Het budget voor de Klachtencommissie is bedoeld voor het geval een burger een klacht indient bij de Ombudsman. Dit komt sporadisch voor en de kosten zouden ook voldaan kunnen worden uit de post onvoorzien. Het college zal daarom de raad voorstellen om de aansluiting bij de Nationale

Ombudsman te vervangen door een regionale ombudscommissie. Dit in samenwerking met de GRSA2. Dit leidt tot een structurele besparing.

Vrijval exploitatielasten pensioen oud-wethouders

De jaarlijkse exploitatielasten ten behoeve van de pensioenen van oud-wethouders kunnen komen te vervallen vanwege de toevoeging van deze doelgroep aan voorziening APPA. In de jaarrekening 2013 is deze voorziening met ruim € 1,34 miljoen verhoogd ter dekking van deze pensioenverplichtingen.

In de meerjarenbegroting levert dit een structureel voordeel van € 160.000 op.

(21)

Verhoging OZB in relatie tot lagere afvalstoffenheffing a.g.v. lagere verwerkingskosten afvalstromen

Vanaf 2017 zal binnen het product ‘ milieu’ als gevolg van te verwachte lagere verwerkingskosten van afvalstromen een flinke besparing optreden (het lopende contract met Attero loopt af). De kosten voor het inzamelen en verwerken van het huishoudelijk afval worden in rekening gebracht bij de inwoners van de gemeente. Deze kosten zijn verwerkt in de afvalstoffenheffing/reinigingsheffing.

Het structurele voordeel van circa € 600.000 leidt tot een verlaging van de afvalstoffenheffing.

Bestaand beleid is dat we de ontwikkeling van de lokale lasten in onderlinge samenhang bezien. De begroting biedt ruimte om de OZB met maximaal € 1,4 miljoen te laten toenemen. Vanuit deze uitgangspunten kan de OZB stijgen met het berekende voordeel op de afvalstoffenheffing van

€ 600.000.

Latere realisatie businesscase Sport

De realisatie van de businesscase Sport heeft langere realisatieperiode nodig dan waar we in de meerjarenbegroting rekening hebben gehouden. Het projectplan geeft aan dat dit project in 2016 gerealiseerd en financieel afgerond zal worden. De exploitatielasten zullen dan vanaf 2017 op de gemeentelijke begroting drukken. Hierdoor kunnen de opgenomen exploitatie in 2015 en 2016 komen te vervallen.

Hogere kapitaallast kunstgrasveld VV De Valk

In de vastgestelde begroting 2014-2017 is bij amendement een kapitaallast opgenomen voor een kunstgrasveld bij VV De Valk van € 25.000. De feitelijke kapitaallasten blijken na nauwkeurige berekeningen € 4.000 hoger te liggen.

(22)

4 Slot

Deze Nota kaders 2015-2018 is opgesteld uitgaande van bestaand beleid. De conclusie is dat de ontwikkelingen op basis van het bestaande beleid leiden tot een sluitende meerjarenbegroting. De ontwikkeling van de Algemene Reserve laat zien dat de te verwachten stand net boven de minimale norm zal uitkomen. Wel moeten we ons realiseren dat dit een krappe omvang van de Algemene Reserve betekent, gelet ook op de mogelijke risico’s vanuit met name de grondexploitaties.

Zoals eerder vermeld houdt deze Nota kaders (vanwege de demissionaire status van het college) geen rekening met nieuwe ambities waarover nog bestuurlijke besluitvorming moet plaatsvinden.

We noemen in dit verband bijvoorbeeld de investeringen voor het Masterplan Centrum,

businesscase De Hofnar of maatregelen in het kader van het mobiliteitsplan/N69. Daarnaast is nog niet bekend wat de eventuele financiële effecten zijn van het coalitieprogramma voor de nieuwe raadsperiode. Andere ontwikkelingen die in de afgelopen raadsperiode in gang zijn gezet, die nog ten uitvoer moeten worden gebracht, maar waarvoor middelen al eerder in de meerjarenraming zijn opgenomen, zijn wel meegenomen in de bandbreedte in deze Nota kaders. Denk bijvoorbeeld aan de Europalaan en de businesscase Sport.

Helder is wel dat de financiële ruimte zowel in de begroting als in de Algemene Reserve – ook rekening houdend met de bekend zijnde ontwikkelingen - uiterst beperkt is. Van belang is om zeer zorgvuldig te kijken naar nieuwe ambities en bijbehorende uitgaven. Daarbij zal het meer dan voorheen steeds noodzakelijk zijn om tegelijkertijd ook de financiële dekking aan te geven. Die zal dan moeten worden gevonden in extra inkomsten en/of ombuigingen van bestaand beleid.

Als we rekening houden met de al bekend zijnde nieuwe beleidsontwikkelingen zoals opgenomen in bijlage 3, dan leidt dat tot een negatief meerjarensaldo.

Van belang tot slot is het nieuwe Gemeenschappelijk Financieel Toezichtkader van de provincie (zie hiervoor bijlage 1). Dat kader betekent voor de raad de opgave om te komen tot een structureel en reëel sluitende begroting. Het niet realiseren van zo’n begroting leidt tot preventief toezicht van de provincie. Dat komt er neer dat de provincie besluiten neemt over de gemeentelijke begroting en wijzigingen daarvan.

