Nieuwe Testament (Zuidnederlandse vertaling) · dbnl

(1)

editie C.C. de Bruin

bron

Nieuwe Testament (Zuidnederlandse vertaling). In: Instituut voor Nederlandse Lexicologie (samenstelling en redactie), Cd-rom Middelnederlands. Sdu Uitgevers/Standaard Uitgeverij, Den

Haag/Antwerpen 1998

Zie voor verantwoording: http://www.dbnl.org/tekst/_nie191cbru01_01/colofon.php

© 2012 dbnl

i.s.m.

(2)

I

Dboec der gheboerten Ihesu Christi Davids sone, Abrahams sone. Abraham wan Ysaac, ende Ysaac wan Jacob, ende Jacob wan Judam ende sine bruedere; ende Judas wan Phares ende Zaram van Thamar; ende Phares wan Esrom, ende Esrom wan Aram, ende Aram wan Aminadab, ende Aminadab wan Naason, ende Naason wan Salmon, ende Salmon wan Booz van Raab; ende Booz wan Obeth van Ruth; ende Obeth wan Jesse, ende Jesse wan David den coninc.

Ende David de coninc wan Salomone van hare die Urias wijf was; ende Salomon wan Roboam, ende Roboam wan Abiam, ende Abia wan Aza, ende Aza wan Josaphat, ende Josaphat wan Joram, ende Joram wan Ozyam, ende Ozyas wan Joathan, ende Joathan wan Achaz, ende Achaz wan Ezechiam, ende Ezechias wan Manassen, ende Manasses wan Amon, ende Amon wan Josyam, ende Josyas wan Jechoniam ende sine bruedere inde overvaert van Babylonien.

Ende na de overvaert van Babylonien wan Jechonias Salathyel, ende Salathyel wan Zo\robabel,

Nieuwe Testament (Zuidnederlandse vertaling)

(3)

ende Zorobabel wan Abyud, ende Abyud wan Elyachim, ende Elyachim wan Azor, ende Azor wan Sadoch, ende Sadoch wan Achim, ende Achim wan Elyud, ende Elyud wan Eleazar, ende Eleazar wan Nathan, ende Nathan wan Jacob, ende Jacob wan Joseph, Marien man, van welkere gheboren es Ihesus die Christus hetet.

Daeromme alle de gheboerten van Abraham tote David sijn XIIII gheboerten, ende van David toter overvaert van Babylonien XIIII geboerten, ende vander overvaert van Babylonien tote Christum XIIII geboerten.

Ende de geboerte Christi was aldus. Alse ondertrouwet was Maria sijn moeder Joseph, voren dien datse te gadere quamen, esse vonden hebbende in den lichame van den heileghen gheeste. Ende Joseph hare man, alse hi gherecht was, woudse heimeleke laten ende en woude hare niet voert leiden. Ende hem dese dinc peysende, siet de inghel ons Heren oppenbaerde hem in den slape, segghende, Joseph, Davids sone, en wilt niet ontsien te nemene Marien dine toeghevoeghede, want dat in hare gheboren es, dat es van den heilegen geeste, ende si sal baren enen sone ende du sult sinen name heten Ihesus, want hi sal behouden maken sijn

(4)

volc van haren sonden. Ende dats al gesciet, op dat vervult soude werden dat gheseghet es van den Here overmids den prophete, seggende: Siet, ene maghet sal hebben in den lichame ende sal baren enen sone ende sijn name sal werden gheheten Eumanuel.

Dat es bediedet: God met ons. Ende op staende Joseph van den slape, dede hi alsoe de inghel ons Heren gheboden hadde ende nam sine toe gevoeghede, ende en bekinnese niet, tote datse ghebaert hadde haren ierstengheboernen sone; ende hiet sinen name Ihesus.

II

Daeromme alse Ihesus gheboren was in Bethleem Jude in den daghen Herodes dies conincs, siet, magi quamen van orienten te Iherusalem, segghende: Waer es die gheboren es coninc der Joden? Want wi saghen sine sterre in orienten ende wi comen hem anebeden. Ende dat horende de coninc Herodes, es hi gheturbeert ende al Iherusalem met hem, ende vergaderende alle de princen der priesteren ende de scriben dies volcs, ondervant hi van hen, waer Christus soude werden gheboren. Ende die seiden hem: In Bethleem Jude, want aldus es ghescreven overmids den pro\phete:

(5)

Ende du Bethleem lant van Juda, du en best niet de menste in den princen van Juda;

want ute di sal ute gaen een hertoge, die regeren sal mijn volc Israhel. Doe heimeleke gheroepen de magi leerde Herodes nerenstelec den tijt der sterren van hen die hen oppenbaerde, ende hen senddende in Bethleem, seide hi: Gaet ende vraghet nerensteleke vanden kinde: ende alse ghijt vonden hebdt, herboetscapet mi, op dat ic comende hem anebede. Alse die ghehoret hadden den coninc ghinghen si wech.

Ende siet, de sterre die si saghen in orienten voreghincse, tote datse comende staen soude boven daer dat kint was. Ende siende de sterre sijn si verblijdt met herde groeter vrouden. Ende ingaende dat huus vonden si dat kint met Marien siere moeder ende si anebeedden hem nedervallende. Ende op ghedaen hare scatte droeghen si hem ghichten: gout, wieroec ende myrre. Ende antwerde ontfaen inden slape datse niet wedergaen en souden te Heroden, sijnse wederghekeret dore enen anderen wech in hare conincrike.

Alse die wech ghegaen waren, siet, de inghel ons Heren oppenbaerde Joseph in den slape, segghende: Staet op ende nemet kint ende siene moeder, ende vliet in Egypten ende sijt daer tote dat ict u

(6)

segghen sal, want het es toetecomene dat Herodes soeken sal tkint hem te verliesene.

Die opstaende nam tkint ende siere moeder met nachte ende ghinc wech in Egypten, ende was daer toten stervene Herodes, op dat vervult worde dat gheseghet es vanden Here dore den prophete, segghende: Ute Egypten riepic minen sone.

Dan siende Herodes want hi bescerent was vanden meesteren, es hi herde sere vererret ende sendende doodde hi alle de kindere die in Bethleem waren ende in al sinen inden, van tween jaren ende daer beneden na den tijt dien hi ondersocht hadde vanden meesteren. Dan es vervult dat gheseget es overmids Yeremiam den prophete seggende: In Rama es gehoret de stemme van weeninghen ende van vele ulinghen:

Rachel beweenende hare sonen, ende sine woude niet getroest werden, want si niet en sijn.

Ende Herodes gestorven, siet, de inghel dies Heren oppenbaerde Joseph in Egypten in den slape, seggende: Stant op ende nemet kint ende siere moeder ende ganc int lant van Israhel, want die de siele des kinds sochten sijn ghestorven. Die opstaende

(7)

nam tkint ende siere moeder ende quam in dlant van Israhel. Ende horende dat Archelaus regneren soude in Judea vore Herodesse sinen vader, onsach hi hem van hem daer te gane; ende ghemaent in den slape ghinc hi wech in de deele van Galylea.

Ende comende woende hi in de stat die Nazareth hetet, op dat vervult soude werden dat gheseghet es over mids de propheten: Want hi sal heten Nazareus.

III

In dien daghen quam Jan Baptiste predekende in de woestine van Judea ende segghende: Doet penitentie, want dat rike der hemele sal neken. Want dese es, van dien gheseghet es overmids Ysayam den prophete, segghende: Stemme des roependes in der woestinen, bereidet den wech ons Heren, maect rechte sine pade.

Ende hi, Jan, hadde een cleet van haren der kemele ende een vellen gurdel omtrent sine lendenen, ende sine spise was spelthanen ende honech der wildernessen. Doe ghinc ute te hem Iherusalem ende al Judea ende alt conincrike omtrent de Jordane ende worden gedoept van hem in de Jordane, beliende hare sonden. Ende siende vele der Phariseense ende der Saduceen

(8)

comende te sinen doepsele, seide hi hen: Gheslechten der slanghen, wie hevet u ghewiset te vliene vander toecomender erscap? Daeromme doet werdeghe vrocht der penitentien, ende en wilt niet segghen binnen u: Wi hebben enen vader Abraham, want ic segghe u want God es mechtech van desen stenen te weckene Abrahams sonen. Want stappans es gheset de aecs ter wortelen sboems. Daeromme elc boem die niet goede vrocht en maect, sal werden ute ghesneden ende sal werden gesendet int vier. Seker ic doepe u in watere in penitentien, maer die na mi comende es, hi es starkere dan ic, wies ghescoeyten ic niet werdech en ben te draghene. Hi sal u doepen in den heileghen gheest ende in den viere. Wies waeyere in siere hant, ende hi sal dore suveren sinen vloer ende hi sal gaderen sine taruwe in sine scure, maer de palien sal hi verberren met onblusscheleken viere.

