NWO Jaarverslag 2020
NWO Jaarverslag 2020
Colofon
Dit gedrukte jaarverslag bevat de bestuurlijke verantwoording over 2020 van de raad van bestuur van NWO op basis van de prestatie-indicatoren en de jaarrekening. Het is in het bijzonder bedoeld voor de opdracht- gevers van NWO en haar bestuurlijke relaties in de wetenschap. Het jaarverslag is ook op internet te vinden op www.nwo.nl/jaarverslag.
NWO
De Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek is een van de belangrijkste wetenschaps- financiers in Nederland en zorgt voor kwaliteit en vernieuwing in de wetenschap. NWO investeert jaarlijks bijna 1 miljard in nieuwsgierigheidsgedreven onderzoek, onderzoek met betrekking tot maatschappelijke uitdagingen en onderzoeksinfrastructuur. Op basis van adviezen van deskundige wetenschappers en experts uit binnen- en buitenland selecteert en financiert NWO onderzoeksvoorstellen. NWO stimuleert nationale en internationale samenwerking, investeert in grote onderzoeksfaciliteiten, bevordert kennis- benutting en beheert onderzoeksinstituten. NWO financiert ruim 7.100 onderzoeksprojecten aan universiteiten en kennisinstellingen.
Uitgever
Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO)
NWO Den Haag Postbus 93138 2509 AC Den Haag +31 (0)70 344 06 40 communicatie@nwo.nl www.nwo.nl/jaarverslag
NWO Utrecht Winthontlaan 2 3526 KV Utrecht +31 (0)30 600 12 11 ttw@nwo.nl info-nwoi@nwo.nl
Den Haag, juni 2021
Inhoudsopgave
Bestuursverslag
Voorwoord 7
NWO in het kort 9
1 Beleid en programma’s 13
A Strategievorming en samenwerking 13
B Ambitie Nexus: verbinden van agenda’s, wetenschap en samenleving 19
C Ambitie Mensen: perspectief voor onderzoekers 22
D Ambitie Onderzoek: Samenwerking voor excellentie en vernieuwing 27 E Ambitie Infrastructuur: toegankelijke en duurzame wetenschappelijke infrastructuur 38 F Ambitie Kennisbenutting: effectief gebruik van kennis door co-design en co-creatie 40
G NWO-instituten 42
H Open science 53
2 Werkwijze 57
3 Organisatie en bedrijfsvoering 61
A NWO-organisatie 61
B Niet-financiële verklaring 65
C Personeel 68
D Financiën 72
4 Jaarverslag raad van toezicht 91
Jaarrekening
5 Jaarrekening 93
Overige gegevens
9 Overige gegevens 172
Controleverklaring van de onafhankelijke accountant
Bijlage 1 Exploitatie overzicht 2020 specifieke bijdragen 182
Bijlage 2 Samenstelling besturen NWO-koepel in 2020 190
Voorwoord
Het jaar 2020 stond wereldwijd vooral in het teken van de COVID-19- pandemie. Ook voor NWO had deze ingrijpende consequenties. Ze stelde de organisatie voor bijzondere uitdagingen: van het pauzeren en opnieuw opstarten van al onze activiteiten, tot het overschakelen naar volledig thuiswerken, tot het in snel tempo beschikbaar stellen van middelen voor onderzoek naar (de gevolgen van) coronavirusinfecties. Zo is NWO binnen enkele weken na het begin van de pandemie samen met ZonMw een groot onderzoeksprogramma gestart naar verschillende aspecten van corona- virusinfecties en de maatschappelijke gevolgen van de pandemie en de daarmee gepaard gaande maatregelen.
Toch bepaalde de pandemie niet als enige het aanzien van 2020. Het was ook het jaar waarin mede door NWO flinke doorbraken op het gebied van open science zijn gerealiseerd. De COVID-19-pandemie heeft hier zelfs een handje bij geholpen, omdat alle wetenschappelijke output op het gebied van coronavirus- onderzoek onmiddellijk voor iedereen kosteloos beschikbaar was. Een fantastische illustratie van het belang en de relevantie van open science. Alleen door de intensieve samenwerking van onderzoekers wereldwijd en doordat deze hun resultaten zo vroeg mogelijk deelden, was het mogelijk om binnen korte tijd een vaccin te ontwikkelen.
In 2020 kreeg het vernieuwde NWO-beleid op het gebied van kennisbenutting een nieuwe impuls. Het werken met Theories of Change en Impact Pathways is ingevoerd in het Kennis- en Innovatieconvenant (KIC) en de Nationale Wetenschapsagenda (NWA). Daarnaast zijn we gestart met een synergieprogramma op het thema ‘Artificial Intelligence’, waarmee invulling is gegeven aan het voorstel van de Kenniscoalitie om de synergie tussen NWA en KIC te versterken. Met de additionele middelen die de minister van
Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) jaarlijks beschikbaar stelt voor digitale onderzoeksinfrastructuur heeft NWO bovendien het ICT-uitvoeringsplan in gang gezet. Dit biedt de Nederlandse wetenschap onder meer een krachtiger en toegankelijkere rekencapaciteit.
Daarnaast verscheen in 2020 een aantal positieve evaluaties van NWO en haar activiteiten. De NWO- evaluatiecommissie onder leiding van prof. Rinnooy Kan concludeerde in haar eindrapport dat NWO er beduidend beter voor staat dan bij de vorige evaluatie in 2013: we bekostigen veel meer onderzoek dan toen, onze rol in Europa is sterker geworden en we zijn goed gepositioneerd om onze ambitie als verbinder van wetenschap en samenleving waar te maken. Naast NWO werd ook het Nationaal Regieorgaan
Praktijkgericht Onderzoek SIA geëvalueerd, en het Nationaal Regieorgaan Onderwijsonderzoek (NRO) rondde een vijfjarig evaluatietraject af. Een laatste evaluatie betrof het Nederlands Polair Programma: een Nederlands onderzoeksprogramma gericht op de poolgebieden.
NWO voelt zich gesterkt door de positieve waardering die de commissie-Rinnooy Kan heeft voor de wijze waarop we onze missie en kerntaken hebben uitgevoerd, ook gedurende de transitie naar een nieuwe organisatie in 2016/2017. En door de conclusie dat de governance is verbeterd en dat de transitie grosso modo is geslaagd. De commissie constateert verder een toegenomen waardering voor NWO bij onder- zoekers, opdrachtgevers en kennisinstellingen en ze typeert NWO als dé speler om een rol als ‘spreekbuis’
NWO heeft haar verbindende rol in het Nederlandse wetenschapsveld voortvarend opgepakt, bijvoorbeeld binnen de Kenniscoalitie. De Kenniscoalitie, waarvan NWO voorzitter is, legde een ‘perspectiefpakket’ aan het kabinet voor om de effecten van de COVID-19-pandemie op onderzoek en innovatie te verzachten. Een aantal voorstellen nam het kabinet over in het derde coronasteunpakket van september 2020. Zo besloot het de plannen voor een Nationaal Groeifonds door te zetten, met daarin een pijler R&D en Innovatie.
Daarmee komt financiering beschikbaar voor grote thema’s op het terrein van onderzoek en innovatie.
Ook op internationaal vlak heeft NWO niet stilgezeten. Zo is er een Science Diplomacy Fund opgericht en tekende de Swiss National Science Foundation (SNSF) samen met NWO een bilaterale Money follows Cooperation-overeenkomst. Sinds 1 juli 2020 is het voor Nederlandse en Zwitserse onderzoekers daardoor eenvoudiger om samen onderzoeksvoorstellen in te dienen.
Het jaar 2020 was bovendien een jaar waarin met vernieuwde urgentie aandacht kwam voor ongelijkheid in de samenleving. Ook binnen de wetenschap staan we op het gebied van diversiteit voor grote uitdagingen en zijn er stappen gezet. Op 1 september 2020 heeft minister Van Engelshoven van OCW het nationale actieplan voor diversiteit en inclusie in het hoger onderwijs en onderzoek gelanceerd. NWO is één van de actieve partners van dat actieplan. Verder zijn zes extra Veni-posities voor vrouwen in Bèta & Techniek gefinancierd, is het programma ‘Stimuleringssubsidies voor vrouwen in Bèta en Techniek’ van start gegaan en heeft het domein Exacte en Natuurwetenschappen (ENW) voor het eerst een Diversity Initiative Award uitgereikt. Daarnaast is in 2020 Hestia – Impuls voor Vluchtelingen in de Wetenschap gecontinueerd, een impuls om de Nederlandse wetenschap en de academische arbeidsmarkt toegankelijk te maken voor gevluchte academici met een aantoonbare vluchtelingenstatus. Tot slot zet NWO sterk in op bewust- wording en het tegengaan van ongewenste onbewuste overtuigingen in het beoordelingsproces. Om dit te realiseren zijn twee animatievideo’s ontwikkeld voor referenten en commissieleden.
Graag richt ik tenslotte een woord van dank aan alle NWO medewerkers. NWO heeft in 2020 laten zien dat zij een flexibele en wendbare organisatie is. De belangrijke transitie naar (deels) werken vanuit huis zal zeker niet verdwijnen als de pandemie over is. NWO heeft tevens laten zien dat zij haar financierings- processen flexibel kan inrichten zodat onderzoekers hun werk zo goed mogelijk kunnen blijven doen, dat met de nodige creativiteit binnen de NWO instituten ook in 2020 onderzoek van wereldklasse kon worden uitgevoerd en dat zij wetenschap en samenleving blijft verbinden onder omstandigheden waarin die samenleving worstelt om overeind te blijven. Uiteraard gaan we hiermee in 2021 op volle kracht door.