(23)

Bijlage 1: Kaders/uitgangspunten programmabegroting 2015-2018

Algemeen

De richtinggevende uitspraken en kaders zijn cruciale elementen voor de Programmabegroting voor het jaar 2015 en volgende jaren. Daarnaast zijn er nog vele andere elementen, die een bijdrage leveren.

Op 22 december 2011 is door uw raad besloten de “Toekomstvisie gemeente Valkenswaard” als leidraad te gebruiken bij toekomstige besluitvorming. Dit strategische document vormt het vertrekpunt voor de toekomstige begrotingen. In deze Nota kaders is een nadere vertaling

opgenomen naar strategische doelen, die als richtsnoer kunnen dienen voor het toekomstige beleid.

Voor de vervaardiging van de Programmabegroting 2015 – 2018 hebben wij de volgende uitgangspunten geformuleerd.

Uitgangspunten 2015

De uitgangspunten voor de Programmabegroting 2015 – 2018 zijn:

• Het (basis)vertrekpunt is de Programmabegroting 2014;

• Het basisuitgangspunt is het Coalitieprogramma 2010 – 2014;

• De toekomstvisie is het strategisch richtinggevend document;

• Een structureel sluitende meerjarenbegroting (zie hierna);

• In de Programmabegroting 2015 worden geen taakstellende bezuinigingen opgenomen. In het meerjarenperspectief kunnen eventueel wel taakstellende bezuinigingen/opdrachten worden opgenomen;

• De indeling van de programma’s en paragrafen is conform de door raad vastgestelde programma- en productindeling en parafenindeling;

• Een programma is gebaseerd op de drie w-vragen: wat willen wij bereiken, wat gaan wij daarvoor doen, wat mag het kosten?;

• Ter onderbouwing worden indicatoren vermeld (art. 2, lid 3, Financiële Beheers- verordening);

• De doelstellingen en beoogd maatschappelijke effecten uit strategische beleidsdocumenten met een meerjarig karakter, vastgesteld door de raad, worden in ieder geval opgesomd bij de

programma’s (1e w-vraag);

• Indien mogelijk wordt een aanvang gemaakt met het integreren – op hoofdlijnen – van de doelstellingen en beoogd maatschappelijke effecten van het bestaande beleid (1e w-vraag);

• Het SMART-principe wordt gehanteerd bij de uitwerking van een programma en product;

• Er wordt slechts voor het begrotingsjaar een inschatting gemaakt van de te verwachten loon- en prijsstijgingen met daartegenover indexering van de tarieven, belastingen en accres in de algemene uitkering. In de meerjarenramingen worden geen loon- en prijsstijgingen geraamd, niet in de lasten en niet in de baten.

• Door de ontschotting biedt de algemene uitkering meer beleidsvrijheid. De besteding van de algemene uitkering kan, binnen de wettelijke marges, zelf worden bepaald (zoals de WMO).

Voor de bestemmingsheffingen hanteert de gemeente 100% kostendekkendheid als uitgangspunt.

De exacte tarieven en voorwaarden voor alle belastingen en heffingen worden jaarlijks bij verordening bepaald.

(24)

Nota Kaders 2015-2018 24 Rente:

• Met ingang van de begroting 2012 is gekozen voor de methode van rekenrente en wordt niet meer gewerkt met bespaarde rente. De rekenrente wordt gebaseerd op het gemiddelde van:

o de marktrente (= het gepubliceerde tarief voor een 10-jaars fixed lening bij de Bank Nederlandse Gemeenten) op het moment van samenstellen van de Nota Kaders;

o de feitelijke rentedruk (= gemiddeld gewogen rentepercentage van de eigen opgenomen geldleningen).

Deze rekenrente wordt jaarlijks berekend en is van toepassing in deze begroting en de

meerjarenbegrotingen voor de komende drie jaren. Voor 2015 is deze bepaald op gemiddelde van 4%.

• Op de algemene reserve, de bestemmingsreserves en de voorzieningen wordt geen rente bijgeschreven, behalve als daar afspraken over zijn gemaakt.

• De rente over de berekende buffer van de algemene reserve komt ten gunste van de exploitatie en kan voor structurele doeleinden worden ingezet.

• Alle overige rente komt ten gunste van de exploitatie met daartegenover een stelpost voor incidentele lasten met en gelijk bedrag.

(Structureel) sluitende begroting

De uiteindelijke doelstelling is een structureel sluitende begroting, op basis van integraal financieel beheer, en een zorgvuldige en integrale afweging tussen bestaand en nieuw beleid via een jaarlijkse prioriteitendiscussie binnen de Nota Kaders Begroting.

Begrotingstoets

De Programmabegroting wordt onderworpen aan de gebruikelijke begrotingstoets, waarbij rekening gehouden wordt met het Gemeenschappelijk Toezichtskader, dat zeer recent (april 2014) is herzien.