Doe quam Ihesus van Galylea in de Jordane te Janne, op dat hi ghedoept soude werden van hem. Ende Jan verboet hem, segghende: Ic ben sculdech ghedoept te werdene van di, ende du coms te mi? Ende Ihesus seide

(9)

hem antwerdende: Ghedoeghet mi, want aldus behoeret te vervullene alle

gherechtecheit. Doe liet hi hem. Ende Ihesus ghedoept ghinc haesteleke op vanden watere. Ende siet, de hemele sijn ontploken, ende hi sach den geest Gods

nedercomende alse ene duve ende op hem comende. Ende siet, de stemme vanden hemelen segghende: Dit es mijn gheminde sone, in wien ic mi behaghede.

IV

Dan es Ihesus gheleidet in de woestine van den gheeste op dat hi becoert soude werden van den duvel. Ende alse hi ghevast hadde XL daghe ende XL nachte, hadde hi hongher daer na. Ende de becorere seide hem toegaende: Eest dattu Gods sone best, segghet dat dese steenne werden brode. Die seide hem antwerdende: Want het es ghescreven: De mensche en levet niet allene in den brode, maer in elken woerde dat ute gheet van Gods monde.

Doe nammene de duvel op ende settenne in de heileghe stat opt pennaculum dies tempels, ende seide hem: Eest dattu Gods sone sijs, soe laet u

(10)

neder vallen, want het es ghescreven: Want hi gheboet sinen inghelen van di, ende si selen di wech doen in handen, dattu bi avonturen niet en stoets dinen voet ten steenne. Ihesus seide hem echter: Het es ghescreven: Ghi en selt niet becoren den Here dinen God. Echter nammene de duvel in enen herde hoghen berch ende toende hem alle de riken der werelt ende hare glorie. Ende seide hem: Alle dese salic di gheven, eest dattu mi anebedes nedervallende. Doe seide hem Ihesus: Sathana, ganc wech, want het es ghescreven: Den Here dinen God saltu ane beden ende hem allene selstu dienen. Doe lietene de duvel, ende siet, de inghele quamen ende dienden hem.

Ende alse Ihesus hoerde dat Jan ghelevert was, ginc hi wech in Galylea. Ende ghelaten de stat Nazareth quam hi ende woende in de stat Capharnaum maritimam, in de inden Zabulon ende Neptalym, op dat vervult werden soude dat gheseghet es overmids Ysayam den prophete: Lant Zabulon ende lant Neptalym, wech der zee, over de Jordane, der liede van Galylea: dat volc dat in donkernessen wandelde, sach groet licht, ende den

(11)

sittenden in den conincrike der scaduen der doot, hen es op ghegaen licht.

Ende van daer began Ihesus te predekene ende te segghene: Doet penitentie, want dat rike der hemele sal naken.

Ende wandelende neven de zee van Galylea sach Ihesus II ghebruedere, Symonne die heet Peter ende Andriese sinen brue der, dat nette legghende in de zee, want si waren vesscheren. Ende hi seide hen: Comt na mi, ic sal u doen werden vesscheren der menschen. Ende haesteleke de netten ghelaten sijn si hem gevolghet. Ende voertgaende van daer sach hi II andere ghebruedere, Jacoppe Zebedei ende Janne sinen brueder, in een scep met Zebedeusse haren vader, hermakende hare netten, ende hi riepse. Ende si sijn hem stappans ghevolghet, ghelaten de netten ende den vader.

Ende Ihesus ommeghinc al Galylea, lerende in haren synagoghen, ende predekende de ewangelie dies rikes ende gansende alle qualen ende alle siecheide in den volke.

Ende sine opinie ghinc in al Syrien ende si brachten hem alle, qualeke hebbende van menechfuldeghen qualen ende die begrepen waren met tormen\ten,

(12)

ende die duvele hadden, ende maenschineghe ende ghichteghe, ende hi ghenasse.

Ende hem sijn ghevolghet vele scaren van Galylea ende van Capoli ende van Iherusalem ende van Judea ende van over de Jordane.

V

Ende siende Ihesus de scaren ghinc hi op in den berch ende alse hi sat, quamen sine jongheren te hem. Ende op doende sinen mont leerde hise, segghende: Salech sijn de aerme van gheeste, want hare es dat rike der hemele. Salech sijn de

saechtmoedeghe, want si selen de erde besitten. Salech sijn die hen bedroeven, want si selen ghetroest werden. Salech sijn die hongheren ende dorsten gherechtecheit, want si selen ghesaedt werden. Salech sijn de ontfarmherteghe, want si selen de ontfarmhertecheit vervolghen. Salech sijn de suvere van herten, want si selen Gode sien. Salech sijn de vredesame, want si selen de sonen Gods heten. Salech sijn die

<persecutie> doeghen omme de gherechtecheit, want hare es dat rike der hemele.

Salech sidi alse u de menschen ver\maledien

(13)

ende u persequerende sijn ende al quaet jeghen u segghen lieghende omme mi:

verblidet u ende vervroudet, want uwe loen es menechfuldech in den hemelen. Want aldus sijn de propheten versmadet die vore u waren.

Ghi sijt sout der erden: eest dat dat sout verydelt, in wien saelt werden ghesouten?

Het en es vorwertmeer niewerinc toe goet dan dat ute werde ghewoerpen ende vertorden werde van den menschen. Ghi sijt licht der werelt. Ene stat gheset op enen berch en mach niet werden verborghen. Noch sine onsteken niet ene lanterne ende settense onder ene mate, maer op enen candelare, op datse lichte hen allen die in thuus sijn. Alsoe sal u licht lichten vore de menschen, op datse uwe goede werken sien ende glorificeren uwen vader die in den hemelen es.

En wilt niet wanen dat ic quam te ontbendene de wet ochte de propheten; ic en quam niet te ontbendene de wet, maer te vervulne. Want amen segghe ic u: Tote dien male dat overliden sal hemel ende erde, en sal ene jota ochte een apex niet vergaen vander wet, tote dien male

(14)

dat alle dinc ghescien. Daeromme die ontbonde een van desen mensten gheboden ende leerde de menschen alsoe, hi sal de menste heten in den rike der hemele; ende die aldus wrachte ende leerde, hi sal groet heten in den rike der hemele.

Seker ic segghe u: Want het en si dat uwe gherechtecheit meer overvloye dan der scriben ende der Pharisei, ghi en selt niet ingaen int rike der hemele. Ghi hebt ghehoert, want den ouden es gheseghet: Ghi en selt niet dootslaen. Want die

dootsloeghe, hi soude sculdech sijn dies ordeels. Maer ic segghe u: Want elc die op sinen brueder verert, hi sal sculdech sijn dies ordeels. Ende die sinen brueder seghet:

racha, hi sal sculdech sijn dies raeds; ende die seghet: sot, hi sal sculdech sijn dies hilsche viers. Daeromme eest dattu bringhes dine gave ten outere, ende waers daer ghedinkende dat dijn brueder iet hevet jeghen di, laet daer dine gave vore den outere ende ganc tierst versoenen met dinen brueder, ende dan comende saltu offeren dine gave. Sijt concenterende haes\teleke

(15)

dinen wedersake alse du met hem best in den weghe, dat di dijn wedersake bi avonturen niet en levere den rechtere, ende de rechtere di levere den dienare ende du in den kerkere werdes gheleghet. Amen segghic di: Ghi en selt van daer niet utegaen, tote dattu weder gheves den echtersten vierlinc.

Ghi hebt ghehoret want den ouden es gheseghet: Ghi en selt niet keveschen. Maer ic segghe u: Want elc die een wijf siet om hare te begherne, hi es stappans

keveschende met hare in sijn herte. Eest dat di dine rechte oghe scandelizeert, stectse ute ende werptse van di, want het vordert di dat een dijnre lede verderve dan al dijn lichame ga int hilsche vier. Ende eest dat di dine rechte hant scandelizeert, snijdtse af ende werptse van di, want het vordert di dat een dijnre lede verderve, dan al dijn lichame ga int hilsche vier.

Want den ouden es gheseghet: So wie sijn wijf laet, hi sal hare gheven een boecsken repudii ochte van verstekene. Maer ic segghe u: Want elc die sijn wijf laet,

uteghenomen de

(16)

sake van overspele, hi doetse keveschen; ende die de ghelatene leidet hi hoerdoemt.

Anderwerf hebdi ghehoert, want den ouden es gheseghet: Du en salt niet versweren, want du salt wedergheven den Here dine eede. Maer ic segghe u, niet te swerne al bedalle; noch bi den hemel, want het es de throen Gods; noch bi der erden, want het es een scamel siere voete; noch bi Iherusalem, want het es de stat eens groets conincs.

Noch bi dinen hovede en saltu niet sweren, want du en moghes niet maken een haer wit ochte swart. Maer uwe redene sal sijn, het es, het es, neent, neent; maer dat desen overvloedegher es, dat es van quade.

Ghi hebt ghehoret want het es gheseghet: Oghe vore oghe, tant vore tant. Maer ic segghe u, niet te wederstane dat quade, maer so wie di sleet ane de rechte kinnebacke, ghevet hem oec de andere. Ende hem die met di wilt dinghen in den vonnesse ende dinen roc nemen, laet hem oec den mantel. Ende so wie di dwinghet dusentech screden, gaet met hem andere twee. Ende die van di eischet, ghevet hem, ende den willenden gheleent hebben van

(17)

di, du en sals hem niet wernen.