Prof. dr. M. Levi
Voorzitter raad van bestuur NWO
NWO in het kort
Ook in het tweede jaar van de strategieperiode 2019-2022 ‘Verbinden van wetenschap en samen- leving’ levert NWO een actieve bijdrage aan het nationale wetenschaps- en innovatiebeleid. Dit doet NWO, als brede, nationale onderzoeksorganisatie, vanuit verschillende rollen: als strategisch verbinder, als financier en als uitvoerder van onderzoek. Het strategisch plan kent vijf ambities:
Nexus: verbinding van agenda’s, wetenschap en samenleving;
Mensen: perspectief voor onderzoekers;
Onderzoek: samenwerking voor excellente vernieuwing;
Infrastructuur: toegankelijke en duurzame wetenschappelijke infrastructuur;
Kennisbenutting: effectief gebruik van kennis door co-design en co-creatie.
Financiering van onderzoek
NWO heeft als missie het bevorderen van wetenschappelijk onderzoek van wereldklasse. Dat onderzoek heeft wetenschappelijke en maatschappelijke impact. Hiertoe selecteert NWO onder andere de beste onderzoekers en onderzoeksvoorstellen voor financiering en verrichten de NWO-instituten toponderzoek.
Mede door deze inspanning blijft Nederland een belangrijke speler in de internationale onderzoekswereld.
In 2020 financierde NWO wetenschappelijk onderzoek en infrastructuur voor een totaalbedrag van zo’n 1 miljard euro. Dit geld is grotendeels ingezet via competitieve financieringsprogramma’s voor individuen (zoals de Talentprogramma’s), voor vrij onderzoek (zoals de open competitie), voor onderzoek naar maatschappelijke vragen (zoals de Nationale Wetenschapsagenda (NWA) en het Kennis- en
Innovatieconvenant (KIC)) en voor wetenschappelijke infrastructuur (zoals de Roadmap Grootschalige Wetenschappelijke Infrastructuur).
Tabel 1 — Verhouding aantal (voor)aanvragen en honoreringen naar financieringslijn
Aantal aanvragen Aantal honoreringen % Honoreringen
Financieringslijn Man Vrouw Totaal Man Vrouw Totaal Man Vrouw Totaal
Talentprogramma 1.510 1.158 2.668 247 226 473 16 20 18
Open Competitie 925 428 1.353 145 61 206 16 14 15
Nationale
Wetenschapsagenda (NWA) 569 418 987 90 83 173 16 20 18
Regieorganen 579 580 1.159 285 272 557 49 47 48
Wetenschappelijke
infrastructuur 46 5 51 19 1 20 41 20 39
Overig* 604 276 880 251 98 349 42 36 40
Van alle (voor)aanvragen die NWO in 2020 ontving, is in totaal 25% toegekend (2019: 29%), voor de verschillende strategische financieringsinstrumenten loopt het percentage uiteen (tabel 1).
Tabel 2 — Verhouding aantal (voor)aanvragen en honoreringen per strategische ambitie
Aantal aanvragen Aantal honoreringen % Honoreringen
Strategie-indeling Man Vrouw Totaal Man Vrouw Totaal Man Vrouw Totaal
Nexus 66 37 103 63 37 100 95 100 97
Mensen 2.435 1.586 4.021 392 287 679 16 18 17
Onderzoek 1.436 1.133 2.569 440 377 817 31 33 32
Infrastructuur 46 5 51 19 1 20 41 20 39
Kennisbenutting 250 104 354 123 39 162 49 38 46
Totaal 2020 4.233 2.865 7.098 1.037 741 1.778
Figuur 1 – Aandeel aanvragen en honoreringen naar strategische ambitie
Honoreringen in % Aanvragen in %
36
Nexus
Mensen Onderzoek
Infrastructuur Kennisbenutting
9
36
6 46
1 1
1
5
57
Tabellen 1 en 2 en figuur 1 geven per strategische ambitie het aandeel van de bij NWO binnengekomen aanvragen en honoreringen daarvan in aantallen weer. De hierbij behorende financiële budgetten staan in tabel 16 (Herkomst en bestedingen van middelen NWO in 2020).
Onderzoekers en onderzoeksprojecten
De door NWO toegekende subsidies worden voor een belangrijk deel ingezet voor de aanstelling van wetenschappelijk personeel (zie tabel 3). NWO financierde in 2020 ruim 5.000 fte wetenschappelijk personeel aan diverse onderzoeksinstellingen, waaronder hbo-instellingen.
Tabel 3 — Door NWO (mede) gefinancierd wetenschappelijk personeel (WP) en niet-wetenschappelijk personeel (NWP)
fte
Soort instelling WP NWP Totaal 2020
Universiteit 3.816 130 3.946
NWO-instituut* 173 21 194
KNAW-instituut 77 8 85
Overig** 439 21 460
TO2 27 5 32
UMC 375 40 415
Hogeschool 102 1 103
Totaal 5.009 226 5.235
*NWO-instituut: Deze aantallen zijn exclusief de medewerkers die worden gefinancierd uit de basisfinanciering van de instituten van NWO
**Onder ‘overige instellingen’ vallen onder andere TNW, Max Planck Instituut, KNMI, DELTARES, NKI en Naturalis Biodiversity Center
Hiernaast financierde NWO in totaal ruim 7.100 lopende onderzoeksprojecten (zie tabel 4). Naast de in 2020 toegekende onderzoeksprojecten beslaat het aantal lopende onderzoeksprojecten ook de onder- zoeksprojecten die in eerdere jaren zijn toegekend, maar die in 2020 nog niet of in de loop van 2020 werden afgerond.
Tabel 4 — Verdeling lopende onderzoeksprojecten
Soort instelling Aantal 2020
Universiteit 4.542
Hogeschool 1.303
UMC 428
NWO-instituut 208
KNAW- instituut 104
TO2 32
Overig 516
Totaal 2020 7.133
Publicaties en andere resultaten
De door NWO gefinancierde projecten leidden tot een veelheid aan wetenschappelijke output: artikelen, boeken, hoofdstukken, proefschriften
,
maar ook octrooien, datasets, conferentiebijdragen en publicaties voor een breed publiek. Onderzoekers registreerden in 2020 ruim 12.100 wetenschappelijke publicaties enTabel 5 — Publicaties en andere resultaten van NWO-projecten
Type publicaties NWO-D NWO-instituten Totaal
Wetenschappelijke tijdschriften / boeken * 4.993 1.900 6.893
Proefschriften 268 77 345
Overig** 4.109 815 4.924
Totaal 9.370 2.792 12.162
Waarvan gepubliceerd via open access 6.454 1.748 8.202
% van het totaal aantal publicaties via open access 68,8% 62,6% 67,4%
* Wetenschappelijke tijdschriften/boeken: boeken (monografie), hoofdstukken in boek/boekbijdragen, academische publicaties.
** Overig: octrooien, databestanden , conference papers en publicaties voor een breed publiek/professionals.
Toelichting: Dit overzicht geeft alle door de onderzoekers in ISAAC geregistreerde output weer. Dit is waarschijnlijk een onderschatting van de werkelijke aantallen. NWO werkt aan de optimalisering van de outputregistratie
Figuur 2 laat de ontwikkeling zien van het aantal open access-publicaties als percentage van het totaal aantal door NWO gefinancierde publicaties (zie tabel 5). De verwachting is dat dit percentage in de komende jaren verder toe zal nemen. Dat is in lijn met de doelstelling van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) en NWO om 100 procent van het publiek gefinancierd onderzoek open access beschikbaar te hebben.
Figuur 2 —Percentage open access-publicaties
19,0%
34,3%
45,0% 50,3%
63,4% 67,4%
0 10 20 30 40 50 60 70 80
2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021
1 Beleid en programma’s
A Strategievorming en samenwerking
Doelstelling, missie en kernactiviteiten
Het strategisch plan ‘Verbinden van wetenschap en samenleving’ van NWO beschrijft de koers voor de jaren 2019 tot en met 2022. In dit plan legt NWO de nadruk op haar verbindende rol: samen met haar kennispartners verbinden binnen de wetenschap en tussen wetenschap en maatschappij. De missie luidt:
“NWO bevordert wetenschappelijk onderzoek van wereldklasse. Dit onderzoek heeft wetenschappelijke en maatschappelijke impact”. Om deze missie te realiseren ziet NWO drie rollen voor zich weggelegd:
1. Strategische verbinder: de verbindende activiteiten van NWO dragen bij aan een betere organisatie van het veld, aan meer coördinatie binnen de Nederlandse wetenschap en aan een betere aansluiting van de wetenschap op (de kennisvragen vanuit) de samenleving;
2. Financier: als financier is NWO onafhankelijk en betrouwbaar, met inzichtelijke, gelijkvormige en gebruiksvriendelijke financieringsprocessen, op een efficiënte manier;
3. Uitvoerder: in haar instituten voert NWO onderzoek uit. NWO stimuleert de instituten om een nationale verbindende rol te spelen, ieder in zijn eigen onderzoeksveld. De korte lijnen tussen NWO-I en NWO-D dragen bij aan de betrokkenheid van het veld bij het NWO-beleid.
