Kan Nederland op zijn accountants rekenen?
Oscar van Leeuwen
Received 27 September 2019 | Accepted 1 October 2019 | Published 28 October 2019
1. Inleiding
Op 10 september 2019 trapte de Nederlandse Beroepsor-ganisatie van Accountants (NBA) de campagne Neder-land rekent op zijn accountants, af met een paginagrote advertentie in het Financieel Dagblad. Met deze campag-ne die op de radio te horen is via BNR Nieuwsradio en Radio 1 wil de NBA het imago van de accountant verbe-teren en de relevantie van het beroep voor de samenle-ving versterken. Inzet van de campagne is dat een groter deel van de samenleving het publiek belang van de rol van de accountant erkent. Immers: accountants staan borg voor het publiek belang.
Een accountant voert een accountantscontrole uit om zekerheid te verschaffen over de getrouwheid van de informatie in de jaarrekening. Het bestuur (de aan-deelhoudersvergadering) van een organisatie kan een accountant aanstellen voor het uitvoeren van een ac-countantscontrole van de jaarrekening van deze organi-satie. De accountants die de wettelijk controle uitvoeren moeten verbonden zijn aan een accountantsorganisatie die ingeschreven is in het register van de Autoriteit Fi-nanciële Markten (AFM).
2. Wanneer is het inschakelen van
een accountant verplicht?
Sommige organisaties zijn wettelijk verplicht zich door een accountant te laten controleren.
Rechtspersonen die gedurende twee opeenvolgende jaren voldoen aan minimaal twee van de volgende drie kengetallen zijn (op enkele uitzonderingen na) verplicht om een accountantscontrole te laten uitvoeren:
– een omzet van minimaal EUR 12 miljoen; – een balanstotaal van minimaal EUR 6 miljoen; – minimaal 50 werknemers.
3. Wat gebeurt er als je geen
accountant inschakelt, terwijl je
dit wel verplicht bent?
Het niet nakomen van de controleplicht is een econo-misch delict en strafbaar. De maximale boete beloopt EUR 19.500, zes maanden hechtenis of een taakstraf voor de bestuurders van de rechtspersoon. Daarnaast heeft het niet nakomen van de controleplicht gevolgen voor de be-stuurdersaansprakelijkheid. Dit laatste kan verstrekkende gevolgen hebben in het geval van een faillissement.
Maar er is meer: als lagere overheden zoals een ge-meente of een provincie geen goedkeurende controlever-klaring kunnen overleggen krijgen ze geen middelen van het Rijk toegewezen. Dit overkwam bijvoorbeeld de Pro-vincie Utrecht afgelopen jaar.
Ook bankkredieten zijn vaak gekoppeld aan het ver-krijgen van een goedkeurende controleverklaring.
Kortom: je kunt er als organisatie maar beter voor zorgen dat je een goedkeurende controleverklaring hebt. Goed dat de NBA een campagne start dat Nederland op zijn accountants kan rekenen!
4. Kan Nederland wel op zijn
accountants rekenen?
Hetzelfde Financieel Dagblad (FD) waar op 10 septem-ber de campagne Nederland rekent op zijn accountants in werd afgetrapt kopt op 18 september echter: “Kleintjes op de beurs kunnen door nieuwe wet geen accountant krij-gen”. Een aantal kleinere beursfondsen kan geen accoun-tant vinden vanwege de krappe markt. In diezelfde week kreeg een adviesrelatie van mij te horen dat de zittend accountant komend jaar niet genoeg mensen had om de controle uit te voeren. Pas medio 2020 had het accoun-tantskantoor weer tijd.
Copyright Oscar van Leeuwen. This is an open access article distributed under the terms of the Creative Commons Attribution License (CC-BY-NC-ND 4.0), which permits unrestricted use, distribution, and reproduction in any medium, provided the original author and source are credited.
Maandblad voor Accountancy en Bedrijfseconomie 93(9/10) (2019): 241–243 DOI 10.5117/mab.93.46919
https://mab-online.nl
Oscar van Leeuwen: Kan Nederland op zijn accountants rekenen? 242
5. Hoe komt dit?
In het artikel in het FD worden hiervoor twee oorza-ken genoemd:
a. de vraag naar gespecialiseerde accountants die or-ganisaties van openbaar belang mogen controleren stijgt omdat sinds januari van dit jaar meer organ-isaties zijn aangemerkt als organorgan-isaties van open-baar belang (oob). Ook elektriciteitsnetbeheerders, grotere woningcorporaties en enkele instanties voor wetenschappelijk beleid en grotere pensioenfondsen worden aangemerkt als organisaties van openbaar belang. Banken, verzekeraars en beursgenoteerde bedrijven hoorden al tot deze categorie bedrijven. b. Voor het controleren van oob’s is een extra
vergun-ning vereist. Het aanbod van accountants dat oob’s mag controleren is echter gedaald, omdat drie van de negen accountantsorganisaties met een oob-vergun-ning recentelijk hun licentie hebben ingeleverd. Het betreft Baker Tilly, Grant Thornton en Accon AVM. De zes resterende accountantsorganisaties hebben onvoldoende tijd om de hele markt te bedienen. De organisaties die wel een accountant kunnen krijgen betalen als gevolg van het krappe aanbod de hoofdprijs. Dit is een gevolg van de vrije markt voor het aanbieden van de accountantsdiensten. De accountantsorganisaties hebben nu de keuze welke klanten zij willen hebben. De accountantsorganisaties zullen kiezen voor klanten met een laag risicoprofiel waar zij de hoogste prijs voor kun-nen krijgen. Wie kan hen dat kwalijk nemen?.