Belangrijke provinciale richtlijnen zijn:

1. De begroting moet structureel en reëel sluitend zijn. Structurele lasten moeten worden gedekt door structurele baten. De begroting moet bovendien van een bepaalde kwaliteit, i.c.

realiteitsgehalte, zijn. De provincie betrekt bij het oordeel over het sluitend zijn van de begroting ook de meerjarenraming. Als de begroting niet sluitend is, dan moet worden aangetoond dat dat uiterlijk in het laatste jaar van de meerjarenraming wel het geval is.

2. Wanneer de begroting structureel en sluitend is volgt repressief toezicht. De uitkomsten van de meerjarenramingen zijn voor de vorm van begrotingstoezicht voor het jaar 2015 niet primair van belang, hoewel het belang van de meerjarenraming in de afgelopen jaren steeds meer is

toegenomen, ook bij de beoordeling door de provincie.

3. In de meerjarenraming staan alle financiële consequenties van beleid waartoe is besloten. Echter, de regelgeving gaat ervan uit dat ook nieuw beleid wordt verwerkt in deze ramingen. Dit betekent dat bij opname hiervan ook adequate dekkingsmiddelen moeten worden geraamd. Zo moet bij activering van een investering voor de provincie in redelijkheid vast moeten staan dat de

gemeente in staat is om de volle jaarlasten binnen een structureel sluitende begroting (eventueel op termijn binnen de meerjarenraming) op te vangen.

4. Wanneer de begroting niet structureel en reëel sluitend is, geldt preventief toezicht, tenzij (uiterlijk) het laatste jaar van de meerjarenraming reëel in evenwicht is. Het in evenwicht brengen van de meerjarenraming door middel van (stelpost) taakstellende/richtinggevende bezuinigingen wordt niet als reëel aangemerkt.

(25)

Nota Kaders 2015-2018 25 5. In het kader van het reëel ramen hoeft in het eerste jaar niet de volle jaarlast van de nieuwe

investeringen te worden opgenomen. De bruto-methode verdient een sterke voorkeur vanwege de inzichtelijkheid: de volledige kapitaallasten worden structureel geraamd, maar hier tegenover staat aan de inkomstenkant een post onderuitputting kapitaalllasten.

Het niet vallen onder het repressieve toezicht heeft vergaande consequenties, want dat betekent dat het preventief (vooraf) toezicht gaat gelden. In dat geval moet de begroting door Gedeputeerde Staten (GS) worden goedgekeurd en moeten alle begrotingswijzigingen ter goedkeuring aan GS worden ingezonden. Uitgaven mogen dan pas worden gedaan als de goedkeuring binnen is. Hierbij komt de handelingsvrijheid van de gemeente in het geding.

Rechtmatigheid

Wij zullen zorgdragen dat wij een goedkeurende rechtmatigheidsverklaring blijven behouden hetgeen in relatie staat met de bedrijfsvoering.

Afschrijvingstermijnen

Voor het realiseren van de vastgestelde beleidsdoelen zijn investeringen vaak noodzakelijk. Van een investering is sprake als het gaat om een, meestal qua omvang wat grotere, uitgave waarvan het nut zich over meerdere jaren uitstrekt. Als gevolg van het doen van investeringen ontstaan bezittingen, ofwel de zogenoemde vaste activa. Om ook in financieel opzicht tot uitdrukking te brengen over welke termijn de investering nut met zich meebrengt, wordt de investering over deze termijn afgeschreven.

De basis voor de spelregels omtrent activeren en waarderen zijn vastgelegd in het BBV en de financiële verordening gemeente Valkenswaard 2012 van de gemeente (ex artikel 212

Gemeentewet). In artikel 7 lid 2 van deze verordening staat; In de Nota Kaders Begroting worden de afschrijvingstermijnen voor investeringen en onderzoeken opgenomen. Wijziging van een

afschrijvingstermijn kan in principe alleen via deze nota.

Als hulpmiddel bij het bepalen van de te verwachten levens- of gebruiksduur van een investering zijn voor een aantal veel voorkomende objecten normen opgesteld. In de bijlage afschrijvingstabel zijn deze normen per object weergegeven. De verwachte gebruiksduur zal steeds berusten op een schatting en veelal zijn ervaringsgegevens daarbij een nuttig hulpmiddel. Voor geactiveerde investeringen in de openbare ruimte met een meerjarig maatschappelijk nut betreft het maximale termijnen; voor geactiveerde investeringen met een economisch nut adviestermijnen. Bij deze investeringen moet namelijk uitgegaan worden van economische levensduur. Dit betekent dat als de economische levensduur hoger of lager is dan in de bijlage opgenomen termijn afgeweken moet worden van de adviestermijn.

In de nota kaders 2014-2017 zijn op grond van ervaringscijfers een aantal afschrijvingstermijnen aangepast aan de verwachte gebruiksduur. De huidige afschrijvingstermijnen zijn nog steeds actueel en behoeven geen aanpassing. De afschrijvingstermijnen voor investeringen van de brandweer zijn vanwege de regionalisering van de brandweertaken niet meer opgenomen. Deze investeringen worden door de samenwerkingsverband VRBZO aangegaan.