Interview Theodor Kockelkoren: 'Van een financieel dienstverlener moet je verwachten dat hij zich opstelt als een goed huisvader.'

BELEGGERS BELANGEN | 6 december 2013

46 | iNtERviEw

AutoRitEit fiNANciELE mARktEN houdt RiSicoGEStuuRd toEzicht

'Van een financieel

dienstverlener moet je verwachten dat hij zich

opstelt als een goed huisvader'

Theodor Kockelkoren is bestuurder van de Autoriteit Financiële Markten.

Hij legt uit hoe de toezichthouder steeds meer nadruk legt op eerlijkheid en hoe er wordt ingespeeld op nieuwe inzichten en veranderingen op markten en bij consumenten.

tekst: michiel Pekelharing

B

ij particuliere beleggers zal de AFM voornamelijk bekend staan door de waarschuwing voor turbo's met een hoge hefboom en als initiator van de af- schaffing van distributievergoedingen, die voor begin 2014 gepland staat. Als bestuur- der legt Theodor Kockelkoren uit hoe de toezichthouder te werk gaat bij het in kaart brengen en aanpakken van misstanden op financiële markten.

Hoe omschrijft u de rol van de AFM?

'Als AFM staan wij voor eerlijke en transpa- rante financiële markten. In de afgelopen jaren is de nadruk meer komen te liggen op eerlijkheid. Dat is een bijstelling van de koers, aangezien we aanvankelijk vooral in- zetten op transparantie. Zowel onze eigen ervaringen als verschillende onderzoeken wijzen uit dat financiële producten en dien- sten weliswaar goed transparant gemaakt kunnen worden, maar dat een groot deel van de consumenten daar niet goed mee weet om te gaan. Economen noemen dat 'bounded rationality'. Mensen denken dat iedereen alle informatie goed verwerkt en op basis daarvan tot een goede keuze komt, maar de werkelijkheid is vaak anders. Men- sen zijn veel minder rationeel dan je zou hopen. Van een financieel dienstverlener moet je dan verwachten dat hij zich als een goede huisvader opstelt. Bij advisering betekent dit dat de belangen van de klant centraal moeten staan in plaats van dat er producten worden aanbevolen die vooral de eigen portemonnee spekken. Bij de ont- wikkeling van financiële producten moet het uitgangspunt zijn dat er wordt voorzien in een specifieke behoefte van de klant, in plaats van dat er zo hoog mogelijke verkoopcijfers behaald worden door bij- voorbeeld alleen in te haken op een fiscaal voordeel, terwijl daar belangrijke nadelen aan vastzitten.'

Boekt de financiële sector in dat opzicht vooruitgang?

'Wij merken dat er te weinig aandacht is geweest om de klantbehoefte echt goed te begrijpen. Bij banken en vermogens- beheerders zie je heel vaak dat algehele vermogensopbouw wordt vermeld als be- leggingsdoel. Daar kun je natuurlijk niet zoveel mee, want het zegt bijvoorbeeld niets over de hoeveelheid risico die er ge- nomen kan worden. Als een klant eenmaal het advies heeft gekregen voor een be- paalde portefeuillesamenstelling, vormt de invulling daarvan de volgende uitdaging.

Theodor Kockelkoren: 'Wij staan voor eerlijke en transparante financiële markten.'

Q&A

6 december 2013 | BELEGGERS BELANGEN

iNtERviEw | 47

Als je bijvoorbeeld een televisie gaat kopen, kan je alle modellen op basis van kwaliteit, zoals de scherpte van het beeld, en de prijs met elkaar vergelijken. Maar in de financi- ele wereld is de kwaliteit een stuk lastiger in kaart te brengen. Is het toeval of juist een bewijs van vakkundig beleggen als een be- paald fonds twee jaar op rij de benchmark weet te verslaan? Als je de kwaliteit niet goed zichtbaar kunt maken, loop je het risi- co dat mensen zich blind staren op de prijs.

De sector zou een grote verantwoordelijk- heid moeten voelen om de klant goed te bedienen, met passende producten en met passend advies. Daarop zijn wij als AFM de laatste paar jaar een grotere nadruk gaan leggen. We kijken kritisch naar wat er op de markt komt en spreken partijen aan als we twijfels hebben bij een bepaald product of een dienst. Dat is ook de reden waarom we dit jaar waarschuwden voor turbo's met een hefboom die zo hoog was dat de kans op een positief rendement kleiner was dan 5%.'

Waarom koos u er juist voor om te waar- schuwen voor turbo's? Er zijn financiële producten op de markt die in potentie nog een stuk schadelijker kunnen zijn voor con- sumenten?

'We kunnen niet alles tegelijk aanpakken.