In haar rol als verbinder, financier en uitvoerder verbindt NWO de kwaliteit van en de vernieuwing in de Nederlandse wetenschap met maatschappelijke uitdagingen. Hiertoe heeft de raad van bestuur in zijn strategisch plan 2019-2022 vijf ambities geformuleerd: Nexus, Mensen, Onderzoek, Infrastructuur en Kennisbenutting. ‘Nexus’ richt zich op de verbindende rol van NWO binnen het wetenschapsbestel, binnen de wetenschap en tussen wetenschap en maatschappij. Via de ambities ‘Mensen’, ‘Onderzoek’ en
‘Infrastructuur’ komt vooral de rol van NWO als financier tot uitdrukking. Via ‘Kennisbenutting’ wil NWO impact binnen alle gefinancierde activiteiten realiseren.
In 2020 heeft de evaluatiecommissie onder leiding van prof. Alexander Rinnooy Kan een evaluatie uitgevoerd van NWO. De commissie concludeerde dat NWO goed gepositioneerd is om haar ambitie als verbinder van wetenschap en samenleving waar te maken. In 2020 is dan ook veelvuldig een beroep gedaan op de verbindende Nexus-rol van NWO. Bijvoorbeeld middels haar voorzitterschap van de Kenniscoalitie en bij de voorbereidingen voor het Nationaal Groeifonds. Ook werkt NWO in nauwe
samenspraak met de Vereniging van Universiteiten (VSNU) aan maatregelen om de druk op het systeem te verlagen. In een gelijknamig ‘integraal plan’1, dat is aangeboden aan de minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW), kondigt NWO samen met de VSNU een aantal concrete maatregelen aan om de aanvraagdruk en de grote werkdruk in het onderzoeksveld op middellange termijn te reduceren en te beheersen. Naar aanleiding van de COVID-19-pandemie heeft NWO, samen met ZonMw en in samenspraak met medische en maatschappelijke stakeholders, een onderzoeksprogramma ontworpen rond de (maat- schappelijke) gevolgen van de COVID-19-pandemie en hier geld voor beschikbaar gesteld. In nauw overleg met de VSNU zijn afspraken gemaakt over de verdeling van extra middelen voor onderzoek dat door de pandemie vertraging heeft opgelopen.
Wanneer het financieringsinstrument vooral maatschappelijke impact van onderzoek nastreeft, wordt van onderzoekers verwacht dat zij al vanaf een vroeg stadium samenwerken met potentiële eindgebruikers van de wetenschappelijke kennis (productieve interacties). Ook burgers horen hierbij. Vanaf 2020 heeft NWO daarom een budgetmodule beschikbaar om burgerbetrokkenheid (citizen science) te kunnen financieren.
Beleidsontwikkelingen
NWO-evaluatie ‘De nieuwe weg van NWO’
In 2020 is NWO geëvalueerd door de commissie Rinnooy Kan. De evaluatiecommissie deelt de brede waardering die het veld heeft voor de kwaliteit van de organisatie, de staf en de geleverde diensten. Zij is van mening dat de organisatie er beduidend beter voor staat dan bij de vorige evaluatie (2013). Zo bekostigt NWO veel meer onderzoek, is – met de transitie naar de nieuwe organisatie – de governance sterk verbeterd en is de rol van NWO in Europa sterker geworden. Via de Nationale Wetenschapsagenda (NWA) schept NWO mogelijkheden om de gehele kennisketen te financieren. De commissie typeert NWO als dé speler om een rol als ‘spreekbuis’ en ‘rots in de branding’ voor de wetenschap te vervullen en ziet NWO als de aangewezen organisatie om het voortouw te nemen bij het uitzetten van de grote lijnen voor een nationale wetenschapsstrategie.
Tegelijkertijd zijn er ook punten van aandacht, met name over het financieringsinstrumentarium. Zo is de commissie van mening dat het instrumentarium transparanter en eenduidiger kan worden gepresenteerd en dat de honoreringspercentages te laag zijn. Ook is het financieringsinstrumentarium slechts beperkt toegesneden op hogescholen en TO2-instellingen en zijn langjarige financiële kaders nodig voor meer rust en stabiliteit. Mede op basis van het advies van de commissie-Weckhuysen, ‘Evenwicht in het Weten- schapssysteem’, adviseert de evaluatiecommissie NWO zich te laten inspireren door de architectuur van het Europese kaderprogramma en haar instrumentarium te presenteren langs enkele pijlers. Daarnaast zijn volgens de commissie meer middelen voor onderzoek nodig.
De samenleving vraagt steeds vaker naar de waarde van wetenschappelijk onderzoek. In overeenstemming hiermee adviseert de evaluatiecommissie NWO de eigen doeltreffendheid en doelmatigheid te monitoren en op basis daarvan haar instrumentarium te verbeteren. In 2020 heeft de raad van bestuur het
monitorings- en evaluatiekader (M&E) voor de strategische NWO-doelen geaccordeerd en opdracht gegeven om de haalbaarheid van dit kader te verkennen. Dit vanwege de benodigde infrastructuur en kosten voor de implementatie ervan.
De evaluatiecommissie-Rinnooy Kan heeft NWO ook geadviseerd om een langjarige visie op de
positionering van de instituten te ontwikkelen en meer dynamiek in het stelsel in te bouwen. Dit is geheel in lijn met de aanbevelingen uit de portfolio-evaluatie van de NWO- en KNAW-instituten uit 2019. NWO en KNAW onderschrijven deze aanbeveling en hebben in 2020 een Permanente Commissie Nationale Instituten ingesteld. Deze permanente commissie pakt dit proces met het wetenschapsveld op en zal de besturen van KNAW en NWO hierover adviseren.
Een laatste belangrijke aanbeveling betreft de relatie tussen NWO en OCW. De evaluatiecommissie beveelt NWO en OCW aan om het gesprek aan te gaan over de positionering van NWO als zelfstandig bestuursorgaan en over de mogelijkheden om ook andere partijen dan universiteiten en hogescholen in de kennisketen te bekostigen. De evaluatiecommissie koppelt de verbreding van de doelgroep aan een pleidooi voor additionele financiering. In laatstgenoemd verband bestempelt de commissie met name het NWA-programma als een succes. Sinds eind 2020 werken NWO en OCW aan een vernieuwde aansturing van NWO, waarin de rollen van opdrachtgever en “eigenaar” van het zelfstandig bestuursorgaan NWO duidelijker te onderscheiden zijn.
Advies ‘Evenwicht in het wetenschapssysteem’
NWO heeft kennisgenomen van het rapport ‘Evenwicht in het Wetenschapssysteem’ (29 januari 2020) van de commissie-Weckhuysen. Hierin concludeert de commissie dat de verhouding tussen de bekostiging van strategisch onderzoek en die van ongebonden onderzoek niet op orde is en moet worden aangepast. De bestaande verhouding heeft volgens de commissie geleid tot een te hoge druk op het wetenschaps- systeem, met een doorgeslagen competitie en een hoge werkdruk onder wetenschappers tot gevolg. Om de balans te herstellen pleit de commissie ervoor om bij NWO twee gelijkwaardige pijlers (ongebonden en strategisch) te realiseren met een gelijk budget. De raad van bestuur onderzoekt het advies van de commissie.
Hiernaast heeft NWO kennisgenomen van het advies van de commissie om de universitaire basis te versterken door middel van zogeheten Rolling Grants. Deze voorzien op vastgestelde momenten in de carrière van universitair docenten in een bedrag voor onderzoek, waardoor zij meer rust en zekerheid krijgen. NWO volgt de discussie over de Rolling Grants nauwgezet omdat de uitwerking ervan mede bepalend is voor de aanvraagdruk bij NWO, wanneer het kabinet advies opvolgt.
Systeemdruk
In 2020 heeft NWO, samen met de VSNU, gewerkt aan de uitvoering van het integraal plan ‘Verlagen druk op het systeem’, dat zij in december 2019 hadden aangeboden aan de minister van OCW. Voor NWO betekende dit dat zij de bestaande maatregelen om de aanvraagdruk terug te brengen, kon continueren.
Daarbij is binnen de Veni-ronde de vooraanmelding op basis van cv ingevoerd als standaardprocedure voor de domeinen Sociale en Geesteswetenschappen (SGW), Toegepaste en Technische Wetenschappen (TTW) en ZonMw. De invoering van de aanvullende maatregelen (onder andere meer doorlopend indienen, en onderzoek naar de invoering van quota) heeft als gevolg van de COVID-19-pandemie bij zowel NWO als de VSNU vertraging opgelopen. Wel heeft NWO besloten de integrale callplanning, één van de maatregelen die moet zorgen voor een betere informatievoorziening, versneld op te leveren. Periodiek zullen NWO en VSNU aan de minister rapporteren over hun vorderingen met het verlagen van de systeemdruk, voor de eerste keer in 2021.
