Coöperatief ondernemen en de P-wet: spannend perspectief

(1)

Coöperatief ondernemen en de P-wet: spannend perspectief Coöperatief ondernemen en de P-wet: spannend perspectief Zoete kruimels uit Zoetermeer: de vreemde eend

Zoete kruimels uit Zoetermeer: de vreemde eend Amsterdam: Werken uit Inspiratie

Amsterdam: Werken uit Inspiratie Voorloper: de Vrije uitloop in Breda Voorloper: de Vrije uitloop in Breda Download presentaties

Download presentaties Colofon

Colofon

(2)

Een stap verder Een stap verder

Verslag Divosa Vrijdag: Coöperatief ondernemen en de P-wet

Coöperatief ondernemen en de P-wet: spannend perspectief

Mensen met een bijstandsuitkering die samen een coöperatie vormen. Het gebeurt al op tal van plekken in Nederland. Het concept van de sociale coöperatie sluit aan bij de doelstellingen van de Participatiewet maar de uitdagingen voor gemeenten zijn groot. Het verschil in aanpak ook, zo bleek tijdens de Divosa Vrijdag op 15 september over coöperatief ondernemen en de P-Wet.

Coöperatief ondernemen is geen eenvoudige opgave voor gemeenten, stellen Bob de Levita en David Sondorp, adviseurs van Radar Advies.

Aan initiatieven geen gebrek, op veel plaatsen – van Zoetermeer tot Amersfoort – wordt

geëxperimenteerd met coöperatief ondernemen vanuit de bijstand. Ook de belangstelling vanuit gemeenten is groot, bleek uit de drukbezochte Divosa Vrijdag op 15 september over coöperatief ondernemen. Hoe pak je dit nu aan? Wat doe je als een burger uit de bijstand een coöperatie op wilt zetten? Hoe zit het met de verrekening? Blijf je als gemeente op afstand of juist niet? Zoetermeer, Breda en Amsterdam deelden hun ervaringen.

‘De arbeidsmarkt trekt aan, maar het bestand in de bijstand ook, daarom zoeken we collectief naar mogelijkheden om de talenten van de doelgroep te benutten.’ Gertru Diender, bestuurslid van Divosa en directeur Participatie en Maatschappelijke ontwikkeling bij gemeente Leiden, kent de opgave waar gemeenten voorstaan. Coöperatief ondernemen gaat nog een stapje verder dan parttime ondernemen in de bijstand (https://www.divosa.nl/verslag-divosa-vrijdag-parttime-ondernemen-werkt#meer- perspectief-met-een-dubbele-route-naar-werk), stelt ze. ‘Een stapje verder en het is nog spannender.

(3)

Ontstaan vanuit intrinsieke motivatie Ontstaan vanuit intrinsieke motivatie

Verschil tussen gemeenten is groot Verschil tussen gemeenten is groot

Maar het gebeurt overal en lijkt voor een bepaalde groep in de bijstand echt perspectief te bieden.’

""Erg goed om over al die verschillende initiatieven rondom coöperatief ondernemen te horen. WatErg goed om over al die verschillende initiatieven rondom coöperatief ondernemen te horen. Wat werkt nu wel in de praktijk en wat niet. Er gebeurt zoveel op dit vlak.

werkt nu wel in de praktijk en wat niet. Er gebeurt zoveel op dit vlak.

–

– Judith van Leeuwen, MovisieJudith van Leeuwen, Movisie

Bob de Levita en David Sondorp, adviseurs van Radar Advies starten met een rollenspel. De Levita speelt de wethouder die enthousiast is over een lokaal initiatief voor een coöperatie. Een idee van de enthousiaste Jolanda die in de bijstand zit. Ambtenaar David Sondorp mag gaan uitzoeken hoe de gemeente Jolanda en de andere initiatiefnemers kan ondersteunen.

Geen eenvoudige opgave, stellen de adviseurs. Sondorp: ‘We moeten eerst goed weten over wie we het hebben en wat deze groep met een coöperatie wil. Het woord coöperatie dreigt soms een

containerbegrip te worden.’ Volgens De Levita ontkomen gemeenten – of ze nu willen of niet – er niet meer aan. ‘Parttime ondernemen, coöperatief ondernemen heeft nu eenmaal de toekomst. Natuurlijk is het geen wondermiddel en soms dreigen ambtenaren ook moedeloos te worden van alle obstakels.

Maar het is de kunst om enthousiast én realistisch te blijven.’