Ghi hebt ghehoret want het es gheseghet: Du salt minnen dinen naesten, ende du sals in hate hebben dinen viant. Maer ic segghe u: Mint uwe viande; doet wel dien die u haten, ende biddet vore die u versmaden ende verwiten, op dat ghi sonen sijt uwes vader die in den hemelen es, die sine sonne doet opgaen op de goede ende de quade ende rechent op de gherechte ende de ongherechte. Want eest dat ghi mint hen die u minnen, welken loen seldi hebben? Ende en doen dat niet die publicane?

Ende ochte ghi gruet uwe bruedere allene, wat doedi meer? Ende en doen dat niet de ethnichi? Daeromme sijt volmaect, alsoe uwe hemelsche vader volmaect es.

VI

Wacht, dat ghi uwe gherechtecheit niet en doet vore de menschen, op dat ghi van hen ghesien wert; ochte neen ghi en selt ghe\nen

(18)

loen hebben bi uwen vader die in den hemelen es. Daeromme alse du aelmoessene does, en wille niet vore di blasen ene bosine, alsoe de ypocriten doen in de synagogen ende in den straten, op datse gheeret werden van den menschen. Amen segghe ic u, si hebben haren loen ontfaen. Maer di aelmoessene doende en sal dine slinke hant niet weten wat dine rechte doet, op dat dine aelmoessene si in der verborghenheit, ende dijn vader diet siet in der verborghenheit, hi saelt di weder gheven.

Ende alse ghi bedet, en seldi niet sijn alse ypocriten droeve, die minnen in de synagogen ende in den horecken der straten staende te bedene, op datse werden ghesien vanden menschen; amen segghic u, si hebben haren loen ontfaen. Maer alse du bedes, ganc in in dijn bedde ende met belokenre dore bidde dinen vader in den verborghenen; ende dijn vader diet siet in den verborghenen,

(19)

hi saelt di weder gheven. Maer biddende en wilt niet vele spreken alsoe de ethnici doen, want si wanen datse ghehoret werden in haren velesprekene. Daeromme en wilt hen niet gheliken, want uwe vader weet wat u noet es eer ghijs hem biddet.

Daeromme seldi aldus bidden: Vader onse die best in den hemelen, gheheilecht werde dijn name; toecome dijn rike; dijn wille gheschie alsoe in den hemel ende in der erden. Onse oversubstantiale broet ghevet ons heden. Ende verlaet ons onse scoude, alsoe wi verlaten onsen sculderen. Ende en leidt ons niet in becoringhen, maer vriet ons van quade. Amen. Want eest dat ghi verlaet den menschen hare sonden, uwe hemelsche vader sal u verlaten uwe mesdaet; maer eest dat ghi niet en verlaet den menschen, noch uwe vader en sal u niet verlaten uwe sonden.

Ende alse ghi vast, en wilt niet werden droeve alse de ypocriten, want si ontsetten hare anschijn, op datsi den menschen schinen vastende. Amen segghic u,

(20)

si hebben haren loen ontfaen. Maer alse du vastes, salve dijn hoeft ende wassche dijn anschijn, dattu niet ghesien en werds den menschen vastende, maer dinen vader die es in den verborghenen; ende dijn vader die in den verborghenen es, saelt di ghelden.

En wilt u niet scatten met scatte op der erden, daert dat rosteghe ende de motte vermorwet ende daer de dieve ondergraven ende stelen. Scattet u met scatte in den hemel, daer noch rosteghe noch motte en vermorwet ende daer de dieve niet en ondergraven noch en stelen. Want daer dijn scat es, daer es oec dijn herte. De lanterne dijns lichamen es dine oeghe. Waert dat dine oeghe sempel ware, al dijn lichame soude lichtende sijn; maer waert dat dine oeghe scalc ware, al dijn lichame soude donker sijn. Daeromme ochte dat licht dat in di es donkerheide sijn, hoe vele sijn die donkerheide!

Niemen en mach tween heren dienen, want ochte hi sal den enen in ha\te

(21)

hebben ende den anderen minnen, ochte hi sal den enen ghedoghen ende den anderen versmaden; ghi en moghet Gode niet dienen ende Mammone.

Daeromme segghe ic u: Ghi en selt niet sorfhertech sijn uwer sielen wat ghi eten selt, ochte uwen lichame wat ghi aen doen selt. En es uwe siele niet meer dan de spise, ende de lichame meer dant cleet? Besiet dat ghevochelte dies hemels, de welke niet en saeyen noch en oechsten, noch en gaderen in de scure, ende uwe hemelsche vader voedtse; en sidi niet vele meer dan die? Ende welc uwer mach peysende toelegghen siere lingden een cubitum? Ende wat sidi sorfhertech van clederen?

Merket de lylyen des veldes hoese wassen: sine arbeiten niet noch en spennen. Maer ic segghe u, want Salomon en es niet bedect in al siere glorien als ene van desen.

Want ochte God dat hoy dies veldes, dat

(22)

heden es ende marghen in den oven ghewoerpen wert, aldus cledet, hoe vele meer u, cleyne van gheloeve! Daeromme en wilt niet sorfhertech sijn, segghende: Wat selen wi eten, ochte wat selen wi drenken, ochte waer met selen wi werden ghecledet?

Want alle dese soeken de liede. Want uwe vader weet dat ghi alle deser behoevet.

Daeromme soeket tierst Gods rike ende sine gherechtecheit, ende alle dese selen u toe werden ghewoerpen. Daeromme en wilt niet sorfhertech sijn in den maerghen, want de dach maerghen sal hem selven sorfherdech sijn: want den daghe es ghenoech sine quaetheit.

VII

En wilt niet ordelen, ende ghi en werdt niet gheordelet; want in wat ordele gi ordeelt, werdi gheordeelt, ende in welker maten ghi metende waert, werdt u weder ghemeten.

Ende wat siestu een ghestubbe in dijns brueder oghe, ende den balke en siestu niet in dine oghe? Ochte hoe gesegstu dinen brueder: Ghedoeghet, brueder,

(23)

ic sal ute werpen dat ghestubbe ute uwer oghen, ende sich, in dine oghe es een balke?

Ipocrite, werpt tierst den balke ute dijnre oghen, ende dan saltu sien ute te werpene dat ghestubbe van dijns brueder oghe. En wilt niet dat heileghe gheven den honden, noch en legghet uwe margrieten niet vore de verkene, dat sise bi avontueren niet en verterden met haren voeten, ende de honde omme ghekeret u scoren.

Eyschet ende u werdt ghegheven; soeket ende ghi selt venden; cloppet ende u wert op ghedaen. Want elc die eyschet, hi ontfeet; ende die soeket, hi vendet; ende den cloppenden wert op ghedaen. Ochte wie es ute u een mensche, den welken ochte hem sijn sone broet iessche, hine soude hem ghenen steen bieden? Ochte iesche hi hem enen vesch, hine soude hem niet bieden een serpent? Ochte iesche hi hem een ey, hine soude hem niet bieden een scorpioen? Daeromme ochte ghi alse ghi quadien sijt, bekint goede ghichten te ghevenne uwen

(24)

sonen: hoe vele meer sal uwe vader die in den hemelen es, goede gaven gheven dien diese hem eyschen.

Daeromme alle dinc de welke ghi wilt dat u de menschen doen, alsoe doet hen ghi, want dit es de wet ende de propheten.

Gaet in dore de inghe porte, want de porte es wijt ende de wech gheruum die leidet ter verlorenheit, ende vele esser die dore hem in gaen. Hoe inghe es de porte ende de wech smal die leidet ten levene, ende letter esser diene venden.

Wacht u vanden valschen propheten, die te u comen in clederen der scape, maer van binnen sijnse roevende wolve. Van haren vrochten seldise bekinnen: sine gaderen doch niet druven van den doernen ochte vighen van destelen? Aldus maect elc goede boem goede vrochte, maer de quade boem maect quade vrochte. De goede boem en mach niet maken quade vrochte, noch de quade boem en mach niet maken goede vrochte. Elc

(25)

boem die niet goede vrocht en maect, wert ute ghehouwen ende wert int vier ghewoerpen. Daeromme seldise bekennen ute haren vrochten.

Elc die mi seghet Here, Here, en sal niet in gaen int rike der hemele, maer die den wille doet mijns vader die in den hemel es, hi sal in gaen int rike der hemele. In dien daghe salre vele segghen te mi, Here, Here, en propheteerde wi niet in dinen name, ende in dinen name woerpen wi ute de duvele, ende in dinen name wrachten wi vele viertute? Ende dan sal ic hen belyen: Want noyt en bekindic u; gaet wech van mi die quaetheit werket.

Daeromme elc die dese waerde horet ende diese doet, hi werdt ghelijc enen wise, een man, die sijn huus stichte op den steen, ende de reghen daelde, ende de vloede quamen, ende de wende stoermden ende bliesen op dat huus, ende het en viel niet, want het was ghefondeert op den steen. Ende elc die horet dese waerde mijn ende diese

(26)

niet en doet, es ghelijc enen sotten man, die sijn huus op sant stichte, ende de reghen daelde, ende de vloede quamen, ende de wende bliesen ende stoermden op dat huus, ende het viel, ende sijn val was groet.