We houden daarom risicogestuurd toe- zicht. De afweging wat we aanpakken wordt gemaakt op basis van hoe schadelijk een product kan zijn en hoe groot het bereik is. Stel dat er heel ellendige producten op de markt komen, maar als die aan slechts tien klanten verkocht worden, krijgen ze

minder aandacht dan iets minder schade- lijke producten die aan honderdduizenden mensen verkocht worden. We zijn daarbij in ons toezicht afhankelijk van de signalen die we krijgen. Het is voor ons heel erg be- langrijk en fijn als consumenten ons bellen of een e-mail sturen om melding te maken van een bepaalde misstand. Die informatie gebruiken we bij het maken van de keuzes waar we aandacht aan besteden. Het is he- laas maar beperkt mogelijk om concreet terug te koppelen wat er met de signalen gebeurt, aangezien we wettelijk niet mogen vertellen dat we bijvoorbeeld een aanwij- zing hebben opgelegd om een product aan te passen of een bestuurder af te laten treden. We kunnen klachten zelf overigens niet in behandeling nemen, dat kan het Klachteninstituut Financiële Dienstverle- ning doen.'

Heeft u voldoende ruimte om in te grijpen als dat nodig is?

'Het is vervelend dat we bij veel beleg- gingsproducten nog niet de bevoegdheid hebben om actie te ondernemen als we vinden dat iets niet goed is. Daarvoor zijn we afhankelijk van Europese regelgeving.

Die bevoegdheid hebben we bijvoorbeeld wel voor verzekeringen, hypotheken en consumptief krediet, maar niet voor ge- structureerde producten en beleggingspro- ducten. Het enige dat we dan kunnen doen is in gesprek gaan met de aanbieder om hen te bewegen bepaalde activiteiten aan te passen. De AFM is tegenwoordig beter uitgerust om malafide aanbieders aan te pakken dan enkele jaren geleden, maar we kunnen niet ingrijpen als een partij vanuit het buitenland opereert. In dat geval kun- nen we natuurlijk wel een waarschuwing geven. Maar heel vaak zullen mensen niet eens iets van ons werk merken, omdat we bijvoorbeeld achter de schermen hebben aangedrongen op het verbeteren van de informatievoorziening. Een van onze uitda- gingen is dan ook om zichtbaarder te wor- den voor consumenten. Onze ongeholpen naamsbekendheid is 35% en dat is op zich wel een probleem, want elke belegger kan in potentie de ogen en oren van de AFM zijn.'

Kunt een voorbeeld geven van wat consu- menten merken van de rol van de AFM?

'Het afschaffen van distributievergoedin- gen in 2014 is een goed voorbeeld van de eerlijkheid waar ik net over sprak. We vin- den het niet eerlijk dat een belegger die zelf

bij een bank of broker een beleggingsfonds kocht elk jaar evenveel betaalt als een be- legger die datzelfde fonds kocht als onder- deel van een persoonlijke, actief beheerde beleggingsoplossing. Vier jaar geleden zijn we daarom een discussie gestart met de sector, die uiteindelijk ook heeft ingezien dat het systeem niet houdbaar was. Uitein- delijk hebben de banken zelf er voor ge- kozen om de distributievergoedingen af te schaffen. De wetgever heeft dit vervolgens in wetgeving opgenomen. Vanaf 1 januari volgend jaar zal iedereen die via execution- only beleggingsfondsen koopt, veruit het grootste gedeelte van de beleggers dus, be- duidend minder gaan betalen.' <

'De AFM is

tegenwoordig beter uitgerust om malafide aanbieders aan te pakken, maar we kunnen niet ingrijpen als een partij vanuit het buitenland opereert'

THeoDor KocKelKoren BesTuurDer AFM

1969

Geboren in Geldrop

1987

Technische Universiteit Eindhoven

1994

Fellow bij McKinsey

1995

MBA-studie bij Insead

1997

Associate bij McKinsey

2002

Medewerker AFM

2009

Bestuurder AFM

'In de ideale wereld zou de sector dan zelf stappen ondernemen om misstanden uit te bannen', vertelt Kockelkoren. 'Maar in de praktijk werkt dat niet goed omdat er altijd partijen zijn die zich daaraan ont- trekken. Daarom zegt de financiële industrie zelf ook dat er dan maar regels moeten komen en dat er een partij moet zijn die de regels kan handhaven. Dat is niet leuk, zeker niet voor de ondernemer die zelf het idee heeft dat hij goed bezig is, maar het is een onvermijdelijk gevolg dat een deel van de sector het niet goed op orde had. Naarmate de sector de komende jaren de eigen cultuur en waarden meer in overeenstem- ming weet te brengen met die van de samenleving, is het voorstelbaar dat het initiatief meer bij de sector komt te liggen en het vertrouwen ook zichtbaar met stapjes gaat toe- nemen. Hier ligt zeker een belang- rijke opdracht voor de sector en de toezichthouders.'

toENEmENdE REGELdRuk