VVE-RAPPORT
DEFINITIEF RAPPORT VAN HET ONDERZOEK IN HET KADER VAN
DE VOOR- EN VROEGSCHOOLSE EDUCATIE BASISSCHOOL DE ARK
Locatie : De Ark
Brinnummer : 06PH
Plaats : Diemen
Registratienummer : 3233876
Onderzoeksnummer : 14990
Datum onderzoek : 11-07-2011 Datum vaststelling rapport : 11-10-2011
1. INLEIDING
Dit rapport is het verslag van een onderzoek van de Inspectie van het Onderwijs naar de kwaliteit van de voor- en vroegschoolse educatie (VVE). VVE is bedoeld voor jonge kinderen die
onvoldoende zijn toegerust voor een soepele instroom in groep 3 van het basisonderwijs, waardoor ze grote kans lopen om achterop te raken.
In dit rapport worden de volgende onderwerpen besproken:
De voorwaarden van VVE
De ouders
De kwaliteit van de educatie
Het VVE-programma, zoals dat wordt aangeboden
Het pedagogisch klimaat
Het educatief handelen
De ontwikkeling, zorg en begeleiding
De kwaliteitszorg
De doorgaande lijn tussen de voor- en vroegschool
De resultaten van VVE
Elk van de VVE-kwaliteitsaspecten is uiteengelegd in indicatoren. Als een indicator beoordeeld wordt, gebeurt dat doorgaans met de volgende oordelen:
1. Staat in de kinderschoenen: verbeteringen zijn dringend nodig
Deze kwalificatie geeft aan dat er écht iets verbeterd dient te worden.
2. Enigszins ontwikkeld: verbeteringen zijn wenselijk
Deze kwalificatie geeft aan dat het wenselijk is dat iets verbeterd wordt.
3. Voldoende
4. Goed ontwikkeld: een voorbeeld voor anderen
Deze kwalificatie geeft aan dat dit aspect in orde is, en wel op een zodanige manier dat andere voor- en/of vroegscholen hiervan kunnen leren.
Opbouw van het rapport
Hoofdstuk 2 beschrijft het totaalbeeld van het onderzoek. De beoordeelde onderwerpen
(indicatoren) staan in hoofdstuk 3, met eerst de oordelen en daarna een toelichting als dat nodig is. Als er op basis van dit onderzoek afspraken gemaakt zijn, staan die in hoofdstuk 4.
Groepsinformatie kleutergroepen:
Aantal kleuters in groep a: 26 , waarvan 6 doelgroepkleuters Aantal kleuters in groep b: 26 , waarvan 6 doelgroepkleuters Aantal kleuters in groep c: 27 , waarvan 7 doelgroepkleuters Aantal kleuters in groep d: 26, waarvan 6 doelgroepkleuters
2. HET TOTAALBEELD
Basisschool De Ark ligt in Diemen Zuid en de meeste doelgroepkinderen komen van peuterspeelzaal De Peuterboot. Daarnaast komen ook kinderen van de nabijgelegen peuterspeelzaal ‘t Ros Beyaerdt of van een kinderdagverblijf.
In 2004 is de gemeente gestart met een pilot VVE waaraan de twee basisscholen en de twee peuterspeelzalen deelnamen. In 2006 zijn de meeste leidsters en leraren gecertificeerd. De vier VVE-locaties in Diemen Zuid werken nog steeds samen en maken jaarlijks een gezamenlijke planning van de thema’s van Ko Totaal.
Op basisschool De Ark heeft het team van de kleuterbouw inmiddels veel ervaring met het programma. De schooleigen thema’s worden in lijn met Ik & Ko opgezet en uitgevoerd. Het team is geroutineerd en nog steeds enthousiast en gemotiveerd voor het werken met Ko. De sfeer in de kleuterbouw is open en prettig en de leraren geven gestructureerd en adequaat les. De kleuters en de leraren weten wat ze van elkaar kunnen verwachten.
De afgelopen jaren heeft de extra begeleiding van de doelgroepkinderen en NT2-leerlingen vooral gelegen in de schakelklas. De school is positief over de schakelklas en kan aantonen dat de resultaten op de Cito-kleutertoetsen van de betreffende leerlingen in groep 2 over bijna de hele linie verbeterd zijn. Helaas stopt de subsidie voor de schakelklas, maar vanwege het positieve resultaat gaat De Ark volgend jaar uit eigen middelen een aantal uren schakelklas bekostigen.