''‘De kunst is om enthousiast én realistisch te blijven’‘De kunst is om enthousiast én realistisch te blijven’

–

– David Sondorp, Radar AdviesDavid Sondorp, Radar Advies

Het verschil tussen gemeenten onderling is groot. Sondorp: ‘Er zitten soms tegenstrijdigheden tussen coöperatief ondernemen vanuit de bijstand versus de Participatiewet. We merken dat elke gemeente daar weer anders mee om gaat. Dat is vaak afhankelijk van het doel en de aard van de coöperatie.’

‘Het mooie van de coöperatie is dat deze ontstaat vanuit intrinsieke motivatie’, stelt Sondorp

enthousiast. ’Het gaat om mensen die iets willen, die kleding maken of kunnen koken. Het gaat over de kracht van het collectief. Dat is soms lastig te verenigen met de individuele benadering van de Participatiewet.’ De invloed van de gemeente op de coöperatie blijkt ook overal anders. De Levita:

‘Juridisch hebben we geen invloed, maar in de praktijk zien we dat er wel afspraken worden gemaakt.

Sommige gemeenten hebben zelfs een aandeelhouderschap in de coöperatie.’

''Het gaat om mensen die iets willen: kleding maken of koken. Het gaat over de kracht van hetHet gaat om mensen die iets willen: kleding maken of koken. Het gaat over de kracht van het collectief.

collectief.

–

– David Sondorp, Radar AdviesDavid Sondorp, Radar Advies

Een andere lastige hobbel voor veel gemeenten is de verrekening van de kosten. De Levita:‘ Ook dit wordt overal anders ingevuld. Het is belangrijk om hier duidelijke afspraken over te maken. Wees helder, het gaat niet om korten. Het uitgangspunt is dat wij ‘aanvullen tot het niveau van de bijstand.

(4)

De Amsterdamse aanpak: ondernemend participeren De Amsterdamse aanpak: ondernemend participeren

Dat is een heel andere benadering.’

De gemeente Amsterdam benadert ondernemerschap vanuit continue leren, vertelt Maartje Bos, projectleider

‘Meer Ondernemen’ bij de gemeente Amsterdam.

‘Wijkondernemingen, collectieve ondernemingen en broedplaatsen: het wemelt in Amsterdam van de initiatieven. De gemeente Amsterdam worstelt hier al langer mee’, vertelt Maartje Bos, projectleider

‘Meer Ondernemen’ bij de gemeente Amsterdam. Ze gooit de stelling: ‘Ondernemerschap zit in je bloed’ in de groep. De reacties lopen uiteen. ‘Jazeker, er zijn mensen die altijd kansen zien’, klinkt het.

‘Ondernemerschap bewijst zichzelf. Dat komt bovendrijven’, vindt een ander. Maar ook: ‘Niet zozeer ondernemerschap maar vakmanschap zit in je bloed’.

Bos bedoelt maar. ‘Bepaalde definities kunnen misleidend zijn, zeker wanneer we allemaal er iets anders onder verstaan.’ Vanuit het project ‘Meer ondernemen’ benaderen we ondernemerschap vanuit continue leren, vanuit een leerlijn. We hebben een breder aanbod gemaakt voor met een

ondernemerschapswens.

''We zijn een kleine gemeente en we horen vandaag dat er ook nog wel wat haken en ogen aanWe zijn een kleine gemeente en we horen vandaag dat er ook nog wel wat haken en ogen aan zitten aan coöperaties. Maar ik heb zeker inspiratie opgedaan.

zitten aan coöperaties. Maar ik heb zeker inspiratie opgedaan.

– – Martijn van de Wal, gemeente OpsterlandMartijn van de Wal, gemeente Opsterland

In Amsterdam werkt men met de nieuwe aanpak ‘Ondernemend participeren’. De aanpak is gebaseerd op de wens vanuit burgerinitiatieven voor ‘scharrelondernemen in coöperatief verband’ en

‘ondernemend participeren’. Bos benadrukt dat uitstroom uit de bijstand niet het eerste doel is. Leren en stapsgewijs groeien wel. ‘We hebben het over een groep met een grote afstand tot de arbeidsmarkt.

Wie weet kunnen zij doorgroeien naar een betaalde baan of ondernemerschap, maar het kan ook zijn dat iemand uit een isolement komt en meer zelfvertrouwen krijgt. De nadruk ligt echt op participatie en activeren op een ondernemende manier.’ Dit kan in Amsterdam zowel op individuele basis als in coöperatief verband. De beleidsmedewerkers in Amsterdam worden volgens de projectleider door de wethouder gestimuleerd te ‘zoeken naar de ruimte binnen de regels. We hebben daardoor veel ruimte.’