Kenniscoalitie
In december 2020 heeft de Kenniscoalitie de Investeringsagenda voor onderzoek en innovatie 2021-2030 uitgebracht. Deze agenda roept het nieuwe kabinet op om de investeringen in onderzoek en innovatie te verhogen en op die manier een groeipad in te zetten naar een investeringsniveau van uiteindelijk 3 procent van het bruto binnenlands product (bbp) in 2030. De Nederlandse investeringen zijn op dit moment beduidend lager dan die in Duitsland, Zweden, Zwitserland en Denemarken, landen waar Nederland zich qua wetenschappelijke prestaties graag mee vergelijkt. Als Nederland zich op lange termijn als
competitieve kenniseconomie wil blijven meten met andere Europese landen, dan zijn extra investeringen vanuit overheid én bedrijfsleven dus noodzakelijk. De extra investeringen moeten zowel ten goede komen aan de basis van de kennisinstellingen als worden ingezet voor een aantal strategische doelen, zoals het stimuleren van onderzoeks- en innovatie-ecosystemen en het versterken van de positie van Nederlandse kennisinstellingen en bedrijven in Europa.
Synergie NWA/KIC
Om de synergie tussen NWA en KIC te versterken, heeft de Kenniscoalitie geadviseerd om prioritaire thema’s te identificeren die in beide agenda’s een prominente plaats hebben. De ministeries van OCW en Economische Zaken en Klimaat (EZK) hebben NWO hierop gevraagd jaarlijks budget binnen het NWA- programma vrij te maken voor dergelijke ‘synergiethema’s’. NWO zal jaarlijks een synergieprogramma ontwikkelen met 7,5 miljoen euro vanuit het NWA-budget en minimaal 7,5 miljoen euro co-financiering vanuit vakdepartementen en andere overheden. De bij het KIC betrokken partijen onderzoeken hoe publiek-private samenwerking op het synergiethema kan worden gestimuleerd. In lijn met het advies van de Kenniscoalitie werd in 2020 gekozen voor het synergiethema Kunstmatige Intelligentie.
COVID-19-beleid
De COVID-19-pandemie had, en heeft, een grote impact op zowel onderzoekers als het subsidieproces van NWO. Als gevolg van de lockdown, met het gedwongen thuiswerken en de sluiting van de scholen, kregen lopende onderzoeksprojecten, evenals onderzoeksprojecten in voorbereiding, te maken met vertraging.
NWO heeft een aantal maatregelen genomen om onderzoekers hierin tegemoet te komen. In samen- werking met andere partijen heeft zij bovendien beleid ontwikkeld om de schade voor de wetenschap en de economie te beperken. NWO heeft daarbij sterk ingezet op proactieve communicatie naar het weten- schapsveld via een speciaal ingerichte website www.nwo.nl/corona en extra NWO-nieuwsbrieven. Hierop zijn alle relevante wijzigingen als gevolg van de pandemie aangekondigd en zijn richtlijnen gepubliceerd voor zowel het subsidieproces als lopende onderzoeksprojecten. Ook heeft gerichte communicatie plaatsgevonden met de subsidiedesks van de kennisinstellingen (verenigd in het NL LO-netwerk) en via speciaal voor hen opgestelde nieuwsberichten.
Integrale callplanning en overige maatregelen
Verschillende onderzoekers zijn op verschillende manieren door de COVID-19-pandemie geraakt. Om de schade voor de sector te beperken ss continuïteit van de tweede geldstroom van groot belang. Tege- lijkertijd had NWO de verantwoordelijkheid om, ook in de COVID-19-periode, een eerlijk speelveld en een zorgvuldig beoordelingsproces te borgen. Om een gelijk speelveld te behouden heeft NWO maatregelen genomen.
Zo is de termijn voor indiening van een onderzoeksvoorstel verruimd naar minimaal vier maanden vanaf de openstelling van een call. Voor complexe calls waarvoor het nodig is consortia te vormen, is de openstelling verruimd naar zes maanden. Hiermee kregen onderzoekers meer tijd om aanvragen voor te bereiden en hun planning daarop aan te passen. Ook heeft NWO direct na de lockdown het primaire proces tijdelijk stilgelegd. Hierdoor veranderde de planning van het gehele financieringsinstrumentarium. Om onder- zoekers houvast te bieden en hen niet voor verrassingen te stellen, publiceerde NWO een integrale callplanning. Deze geeft sluitingsdata voor vooraanmeldingen en uitgewerkte aanvragen ongeveer één jaar vooruit. In de callplanning zijn ook de nieuwe tijdpaden verwerkt van de Talentprogramma’s Rubicon, Veni, Vidi en Vici. Deze zijn tot stand gekomen in samenspraak met het veld, met vooral de kansen voor
medische wetenschappen en zorgonderzoek in gedachten. Met de invoering van de integrale callplanning heeft NWO tevens versneld uitvoering gegeven aan een van de maatregelen uit het integraal plan
‘Verlagen druk op het systeem’ (zie Systeemdruk).
Tot slot heeft NWO zorgvuldig gekeken naar de uitvoering van de procedures, en onder andere een procedure ingeregeld voor het afnemen van interviews op afstand. Vergaderingen van beoordelings- commissies vonden geheel digitaal of in hybride vorm plaats, waarbij alleen de secretaris en de commissie- voorzitter fysiek bijeen kwamen. De ervaringen hiermee zijn positief: de indruk is dat de kwaliteit van het beoordelingsproces niet geleden heeft onder het vergaderen op afstand.
Twintig miljoen voor vertraagd onderzoek
NWO heeft in oktober 2020 gevolg gegeven aan het verzoek van de minister van OCW om een bedrag van 20 miljoen euro vrij te maken voor door corona vertraagd onderzoek. Op aanwijzing van de minister is dit bedrag ten laste gebracht van het NWA-budget voor de volgende financieringsronde van de lijn Onderzoek op Routes door Consortia (ORC). Wetenschappers met een tijdelijk contract van wie het onderzoek door de COVID-19-pandemie is vertraagd, kunnen aanspraak maken op dit geld. De universiteiten, de onderzoeks- instituten van de KNAW en de instituten van NWO beoordelen, in hun rol als werkgever, de aanvragen. Het geld is via een verdeelsleutel overgeheveld naar de universiteiten en de onderzoeksinstituten waaraan de onderzoekers met een tijdelijk contract verbonden zijn. Ook jonge onderzoekers die met een Rubicon- subsidie een tijdelijk dienstverband hebben aan een buitenlandse universiteit, kunnen aanspraak maken op deze regeling.
Noodvoorziening NWO-I
De COVID-19-pandemie heeft verstrekkende gevolgen voor de onderzoekers aan de NWO-instituten. Om de schade voor jonge onderzoekers zoveel mogelijk te beperken, kondigde de raad van bestuur van NWO in de zomer van 2020 aan een COVID-19-fonds in te richten, met een budget van 6 miljoen euro. De instituten werden op deze manier in staat gesteld om te doen wat nodig was om de impact van de pandemie op het personeel en lopende verplichtingen zoveel mogelijk te beperken. Onder andere biedt deze maatregel de instituten de mogelijkheid om tijdelijke contracten te verlengen, daar waar de vertragingen dusdanig zijn dat afronding van het promotietraject binnen de normale duur niet meer mogelijk is. Daarnaast kunnen uit het fonds kosten vergoed worden voor vast personeel dat structureel betaald wordt vanuit 3e geldstroom middelen en gedurende lange periodes niet declarabel was.
Extra middelen voor financiering corona-onderzoek
Naast beleidsmaatregelen om onderzoekers te ondersteunen en de schade van de COVID-19-pandemie zo veel mogelijk te beperken, heeft NWO snel middelen vrijgemaakt voor additioneel onderzoek naar COVID-19, en naar de gevolgen van de pandemie en de maatregelen om die tegen te gaan.
1. NWO Corona Fast Track call en Complexiteit call
Aan het begin van de pandemie publiceerde NWO in april de call ‘Corona Fast-Track data’ om onderzoek te doen naar andere dan medische en zorggerelateerde vraagstukken waarvoor data alleen tijdens een pandemie kunnen worden verzameld. De animo was dusdanig groot dat de call, op basis van first come first serve, al vier dagen na openstelling moest worden gesloten. Per project konden onderzoekers 50.000 euro subsidie aanvragen. In totaal 33 projecten werden gehonoreerd.
Daarnaast heeft NWO in het najaar een budget van 720.000 euro beschikbaar gesteld voor de call
‘Complexiteitsonderzoek rond de COVID-19-crisis’. Met deze call wil NWO de samenwerking op dit onderwerp bevorderen tussen de exacte wetenschappen en de sociale en geesteswetenschappen.
2. COVID-19-programma met ZonMw
Ook al snel na aanvang van de pandemie in Nederland, op 14 april, financierde ZonMw samen met NWO en
totaal 13,6 miljoen euro) is ingezet voor niet-medisch of zorggerelateerd onderzoek. Het gaat hierbij om onderzoek dat zich richt op gedrag en gedragsveranderingen in de samenleving, sociale en economische impact of technische oplossingen voor de bestrijding van COVID-19 en de gevolgen ervan in de toekomst.
Omdat de COVID-gerelateerde uitdagingen op de zes Caribische eilanden in het Koninkrijk der
Nederlanden verschillen van de uitdagingen op Hollandse bodem zijn ook twee subsidieoproepen uitgezet (in totaal 500.000 euro) specifiek gericht op de Cariben. Met de NWO-bijdrage zijn in totaal 235
onderzoeksprojecten gerealiseerd.