Daarnaast krijgen alle leerlingen in voldoende mate extra begeleiding en zorg.
In Diemen evalueren de VVE-locaties de kwaliteit van VVE in een jaarlijkse monitor. Op
gemeenteniveau zijn nog geen streefdoelen voor de opbrengsten bepaald. De school streeft wel naar een hoog niveau van de opbrengsten van haar leerlingen.
Naast deze positieve punten ziet de inspectie ook ontwikkelpunten. Zo heeft de school nog geen gericht ouderbeleid waarin vastligt wat de school van de ouders, zowel thuis als op school, verwacht. Daarnaast is een belangrijk ontwikkelpunt het versterken van de doorgaande lijnen in aanbod, didactiek en begeleiding tussen De Ark en de voorscholen waar zij mee samenwerkt.
3. DE OORDELEN MET EEN TOELICHTING ALS DAT NODIG IS
Naam gemeente Diemen
A CONDITIES De Ark
A1 Een integraal VVE-programma
A1.1 Naam/namen van programma(s) Ko Totaal
A1.2 Wat is de kwaliteit van het programma? 3
A3 Leidster - kind ratio ("dubbele bezetting") 4 A5 Kwaliteit beroepskrachten
A5.2 Alle beroepskrachten zijn toereikend gekwalificeerd (opleiding) 3 A5.3 Alle beroepskrachten spreken voldoende Nederlands 3 A5.4 Alle beroepskrachten zijn toereikend geschoold (voor het vve-programma) 3 (A3) De school heeft een ruime formatie voor de kleutergroepen. Twee gecertificeerde
lerarenondersteuners zijn ieder 20 uur per week werkzaam in de vier kleutergroepen. Daarnaast krijgen de doelgroepkinderen, de NT2-leerlingen en de leerlingen met taalachterstand les in de schakelklas. Hiervoor is 12 uur beschikbaar waarvan 8 uur lesgebonden tijd en 4 uur niet- lesgebonden tijd.
Helaas stopt volgend jaar de subsidie voor de schakelklas. Gezien de positieve ervaringen wil de school de schakelklas behouden en financiert ze uit eigen middelen 4 uur lesgebonden tijd. Dat betekent dus 1 uur extra begeleiding per week voor de doelgroepkinderen en NT2-leerlingen.
B OUDERS De Ark
B1 Gericht ouderbeleid 2
B2 Ouders zijn vooraf adequaat geïnformeerd 3
B3 Intake 3
B4 Stimuleren om thuis ontwikkelingsstimulerende activiteiten te doen 3 B5 Participatie in VVE-activiteiten in de vroegschool 2
B6 Informeren over de ontwikkeling van hun kind 4
B7 Rekening houden met de thuistaal 3
(B1) De school heeft nog niet in de schoolgids en in het schoolplan een gericht ouderbeleid vastgelegd voor VVE. Het programma wordt wel kort beschreven, maar de school geeft nog te weinig aan wat zij van de doelgroepouders verwacht. Dat geldt ook voor de ouders van de kinderen in de schakelklas. Van belang is dat de school in haar beleid omschrijft welke doelen ze met VVE wil bereiken en welke mate van ouderbetrokkenheid zij daarbij nastreeft. Bij evaluatie daarvan kan de school bepalen in hoeverre georganiseerde activiteiten bijdragen aan de gestelde doelen.
(B2) Bij inschrijving op de school ontvangen de ouders een informatiepakket waarin ook uitleg gegeven wordt van de doelen van VVE. Tevens wordt het programma en de werkwijze van "Ik &
Ko" uitgelegd. Daarnaast komt bij het intakegesprek met de directeur ook het VVE-programma aan de orde. Op de algemene ouderavond, enkele weken na de start van het schooljaar, geven de leraren nogmaals informatie over Ko aan de ouders.
(B4) De school geeft de ouders bij de start van een nieuw thema een ouderbrief met informatie, speeltips en de themawoorden.
(B5) De ouderparticipatie is een ontwikkelpunt voor de school. De school heeft nog geen doelen gesteld voor de betrokkenheid van de (doelgroep)ouders. Zo kan de inlooptijd beter benut worden.