Ende het es geschiet alse Ihesus dese waerde volbrachte, verwonderden hen de scaren op sine leringhe, want hi wasse lerende alse macht hebbende, ende niet alse hare scriben ende Pharisei.

VIII

Ende alse Ihesus daelde vanden berghe, sijn hem ghevolghet vele scaren. Ende siet, een laserse comende anebeedde hem, segghende: Here, eest dattu wils du moges mi suveren. Ende Ihesus tastene, de hant ute reckende, segghende: Ic wille, werdet suver.

Ende stappans es ghesuvert sine laserie. Ende Ihesus seide hem: Siet, en segghes niemene, maer ganc, toene di den priestere ende offert de gave die Moyses gheboet, hen in getughe.

Ende alse hi in ghinc te Capharnaum, ghinc

(27)

te hem centurio, biddende hem, ende hi seide: Here, mijn kint leghet in huus ghichtech ende wert qualike ghepijnt. Ende Ihesus seide hem: Ic sal comen ende ghenesenne.

Ende centurio seide hem antwerdende: Here, icken ben niet werdech dattu ingaes onder mijn dac, maer segghet alsoe vele alse met enen waerde ende mijn kint sal ghesont werden. Want ic een mensche ben gheset onder macht, hebbende ridderen onder mi, ende ic segghe dien: Ganc, ende hi gheet, ende den anderen: Comt, ende hi comt, ende minen knecht: Doch dat, ende hi doet. Ende Ihesus dese horende es hi verwondert, ende den volghende hem seide hi: Amen segghe ic u, icken vant aldus vele trouwen niet in Israhel. Ende ic segghe u, want het salre vele comen van orienten ende van occidenten ende eten met Abraham, Ysaac ende Jacob int rike der hemele;

maer de sonen dies rikes selen ute ghewoerpen werden in de achterste demsternessen;

daer sal sijn weeninghe ende ghecrisel der tande. Ende Ihesus seide centurio\ne:

(28)

Ganc, ende alsoe du gheloeves gheschie di. Ende dat kint es ghenesen van diere uren.

Ende alse Ihesus quam in Symon Peters huus, sach hi siere swegher ligghende ende den rede hebbende. Ende hi taste hare hant, ende de rede lietse, ende si stont op ende diende hen.

Ende ghemaect den avont brachten si hem vele duvele hebbende; ende hi warp de gheeste ute met enen waerde ende alle qualeke hebbende ghenas hi, op dat vervult soude werden dat gheseghet es overmids Ysayam den prophete, segghende: Hi nam onse siecheiden ende hi droech onse onghemake.

Ende siende Ihesus vele scaren omtrent hem gheboet hi den jongheren te gane overtvere. Ende een scribe comende seide hem: Meester, ic volghe di soe waer du gaes. Ende Ihesus seide hem: De vosse hebben hole ende de voghele dies hemels

neste, maer smenschen sone en hevet niet daer hi sijn hovet neyghe. Ende een ander van sinen jongheren seide hem: Here, laet mi tiersten gaen ende begraven minen vader. Ende Ihesus seide hem:

(29)

Volghet mi, ende laet de dode hare dode begraven.

Ende hem op gaende in een scepelken sijn hem ghevolghet sine jongheren. Ende siet, in der see es ghemaect een groet beroeren, alsoe dat dat scepelken bedect wart vanden vloeden, maer hi sliep. Ende sine jongheren ghinghen te hem ende wectenne, segghende: Here, behoude ons, wi verderven! Ende Ihesus seghet hen: Wat sidi vreesachtech, cleine van gheloeve? Doe gheboet hi op staende den wenden ende der see, ende het es ghemaect groete stilheit. Porro de menschen sijn verwondert, segghende: Hoe ghedaen es dese, want de wende ende de see ghehorsamen hem!

Ende alse Ihesus quam overtvere int conincrike Gerasenorum, liepen hem jeghen si II die duvele hadden, utegaende vanden graven, herde wreet, alsoe dat niemen liden en mochte dore dien wech. Ende siet, si riepen, segghende: Wat ons ende di, Ihesu, Gods sone? Waeromme quaemdi herwert vore tijt ons quellen? Ende niet verre van hen was een cudde

(30)

veelre verkene weidende, ende de duvele baden hem, segghende: Eest dattu ons ute werps van hier, sende ons int cudde der verkene. Ende hi seide hen: Gaet! Ende utegaende ghinghense in de verkene, ende siet, met groeten stoerme ghinc alt cudde met enen ghedranghe in de see ende sijn doot in dwater. Ende de herden vloen ende comende in de stat boetscaepte si alle dese dinghe ende van hen die de duvele hadden.

Ende siet, alde stat ghinc ute, Ihesum te ontmoete, ende hem siende baden si hem dat hi over lede van haren inden.

IX

Ende opgaende Ihesus in een scepelken voer hi over ende quam in sine stat. Ende siet, si brachten hem enen gichteghen, ligghende in den bedde. Ende siende Ihesus hare gheloeve seide hi den gichteghen: Ghetrouwet, sone, dine sonden werden di verlaten. Ende siet, selke vanden scriben seiden binnen hen: Dese blasphemeert.

Ende alse Ihesus sach hare gepeise, seide hi: Waer toe peisdi quade in uwen herten?

Wat es lichtere, te segghen\ne:

(31)

Dine sonden werden di verlaten, ochte te segghene: Stant op ende wandele? Ende op dat ghi wet, dat smenschen sone macht hevet de sonden te verlatene in der erden, seide hi doe den gichteghen: Stant op, doe wech dijn bedde ende ganc in dijn huus.

Ende hi stont op ende ghinc wech in sijn huus. Ende siende de scaren vresedense hen ende glorificeerden Gode, die dus ghedane macht gaf den menschen.

Ende alse Ihesus overliden soude van daer, sach hi eenen mensche sittende in den tol met namen Matheus, ende hi seide hem: Volghet mi. Ende op staende es hi hem ghevolghet.

Ende het es ghesciet hem etende in huus, siet, vele publicane ende sondaren comende aten met Ihesum ende met sinen jongheren. Ende siende de Pharisei seiden si sinen jongheren: Waer omme et uwe meester metten publicanen ende metten sonderen? Ende horende Ihesus seide hi: Den ghesonden en es niet noet de medecijn, maer den qualeke hebbenden. Maer leert gaende wat dat es: Ic wil\le

(32)

ontfaermhertecheit ende niet offerande, want ic en quam niet te roepene de gherechte, maer de sonderen.

Doe quamen te hem Jans jongheren, segghende: Waeromme vasten wi ende de Pharisei dicwile, ende dine jongheren en vasten niet? Ende Ihesus seide hen: De sonen dies brudegoems en moghen niet droeven, alsoe langhe alse de brudegoem met hen es. Maer de daghe selen comen, alse de brudegoem sal werden af ghenomen van hen, ende dan selense vasten. Ende niemen en toevoeget ene naeyinghe rudes lakens in een out cleet, want hi nemt van den clede sine volheit ende de score wert quader. Noch sine doen niet nuwen wijn in oude vate, anders werden ghescoeret de vate ende de wijn wert ghestort ende de vate verderven, maer si doen nuwen wijn in nuwe vate ende beide werdense behouden.

Dese dinc hem sprekende te hen, siet, een prince quam ende anebeeddene, segghende: Here, mine dochter es nu ghestorven, maer comt ende legghet dine hant op

(33)

hare, ende si sal leven. Ende op staende Ihesus volgede hi hem ende sine jongheren.

Ende siet, een wijf, die ghedoeghet hadde XII jaer de vloet dies bloeds, quam van achter ende taste de frengien sijns cleeds. Want si hadde gheseghet binnen hare: Eest dat ic taste alse vele alse sijn cleet, ic sal behouden sijn. Ende Ihesus omme ghekeret ende hare siende seide hi: Ghetrouwet, dochter, dijn gheloeve hevet di behouden ghemaect. Ende dat wijf es behouden ghemaect in diere uren.

Ende alse Ihesus quam in sprincen huus ende sach de speel wive ende de scare gheruchte makende seide hi: Ghaet wech, de joncvrouwe en es niet doot, maer si slaept. Ende si bescerenden hem. Ende alse de scare ute ghewoerpen was, ghinc hi in ende hielt hare hant ende seide: Joncvrouwe, staet op. Ende de joncvrouwe stont op. Ende dese niemare ghinc ute in al dien lande.

Ende overlidende Ihesum van daer sijn hem ghevolghet II blende, roepende ende segghende: Davids sone, ont\faermt

(34)

onser! Ende alse hi thuus quam, quamen de blende te hem. Ende Ihesus seide hen:

Geloefdi, want ic u dit doen mach? Si seggen hem: Ja wi, Here. Doe taste hi hare oghen, segghende: Na uwe gheloeve ghescie u. Ende harre beider oghen sijn ontdaen.

Ende hi esse dreighende, segghende: Siet, dat niemen en wete. Ende hen utegaende vermaerden sine dore al dat lant.