(5)

Download presentatie Download presentatie

''Ik doe veel inspiratie op vandaag. Onze coöperatie in Amersfoort is echt een initiatief van deIk doe veel inspiratie op vandaag. Onze coöperatie in Amersfoort is echt een initiatief van de inwoners. Wij financieren alleen de ondersteuning, niet de coöperatie. Het concept van de hobby- inwoners. Wij financieren alleen de ondersteuning, niet de coöperatie. Het concept van de hobby- ondernemers als re-integratie-instrument, waar ik vandaag meer over hoorde, daar zie ik zeker wel ondernemers als re-integratie-instrument, waar ik vandaag meer over hoorde, daar zie ik zeker wel iets in.

iets in.

–

– Hillegonde Kiewiet, hoofd arbeidsintegratie AmersfoortHillegonde Kiewiet, hoofd arbeidsintegratie Amersfoort

Samen sta je sterk (https://www.divosa.nl/sites/default/files/divosa-vrijdag-cooperatie-ondernemen- p-wet-presentatie-radar.pdf) - Radar Advies (pdf, 1,5 MB)

Samenvatting Samen sta je sterk (https://www.divosa.nl/sites/default/files/divosa-vrijdag- cooperatie-ondernemen-p-wet-presentatie-radar-samenvatting.pdf) - Radar Advies (pdf, 1,6 MB) Meer Ondernemen, Ondernemend Participeren (https://www.divosa.nl/sites/default/files/divosa- vrijdag-cooperatie-ondernemen-p-wet-presentatie-amsterdam-plenair.pdf) - Gemeente Amsterdam (pdf, 712 kB)

●

(6)

Download presentatie Download presentatie

Zoete kruimels uit Zoetermeer:

de vreemde eend

Of ze het weer zou doen? Annemiek Enter, beleidsadviseur werk, zorg en

inkomen weet het zeker: ja. Een jaar geleden ging de coöperatie Zoete kruimels in Zoetermeer van start. Een initiatief niet vanuit de inwoners zelf, maar vanuit de gemeente. ‘We zijn daardoor een vreemde eend in de bijt. We hebben onze coöperatie zelf gemaakt’, begint Enter.

Enthousiast geworden door het voorbeeld van de coöperatie in Breda besloot Zoetermeer niet te

wachten op een burgerinitiatief en zelf de stoute schoenen aan te trekken. Zonder te veel beleidskaders, als proeftuin en met doel sociale activering. Een groot aantal uitstandsgerechtigden – met een grote afstand tot de arbeidsmarkt – kreeg een brief en werd uitgenodigd om mee te denken. De

belangstelling was groot en er volgde een intensieve periode vol sessies. ‘Waar zit het talent? De

deelnemers gingen zelf ook op zoek naar hun passie en talenten.’ Een jaar geleden ging Zoete kruimels – in eigen pand – van start. Enter vertelt eerlijk over de problemen met het bestuur, over de mensen die afhaakten, over de hoofdbrekers die de verrekening van de opbrengsten heeft gekost. ‘Het was een weg vol hobbels en obstakels.’ Van de veertig deelnemers zijn er nu nog twintig over en zij draaien goed.

‘Onze belangrijkste drijfveer? Wat er gebeurt als je mensen uit passie en talent laat werken.’

Zoete kruimels, sociale coöperatie Zoetermeer (https://www.divosa.nl/sites/default/files/divosa- vrijdag-cooperatie-ondernemen-p-wet-presentatie-zoetermeer.pdf) (pdf, 2,5 MB)

●

(7)

Amsterdam: Werken uit Inspiratie

In Amsterdam helpt sinds mei een multidisciplinair team van zes personen mensen in de bijstand op weg van ‘ondernemersgeest naar financiële

zelfstandigheid. ‘Werken vanuit de inspiratie van de mens. En niet vanuit de wet’, is het credo. Bijna alle activiteiten in Amsterdam, waarbij door inzet van mensen met een uitkering toegevoegde waarde ontstaat, valt onder de noemer coöperatief ondernemen.

De deelnemers aan de Amsterdamse workshop zitten vol met vragen. Maartje Bos geeft antwoord vanuit het Amsterdamse perspectief.

‘Vaak zijn mensen angstig’, stelt Debby Forster, klantmanager ondernemend participeren. Ze

verduidelijkt. Angst voor investeringen zonder financiële zekerheid. Aan het begin van het traject is veel mogelijk maar na een tijdje moeten de investeringen wel iets opleveren. In principe is deze weg voor elke ondernemer spannend maar als iemand zes jaar in de uitkering zit, wordt de vrees om (wederom) te falen toch net iets anders ervaren.

