Brochure
Innovatieprogramma
Langer thuis - Inclusieve wijk
Bestaande en nieuwe wijken
Platform31
www.platform31.nl/wonenenzorg Netty van Triest, senior projectleider
netty.vantriest@platform31.nl, 06 57 94 35 26 Annette Duivenvoorden, projectleider
annette.duivenvoorden@platform31.nl, 06 35 11 58 12 Lisanne van Eeden, junior projectleider
lisanne.vaneeden@platform31.nl
Inhoud
Opgave Inclusieve wijk ... 3
Actieprogramma’s, plannen en agenda’s ... 3
Onderzoeksvragen………..4
In 24 wijken aan de slag ... 5
Programmalijn Bestaande wijken ... 5
Programmalijn Nieuwe wijken ... 7
Actuele kennis ... 10
Innovatieprogramma in het kort………..13
Aanmelden en contact………..14
Opgave Inclusieve wijk
We staan voor een grote opgave. Met de extramuralisering is het aantal mensen in de wijk dat ondersteuning en/of zorg nodig heeft toegenomen. Dat geldt voor ouderen, mensen met een handicap en mensen die willen uitstromen uit voorzieningen als beschermd wonen of de maatschappelijke opvang. Met de vergrijzing zal bovendien het aantal (kwetsbare) ouderen sterk toenemen. Er zijn geschikte woningen in een goede woonomgeving nodig. Daarbij is een goede afstemming tussen formele en informele hulp noodzakelijk. Zodat mensen zo goed en zo lang mogelijk voor zichzelf en voor elkaar kunnen zorgen, waar nodig ondersteunt met professioneel aanbod.
Niet iedereen met (toenemende) beperkingen is of wordt kwetsbaar. Een gevoel van eigen regie, regelvermogen en inkomen, de aanwezigheid van een sterk netwerk, een goede woning en woonomgeving kunnen kwetsbaarheid voorkomen of uitstellen. Mensen met voldoende immateriële en materiële hulpbronnen kunnen zich, ondanks beperkingen, prima zelfstandig redden met behoud van een goede kwaliteit van leven. Om de zelfredzaamheid van kwetsbare mensen en hun sociale netwerken te vergroten, zijn allerlei interventies mogelijk rond de woning, woonomgeving en sociale omgeving. Idealiter zou elk woongebied geschikt en inclusief moeten zijn voor alle inwoners.
Actieprogramma’s, plannen en agenda’s
Het huidige kabinet wil langer thuis wonen van kwetsbare doelgroepen extra ondersteunen. Voor ouderen ontwikkelden de ministeries van VWS en BZK de Actielijn wonen (en zorg) als onderdeel van het Actieplan Langer Thuis en de Nationale Woonagenda 2018-2021. Met deze plannen willen de ministeries samen met lokale partijen drie hoofddoelen bereiken:
1. De lokale opgave in beeld brengen;
2. Het aanbod van (geclusterd) woonzorgvormen vergroten;
3. Minder mensen in een ongeschikte woning laten wonen.
Gemeenten zijn de spil in het lokale netwerk dat bouwt aan een veilig, beschermd en verzorgd thuis. Het thema wonen en zorg staat steeds hoger op de agenda van gemeenten waarbij de vraag is hoe steden inclusief kunnen zijn voor alle bewoners met beperkingen. De kanteling van het sociaal domein naar de leefwereld van burgers was daarbij een sterke motor. Om daadwerkelijk van publieke betekenis te kunnen zijn voor kwetsbare burgers, zou de kanteling naar de leefwereld van burgers zich ook moeten uitstrekken tot de domeinen huisvesting en ruimte. Leven start met goed wonen: betaalbaar, passend bij de situatie en eventuele beperkingen en onderdeel uitmakend van een steunende sociale en fysieke omgeving.
Onderzoeksvragen
In het innovatieprogramma Langer thuis – Inclusieve wijk gaan we de onderstaande onderzoeksvragen uitwerken:
Woonbehoefte
‒ Wat is de woonbehoefte van groepen met een ondersteuningsvraag, waaronder ouderen? En welke lokale woonopgave vloeit voort uit deze woonbehoefte? Welke aanpak werkt bij het in beeld brengen van vraag en aanbod?