Ende hen uteghegaen brachten si hem enen stommen mensche, den duvel hebbende.

Ende den duvel uteghewoerpen es de stomme sprekende. Ende de scaren sijn verwondert, segghende: Noeyt en oppenbaerde aldus in Israhel! Maer de Pharisei seiden: In den prince der duvele werpet hi ute de duvele.

Ende Ihesus omme ghinc alle de stede ende de castele, lerende in hare synagogen ende predekende dat ewangelium dies rikes ende gansende alle quale ende alle siecheit. Ende siende de scaren es hi haers ontfaermt, want si waren vermoyt ende ligghende alse scape,

(35)

ghenen herde hebbende. Doe seide hi sinen jongheren: Het es seker vele oechstes, maer lettel wercliede. Daeromme biddet den here dies oechstes, dat hi wercliede sende in sinen oechste.

X

Ende sine XII jongheren te gadere geroepen gaf hi hen macht der onsuverre gheeste, dat sise souden ute werpen ende datse ghenesen souden alle quale ende alle siecheit.

De namen der XII apostelen sijn dese: de ierste Symon die gheseghet wert Peter, ende Andries sijn broeder, Philips ende Bertelmeeus, Jacob Zebedei ende Jan sijn brueder, Thomas ende Matheeus de publicaen, ende Jacop Alphei ende Thadeus, Symon Chananeus ende Judas Scaryoth, die hem leverde.

Dese XII sendde Ihesus, hen ghebiedende ende segghende: In den wech der heidene en seldi niet gaen, ende in de stade der Samaritane en seldi niet ingaen, maer gaet meer ten scapen, die verdorven sijn van den huus Israhels. Ende

(36)

gaende predect, segghende: Want dat rike der hemele es gheneket. Gheneset de sieke, wect de dode, suvert de laserse, werpet ute de duvele. Te danke ontfingdi, te danke ghevet.

En wilt niet besitten gout noch selver noch ghelt in uwe gordele, noch tessche inden weghe, noch II rocke, noch ghescoeyte, noch roede, want de wercman es wert siere spisen. In soewelke stat ochte casteel ghi ingaet, vraghet, wie werdech es in hare ende daer blivet tote ghi ute gaet. Ende ingaende in thuus groetet, segghende:

Vrede si desen huus. Ende es dat huus werdech, uwe vrede sal comen op hem; en ees niet, hi sal weder keren op u. Ende so wie u niet en ontfeet noch uwe sermone en horet, utegaende van der stat buten scuddet dat ghemul van uwen voeten. Amen segghe ic u, den lande Sodomorum ende Gomorreorum salmen verdrachlekere sijn in den daghe dies ordeels dan diere stat.

Siet, ic sende u in de middelt der wolve, daer omme sijt vroet alse de

(37)

serpente ende sempel alse de duven.

Ende wacht u van den menschen, want si selen u leveren in den raden ende in haren synagogen selense u gheeselen. Ende ghi selt werden gheleidt ten coninghen ende ten rechteren overmids mi, in ghetughe hen ende den volke. Ende alse si u leveren selen, en wilt niet peisen, hoe ochte wat ghi spreken selt, want dat ghi spreken selt, sal u werden ghegheven in die ure, want ghi en sijt niet die sprect, maer de gheest uwes vader, die sprect in u. Ende de brueder sal den brueder leveren in de doot ende de sonen selen op staen in de ghebareren ende selen hare doot begheren. Ende ghi selt ghehaet sijn van allen menschen over mids minen name, ende die volsteet tote in dinde, hi sal behouden sijn. Ende alse si u persequeren in dese staet, vliet in de andere. Amen segghe ic u: Ghi en selt niet volbringhen de stade van Israhel,

(38)

tote dat comen sal smenschen sone.

De jonghere en es niet boven den meester, noch de knecht boven sinen here. Want den jonghere es ghenoech, dat hi si alse sijn meester, ende den knecht alse sijn here.

Ochte si den vader der familien Belzebub hieten, hoe vele meer sine huus ghenoeten!

Daeromme en seldise niet ontsien, want niet en es bedect dat niet ghereveleert en sal werden, noch verborghen dat niet gheweten en sal werden. Dat ic u segghe in donckernessen, segghet in den lichte, ende dat ghi horet in de ore, predect boven de dake. Ende en wilt die niet vresen, die den lichame doden, want sine moghen de siele niet doden, maer vreset hem meer, die de siele ende den lichame mach verliesen int helsche vier. Niet en werden vercocht II musschen asse? Ende de ene van hen en valt niet op de erde sonder uwen vader. Ende de hare uwes hoets sijn alle ghetelt.

Daeromme en wilt u niet ontsien: ghi sijt beter dan vele mus\schen.

(39)

Daeromme elc, die mi beliet vore de menschen, ic sal hem belien vore minen vader die in den hemelen es; maer die mijns loechent vore de menschen, ic sal sijns loechenen vore minen vader die in den hemelen es.

En wilt niet wanen, dat ic quam vrede te sendene in der erden; ic en quam niet vrede te sendene in der erden, maer een swert. Want ic quam den mensche scheden jeghen sinen vader ende de dochter jeghen harre moeder ende den swagher jeghen siere swegher; ende smenschen huus ghenoete sijn sine viande.

Die den vader ochte de moeder meer mint dan mi, en es mijns niet werdech; ende die den sone ochte de dochter mint boven mi, en es mijns niet werdech; [ende die sijn cruce niet en nempt ende volghet mi, en es mijns niet werdech]. Die sine siele vendet, hi salse verliesen, ende die sine siele verlieset omme mi, hi salse venden.

Die u ontfeet, ontfeet mi, ende die mi ontfeet, ontfeet hem die mi sendde. Die enen prophete ontfeet in den name eens propheten, hi sal ontfaen eens propheten loen, ende die enen gherechten ont\feet

(40)

in den name eens gherechten, hi sal eens gherechts loen ontfaen. Ende soe wie drinken ghevet enen van desen mensten enen kelct couds waters allene in den name eens jonghers, amen segghic u, hine sal sinen loen niet verliesen.

XI

Ende het es gheschiet, alse Ihesus volbrachte sinen XII jongheren ghebiedonde, ghinc hi over vandaer, op dat hi leren soude ende predeken in haren staden.

Ende alse Jan hoerde in den banden de werke Christi, senddende II van sinen jongheren, seide hi hem: Du best die te comene best, ochte ontbeiden wi enen anderen?

Ende Ihesus seide, antwerdende hen: Herboetscaept Janne gaende de welke ghi ghehoret hebt ende ghesien: de blende sien, de houtende <wandelen>, de laserse werden ghesuvert, de dove horen, de dode verstaen op, de arme werden

gheewangelizeert. Ende salech es hi die in mi niet ghescandeliseert en werdet.

Ende hen wech gaende began hi te segghene ten scaren van Janne: Wat ghingdi ute besien

(41)

in de woestine? Een riet, ghejaghet vanden wende? Maer wat ghingdi ute besien?

Enen mensche, ghecledet met morwen? Siet, die ghecledet werden met morwen, die sijn in den husen der coninghe. Maer wat ghingdi ute besien? Enen prophete? Ja ghi, segghic u, ende meer dan enen prophete. Want hi es, van dien ghescreven es: Siet, ic sende minen inghel vore dijn anschijn, die vorebereiden sal dinen wech vore di.

Amen segghic u, onder den sonen der wive en es gheen meerre op ghestaen dan Jan Baptiste, maer die mendere es in den rike der hemele, es meerre dan hi. Ende van den daghen Jan Baptistes tote nu doeghet rike der hemele cracht, ende de crachteghe roeven dat. Want alle de propheten ende de wet propheteerde tote Janne;

ende eest dat ghijt ontfaen wilt: hi es Helyas, die toecomende es. Die oren hevet te horene, hore!

Ende wien salic ghelijc achten dese gheboerte? Si es ghe\lijc

(42)

den sittenden kinderen in de maerc, die roepende segghen haren gheliken: Wi hebben u gesonghen, ende ghi en hebbet niet ghespronghen, wi hebben u gheweent, ende ghi en hebbet niet gheclaghet.

Want Jan quam noch etende noch drenkende, ende si segghen: Hi hevet den duvel.

Smenschen sone quam etende ende drenkende, ende si segghen: Siet enen

verslendenden mensche ende enen wijn drinkere, enen vrient der publicane ende der sondaren. Ende de wijsheit es gherechteghet van sinen sonen.

Doe began hi te verwitene den steden, in den welken sine menechste viertute gewracht sijn, want si negene penentencie ghedaen en hadden: Wee di, Corozaym, wee di, Bethsayda! Want waren in Tyro ende in Sydone die virtute ghewracht, die in u ghewracht sijn, si hadden wileneer penetencie ghedaen in haren ende in asschen.

Daeromme segghe ic u: men sal Tyro ende Sydoni ghenedegher sijn in den daghe dies oerdeels dan

(43)

u. Ende du, Chapharnaum, en saltu niet verhoeghet werden tote in den hemel?

Nederdalende tote in de hille, want waren in Sodomis die virtute ghewracht, die in di ghewracht sijn, si waren bi avonturen bleven tote in desen daghe. Daeromme segghic u: men sal den lande Sodomorum ghenadegher sijn in den daghe dies ordeels dan di.

