Handboek Boekhouden

(1)

HANDBOEK BOEKHOUDEN VENNOOTSCHAPSBOEKHOUDEN (inclusief verenigingen en stichtingen)

(2)

(3)

VENNOOTSCHAPSBOEKHOUDEN (inclusief verenigingen en stichtingen)

Em. prof. dr. Erik De Lembre Prof. dr. Patricia Everaert

Prof. Jan Verhoeye

Vijfde editie

Antwerpen – Gent – Cambridge

(4)

Handboek Boekhouden. Vennootschapsboekhouden (inclusief verenigingen en stichtingen). Vijfde editie Erik De Lembre, Patricia Everaert en Jan Verhoeye

ISBN 978-94-000-1092-5 D/2020/7849/113 NUR 786

Gedrukt in de Europese Unie

Verantwoordelijke uitgever: Paul-Etienne Pimont, Lefebvre Sarrut Belgium NV Lay-out: Crius Group, Hulshout

Omslagontwerp: Studio Tint, Den Haag

Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

Ondanks alle aan de samenstelling van de tekst bestede zorg, kunnen noch de auteurs noch de uitgever aansprakelijkheid aanvaarden voor eventuele schade die zou kunnen voortvloeien uit enige fout die in deze uitgave zou kunnen voorkomen.

(5)

Voorwoord

‘Handboek boekhouden, een reeks in financiële rapportering’

Dit Handboek Boekhouden: Vennootschapsboekhouden is helemaal up-to-date. Alle wijzigingen aangebracht door de wet van 23 maart 2019 tot invoering van het Wetboek van vennootschappen en verenigingen (WVV) zijn in dit boek verwerkt. Het nieuwe WVV vormt een verregaande modernisering van het vennootschapsrecht door een doorgedreven vereenvoudiging te implementeren in termen van het aantal vennootschapsvormen en door te kiezen voor meer flexibiliteit en mobielere vennootschappen. In dit handboek komen vooral de BV (besloten vennootschap) en de NV (naamloze vennootschap) aan bod.

Dit boek is ook helemaal conform het KB van 29

april 2019 tot uitvoering van het nieuwe Wetboek van vennootschappen en verenigingen (KB WVV). In dit KB worden de algemene boekhoudprincipes, de waarderingsregels alsook de vorm en de inhoud van de jaarrekening vastgelegd. In België ligt de structuur van de balans, de resultatenrekening en de toelichting immers vast, zowel voor het volledig, voor het verkort als voor het micromodel. Nieuw is echter dat er twee specifieke varianten van elk model bestaan, in functie van de vennootschapsvorm. De NV (met een vereist minimumkapitaal bij oprichting) moet de zogenaamde variant van de kapitaalvennootschap (kap) opmaken. De BV (waar er geen minimum vereist is bij inbreng) moet de zogenaamde variant van de kapitaalloze vennootschap opstellen (inb).

Bij een kapitaalvennootschap staat er onder de eerste rubriek van het passief onder de rubriek “Inbreng” een duidelijke subru- briek “Kapitaal”. Bij de kapitaalloze vennootschappen staat er onder de rubriek “Inbreng” geen subrubriek “Kapitaal”. Vandaar dat de afkortingen “kap” en “inb” worden gebruikt om de twee varianten aan te duiden. In dit boek worden alle varianten uitgebreid behandeld.

Kortom, alle aanpassingen zijn in dit werk opgenomen en telkens verwerkt in de relevante hoofdstukken. Daarom is deze vijfde editie helemaal conform de nieuwe wetgeving van het WVV en KB WVV.

De eerste uitgave van Handboek Boekhouden dateert van 1977. De doelstelling van het werk (destijds één boekdeel) was de praktische toepassing van de toenmalige wet van 17 juli 1975 op de boekhouding en de jaarrekening van ondernemingen te ondersteunen. Het Handboek Boekhouden beoogt een gedegen theoretische benadering te koppelen aan een praktische handleiding (met veel voorbeelden) en richt zich daardoor tot zowel het onderwijs als de praktijk. De reeks bestaat uit de volgende uitgaven:

In het boek Belgisch boekhoudrecht worden de algemeen aanvaarde boekhoudbeginselen en financiële rapporteringstandaar- den behandeld en wordt er gedetailleerd nagegaan op welke wijze het Wetboek van economisch recht (WER, art. III.82-95) en het Wetboek van vennootschappen en verenigingen eraan voldoen. Dit boek omvat dan ook een gedetailleerde beschrijving van de regelgeving inzake boekhouden en financiële rapportering in België (inclusief de adviezen van de Commissie voor Boekhoudkundige Normen).

(6)

vi Intersentia Voorwoord

In het boek Enkelvoudig boekhouden wordt de boekhouding en financiële rapportering van kleine ondernemingen en zeer kleine verenigingen en stichtingen gedetailleerd onderzocht en geïllustreerd. Het betreft hier ondernemingen en entiteiten die niet het dubbel boekhouden moeten toepassen en dus hun boekhouding op een eenvoudige wijze kunnen voeren (genoemd de enkelvoudige boekhouding).