‒ Welke beleidsopties bestaan om mensen met een ondersteuningsvraag, waaronder ouderen, in een passende woning in een passende woonomgeving te laten wonen? (Denk aan doorstroming,
woningaanpassingen, de inzet van wooncoaches etc., ruimtelijke maatregelen als inrichting openbare ruimte, maar ook aan sociale cohesie en draagvlak/-kracht.)
Minder mensen wonen ongeschikt
‒ Welke aanpak werkt bij het voorkomen dat mensen ongeschikt wonen? En hoe maak je mensen bewust om zich tijdig voor te bereiden op een periode dat de woning en/of woonomgeving niet meer geschikt is?
‒ Hoe organiseren we deze aanpak in coproductie met bewoners en lokale partners?
Integrale vraag
‒ Welke arrangementen (van woningen plus andere voorzieningen) zijn nodig om inwoners zelfstandig te laten wonen?
o Welk eisen stelt dit aan de woonomgeving?
o Welke (basis)voorzieningen, zorg en ondersteuning moeten voorhanden zijn?
o Welke woonvormen dragen daar aan bij en hoeveel zijn daarvan nodig?
Gezien de grote demografische verschuivingen (vergrijzing van de Nederlandse bevolking) en mogelijke
veranderingen in de lokale woon- en zorgvraag die daarmee verband houden, is het niet alleen nodig om op lokaal niveau het bestaande woningaanbod in kaart te brengen, maar ook de woningvraag. Het is gewenst op gemeentelijk en/of regionaal niveau inzicht te hebben hoe groot de groep is die hoogstwaarschijnlijk met beperkingen
(lichamelijke, verstandelijke of psychische) te maken heeft of zal krijgen en waarbij de woning niet goed aanpasbaar zal zijn of waarbij de woonomgeving (nog) niet geschikt is.
Op wijkniveau is diepgang mogelijk door in kaart te brengen welke (basis)voorzieningen, zorg en ondersteuning er nodig zijn en hoe de leefomgeving eruit moet zien en te achterhalen welke mensen nog geschikt wonen. Voor de stimulering van geclusterde woonvormen is de vraag aan welke knoppen gemeenten, woningcorporaties en zorgpartijen kunnen draaien om aan de vraag naar deze woonvormen te voldoen. Het beeld dat hier uit voort komt, maakt de lokale opgave scherper zichtbaar.
In 24 wijken aan de slag
Wat is nodig (op inhoud) en hoe kom je daar (proces)?
Het innovatieprogramma Langer thuis – Inclusieve wijk ondersteunt 24 gemeenten en hun lokale partners bij het ontwikkelen van een goed afgestemd aanbod voor en aanpak van wonen, welzijn en zorg voor ouderen en
bewoners die te maken hebben met een lichamelijke, verstandelijke of psychische beperking. De kijkrichting voor dit innovatieprogramma is de woonplek van mensen met genoemde beperkingen. Wat is daar nodig om langer thuis te laten slagen? Onze rol is het ondersteunen van uw lokale gebiedscoalitie!
Programmalijn Bestaande wijken
Programmalijn 1 is gericht op de vertaling van de lokale opgave van een gemeente naar passende
woonzorgarrangementen/woonzorgaanbod in twaalf bestaande wijken. Tijdige voorbereiding op de veranderende woonwensen en daaruit voortvloeiende nieuwe woonzorgvoorzieningen voor ouderen en mensen met een beperking begint bij het in beeld brengen van vraag en aanbod in de wijk. Gemeenten hebben zicht nodig op de vraag van wonen, welzijn en zorg, willen zij ervoor kunnen zorgen dat hun wijken inclusiever worden. Allereerst definiëren we de inclusieve wijk als een wijk waar kwetsbare senioren en mensen met beperkingen met een goede kwaliteit van leven kunnen wonen en waarbij de grens wordt bepaald door het moment dat een Wlz-indicatie1 noodzakelijk blijkt.