In dien tide seide Ihesus antwerdende: Ic belie di, vader, here dies hemels ende der erden, want dese dinc hebdi verborghen van den wisen ende den vroeden, ende hebtse ghereveleert den cleinen. Ja, vader, want aldus waest behaechlec vore di.

Alle dinc sijn mi ghelevert van minen vader ende niemen en bekint den sone dan de vader, noch den vader en bekint niemen dan de sone ende dient de sone reveleren wilt.

Comt te mi, alle, die arbeitet ende ghebordent sijt, ende ic sal u hermaken; draghet mijn joc op u ende leert van mi, want ic ben goedertieren ende oetmoedech van herten, ende ghi

(44)

selt raste venden uwen sielen, want mijn joc es saechte ende mine bordene licht.

XII

In dien tide ghinc Ihesus dore coren dies saterdaghes ende sine jongeren begonsten hongherende are te pluckene ende te etene. Ende de Pharisei dat siende seidense hem: Siet, dine jongheren doen dat hen niet gheorlovet en es te doenne dies saterdaghes. Ende hi seide hen: En hebdi niet ghelesen wat David dede, alse hem hongherde ende die met hem waren? Hoe hi ghinc in Gods huus ende at de brode propositionis, die hem niet gheorlovet en waren te etene noch dien die met hem waren, dan allene den priesteren? Ochte en hebdi niet ghelesen in de wet, dat de priesteren dies saterdaghes in den tempel violeren den saterdach ende si sijns sonder sonde? Ende ic segghe u, want hier es meerre dan de tempel. Ende waert dat ghi wist, wat dat es: Ic wille ontfaermhertecheit ende niet sacrificie, gi en hadt noeyt

ghecondemneert de onnoesele. Want smenschen sone es here oec dies saterdaghes.

Ende alse hi overleet van

(45)

daer, quam hi in haerre synagogen. Ende siet, een mensche, ene droeghe hant hebbende. Ende si vragheden hem, segghende ocht gheorlovet ware tsaterdaghes te ghenesene, op dat sine wroegheden. Ende hi seide hen: Welc mensche es ute u, die hevet een scaep ende ocht viele tsaterdaghes in enen putte, en soude hijt niet houden ende op heffen? Hoe vele meer es de mensche beter dan tscaep? Ende alsoe es gheorlovet tsaterdaghes wel te doene. Doe seide hi den mensche: Strect ute dine hant.

Ende hi streckese ute, ende si es hem herset van ghesonden alse de andere. Ende ute gaende de Pharisei maecten si raet jeghen hem, hoe si hem verliesen souden.

Ende Ihesus ghinc weder van daer, dat wetende. Ende hem esser vele ghevolghet ende hi ghenasse alle, ende hi gheboet hen dat si hem niet oppenbaer maken en souden, op dat vervult soude werden dat gheseghet es overmids Ysayam den prophete,

(46)

segghende: Siet, mijn utevercoerne kint, dien ic utevercoes, mijn gheminde, in wien miere sielen wel behaghede, op hem salic setten minen gheest ende hi sal boedscapen den lieden dat ordeel. Hi en sal niet scelden noch roepen, noch in den straten en sal niemen horen sine stemme. Dat gespletene riet en sal hi niet breken ende dat roekende vlas en sal hi niet blusschen, tote dat hi utewerpet dat ordeel ter verwenninghen.

Ende in sinen name selen de liede hopen.

Dan es hem bracht een duvel hebbende, blent ende stom, ende hi ghenassenne, alsoe dat hi spreken soude ende sien. Ende alle de scaren ontsaghen hen ende seiden:

En es dit niet Davids sone? Ende de Pharisei, dat horende, seiden si: Dese en werpet de duvele niet uut dan in Beelzebub, den prince der duvele. Ende Ihesus seide hen, wetende hare ghepeise: Elc rike, jeghen hem ghedeilt, wert verwoest, ende elke stat ochte huus, [jeghen hem ghedeilt], en sal niet

(47)

staen. Ende ochte sathanas sathanam utewerpet, so es hi ghedeilt jeghen hem, hoe sal daer omme sijn rike ghestaen? Ende ochte ic in Beelzebub de duvele ute werpe, in wien werpense uwe sonen ute? Daeromme selense uwe rechtere sijn. Ende eest dat ic de duvele ute werpe in den gheeste Gods, daer omme volcomt dat rike Gods in u. Ochte hoe mach iemen in gaen in thuus eens staerkes ende sine vate breken, het en si dat hi tiersten den staerken bende ende dan sijn huus breke? Die niet en es met mi, es jeghen mi, ende die met mi niet en gadert, hi spreidet.

Daeromme segghic u: Elke sonde ende blasphemie werdet den mensche verlaten, maer de blasphemie dies gheestes en wert niet verlaten. Ende so wie een woert seghet jeghen smenschen sone, het wert hem verlaten; maer die een woert seghet jeghen den heileghen gheest, het en werdt hem niet verlaten, noch in dese werelt noch in de toecomende. Ochte maect enen goeden boem ende sine vrocht goet, ochte maect enen quaden

(48)

boem ende sine vrocht quaet, want uter vrocht wert de boem bekint. Gheslechte der slanghen, hoe moghedi goede waerde spreken alse ghi quadien sijt? Want uter overvloedecheit der herten sprect de mont. Van goeden scatte bringhet de goede mensche goede ende vanden quaden scatte bringhet de quade mensche quade. Ende ic segghe u: Van elken ledeghen woerde, dat de menschen sprekende sijn, selen si redene geven in den daghe dies ordeels, want ute dinen woerden saltu gherechteghet werden, ende ute dinen woerden saltu verdoemt werden.

Doe antwerden hem selke vanden scriben ende vanden Phariseusen, segghende:

Meester, wi willen een teken sien van di. Die antwerdende seide hen: De quade gheboerte ende de hoerdoemeghe soeket een teken, ende hare en werdet gheen teken ghegheven dan Jonas teken, dies propheten. Want alsoe Jonas drie daghe ende III nachte was in den buc dies walveschs, alsoe sal smenschen so\ne

(49)

sijn in therte der erden III daghe ende III nachte. De manne de Niniviten selen op staen in den ordeele met deser gheboerten ende verdoemense, want si daden penitencie in de predekinghe Jone, ende siet, hier es meer dan Jonas. De coninginne van noert oest sal op staen met deser gheboerten ende verdoemense, want si quam van den inden der erden horen Salomons wijsheit, ende siet, hier es meer dan Salomon.

Ende alse de onsuvere gheest ute ghegaen es, wandelt hi dore droghe stede, raste soekende, ende hi en venter niet. Dan seghet hi: Ic sal weder keren in mijn huus, danen ic uteghinc, ende comende vendt hijt ydelt, ghesuvert met scopis ende gheciert.

Dan gheet hi ende nemt VII andere gheeste met hem, scalkere dan hi, ende ingaende woenen si daer. Ende dies menschen leste werden quadere dan de ierste. Ende aldus sal sijn deser quaetster gheboerten.

Noch hem sprekende ten scaren, siet, sijn moeder ende sine bruedere stonden

(50)

buten, hem soekende te sprekene. Ende selc seide hem: Siet, dijn moeder ende dine bruedere staen daer buten, di soekende. Ende hi seide antwerdende dien, diet hem seide: Welc es mine moeder ende wie sijn mine bruedere? Ende utereckende de hant in sine jongheren seide hi: Siet hier mine moeder ende mine broedere. Want so wie doet den wille mijns vader die in den hemelen es, hi es mijn brueder ende suster ende moeder.

XIII

In dien daghe utegaende Ihesus van huus sat hi neven de see. Ende te hem sijn vergadert vele scaren, alsoe dat hi opgaende sitten soude in een scepelken ende al de scare soude staen in dat oever. Ende hi es hen vele toesprekende in parabolen, segghende: Siet, hi ghinc ute, die saeyt, saeyen sijn saet. Ende alse hi saeit, vielen selke neven den wech ende de voghele dies hemels quamen ende aten die. Ende andere vielen int steennachteghe, daerse niet vele erden en hadden, ende si sijn haesteleke uteghegaen, want si

(51)

en hadden niet hoecheit der erden, ende de sonne opgaende versomerdense ende want si neghene wortele en hadden, verdroeghedense. Ende de andere vielen in doerne ende de doerne wiesen ende versmachtense. Maer de andere vielen in goede erde ende gaven vrocht, dat ander hondertvoldech, dat ander sestechvoldech, dat ander dertechvoldech. Die oren hevet te hoerne, hore!

Ende toecomende de jongheren seiden si hem: Waeromme sprecti hen in parabolen?