De deelnemers aan de Amsterdamse workshop zitten vol met vragen: Gaat het om het stimuleren van ondernemerschap of wordt verborgen ondernemerschap zichtbaar gemaakt? Wat is de relatie met de wijk? Hoe staat het met de relatie tussen ondernemerschap en verdringingseffecten? Hoe hoog en hoe lang wordt de vrijwilligersbijdrage uitgekeerd? Hoe werkt de bescheiden-schaal-regeling?

(8)

Geen verplichtingen Geen verplichtingen

Voorloper: de Vrije uitloop in Breda

Breda was één van de eerste gemeenten in Nederland die experimenteerde met een sociale coöperatie. De Vrije uitloop, drie jaar geleden begonnen, trekt inmiddels landelijk de aandacht. Michiel Luigjes, beleidsmedewerker sociaal domein van de gemeente Breda en Louis Brown, een van de drijvende

krachten van de Vrije uitloop, vertellen over hun ervaringen. Luigjes: ‘Het is een verhaal van samenwerken, van samen leren.’

Met vallen en opstaan leerde de gemeente Breda, vertelt Michiel Luigjes, beleidsmedewerker sociaal domein.

‘We zijn allemaal scharrelondernemers, mensen die stuk voor stuk proberen hun kostje bij elkaar te scharrelen’, verduidelijkt Brown, die zijn baan verloor en in de bijstand terecht kwam.

Luigjes vertelt hoe de wethouder inderdaad verrast werd door het een aantal initiatiefrijke inwoners, die vanuit de bijstand een coöperatie wilde beginnen. ‘De wethouder was erg enthousiast en wilde de groep ondersteuning bieden en zo is het verhaal begonnen.’ De coöperatie als re-integratie-instrument, was een belangrijk uitgangspunt, vertelt Luigjes. ‘Dat betekent dat de deelnemers geen andere

verplichtingen hadden.’ Met vallen en opstaan leerde de gemeente Breda. In november 2016 trad de gemeente toe als sociaal aandeelhouder, waardoor ze gelijkwaardige partners met de Vrije uitloop zijn geworden. Luigjes: ‘En zo houden we ook zeggenschap.’ Verdienen doen de deelnemers niet. ‘De winst die gemaakt wordt, komt op een aparte rekening te staan en wordt vervolgens verrekend met de

uitkering. Daar merken de deelnemers niets van.’ Wel mogen ze een deel van de opbrengst investeren in de eigen onderneming.’ Brown lachend: ‘Ik heb nog nooit zo hard gewerkt voor 900 euro. De Vrije uitloop werd een succes. Ook Brown is inmiddels uit de bijstand en verdient als fotograaf de kost.

(9)

Download presentatie Download presentatie

Samenwerken met sociale coöperaties (https://www.divosa.nl/sites/default/files/divosa-vrijdag- cooperatie-ondernemen-p-wet-presentatie-breda.pdf) - gemeente Breda (pdf, 451 kB)

●

(10)

Download presentaties

Samen sta je sterk (https://www.divosa.nl/sites/default/files/divosa-vrijdag-cooperatie-ondernemen- p-wet-presentatie-radar.pdf) - Radar Advies (pdf, 1,5 MB)

Samenvatting Samen sta je sterk (https://www.divosa.nl/sites/default/files/divosa-vrijdag- cooperatie-ondernemen-p-wet-presentatie-radar-samenvatting.pdf) - Radar Advies (pdf, 1,6 MB) Meer Ondernemen, Ondernemend Participeren (https://www.divosa.nl/sites/default/files/divosa- vrijdag-cooperatie-ondernemen-p-wet-presentatie-amsterdam-plenair.pdf) - Gemeente Amsterdam (pdf, 712 kB)

Zoete kruimels (https://www.divosa.nl/sites/default/files/divosa-vrijdag-cooperatie-ondernemen-p- wet-presentatie-zoetermeer.pdf) - gemeente Zoetermeer (pdf, 2,5 MB)

Samenwerken met sociale coöperaties (https://www.divosa.nl/sites/default/files/divosa-vrijdag- cooperatie-ondernemen-p-wet-presentatie-breda.pdf) - gemeente Breda (pdf, 451 kB)

●

(11)

Divosa Divosa

Tekstredactie Tekstredactie

Versie Versie

Colofon

Aidadreef 8 | 3561 GE Utrecht Postbus 9563 | 3506 GN Utrecht 030 233 23 37

info@divosa.nl (mailto:info@divosa.nl) divosa.nl (https://www.divosa.nl)

Anneke Nunn

Ingrid Huisman (Divosa)

september 2017