Voor deze inclusieve wijk moet een ‘virtueel’ tehuis worden ontwikkeld: een veilige en beschermde woonomgeving met diensten en een aanspreekpunt voor informatie en hulpvragen. In het verleden is vorm gegeven aan
woonservicegebieden, die vaak door professionals werden ontwikkeld. Met dit kennis- en actieprogramma willen we de zoektocht initiëren door en met wijkbewoners en lokale partners.
1 WLZ-indicatie is de indicatie voor zorgvragers om zorg vanuit de Wet langdurige zorg (Wlz) te ontvangen voor verblijf in een instelling (verpleeghuis).Overigens zullen in de wijk ook veel senioren wonen die de indicatie nog niet hebben verzilverd of een extramuraal zorgpakket ontvangen (VPT of MPT).
Doel programmalijn bestaande wijken:
• Achterhalen welk voorzieningenniveau minimaal nodig is dat aansluit bij de wensen van wijkbewoners. Wat maakt een wijk levensloopgeschikt?;
• Zorgen voor een goede aansluiting in woningvoorraad en woonomgeving;
• Stimuleren van ontmoeting en het versterken van sociale netwerken van senioren en andere wijkbewoners;
• Organiseren van de samenwerking met wijkbewoners;
• Bevorderen van tevredenheid van kwetsbare ouderen (minder eenzaamheid en van zwaar naar lichte hulp).
De programmalijn bestaande wijken werken we uit in vijf stappen:
‒ Stap 1: De lokale opgave in beeld
‒ Stap 2: Gewenste innovatie
‒ Stap 3: Aan de slag in de wijk
‒ Stap 4: Borgen
‒ Stap 5: Evaluatie en rapporteren
Stappenplan bestaande wijken:
Stap 1: De lokale opgave in beeld Intake innovatieprogramma.
Uitvoering onderzoeken:
Lokaal opgave wonen en zorg in beeld Lokale aanpakken naar geschikt wonen.
‘Community of Practice’ (CoP):
Lokale programmaleiders, spiegelsessies, uitwisseling gebiedsagenda’s.
Inhoud:
Wat is bestendigde praktijk, welke dilemma’s en innovatiethema’s?
Kennisdeling:
Regionale VNG-bijeenkomst.
Stap 2: Gewenste innovatie Keuze van innovatiethema’s & verdiepend onderzoek.
Community of Practice:
Elke gebiedscoalitie adopteert een innovatiethema.
Lokaal:
Aan de slag met innovatiethema in de wijk.
Stap 3: Aan de slag in de wijk Lokale coalities gaan in hun wijk aan de slag met het geadopteerde innovatiethema.
Community of Practice:
Ervaringen delen.
Rol Platform31:
Inbreng aanpak, kennis elders, uitvoeren onderzoek, inbreng expert advies.
Bijvoorbeeld:
Aanpassing eengezinswoningen Aanpassingsaanpakken i.s.m.
verduurzaming Samenwonen in de wijk Nieuwe woonvormen
Stap 4: Borgen Formuleren van afspraken en prestaties en borging in bestaande regelgeving.
Stap 5: Evaluatie en rapporteren Eindrapportage met best practices van innovatieprogramma Inclusieve Wijk.
Platform31 beschrijft do’s en dont’s en werkende principes in de actiethema’s samen met
handvatten voor borging wet- en regelgeving.
Delen van kennis op regionale VNG- bijeenkomst.
Programmalijn Nieuwe wijken
In de tweede programmalijn gaan we aan de slag in twaalf gebieden waar sprake is van nieuwbouw. Dit kunnen nieuwe wijken zijn op ‘uitleglocaties’, maar ook binnenstedelijke transformatie op herstructurerings- of
inbreidingslocaties. Nieuwe gebiedsontwikkeling biedt volop kansen om letterlijk vorm te geven aan de inclusieve samenleving. In de toekomst wordt meer van de zelfredzaamheid van burgers verwacht en daarbij is hun participatie vanaf aanvang van belang. Ook wordt de input van zorg en sociaal beleid belangrijker in het programma van eisen voor de wijk. Daarbij gaat het om ruimtelijke samenhang van wijkfuncties en woningen, de invulling van
maatschappelijk vastgoed en vraagstukken als samenstelling van wijkbevolking, menging en spreiding van sociale huisvesting met duurdere segmenten. Het G40-Stedennetwerk wil met twaalf innovatiegebieden bereiken dat goed zelfstandig wonen in een sociaal verbindende woonomgeving een vanzelfsprekend uitgangspunt wordt, voor de eigen organisaties en in het gesprek met professionele partijen.