B Ambitie Nexus: verbinden van agenda’s, wetenschap en samenleving
Met de Nexus-ambitie beoogt NWO verbindingen te leggen binnen het (nationale en internationale) wetenschapsbestel, tussen wetenschappers onderling en tussen wetenschap en samenleving. Dergelijke verbindingen leiden tot meer coherentie in de beleids- en onderzoeksagenda’s en tot een efficiëntere en effectievere besteding van middelen.
Wetenschappelijk veld en kennisinstellingen
De Nederlandse wetenschap heeft een sterk ontwikkeld vermogen tot zelforganisatie. NWO moedigt dit aan door jaarlijks één of meerdere evenementen voor specifieke achterbannen te organiseren. In 2020 vonden de volgende bijeenkomsten al dan niet virtueel plaats: Physics@Veldhoven (Natuurkunde), CHAINS (Chemie), DutchBiophysics (moleculaire en cellulaire biophysics), NAC (aardwetenschappen), Synergy (sociale en geesteswetenschappen) en TEKNOWLOGY (technologie, wetenschap, innovatie en valorisatie).
Helaas moesten vanwege COVID-19 ook een aantal bijeenkomsten worden geannuleerd: Life (levens- wetenschappen); Physics with industry (Lorentz Center); ICT.OPEN (informatica-onderzoek).
Verder brengt de raad van bestuur jaarlijks een bezoek aan alle Colleges van Bestuur van de Nederlandse universiteiten. Deze bezoeken leveren een belangrijke bijdrage aan het versterken van de band tussen NWO en de universiteiten. Ook onderhoudt NWO korte lijnen met het veld. Uiteraard via de domein- besturen, maar ook via de zogeheten adviestafels van de verschillende domeinen en de disciplinaire en interdisciplinaire advies- en programmacommissies.
Kenniscoalitie
De Nexus-ambitie van NWO kwam in 2020 ook tot uitdrukking in haar voorzitterschap van de Kennis- coalitie. In de zomer van 2020 heeft de Kenniscoalitie bij het kabinet gepleit voor een perspectiefpakket voor onderzoek en innovatie. Dit pakket had een tweeledig doel: het voorkómen van schade aan de kennisinfrastructuur en het bieden van een eerste impuls voor nieuwe economische groei. Het kabinet heeft een deel van de suggesties van de Kenniscoalitie overgenomen in het derde coronasteunpakket van september 2020. Onderdeel hiervan was het opzetten van een Nationaal Groeifonds om het langetermijn- verdienvermogen van Nederland duurzaam te vergroten. In de pijler R&D en Innovatie is financiering beschikbaar voor grote thema’s op het terrein van onderzoek en innovatie.
Uitgelicht
Evaluatie Lorentz Center
Het Lorentz Center organiseert internationale workshops over grensverleggend innovatief wetenschappe-lijk onderzoek, variërend van nieuwsgierigheid gedreven onderzoek tot onderzoek in het kader van de grote maatschappelijke vraagstukken. Hiervoor biedt het instituut een platform en een infrastructuur waarbinnen wetenschappelijke ontwikkelingen, ideeën en plannen in een open en interactieve atmosfeer besproken kunnen worden. NWO organiseert al jaren de ‘(Physics/Life Sciences/ ICT…) with Industry’-workshops in samenwerking met het Lorentz Center. In 2020 is het aantal fysieke bijeenkomsten door de COVID-19- pandemie sterk afgenomen. Het Lorentz Center is actief aan de slag gegaan met digitale workshops om de interactie tussen wetenschappers onderling en de maatschappij ook in dit coronajaar te blijven bevorderen.
Begin 2020 heeft een internationale commissie het Lorentz Center geëvalueerd. De commissie was enthousiast over de wetenschappelijke kwaliteit en impact, de organisatie van de workshops en de maatschappelijke impact en relevantie van het instituut en kwalificeerde het als excellent. Hoewel de commissie zorgen uitte over de financiering, huisvesting en governance, beoordeelde ze de toekomstbe- stendigheid van het Lorentz Center als zeer goed. In het rapport heeft de commissie adviezen geformuleerd voor het Lorentz Center, NWO en de Universiteit Leiden.
Europees wetenschapsbeleid
NWO is lid van Science Europe, een samenwerkingsverband van nationale onderzoeksfinanciers en -uitvoerders binnen Europa. De voorzitter van NWO had zitting in de General Assembly van Science Europe. Ook participeerde NWO actief in diverse werkgroepen van Science Europe op onderwerpen als Research Data, open access, grensoverschrijdende samenwerking en Horizon Europe. Zo kon NWO het Europese beleid mede vormgeven.
Europese partnerschappen en Horizon Europe
In 2021 gaat het volgende Europese Kaderprogramma voor Onderzoek en Innovatie van start, Horizon Europe. In de zogeheten ‘co-funded partnerschappen’ gaan Europese councils gezamenlijke thematische calls vorm geven. NWO heeft in 2020 besloten deel te nemen aan de volgende zes partnerschappen die in 2021/2022 van start gaan: Clean Energy Transition, Driving Urban Transitions to a sustainable future, Rescuing Biodiversity to safeguard life on earth, Blue Oceans, ERA for health and Health and Care Systems Transformations. Deze partnerschappen sluiten aan op de thema’s van de NWA en het KIC en worden daarin ingebed.
Mondiaal wetenschapsbeleid
In 2020 vond de voorbereiding van de Global Research Council 2021 plaats. De voorzitter van NWO leidde een internationale, voorbereidende workshop over het onderwerp ‘Measuring the effectivity of research councils’. De conclusies van deze workshop zijn onderdeel van het actieplan dat besproken zal worden tijdens de Global Research Council in 2021.
Science diplomacy
Met het versterken van wetenschappelijke en diplomatieke betrekkingen met specifieke landen is NWO in 2020 het Science Diplomacy Fund gestart. Partnerlanden zijn Rusland, Turkije en de landen waarop NWO zich richt via het Merian Fund. Deze landenkeuze is afgestemd met alle betrokken ministeries.
De eerste science diplomacy call is uitgevoerd in het voorjaar van 2020. Vierendertig teams gaan activiteiten organiseren, zoals workshops met onderzoekers uit Brazilië, China, Indonesië, India, Rusland, Zuid-Afrika of Turkije. Vanwege de COVID-19-pandemie starten projecten en evenementen later,
onderzoekers hebben tot eind 2021 om de activiteiten fysiek, hybride of online te organiseren.
Naast de open calls neemt NWO, samen met departementen en ambassades, ook zelf het initiatief voor activiteiten in het kader van science diplomacy. Zo organiseerde NWO in november 2020 de eerste editie van de Week of Indonesia Netherlands Education and Research, in samenwerking met Nuffic, de
Nederlandse ambassade in Jakarta, en de Indonesische partners LIPI en ALMI.
C Ambitie Mensen: perspectief voor onderzoekers
Goed onderzoek heeft goede onderzoekers nodig. NWO zorgt ervoor dat onderzoekers in Nederland zich in iedere fase van hun carrière kunnen blijven ontwikkelen door onderzoek naar eigen keuze te doen. Zij doet dit met de Talentprogramma’s en de open competitie.
Talent stimuleren
In 2020 kregen 531 onderzoekers in uiteenlopende stadia van hun carrière een talentbeurs om
vernieuwende ideeën te onderzoeken of een onderzoekslijn naar eigen keuze te ontwikkelen. Naar eigen keuze wil zeggen dat de onderzoeker zelf het onderzoeksthema kiest. Individuele NWO-beurzen en -premies zijn er voor alle onderzoekers: van jonge onderzoekers die aan het begin van hun
wetenschappelijke carrière staan tot en met zeer ervaren wetenschappers.
Open competitie voor nieuwsgierigheidsgedreven onderzoek
De open competitie heeft als doel nieuwsgierigheid gedreven onderzoek te stimuleren en biedt projectfinanciering voor zowel individuele onderzoekers als onderzoeksgroepen. In 2020 hadden alle NWO-domeinen één of meerdere financieringsinstrumenten in de open competitie. Met ingang van 2019 heeft NWO het budget voor de open competitie met 25 miljoen verhoogd, van 101 miljoen euro (2018) tot 126 miljoen euro per jaar. In 2020 is besloten dit budget met 6 miljoen euro verder te verhogen tot 132 miljoen euro, met ingang van de begroting voor 2021.
Tabel 6 — Open competitie
Domein Aantal aanvragen Aantal honoreringen % Honoreringen
Man Vrouw Totaal Man Vrouw Totaal Man Vrouw Totaal
Exacte en
Natuurwetenschappen (ENW) 589 273 862 84 41 125 14 15 15
Sociale en
Geesteswetenschappen (SGW) 170 110 280 16 9 25 9 8 9
Toegepaste en Technische
Wetenschappen (TTW) 132 33 165 37 7 44 28 21 27
ZonMw 34 12 46 8 4 12 24 33 26
Totaal 2020 925 428 1.353 145 61 206
Talentlijn
Tot de talentlijn behoren prijzen als de Spinozapremie en de Stevinpremie voor ervaren onderzoekers die naar internationale maatstaven al tot de top behoren; de Promotiebeurs voor leraren; Rubicon (buitenland- ervaring voor recentelijk gepromoveerde onderzoekers); en Aspasia (vrouwelijk talent in hogere posities).