Een deel van de ouders brengt hun kind en vertrekt weer snel, terwijl andere ouders bewust lezen of spelen met hun kind. De school kan nadenken over de mogelijkheden die zij krijgt als ze bijvoorbeeld eens per week de inlooptijd verlengt en de (doelgroep)ouders actief laat meedraaien bij een Ko- of lesactiviteit. Nu heeft het spelen en lezen met de kinderen een vrijblijvend karakter.
Bij de afsluiting van het thema zijn ouders welkom. De school geeft aan dat de afsluiting van het thema Circus dit voorjaar groot was opgezet. De twee basisscholen en de twee peuterspeelzalen in Diemen Zuid organiseren gezamenlijk dit spektakel eens per twee jaar.
(B6) De Ark heeft de complete observatie van Ko opgenomen in haar kleuterrapport. Daarnaast staan de resultaten op de Cito-toetsen Taal voor Kleuters en Ordenen weergegeven en geeft de leraar een persoonlijk woord. Hierdoor krijgen de ouders een volledig beeld van de totale ontwikkeling van hun kind. Dit rapport is een mooi voorbeeld voor anderen.
C KWALITEIT VAN DE UITVOERING VAN VVE De Ark C1 Kwaliteit van de educatie: het aangeboden programma
C1.1 Een integraal VVE-programma 3
C1.2 Werken met een doelgerichte planning 3
C1.3 Het aanbod gericht op de taalontwikkeling is voldoende dekkend 3 C1.4 Het aanbod klimt op in moeilijkheidsgraad en er wordt gedifferentieerd 3 C2 Kwaliteit van de educatie: het pedagogisch klimaat
C2.1 Het pedagogisch handelen van de leerkrachten is respectvol 3 C2.2 De leerkrachten hanteren duidelijke pedagogische gedragsgrenzen 3
competenties van de kinderen
C2.4 De leerkrachten tonen respect voor de autonomie van het kind 3 C2.5 De inrichting van de ruimte is aantrekkelijk, uitdagend en spel- en taal-
uitlokkend
3 C3 Kwaliteit van de educatie: het educatief handelen
C3.1 Het educatief handelen van beide leidsters/leerkrachten is goed op elkaar afgestemd
3 C3.2 Er worden effectieve en gerichte activiteiten voor de taalontwikkeling
uitgevoerd
3 C3.3 De leidsters/leerkrachten bevorderen de interactie met en tussen kinderen 2 C3.4 De leerkrachten stimuleren actieve betrokkenheid van de kinderen en
verrijken het spelen en werken
3 C3.5 De leerkrachten bevorderen de ontwikkeling van aanpakgedrag
(strategieën) bij de kinderen
3 C3.6 Het gedrag van de leerkrachten met de kinderen is responsief 3 C3.7 De leerkrachten stemmen de activiteiten af op verschillen in de ontwikkeling van de individuele kinderen
3
(C1) Het team van de kleuterbouw werkt al sinds 2004 met het programma Ik & Ko. Na de certificering in 2006 heeft de school veel materiaal bij de thema's gemaakt en verzameld. Het team is geroutineerd in de uitvoering van het programma en volgt daarbij consequent de
handleiding. De schooleigen thema's worden in lijn met de doelen en werkwijze van de Ko-thema's opgezet en uitgevoerd.
(C1.4) Uit de planning blijkt dat de school de (doelgroep)kleuters meer taalactiviteiten aanbiedt.
De beter presterende kleuters krijgen ook een extra aanbod dat past bij hun ontwikkelingsniveau.
(C2.5) De kleuterbouw heeft uitdagende hoeken in de klas en in de gang die passen bij het thema.
Het reisbureau en de campingwinkel bieden de kleuters tal van kansen om te komen tot
taalproductie en mooi spel. De leraren bieden de themawoorden echter niet op dezelfde wijze aan.
De themawoorden goed zichtbaar, op een vaste plaats in de leeromgeving aanbieden, geeft ook de ouders van de doelgroepkinderen kansen om hun woordenschat te vergroten.