Daarnaast hebben accountants het moeilijk voldoende personeel te kunnen krijgen. In mei 2018 werd een onder-zoek gepubliceerd waaruit blijkt dat jonge professionals werkzaam bij accountantsorganisaties de werkdruk te hoog vinden. Zij moeten naar hun gevoel te hard wer-ken om de winsten van de accountantsorganisaties op een voldoende niveau te houden. Het beroep wordt dus min-der aantrekkelijk. Dit leidt weer tot een hoger verloop en minder starters die bij een accountantsorganisatie willen beginnen. Kortom: een spiraal naar beneden.
In tegenstelling tot de slogan van NBA-campagne kan Nederland op dit moment dus helaas niet altijd op zijn accountants rekenen. De combinatie van een wettelijke controleplicht en te weinig beschikbare capaciteit bij countants leiden tot het niet uitvoeren van verplichte ac-countantscontroles. Organisaties met een vanuit maatschap-pelijke optiek hoger risicoprofiel kunnen geen accountant vinden. Dit roept de vraag op of het wel maatschappelijk gewenst is dat organisaties met een hoger risicoprofiel geen accountant kunnen krijgen. Ik denk zelf dat juist bij deze groep organisaties een controleverklaring belangrijk is voor
het maatschappelijk verkeer en dus deze groep organisaties wel een controleverklaring zou moeten krijgen.
6. Wat kunnen wij er aan doen?
De gevolgen zijn groot. De organisatie kan niet voldoen aan zijn wettelijke verplichting een accountant aan te stel-len en ondervindt daarvan de negatieve gevolgen. Orga-nisaties die geen accountant hebben zullen er dus wel een willen vinden.
In Accountant van september 2019 wordt in een inter-view met Herman van Brenk en Remko Renes aandacht besteed aan het idee een onafhankelijke marktmeester in te stellen voor oob-organisaties. Die marktmeester (Audit Board genoemd) zonder winstoogmerk, heeft eigen men-sen, maar leent ook personeel in van accountantsorgani-saties (zogenaamde Audit Board Fellows).
Naar mijn gevoel kan een dergelijke Audit Board een oplossing zijn voor de huidige tendens om alleen organi-saties met een laag risicoprofiel te controleren. Daarmee wordt een deel van het probleem opgelost.
Het tekort aan controlerende medewerkers wordt hier-door echter op korte termijn niet opgelost.
Uiteindelijk zullen accountantsorganisaties aantrek-kelijker moeten worden voor hun medewerkers. Als zij meer mensen aannemen en deze minder uren laten wer-ken wordt het ook voor jonge professionals weer aantrek-kelijker. De partners van de accountantsorganisaties zul-len als gevolg hiervan dan wel genoegen moeten nemen met een wat lagere beloning.
Aangezien dit momenteel kennelijk onvoldoende ge-beurt zou het oplossen van dit probleem naar mijn mening onderdeel uit moeten maken van het onderzoek dat wordt uitgevoerd door de Commissie Toekomst Accountancys-ector die eind van dit jaar haar aanbevelingen publiceert. In de tussenrapportage van de Commissie Toekomst Accountancy sector van 1 oktober 2019 concludeert de Commissie onder andere: “om te voorkomen dat een con-troleplichtige onderneming - ondanks gerede inspanning – er niet in slaagt een accountant te contracteren krijgt de toezichthouder of de meest betrokken minister de bevoegd-heid een aanwijzing te geven waarbij een accountantsorga-nisatie aan een controle cliënt wordt toegewezen”.
Als de campagne Nederland rekent op zijn accountants er uiteindelijk toe leidt dat meer mensen zich tot het accoun-tantsberoep aangetrokken voelen helpt dit natuurlijk ook.
Maandblad voor Accountancy en Bedrijfseconomie 93(9/10): 241–243
https://mab-online.nl 243
Prof. dr. O.C. van Leeuwen RA is werkzaam als hoogleraar Bestuurlijke Informatieverzorging/Administratieve or-ganisatie aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Daarnaast is hij werkzaam als partner bij het adviesbureau Improven.
Literatuur
Baurichter R, Zannergen L (2019) Kleintjes op de beurs kunnen door nieuwe wet geen accountant krijgen. Het Financieele Dagblad, 18 september 2019. https://www.accountant.nl/nieuws/2019/9/kleintjes-op-de-beurs-kunnen-door-nieuwe-wet-geen-accountant-krijgen-fd/ Van Brenk H, Renes R (2019) Twee meesters of één audit board?
Interview Herman van Brenk en Remko Renes. Accountant
(septem-ber 2019, Q3): 28-33. https://www.accountant.nl/magazines/accoun-tant-2019-q3/