Ook het NWO-Talentprogramma (voorheen Vernieuwingsimpuls) is onderdeel van de talentlijn: Veni: 0–3 jaar na promotie; Vidi: 3—8 jaar na promotie; Vici: 8-15 jaar na promotie. Het is het belangrijkste individuele financieringsinstrument van NWO, met een financieel volume van circa 160 miljoen euro per jaar. In 2020 ontvingen 275 onderzoekers via dit instrument financiering om hun wetenschappelijke carrière vooruit te brengen. In 2020 besloot de raad van bestuur om met ingang van 2021 zo’n 13 miljoen euro toe te voegen
aan het budget van de talentlijn. Een deel daarvan wordt gebruikt om het bedrag van de Veni-beurs te verhogen. Het Veni/Vidi/Vici-schema bestaat zo’n 20 jaar; de raad van bestuur beraadt zich de komende tijd op de modernisering van het Talentprogramma.
Tabel 7 geeft per programma een overzicht van het aantal (voor)aanvragen en toekenningen in 2020, uitgesplitst naar mannen en vrouwen. Het aantal aanvragen voor de talentlijn ligt al jaren hoog. Met ruim 2.800 aanvragen vormt het jaar 2020 hierop geen uitzondering. De aanvraagdruk is vooral hoog bij de NWO-Talentprogramma’s. In 2020 heeft NWO een inbeddingsgarantie gevraagd voor de Veni- en de Vidi-beurzen, als maatregel om het aanstellingsbeleid bij de kennisinstellingen te leggen en de aanvraag- druk te beperken. De maatregel werd in 2018 voor het eerst ingevoerd bij de Vidi en bleek effectief: het aantal aanvragen nam af met ruim 25% (van 589 in 2017 naar 443 in 2018). Daarna is het aantal aanvragen weer iets toegenomen (naar 503 in 2019 en 506 in 2020).
Ook is gewerkt met de verplichte vooraanmeldingsfase voor Veni-aanvragen binnen de domeinen SGW, TTW en ZonMw om de last voor onderzoekers te beperken.
Tabel 7 — Aantal (voor)aanvragen en toekenningen voor de talentlijn
Thema Aantal (voor)aanvragen* Aantal honoreringen % Honoreringen
Man Vrouw Totaal Man Vrouw Totaal Man Vrouw Totaal NWO-Talentprogramma Promotiebeurs
voor leraren 27 28 55 11 13 24 41 46 44
NWO-Talentprogramma Rubicon 125 110 235 24 26 50 19 24 21
NWO-Talentprogramma Veni/Vidi/Vici 1.061 876 1.937 126 149 275 12 17 14
Overige talentontwikkeling 297 144 441 86 38 124 29 26 28
Totaal 2020 1.510 1.158 2.668 247 226 473
Het aantal (voor)aanvragen is het aantal initieel ingediende aanvragen. Dit kunne vooraanvragen zijn of uitgewerkte aanvragen .Vooraanvragen zijn beknopt en kosten de onderzoeker minder tijd. NWO beoordeelt deze vooraanvragen op haalbaarheid en adviseert onderzoekers om deze wel of niet uit te werken in een aanvraag.
Tabel 8 — Aantal (voor)aanvragen en toekenningen voor de NWO-Talentprogramma’s
Vernieuwings
impuls Aantal (voor)aanvragen Aantal honoreringen % Honoreringen
Man Vrouw Totaal Man Vrouw Totaal Man Vrouw Totaal
Veni 643 546 1.189 71 90 161 11 16 14
Vidi 262 244 506 42 39 81 16 16 16
Vici 156 86 242 13 20 33 8 23 14
Totaal 2020 1.061 876 1.937 126 149 275
Figuur 3 – Carrières laureaten Vernieuwingsimpuls (sinds 2000)
Figuur 3a – Aanstelling Veni-laureaten bij aanvang respectievelijk bij einde onderzoeksproject
Postdoc Universitair docent Universitair hoofddocent Hoogleraar
Aanvang project
26 70
2
36
46 14
Einde project 3
2 1
Wetenschappelijk medewerker
Van de 1.827 Veni-laureaten die sinds het begin van de Vernieuwingsimpuls tot en met 2020 project- financiering hebben ontvangen én hun Veni-onderzoek hebben afgerond, heeft 70 procent bij aanvang van het onderzoeksproject een positie als postdoc en 26 procent een aanstelling als universitair docent.
Na afloop is dit respectievelijk 36 en 46 procent. Hiernaast is 14 procent van de Veni-laureaten aan het einde van het onderzoeksproject universitair hoofddocent en 3 procent is hoogleraar.
Figuur 3b – Aanstelling Vidi-laureaten bij aanvang respectievelijk bij einde onderzoeksproject Aanvang project
8 28
18
39 34
Einde project 4
5 5
17
42
Postdoc Universitair docent Universitair hoofddocent Hoogleraar Wetenschappelijk medewerker
Van de 765 Vidi-laureaten heeft 28 procent bij aanvang van het project een postdocpositie en 42 procent is universitair docent. Na beëindiging van het onderzoeksproject is 34 procent universitair hoofddocent en 39 procent hoogleraar.
Figuur 3c – Aanstelling Vici-laureaten bij aanvang respectievelijk bij einde onderzoeksproject Aanvang project
32 12 21
72
Einde project 1
1 6
26
29
Postdoc Universitair docent Universitair hoofddocent Hoogleraar Wetenschappelijk medewerker
Van de 445 Vici-laureaten is bij aanvang van het onderzoeksproject 29 procent universitair docent, 32 procent hoogleraar en 26 procent universitair hoofddocent. Na afloop is 72 procent hoogleraar en 21 procent universitair hoofddocent.
Spinoza- en Stevinpremie
Spinozapremie
De Spinozapremie bedraagt 2,5 miljoen euro, te besteden aan wetenschappelijk onderzoek. De premie is een eerbetoon voor onderzoekers en een stimulans voor verder onderzoek. Hiermee stimuleert NWO talent en toponderzoek in Nederland. De laureaten van 2020 zijn: prof. dr. Nynke Dekker (Moleculaire Biofysica, Technische Universiteit Delft), prof. dr. ir. Jan van Hest (Bio-organische Chemie, Technische Universiteit Eindhoven), prof. dr. Pauline Kleingeld (Ethiek en haar Geschiedenis, Rijksuniversiteit Groningen) en prof. dr. Sjaak Neefjes (Chemische Immunologie, Universiteit Leiden/LUMC).
Stevinpremie
De NWO-Stevinpremie is een eerbewijs voor onderzoekers die een uitzonderlijke prestatie hebben geleverd op het gebied van de benutting van wetenschappelijk onderzoek in de samenleving. De kennisbenutting moet aantoonbaar hebben geleid tot innovatieve toepassingen in de praktijk, waarbij de onderzoekers zelf een doorslaggevende rol hebben gespeeld. Met de Stevinpremie worden de laureaten aangemoedigd om door te gaan op de ingeslagen weg. Jaarlijks reikt NWO maximaal twee premies uit van 2,5 miljoen euro. De laureaten van 2020 zijn: prof. dr. Ton Schumacher (Moleculaire Oncologie en
Immunologie, Antoni van Leeuwenhoekziekenhuis en Immuuntechnologie aan de Universiteit Leiden/
LUMC) en prof. dr. Linda Steg (Omgevingspsychologie, Rijksuniversiteit Groningen).
prof. dr. Ton Schumacher prof. dr. Linda Steg
Diversiteit en inclusie
NWO streeft naar een inclusieve cultuur waarin geen plaats is voor bewuste of onbewuste barrières vanwege culturele, etnische of religieuze achtergrond, gender, seksuele oriëntatie, gezondheid of leeftijd.
Op 1 september 2020 heeft minister Van Engelshoven van OCW het nationale actieplan voor diversiteit en inclusie in het hoger onderwijs en onderzoek gelanceerd. In 2020 zijn zes extra Veni-posities voor vrouwen in Bèta & Techniek gefinancierd, en is het programma ‘Stimuleringssubsidies voor vrouwen in Bèta en Techniek’ van start gegaan. Zie hoofdstuk 2 voor meer informatie over het diversiteitsbeleid van NWO en de stappen die in 2020 op dat gebied zijn gezet.
D Ambitie Onderzoek: Samenwerking voor excellentie en vernieuwing
Met de financieringslijnen binnen de ambitie ‘Onderzoek’ wil NWO samenwerking in onderzoek bevorderen.
Hierbij kan het gaan om samenwerking binnen de wetenschap (team science) tussen dezelfde of verschil- lende disciplines en verschillende wetenschappelijke organisaties, samenwerking tussen de verschillende spelers van de kennisketen of samenwerking tussen kennisorganisaties en niet-kennisorganisaties zoals bijvoorbeeld professionals, overheden en private partijen.
Nationale Wetenschapsagenda
Strategievorming en samenwerking
De Nationale Wetenschapsagenda (NWA) is samengesteld uit vragen vanuit de gehele samenleving. In opdracht van OCW voert NWO het financieringsprogramma voor de NWA uit. Het NWA-programma beoogt onderzoek te stimuleren waarvoor afstemming en samenwerking nodig is om wetenschappelijke en maatschappelijke doorbraken te realiseren. Samenwerking tussen disciplines, een kennisketenbrede aanpak en samenwerking met maatschappelijke partners zoals vakdepartementen, bedrijven en belangen- verenigingen zijn cruciale kenmerken van consortia die NWA-projecten en -programma’s uitvoeren.