(C3.1) Op De Ark stemmen de groepsleraren, de onderwijsondersteuners en de leraar van de schakelklas de inhoud van de leerstof en de didactiek regelmatig op elkaar af. De lijnen zijn kort en er is regelmatig informeel overleg naast gepland overleg.
(C3.3) De leraren stellen tijdens kringmomenten open vragen om de leerlingen uit te nodigen mee te doen met de les en om zo tot taalproductie te komen. Hoewel de interactie tussen leraar en leerling daarmee vrij goed tot stand komt, kunnen leraren meer stimuleren dat leerlingen op elkaar reageren of met elkaar in gesprek gaan. De leraren kunnen dit onderdeel sterker benadrukken.
D ONTWIKKELING, BEGELEIDING EN ZORG De Ark
D1 Ontwikkeling, begeleiding en zorg binnen de groep
D1.1 Volgen van de brede ontwikkeling van alle kinderen 3 D1.2 De begeleiding is planmatig voor: de hele groep, de kleine (tutor)groep en het individuele kind
3 D1.3 De evaluatie van de aangeboden begeleiding en zorg 3 D1.4 Specifieke aandacht bij de begeleiding en zorg voor de taalontwikkeling 3 D2 Ontwikkeling, begeleiding en zorg in de bredere zorgketen
D2.1 Leidsters/leerkrachten hebben een overzicht van de kinderen die zorg nodig hebben die de voor- resp. vroegschool niet kan leveren, en van de aard van die zorg
3
D2.2 Leidsters/leerkrachten melden kinderen aan voor externe zorg wanneer de voor- resp. vroegschool de gewenste zorg niet kan leveren 3
D2.3 De leidsters/leerkrachten blijven de ontwikkeling van kinderen met extra
zorg bijhouden 3
(D) De leraren geven in de kleine kring veel preventieve zorg middels voorinstructie, herhaalde of extra instructie en meer oefening. De taalstimulering en taalproductie krijgen de leerlingen met achterstand voornamelijk in de schakelklas. Indien nodig, maakt de groepsleraar een
handelingsplan. Bij de evaluatie van het gestelde doel streeft de school naar beheersing van 70 tot 80% op de af te nemen toets.
(D2) De directie en intern begeleider geven aan dat de samenwerking met externe
hulpverleningsinstanties over het algemeen voldoende is. De school probeert ouders zoveel mogelijk te begeleiden bij het uitzoeken welke instantie er nodig is. Ook biedt zij zo nodig ondersteuning bij de aanmelding. De school blijft de leerling zelf zorg bieden, maar is voor de voortgang van het externe hulpverleningsproces afhankelijk van de informatie die ouders (en/of de externe zorgverlener)verstrekken.
E KWALITEITSZORG BINNEN DE VOOR- C.Q. VROEGSCHOOL De Ark
E1 Er is VVE-coördinatie in de vroegschool 3
E2 De vroegschool evalueert de kwaliteit van VVE regelmatig 3 E3 De vroegschool evalueert de opbrengsten van alle kinderen
E4 De vroegschool formuleert op basis van evaluaties verbetermaatregelen en voert die aantoonbaar en planmatig uit
3 E5 De vroegschool borgt de kwaliteit van haar educatie 3 E6 In de kwaliteitszorg van de basisschool wordt ook specifiek naar VVE gekeken 3
(E1) In Diemen is regelmatig overleg in de projectgroep VVE. Hierin zitten de beleidsmedewerker VVE en de coördinator VVE van de gemeente Diemen, de coördinator peuterspeelzaalwerk Stichting Welzijn Diemen en de coördinatoren van de scholen. In dit overleg stellen de
vertegenwoordigers beleid op, evalueren beleid en bespreken de jaarlijkse monitor VVE. De twee leraarondersteuners zitten in de projectgroep.
(E2) Zoals eerder aangegeven ligt het zwaartepunt van VVE in de schakelklas. Deze leerlingen, voornamelijk doelgroepkinderen, krijgen veel begeleiding die ook geëvalueerd wordt. Omdat de subsidie voor de schakelklas onzeker is voor de toekomst, is het wenselijk dat de school haar doelen en ambities met betrekking tot VVE en de vier uur in de (eigen gefinancierde) schakelklas nog meer expliciet vastlegt.