Die seide hen antwerdende: Want u es ghegheven te bekinnenne heimelecheit dies rikes der hemele, maer hen en eest niet ghegheven. Want die hevet, hem sal werden ghegheven ende hi sal overvloeyen; maer die niet en hevet, dat hi ghesien wert hebbende, wert af ghenomen van hem. Daeromme sprekic hen in parabolen, want siende en siense niet ende horende en horense niet noch en verstaen. Op dat in hen vervult werde de prophecie Ysaye, segghende: Met den horene seldi horen ende niet verstaen, ende siende seldi sien ende niet sien; dat herte des volcs

(52)

es vervettet, ende met oren hoerdense swaerleke, ende si loken hare oghen, datse selken tijt niet sien en souden metten oghen, ende horen met oren, ende verstaen metter herten ende bekeret werden, ende icse ghenesen soude.

Maer salech sijn uwe oghen, die sien ende uwe oren, die horen. Maer ic segghe u: Amen, want vele propheten ende gherechte begherden te siene de welke ghi siet, ende en saghens niet, ende te hoerne de welke ghi horet, ende si en hoerdense niet.

Daeromme horet ghi de parabole dies saeyendes. Elc, die dwoert dies rikes horet ende niet en versteet, so comt de quaet ende roeft dat ghesaeyt es in siere herten:

dese eest die ghesaeyt es neven den wech. Ende die ghesaeyt es op den steen es dese, die Gods woert hoert ende dat haesteleke met vrouden ontfeet; ende het en hevet ghene wortele in hem, maer het es tijtlec; ende ghemaect tribulatien ende persecucie omme dwoert, wert hi haesteleke ghescandelizeert. Ende die ghesaeit

(53)

es in de doerne, dat es dese, die dwoert horet, ende sorfhertecheit derre werelt ende de bedriechlecheide der rijcheide versmachten dwoert ende het blivet sonder vrocht.

Maer die ghesaeyt es in de goede erde, dat es dese, die dwoert horet ende versteet ende vrocht bringhet ende maket seker dat ander hondertvoldech ende dat ander sestechvoldech, porre dat ander dertechvoldech.

Ene andere parabole leide hi hen vore, segghende: Dat rike der hemele es ghelijc ghemaect enen mensche, die goet saet saeyde in sinen acker. Ende alse de menschen sliepen, quam sijn viant ende boven saeyde crocke, in de middelt der taruwen, ende ghinc wech. Ende alse dat cruut wassen soude ende vrocht maken, doe oppenbaerden de crocken. Ende de knechte dies vaders der familien comende seidense hem: Here, en saeyestu niet goet saet in dinen acker? Waer af hevet daeromme crocke? Ende hi seide hen: Dat hevet de

(54)

viant de mensche ghedaen. Ende de knechte seiden hem: Wiltu, wi gaen ende gaderense? Ende hi seide: Neenic, dat ghi bi avonturen gaderende den crocke te gadere met hen niet ute en trect metter wortelen de taruwe. Laet beide wassen toten oechste. Ende in den tide dies oechstes salic segghen den oechsteren: Gadert tierst den crocke ende bentene in bondelkene te verberrene, ende vergadert de tarue in mine scure.

Ene andere parabole leide hi hen vore, segghende: Dat rike der hemele es ghelijc enen senepcoerne, dat een mensche nemende saeyde in sinen acker, dat seker dat menste es van allen saden, maer alst wast, eest dat meeste van allen waermoesen ende werdet een boem, alsoe dat de voghele dies hemels comen ende woenen in sinen riseren.

Ene andere parabole es hi hen sprekende: Dat rike der hemele es ghelijc den heve, dien een wijf nemt ende berghet in drie maten meels tote dat al ghehevet es.

Al\le

(55)

dese es Ihesus sprekende ten scaren in parabolen, ende sonder parabolen en sprac hi hen niet, op dat vervult soude werden dat gheseghet es dore den prophete, segghende:

Ic sal op doen minen mont in parabolen. Ic sal ute rupsenen de verborghenheide vander settinghen der werelt.

Doe quam hi in huus, ghelaten de scaren. Ende te hem ghinghen sine jongheren, segghende: Leret ons de parabole der crocken dies ackers. Die seide antwerdende:

Die goet saet saeyt, es smenschen sone; ende de werelt eest tfelt; maer tgoede saet, dat sijn de sonen dies rijcs, ende de crocke sijn de scalke sonen; ende de viant, diese saeit, es de duvel, maer de oechst es de volbringhinghe der werelt, ende de oechsteren sijn de inghele. Daerom alsoe de crocken te gadere werden ghelesen ende metten viere werden verberret, alsoe saelt sijn in de volbringhinghe der werelt. Smenschen sone sal senden sine inghele ende si selen te gadere lesen van sinen rike alle scanden ende die die quaetheit werken, ende si selense senden in den

(56)

oven dies viers, daer weninghe sal sijn ende ghecrisel der tande. Dan selen de gherechte blicken alse de sonne in den rike haers vader. Die oren hevet te hoerne, hore!

Dat rike der hemele es ghelijc den verborghennen scatte in den acker, den welken de mensche verberghet diene vendet ende van vrouden dies gheet hi ende vercoept alle de welke hi hevet ende coept dien acker.

Noch es dat rike der hemele ghelijc enen mensche, enen coeman, soekende goede margariten, ende ene <preciose> margarite vonden ghinc hi ende vercochte alle de welke hi hadde, ende cochtse.

Noch es dat rike der hemele ghelijc sagene, ghewoerpen in de see ende van elken gheslechte der vessche vergaderende. De welke, alse si vervult was, uteleidende ende neven dat oever sittende cosense ute de goede in hare vate ende woerpen ute de quade. Aldus saelt sijn in de volbringhinghe der werelt. De inghele selen ute gaen ende sceden de quade vander middelt der gherechter ende selense senden in den

(57)

oven dies viers, daer weninghe sal sijn ende ghecrisel der tande.

Verstondi alle dese? Si segghen hem: Ja wi. Hi seide hen: Daeromme elc gheleerde scribe es ghelijc in den rike Gods enen mensche, enen vader der familien, die van sinen scatte bringhet nuwe ende oude.

Ende het es ghesciet, alse Ihesus dese parabolen volbrachte, leet hi over van daer.

Ende comende in sijn vader lant leerde hise in haren synagogen, alsoe datse verwonderden ende seiden: Wanen comt desen dese wijsheit ende de viertute? En es dese niet eens smeeds sone? Ende wert sijn moeder niet gheseghet Maria ende sine bruedere Jacop ende Joseph ende Symon ende Judas? Ende en sijn alle sine sustere niet bi ons? Wanen comen daeromme desen alle dese? Ende aldus wordense in hem ghescandelizeert. Ende Ihesus seide hen: De prophete en es niet sonder ere het en si in sinen vader lande ende in sijn huus. Ende daer en dede hi niet vele virtute overmids harre ongheloevecheit.

XIV

In dien tiden hoerde Herodes

(58)

tetrarcha niemare van Ihesum ende seide sinen kinderen: Dese Jan Baptiste hi es op ghestaen vanden doden ende daeromme werden virtute ghewracht in hem.

Want Herodes hielt Janne ende bantene ende leidene in den kerkere overmids Herodyaden, sijns brueder wijf, want Jan seide: Di en es niet gheorlovet hare te hebbene. Ende willende hem doden ontsach hi dat volc, want si haddenne alse enen prophete. Ende dies daghes der gheboerten Herodes spranc Herodyadis dochter in midden ende si behaghede Herodesse, waer af hi hare ghelovende es met eede te ghevene soe welke dinc si van hem iesche. Ende si, vore vermaent van harre moeder, seide: Ghevet mi hier in ene platele Jan Baptists hoevet. Ende de coninc es bedroevet overmids de gheswoerne eet, ende overmids die, die te gadere saten ten etenne, hi hiet gheven, ende hi sendde ende onthoevede Janne in den kerkere. Ende sijn hoevet es bracht in ene platele ende es ghegeven der joncvrouwen ende si droecht harre moeder.

(59)

Ende comende sine jongheren droeghense sinen lichame ende begroevenne, ende comende boedscaepten sijt Ihesum.

Dwelke alst Ihesus hoerde, ghinc hi wech van daer in een scepelken in ene woeste stat achter wert. Ende alst de scaren hoerden, sijnse hem ghevolghet ende

voetgangheren vanden staden.

Ende utegaende sach hi vele scaren ende es haers ontfaermt, ende hi ghenas hare quelende. Ende de avont stonde ghemaect quamen sine jongheren te hem, segghende:

De stat es woeste ende de ure es saen overleden, laet de scaren, datse gaende in de castele hen spise copen. Ende Ihesus seide hen: Si en hebben niet behoefte te gaenne, ghevet hen ghi te etene. Si antwerdden hem: Wi en hebben hier maer v brode ende II vessche. Die seide hen: Bringhet mi die herwert. Ende alse hi die scaren gheheten hadde neder sitten op thoey, ghenomen de V brode ende de II vessche, besiende in den hemel, ghebenedide hise, brachise ende gafse sinen jongheren, ende de jongheren gavense der scaren. Ende si aten ende sijn alle ghesa\det,

(60)

ende si droeghen de blevelinghe der brocken, XII volle corve. Ende dat ghetal der etender was V^Mmanne, uteghenomen de cleyn kindere ende de wive.

Ende stappans dwanc Ihesus de jongheren op te gane in een scepelken ende voer hem te vaerne overtvere, tote dat hi de scaren soude laten. Ende ghelaten de scaren ghinc hi op allene in den berch beden. Ende ghemaect den avont was hi allene daer.