De kernelementen van het NWA-programma zijn:
• De inhoudelijke agenda: deze wordt gevormd door de 140 clustervragen en 25 routes;
• De kennisketenbrede aanpak: de NWA-projecten omvatten zowel fundamenteel als toegepast en praktijkgericht onderzoek;
• Het bijeenbrengen van disciplines: het onderzoek is interdisciplinair;
• De nauwe samenwerking tussen wetenschap en samenleving: tussen onderzoekers, maatschappelijke (publiek en private) organisaties en burgers, en het actief teruggeven van resultaten aan de
samenleving en dialoog/interactie met de samenleving;
• In de routenetwerken komen partijen bijeen om samenwerking te stimuleren, de agenda te vernieuwen en impact te bevorderen.
In 2020 was 130 miljoen euro beschikbaar voor de uitvoering van de NWA. Dit bedrag is ingezet in vier NWA-programmalijnen (tabel 9).
Tabel 9 — NWA-programmalijnen
Thema Aantal aanvragen Aantal honoreringen % Honoreringen
Man Vrouw Totaal Man Vrouw Totaal Man Vrouw Totaal
Onderzoek op Routes door
consortia 260 140 400 11 10 21 4 7 5
Thematische samenwerking
met overheden 107 62 169 35 35 70 33 56 41
Vernieuwingen en netwerken 139 162 301 36 30 66 26 19 22
Wetenschapscommunicatie
en outreach 63 54 117 8 8 16 13 15 14
Uitgelicht ORC-2019
Pressing Matter
Ownership, Value and the Question of Colonial Heritage in Museums
Het Engelse pressing matter verwijst tegelijk naar ‘dringende kwesties en naar ‘lastige voorwerpen’. Het project gaat over de rol die koloniale collecties kunnen spelen bij het oplossen van spanningen tussen alle mogelijke betrokkenen rondom onze omgang met het koloniale verleden. Welke nieuwe vormen van eigenaarschap zijn wenselijk en mogelijk?
Penvoerder namens het consortium
prof. dr. S. (Susan) Legêne (VU Amsterdam)
Consortium
VU Amsterdam, Universiteit van Amsterdam, Universiteit Utrecht, Universiteit Leiden, NIOD Institute for War, KNAW, Rijksuniversiteit Groningen, Universitair Medisch Centrum Utrecht (UMCU), Nationaal Museum van Wereldculturen (NMVW), Stichting Nationaal Museum van Wereld Culturen, Stichting Academic Erfgoed, Rijksmuseum, Bronbeek Museum, Framer Framed, Rijksakademie, The Black Archives, Peace Palace Library, Rijksuniversiteit Groningen Museum, Universiteit Utrecht Museum, Hapin, Papua Support Foundation, Dutch Culture, Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, Imagine IC, Pitt Rivers Museum, Center for Anthropological Research on Museums and Heritage, Museum Nasional Indonesia, Universitas Gadjah Mada, University the Western Cape, Deutsches Zentrum Kulturgutverluste.
Toegekend bedrag
3,5 miljoen euro
Onderzoek op Routes door consortia
Vanuit de NWA-programmalijn ‘Onderzoek op Routes door consortia’ (ORC) wordt onderzoek gefinancierd dat zich richt op één (of enkele) van de 140 clustervragen binnen de 25 routes. De samenwerking binnen een consortium is interdisciplinair en kennisketenbreed. Ook maatschappelijke organisaties zijn hierbij betrokken. In december 2020 zijn 21 projecten uit de ORC-call van 2019 gehonoreerd. Deze 21 voorstellen hebben betrekking op 22 van de 25 NWA-routes.2 In totaal lopen er nu (sinds 2018) 38 ORC-projecten.
Doordat de ORC-call van 2020 als gevolg van de coronamaatregelen is uitgesteld, zal NWO in de periode 2020 tot en met 2022 twee ORC-rondes uitvoeren. Om de aanvraag- en werkdruk terug te dringen, is het verplicht een ‘initiatief’ in te dienen om een vooraanmelding te kunnen doen. Daarnaast zijn er match- makingsessies georganiseerd en zijn de eisen die aan een vooraanmelding gesteld worden, vereenvoudigd.
Voor de ORC-ronde 2020/2021 zijn 498 initiatieven ingediend. Tijdens de digitale matchmakingsessies in november 2020 konden de initiatiefnemers kennisnemen van de agenda van de route, en afstemming en samenwerking zoeken met andere initiatiefnemers. Ook konden andere geïnteresseerden de mogelijk- heden onderzoeken om bij een bestaand initiatief aan te sluiten.
Thematische samenwerking met overheden
Binnen de tweede NWA-programmalijn zijn drie pijlers te onderscheiden. Binnen deze pijlers ontwikkelt NWO in samenwerking met overheden onderzoeksprogramma’s gericht op enkele urgente
maatschappelijke thema’s:
2 Gebaseerd op de door de indieners aangegeven twee belangrijkste routes per voorstel.
• Bottom-up thematische programmering Onderzoeksprogramma’s op onderwerpen die worden aangedragen en medegefinancierd door overheden. Voor het jaar 2020 heeft de raad van bestuur van NWO besloten de tien ingediende voorstellen uit te werken tot een thematisch programma en deze te co-financieren.
• Synergie-thema Top-down thematische programmering gericht op synergie KIC/NWA, die
departementen, overheden en andere partijenmedefinancieren. In 2020 is, op basis van het voorstel van de Kenniscoalitie, gestart met de ontwikkeling van een programma op het thema Kunstmatige Intelligentie. (Zie ook paragraaf 2.2 hieronder)
• Europese partnerschappen Programmering binnen partnerschappen in het nieuwe kaderprogramma Horizon Europe. NWO heeft in 2020 besloten deel te nemen aan zes van de partnerschappen. De gekozen partnerschappen sluiten thematisch aan bij de NWA en het KIC en worden daarin ingebed. Zie ook hoofdstuk 1, Ambitie Nexus.
Synergie NWA/KIC
Op advies van de Kenniscoalitie hebben OCW en EZK NWO gevraagd de synergie tussen KIC en NWA te versterken en binnen het NWA-programma budget vrij te maken voor ‘synergiethema’s’ die in beide programma’s een prominente plaats innemen. In 2020 is gekozen voor het synergiethema ‘Kunstmatige Intelligentie’. NWO zal jaarlijks een synergieprogramma ontwikkelen en financieren, met 7,5 miljoen euro vanuit het NWA-budget en minimaal 7,5 miljoen euro co-financiering vanuit vakdepartementen en andere overheden. Vanuit het KIC wordt onderzocht hoe publiek-private samenwerking op het synergiethema kan worden gestimuleerd.
Uitgelicht programmalijn 2 2020
Transitie naar een duurzaam voedselsysteem
De huidige manier van voedsel produceren en consumeren brengt grote maatschappelijke kosten met zich mee (denk aan de stikstofcrisis en ongezonde voedingspatronen). In samenwerking met landbouw- en voedselpartijen gaat dit project onderzoeken wat duurzame voedselsystemen zijn en hoe we de transitie naar een gezond en duurzaam voedselsysteem in Nederland kunnen versnellen.
Hoofdaanvrager
ir. F.M. (Frederike) Praasterink, HAS Hogeschool
Consortiumpartners
Vanuit de kennisinstellingen: HAS Hogeschool, Universiteit van Amsterdam, Universiteit Utrecht, Wageningen University & Research, TU Eindhoven, Leiden Universiteit, Radboud Universiteit, Vrije Universiteit Amsterdam, Hogeschool Inholland, Aeres Hogeschool en het RIVM.
Vanuit de praktijk
Vernieuwingen en netwerken
In 2020 zijn 77 kleine projecten gestart, die voortkomen uit twee calls van de Ideeëngenerator (IDG) in 2019. Als opvolger van de IDG heeft NWO in 2020 voor de 25 NWA-routes de mogelijkheid gecreëerd om een aanvraag in te dienen voor maximaal drie kleine projecten. Deze kleine projecten dienen bij te dragen aan voor de route relevante onderwerpen en dienen de wetenschappelijke en/of maatschappelijke impact van de route te vergroten. Het budget per route is 150.000 euro, iedere route mag één aanvraag indienen en er is voldoende budget om voor alle routes een aanvraag te honoreren
.
Er zijn 24 aanvragen ingediend en gehonoreerd. Daarnaast kon, net als in 2019, een aanvraag worden ingediend voor dekking van de managementkosten voor NWA-routes. Het maximum budget per route is 50.000 euro. Twintig routes hebben hiervan gebruik gemaakt voor een totaal budget van 992.085 euro.Uitgelicht
Live sessies met Diederik Gommers
In de maand oktober organiseerde de Nationale Wetenschapsagenda in samenwerking met Diederik Gommers en het Erasmus MC, speciale edities van de Instagram en Facebook Live sessies Vraag het de Weten-
schap(per). In deze online vragenuurtjes heeft Diederik Gommers zoveel mogelijk vragen van jongeren over het coronavirus beantwoord. Aanleiding voor deze speciale edities was de ontmoeting tussen Famke Louise en Diederik Gommers en hun gezamenlijke ambitie om de vragen van jongeren serieus te nemen en hen beter proberen uit te leggen waarom de maatregelen rondom het coronavirus noodzakelijk zijn. De Nationale Wetenschapsagenda heeft naar aanleiding hiervan animaties gemaakt en vier online sessies georganiseerd.