(E3) De school evalueert de opbrengsten van de kleuters op de Cito-toetsen Taal voor kleuters en Ordenen. Omdat schooleigen streefdoelen ontbreken, is het niet mogelijk om te zien in hoeverre de doelen bereikt zijn. De school heeft nog niet in kaart gebracht of doelgroepkinderen die een voorschool bezocht hebben, andere resultaten hebben dan doelgroepkinderen die geen voorschool bezocht hebben. Dit schooljaar heeft de school een start gemaakt met een meer nauwkeurige registratie op dit punt.
De resultaten van de kinderen in de schakelklas zijn hoopvol, want zij laten bijna allemaal een groei in prestaties zien op de Cito E-toetsen in groep 2 ten opzichte van de E-toetsen in groep 1 en de M-toetsen in januari in groep 2.
F DOORGAANDE LIJN De Ark
F1 Er is VVE-coördinatie tussen de voor- en vroegschool 3 F2 Voldoende kinderen stromen door naar een vroegschool 3 F3 De basisschool wint doelmatige informatie in bij de voorschool over de
instromende peuters en maakt daar aantoonbaar gebruik van
3 F4 Het aanbod van de voor- en vroegschool is op elkaar afgestemd 2 F5 Het pedagogisch klimaat en het educatief handelen van de voor- en
vroegschool is op elkaar afgestemd 2
elkaar afgestemd
F7 De interne begeleiding en zorg zijn op de voor- en vroegschool op elkaar
afgestemd 2
(F2) De peuterspeelzaal is inpandig. De meeste peuters stromen door naar De Ark, maar het is geen een-op-eenrelatie.
(F4) In Diemen Zuid maken de twee basisscholen en de twee peuterspeelzalen een gezamenlijke planning van de thema's. Vijf thema's zijn op elkaar afgestemd en in februari en maart 2011 was het thema Circus. Alleen bij dat laatste thema is er een gezamenlijke afsluiting met circus Kristal voor alle peuters en kleuters en hun ouders.
Inhoudelijk overleg tussen de leidsters en de leraren, bijvoorbeeld over de woordenschatdidactiek, is er nauwelijks. Versterken van de doorgaande lijnen in het aanbod, de didactiek en hoe om te gaan met de ouders zijn belangrijke ontwikkelpunten voor de toekomst. Immers het VVE- programma betreft extra ondersteuning voor kinderen met een taalachterstand vanaf de peuterspeelzaal tot groep 3 van de basisschool.
(F5) Hoewel De Ark en De Peuterboot met hetzelfde VVE-programma werken, leidt dit niet automatisch tot afstemming van het pedagogisch-didactisch handelen. Dit is vooralsnog geen onderwerp van gesprek.
(F6) Hetzelfde geldt voor het ouderbeleid. De Ark en De Peuterboot (en andere peuterspeelzalen) voeren hun eigen beleid en stemmen dat nog weinig op elkaar af.
(F7) Ook op het gebied van de zorg liggen geen duidelijke afspraken vast.
G OPBRENGSTEN VAN VVE De Ark
G1 De resultaten worden gemeten conform de afspraken Geen oordeel
G2 De resultaten zijn van voldoende niveau 3
G3 Verlengde kleuterperiode 3
(G1) De inspectie geeft geen oordeel over de opbrengsten van VVE. Op dit moment is door de gemeente, noch de voor- en vroegschool aangegeven wat de resultaten van VVE moeten zijn.
(G2) Gezien het kleine aantal doelgroepkinderen dat een voorschoolprogramma heeft gevolgd is het niet mogelijk om uitspraken in algemene zin te doen over de opbrengsten van VVE. In de jaarlijkse monitor van de gemeente Diemen worden geen streefdoelen voor de opbrengsten gehanteerd.
In september 2010 heeft De Ark de schakelklas 2009-2010 geëvalueerd. De school stelt vast dat de toetsen van het leerlingvolgsysteem die in januari en in juni zijn afgenomen duidelijk vooruitgang in prestaties laten zien. Zoals eerder aangegeven, is dit beeld in juni 2011 bevestigd.
De Ark is dan ook zeer tevreden over de schakelklas en ziet duidelijk de meerwaarde ervan in.
4. VERVOLGAFSPRAKEN
Het bezoek heeft geen aanleiding gegeven voor het maken van vervolgafspraken.