Ende dat scepelken wert gheworpen in midden de see vanden vloeden, ende de went was contrairie. Ende in de vierde wakinghe dies nachts quam hi te hen, wandelende op de see, ende hem siende wandelen op de see, sijnse gheturbeert, segghende: Want het es fantasma! Ende si riepen van vresen. Ende stappans es hen Ihesus toesprekende, segghende: Hebbet betrouwen, ic beent, en wilt u niet ontsien! Ende Peter seide antwerdende: Here, eest dattuut best, ghebiede mi te di te comene op dwater. Ende hi seide: Comt! Ende dalende Peter vanden sce\pelkene

(61)

wandelde hi op dwater, op dat hi soude comen te Ihesum. Ende siende de went stormende, ontsach hi hem, ende alse hi began te verdrinkene, riep hi segghende:

Here, maect mi behouden! Ende ute streckende Ihesus de hant, begreep hine haestelec ende seide hem: Cleine van gheloeve, waeromme twifelestu? Ende alse hi op ghinc int scepelken, cesseerde de went. Ende die int scepelken waren, quamen ende anebeeddene, seggende: Waerleke, du best Gods sone!

Ende alse si over voeren dat vere, quamense int lant Genesar. Ende alse de manne diere stat hem bekinden, senddense in al dat conincrike ende brachten hem alle qualike hebbende, ende baden hem, datse doch tasten souden de frennien sijns cleeds.

Ende so wie datse tasten, sijn behouden ghemaect.

XV

Doe quamen te hem scriben ende Pharisei van Iherusalem, segghende: Waeromme overgaen dine jongheren de settinghen der oudere? Want si en dwaen

(62)

hare hande niet alse si broet eten. Ende hi seide hen antwerdende: Ende waeromme overgadi Gods ghebod overmids uwe settinghe? Want God seide: Eret dinen vader ende dine moeder ende: Die den vader ochte de moeder vloect, hi sal sterven de doot.

Ende ghi segghet: Soe wiet seghet den vader ochte der moeder: So wat gichten van mi es, si vordert di, ende hi en eerde niet sinen vader ochte siere moe der, ende ghi hebdt ydel ghemaect Gods ghebod overmids uwe settinghe. Ipocriten, wel

propheteerde van u Ysayas de prophete, segghende: Dit volc eert mi metten leppen, ende hare herte es verre van mi, ende si oefenen mi sonder sake, lerende de leringhe ende de ghebode der menschen.

Ende de scaren te hem tegadere gheroepen seide hi hen: Horet ende verstaet! Dat in gheet in den mont, en bevlect niet den mensche, maer dat utegheet uten monde, dat bevlect den mensche.

Doe seiden hem sine jongheren comende: Wetti want de Pha\risei

(63)

sijn ghescandelizeert, dat waert horende? Ende hi seide antwerdende: Elke plantinghe, die mijn hemelsche vader niet gheplant en heeft, wert metter wortelen ute ghetrocken.

Ghedoeghetse, si sijn blent ende leideren der blendere. Ende eest dat de blende den blenden een leidsel leent, si vallen beide in den putte.

Ende Peter seide hem antwerdende: Leret ons dese parabole. Ende hi seide: En sidi ghi noch sonder verstennesse? En verstadi niet, dat al dat ingheet in den mont, dat gheet in den buc ende het wert ute ghewoerpen int sitten? Ende die dinc, die voertgaen vanden monde, die gaen ute vander herten ende die bevlecken den mensche.

Want vander herten gaen ute quade ghepeise, dootslaghe, hoerdoeme, overspele, dieften, valsche ghetughen, blasphemien. Dese dinc sijn die den mensche bevlecken, maer met onghewasschenen handen tetene en bevlect den mensche niet.

Ende uteghegaen Ihesus van daer ghinc

(64)

hi wech in de deele Tyri ende Sydonis. Ende siet, een wijf Chananea, van dien inden ute ghegaen, riep hem segghende: Here, Davids sone, ontfaermt mijns, mine dochter wert qualike ghepijnt van den duvel. Die antwerde hare een waert niet, ende sine jongheren comende baden hem segghende: Verlaet hare, want si roept na ons. Ende hi seide antwerdende: Icken ben niet ghesendet dan ten scapen, die verdorven sijn vanden huus Israhels. Ende si quam ende anebeedde hem segghende: Here, hulpet mi! Die seide antwerdende: Het en es niet goet nemen dat broet der kindere ende werpent den honden. Ende si seide: Ja, Here, ende want de wolpkene eten vanden crumen, die vallen vander tafelen harre heren. Doe seide hare Ihesus antwerdende:

O wijf, dijn gheloeve es groet, di ghescie alsoe du wils. Ende hare dochter es ghenesen van diere uren.

Ende alse Ihesus overleet van daer, quam hi neven de see Galilee, ende op gaende in den berch sat hi daer. Ende te hem

(65)

quamen vele scaren met hen hebbende stomme, houtende, cranke, blende ende vele andere, ende si worpense te sinen voeten. Ende hi genasse, alsoe dat de scaren verwonderden siende de stomme spreken ende de houtende wandelen, de blende siende. Ende si maecten Gode van Israhel groet.

Ende te gadere gheroepen sine jongheren seide Ihesus: Ic ontfaerme der scaren, want si hebben saen III daghe volherdet met mi ende si en hebben niet, datse eten moghen. Ende icken wilse niet laten vastende, datse niet en ghebreken in den wege.

Ende de jongheren segghen hem: Wanen comen daeromme aldus vele brode in der woestinen, dat wi ghesaden aldus groete scare? Ende Ihesus seide hen: Hoe vele brode hebdi? Ende si seiden: VII ende lettel vesschelkenne. Ende hi gheboet der scaren, datse nedersaten op de erde. Ende nemende de VII brode ende de vessche ende gracien doende brac hise ende gafse sinen jonghe ren, ende de jongheren gavense den volke. Ende si aten alle ende sijn

(66)

ghesadet, ende si droeghen dat daer overbleef, VII volle manden van brocken. Ende die aten waren IV^Mmenschen buten cleinen ende wiven.

Ende de scare ghelaten ghinc hi op in een scepelken ende quam in de inden Magedan.

XVI

Ende te hem quamen Pharisei ende Saducei ende baden hem becorende, dat hi hen een teken tonen soude vanden hemele. Ende hi seide hen antwerdende: De avontstonde ghemaect segdi: Het sal droghe weder sijn, want de hemel es rodachtech. Ende smarghens segdi: Heden sal tempeest sijn, want de hemel es rutilat droefleke. Ghi bekint dan dat anschijn dies hemels, ende de tekene der tide en moghedi niet weten?

De quade gheboerte ende de hoerdoemeghe soeket een teken, ende hare en wert gheen teken ghegheven dan dat teken Jonas dies propheten. Ende hen ghelaten ghinc hi wech.

Ende alse sine jongheren quamen overtvere, sijnse verghetende brode te nemene.

Die seide hen: Besiet ende wacht

(67)

van den heve der Phariseorum ende der Saduceorum. Ende si peisden onder hen segghende: Want wi en namen ghene brode. Ende Ihesus, dat wetende, seide hen:

Wat peisdi onder u, cleine van gheloeve, want ghi ghene brode en hebdt? Want noch en verstadi niet noch en ghedinct der V brode in V^Mmenschen ende hoe vele corve ghi op naemt? Noch der VII brode in IV^Mmenschen ende hoe vele manden ghi op naemt? Waeromme en verstadi niet want ic en seide u niet van brode? Hoedet van den heve der Phariseorum ende der Saduceorum. Doe verstondense dat hi niet gheseghet en hadde te hoedene van den heve der brode, maer van der leringhen der Phariseorum ende der Saduceorum.

Ende Ihesus quam in de deele Cesaree Philippi ende hi vraghede sinen jongheren segghende: Wien segghen de menschen sijnde smenschen sone? Ende si seiden: De andere: Janne Baptisten, ende de andere: Helyam, maer de andere: Jeremiam, ochte enen uten propheten. Ihesus seide hen: Ende ghi, wien

(68)

segdi mi sijnde? Ende Symon Peter seide antwerdende: Du best Christus, dies levende Gods sone. Ende Ihesus seide hem antwerdende: Salech bestu, Symon Bariona, want vleesch ende bloet en hevet di niet ghereveleert, maer mijn vader die in den hemelen es. Ende ic segghe di, want du best Peter, ende op desen steen salic stichten mine kerke, ende de hilsche porten en selen jeghen hare ghene macht hebben. Ende ic sal di gheven de slotele dies rikes der hemele, ende so wat du bendes op der erden, dat sal ghebonden sijn ende in den hemel, ende so wat du ontbendes op der erden, dat sal ontbonden sijn ende in den hemel. Doe gheboet hi sinen jongheren, datse niemene segghen en souden dat hi Christus ware.

Ende van daer began Ihesus te toenenne sinen jongheren, want hi te Iherusalem gaen moeste ende vele doeghen van den oudsten ende den scriben ende den princen der priesteren, ende ghedodet werden ende dies der\des