Diederik Gommers, voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Intensive Care en OMT-lid, heeft mede hiervoor de Machiavelliprijs 2020 mogen ontvangen. Volgens Stichting Machiavelli vanwege de “niet aflatende inzet om de wetenschap over het coronavirus toegankelijk te maken voor een breed publiek”.
Wetenschapscommunicatie en outreach
In 2019 is gestart met kleine publieksevenementen en een online-contentcampagne waarbij de interactie tussen wetenschap en maatschappij centraal stond. Vanwege de COVID-19-pandemie heeft het team de fysieke evenementen en online-campagne echter stil moeten leggen en is de focus verschoven naar content rondom een COVID-19-project in samenwerking met onder andere het Erasmus MC en het RIVM. De samenwerking met bestaande en nieuwe partners en stakeholders heeft geleid tot een, op korte termijn gerealiseerd, succesvol ‘coronaproject’, waarin de verbindende rol van de NWA duidelijk naar voren komt. In september is de publiekscampagne hervat; elke maand wordt aangehaakt bij de actualiteit. Aan de hand van informatieve video’s, portretten van wetenschappers en interactieve live-sessies op Facebook en Instagram wordt het publiek betrokken bij de wetenschap. Zo kan de NWA de waarde van wetenschap blijven uitdragen en de interactie met het algemene publiek blijven opzoeken. Door de samenwerking met mediapartners Nu.nl, Quest, Kidsweek en VICE is het gelukt verschillende doelgroepen te bereiken.
Daarnaast is in 2020 voor het eerst een call ter versterking van de wetenschapscommunicatie uitgevoerd.
Er zijn 117 aanvragen ingediend, verdeeld over drie financiële bandbreedtes (onder 25.000 euro, onder 50.000 euro en 50.000—200.000 euro). In totaal zijn er 16 aanvragen toegewezen, die naar verwachting in 2021 starten.
Kennis- en Innovatieconvenant
NWO is een van de partners van het Kennis- en Innovatieconvenant 2020-2023 (KIC). In het KIC bekrachtigen bedrijven, kennispartners, overheden en topsectoren hun inzet op de belangrijke innovatie- thema’s voor de komende jaren, gebaseerd op de ambities van het missiegedreven topsectoren- en innovatiebeleid (MTIB) van het kabinet.
Kenmerken en uitgangspunt KIC-programma
Kenmerkend voor het KIC-programma dat NWO heeft ingericht, is de focus op samenwerking:
1. tussen verschillende wetenschappelijke disciplines (interdisciplinaire samenwerking);
2. binnen de kennisketen: met fundamenteel, toegepast en praktijkgericht onderzoek;
3. met actieve betrokkenheid van maatschappelijke partners en bedrijfsleven.
Het doel is de Nederlandse kennis- en concurrentiepositie te versterken en innovatieve oplossingen te leveren die bijdragen aan de welvaart en aan een sterkere Nederlandse economie. Het thematische onderzoek wordt geïnitieerd vanuit de Kennis en Innovatie Agenda’s (KIA’s) van het bedrijfsleven. Deze KIA’s zijn gebaseerd op de missies die het kabinet heeft vastgesteld.
Actief publiek-private samenwerking initiëren
NWO heeft haar thematische KIC-programma’s gebaseerd op de zes KIA’s en heeft in 2020 een budget van 118 miljoen euro ingezet om publiek-private samenwerking (PPS) te stimuleren. Daartoe initieert NWO actief nieuwe samenwerkingen tussen wetenschappers, private en publieke partijen. Het financieren van dit thematisch onderzoek gebeurt vanuit de vier KIC-hoofdlijnen voor financiering:
• Missie (missiegedreven onderzoek);
• Vraag (vraaggedreven partnerschappen);
• Strategie (langetermijnpartnerschappen (LTPs);
Tabel 10 — KIC Thema’s en financieringslijnen
Kennis -en Innovatie Agenda (KIA)
(Thema’s en budget voor 2020 in mln/ jr.) Missie Vraag Strategie Praktijk
1. Energietransitie en Duurzaamheid 11
2. Gezondheid en Zorg 11
3. Landbouw, Water en Voedsel 11 15 20 18
4. Veiligheid 6
5. Sleuteltechnologieën 11
6. Maatschappelijk Verdienvermogen 5
Totaal 55 15 30 * 18
* NWO heeft lopende verplichtingen voor het uitvoeren van meerjarige programma’s (LTP’s) (zoals ARCNL, ARC CBBC, Oncode, QuTech en Wetsus).
Deze verplichtingen bedragen samen 10 miljoen euro per jaar en maken deel uit van het STRATEGIE-instrument.
Tabel 11 — Kennis- en Innovatiecontract 2018-2019
Domein codering Aantal aanvragen Aantal honoreringen % Honoreringen
Man Vrouw Totaal Man Vrouw Totaal Man Vrouw Totaal
Exacte en
Natuurwetenschappen (ENW) 223 65 288 112 32 144 50 49 50
Sociale en
Geesteswetenschappen (SGW) 133 57 190 47 22 69 35 39 36
Regieorgaan SIA (NRPO-SIA) 34 5 39 27 5 32 79 100 82
Toegepaste en Technische
Wetenschappen (TTW) 150 37 187 52 13 65 35 35 35
Totaal 2020 540 164 704 238 72 310
Money follows Cooperation met Zwitserland
De Swiss National Science Foundation (SNSF) en NWO hebben vorig jaar een bilaterale Money follows Cooperation-overeenkomst (MfC) getekend. Hierdoor is het sinds 1 juli 2020 voor Nederlandse en
Zwitserse onderzoekers eenvoudiger om samen onderzoeksvoorstellen in te dienen. Bij het aanvragen van een MfC-module met een Zwitserse medeaanvrager hoeft de aanvrager niet meer aan te tonen dat de expertise niet in Nederland aanwezig is. Bovendien kunnen Nederlandse onderzoekers in een Zwitsers consortium worden gefinancierd.
NWO maakt met gelijkgestemde zusterorganisaties wederzijdse afspraken rond Money follows Cooperation. Doordat bij deze afspraken altijd sprake is van reciprociteit, kunnen Nederlandse onder- zoekers ook in een internationaal consortium een onderzoeksvoorstel indienen bij de zusterorganisatie.
Inmiddels kent NWO een dergelijke bilaterale overeenkomst met Noorwegen en Zwitserland.
Merian Fund
In 2019 is het Merian Fund van start gegaan. Hierin zijn de internationale samenwerkingsprogramma’s met Brazilië, China, India, Indonesië en Zuid-Afrika ondergebracht. In 2020 zijn calls gepubliceerd met de Chinese partners CAS en NSFC op respectievelijk ‘Vertical farming’ en ‘Local energy districts’, met de Indonesische partner RISTEK op ‘Regional planning and sustainable urbanisation’ en met Zuid-Afrika op
‘Water-Energy-Food Nexus in the urban context’. Met de Indiase partners DBT en DST zijn calls uitgebracht op ‘Climate smart agriculture’ en ‘Cleaning the Ganga’. Veel van de procedures hebben vertraging opge- lopen door de COVID-19-pandemie en de daarmee gepaard gaande maatregelen. De geplande call met FAPESP (Brazilië) op ‘Sustainable biomass production’ is om die reden doorgeschoven naar 2021. Ook de uitvoering van het onderzoek en de start van de projecten hebben door de situatie in Nederland én in de partnerlanden vertraging opgelopen.
Programma Caribisch Onderzoek
Het programma Caribisch Onderzoek faciliteert hoogwaardig onderzoek op en over de zes Caribische eilanden van het Koninkrijk der Nederlanden. Daarnaast versterkt het de kennis en competenties van de eilanden en draagt het bij aan een duurzame structuurversterking en capaciteitsopbouw in de Caribische regio. Het programma speelt een sterk verbindende rol en biedt ook kansen voor onderzoekers en instellingen in Europees Nederland.
Met het programma Caribisch Onderzoek zijn in 2020 op verschillende fronten stappen gezet. Zo zijn binnen de ‘Call for Programme Chairs’ twee grote beurzen van elk 3,5 miljoen euro toegekend aan
gezaghebbende wetenschappers en hun consortia; één binnen de natuurwetenschappen en één binnen de sociale en geesteswetenschappen. De twee Programme Chairs hebben de opdracht gekregen om de komende vijf jaar onderzoek in de Caribische regio uit te voeren om het kennissysteem op de eilanden een krachtige en blijvende impuls te geven. Beide programma’s bevatten concrete plannen om de opgedane kennis via onderwijs, communicatie en outreach door te laten stromen naar de maatschappij.
In 2020 is een begin gemaakt met de verkenning naar de toekomst van het Caribbean Netherlands Science Institute (CNSI). Het CNSI is een kleine door het Koninklijk Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee (NIOZ) beheerde faciliteit op Sint Eustatius, die onderdak en basale faciliteiten biedt aan onderzoekers en studenten. NWO heeft twee externe adviseurs benoemd die in kaart brengen of er behoefte is om het CNSI na 2022 voort te zetten en wat hiervoor de kansen zijn. Hiertoe voeren zij gesprekken met uiteenlopende groepen stakeholders. De adviseurs zullen hun adviesrapport in juni 2021 presenteren, tijdens de eerste
‘Week van het Caribisch Onderzoek’. Nederlands Polair Programma.