Het doel programmalijn Nieuwe wijken:
• Vertalen van een sociaal inclusieve wijk in een aanpak en Programma van Eisen (PvE);
• Zorgen voor eigenaarschap en sociale binding tussen nieuwe bewonersgroepen in een vroeg stadium (aanpak);
• Beschrijving van een stimulerende aanpak voor de lokale overheid die partijen faciliteert en ondersteunt.
Deze programmalijn werken we uit in drie stappen:
‒ Stap 1: Informatieverzameling
‒ Stap 2: Gebiedsgericht Programma van Eisen
‒ Stap 3: Evaluatie
Stappenplan nieuwe wijken:
Stap 1: Informatieverzameling Uitgangssituatie wijk/gebied.
Toekomstbeeld voor twaalf gebieden.
Marktsegmentering senioren/andere doelgroepen.
Inventarisatie woonvarianten.
Procesaanpak met burgers.
Stap 2: Gebiedsgericht Programma van Eisen Uitwerking Programma van Eisen voor gebied.
Uitwerking procesaanpak.
Best practices in woonvormen.
Stimulerende beleid:
Omgevingswet, Woonvisie, gronduitgifte, subsidieregelingen, Wmo.
Stap 3: Evaluatie Best practices:
Stimulansen inclusieve wijk of gebiedsontwikkeling.
Best practices nieuwe woonvormen.
Ruimtelijke opbouw van functies in de wijk.
Analyse van de hobbels in het proces.
Voorbeelden van innovatieve thema’s
Met de deelnemende wijkcoalities worden de innovatiethema’s bepaald en door elk van hen geadopteerd om in te verdiepen. Wij denken aan:
Actuele kennis
Sinds 2013 inspireert Platform31 bestuurders, beleids- en procesprofessionals, wijkwerkers en (vertegenwoordigers van) burgers met tal van kennisactiviteiten op het thema wonen en zorg. Met het doel hen te voorzien van de juiste kennis, instrumenten en voorbeeldaanpakken om lokale professionals beter hun werk te laten uitvoeren. Als kennisorganisatie zetten wij met name in op activerende kennisactiviteiten met lokale partners vanuit de overtuiging dat we van elkaar leren én met elkaar leren de beste opbrengst oplevert voor de praktijk. Voor ons is het
vanzelfsprekend om kennis vanuit wetenschappelijk onderzoek te verbinden aan de praktijk. Daarnaast is kennis voor ons altijd het vertrekpunt voor de ontwikkeling van de beste lokale aanpak, die we vervolgens weer uitdragen naar anderen.
Onderzoek
Lees meer >
Lees meer >
Praktijkvoorbeelden van gemeenten uit leerkringen
Lees meer >
Lees meer >
Lees meer >
Meerpartijensamenwerking en behoefte onderzoek
Lees meer >
Innovatieprogramma in het kort
Aanmelden en contact
Het aanmeldformulier vindt u op: https://www.platform31.nl/inclusieve-wijk Aanmelden kan tot 12 april 2019.
Heeft u nog vragen? Neem dan contact op met:
Netty van Triest Senior projectleider
netty.vantriest@platform31.nl 06 57 94 35 26
Annette Duivenvoorden Projectleider
annette.duivenvoorden@platform31.nl 06 35 11 58 12
Het innovatieprogramma Langer thuis - Inclusieve wijk wordt mede mogelijk gemaakt door:
G40-Stedenetwerk, ministerie van Binnenlandse Zaken en ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport.