Het boek Dubbel boekhouden richt zich tot ondernemingen die een volledige boekhouding moeten voeren en een jaarreke- ning moeten opmaken volgens de wettelijk opgelegde modellen. Veel aandacht wordt geschonken aan de logische samenhang tussen balans, resultatenrekening en resultaatverwerking. Ook de boekhoudtechniek komt aan bod, zodat de lezer met deze basisbeginselen inzicht krijgt in accounting en de opmaak van de jaarrekening. Daarbij worden ook de meest voorkomende transacties van een onderneming besproken en vertaald naar boekhoudkundige termen in de vereiste journaalposten. Zo komen onder meer aan bod: de aankoopcyclus, de verkoopcyclus, de innings- en betalingscyclus, de personeelscyclus, de investeringscyclus, de financieringscyclus en de afsluiting van de boekhouding op jaareinde. Dit boek wordt beschouwd als een inleiding op het boek Vennootschapsboekhouden.

Het handboek Vennootschapsboekhouden omvat de gedetailleerde studie van elk van de rubrieken voorzien in de jaarreke- ning van de onderneming. Zowel waarderingsregels, betekenis van de transacties als boekhoudkundige verwerking verbonden aan een rubriek worden grondig behandeld en uitvoerig geïllustreerd met voorbeelden. Ook de adviezen van de Commissie voor Boekhoudkundige Normen (CBN) worden behandeld. De lezer is in staat op basis van dit boek op een concrete manier een jaarrekening conform het Belgische boekhoudrecht op te stellen.

Het handboek IFRS behandelt de IFRS-standaarden op een gedetailleerde wijze. Daarbij worden er IFRS-toepassingen gege- ven die overeenstemmen met de toepassingen die in het handboek Vennootschapsboekhouden behandeld worden. Daardoor blijkt op een duidelijke wijze het verschil tussen het Belgische boekhoudrecht en de toepassing van de IFRS.

Het handboek Consolidatie sluit de reeks af via een grondige analyse van de geconsolideerde jaarrekening van zowel beursge- noteerde als niet-beursgenoteerde ondernemingen in België. Zowel de eisen vervat in de verplichting om te consolideren, de techniek van het consolideren, als de rubrieken van de geconsolideerde jaarrekening – voor zover verschillend van de indivi- duele jaarrekening – worden uitvoerig behandeld.

De auteurs juli 2020

(7)

Inleiding

Het nieuwe Wetboek van vennootschappen en verenigingen (ingevoerd door de wet van 23 maart 2019) en het KB ter uitvoering van dat wetboek (KB van 29 april 2019) zijn reeds volledig in dit handboek verwerkt. De voornaamste wijzigingen situeren zich in hoofdstuk 2 (Inbreng) en hoofdstuk 4 (Reserves en overgedragen resultaat). Voor vennootschappen opgericht vanaf 1 mei 2019 alsook voor alle bestaande vennootschappen zijn vanaf 1 januari 2020 de dwingende bepalingen van het WVV van toepassing en moet de jaarrekening worden opgesteld volgens de modellen vennootschappen (WVV). De nieuwe modellen van de jaar rekening (balans, resultatenrekening, toelichting) zijn eveneens volledig in dit handboek verwerkt.

Bovendien is het vanaf 1

januari 2020 voor kleine vennootschappen niet langer mogelijk om af te schrijven over een volledig jaar in het jaar van aankoop van een vast actief. Vanaf nu geldt voor elke vennootschap het systeem van pro rata temporis afschrijvingen in het jaar van aankoop. Ook het degressieve afschrijvingssysteem is fiscaal niet langer mogelijk. Ook deze aanpassingen zijn doorgevoerd in de vele praktische voorbeelden in het hele handboek.

Bij elke rubriek wordt ook aangegeven of er in relatie tot de jaarrekening van (internationale) verenigingen en stichtingen bijzondere aandachtspunten zijn, nl. daar waar de wetgeving op de jaarrekening van (internationale) verenigingen en stichtingen – omwille van de aard van de activiteit – een afwijkende behandeling voorziet. De materie die specifiek van toepassing is voor verenigingen en stichtingen wordt met een lichte arcering aangeduid. Zeker nu ook de internationale (verenigingen) en stichtingen in het nieuwe WVV geïntegreerd zijn, is het nog meer van belang om te wijzen op gelijkenissen en verschillen.

Door de nieuwe wetgeving en de aanpassingen van het begrip onderneming in het Wetboek van economisch recht (art.

1.1, 1°), drong zich een samenvattend overzicht van de wetgeving op. Deze samenvatting is nieuw en werd toegevoegd als een eerste hoofdstuk. Dit is vooral interessant als achtergrondinformatie voor de professionele gebruiker van dit handboek.

Bovendien zijn ook alle oefeningen aangepast aan de nieuwe wetgeving. De ruime waaier aan oefeningen, voor elk wat wils, vormt een belangrijke troef van dit handboek.

De auteurs hopen dat door deze benadering er een handboek beschikbaar is

– voor het hoger onderwijs, waarin de docent voldoende informatie maar ook keuzemogelijkheden vindt voor de te geven leerstof inzake de eindtermen boekhouding, jaarrekening;

– voor de accountant, bedrijfsrevisor, financieel directeur, fiscalist, waarin zowel wettelijke bepalingen als tal van voorbeelden uitgewerkt zijn.

(8)

viii Intersentia Inleiding

De auteurs voor dit werk zijn:

Em. prof. dr. Erik De Lembre

Auteur in 1977 van de eerste versie van het Handboek Boekhouden en grondlegger van deze reeks. Vanuit zijn functie als docent, hoogleraar en gewoon hoogleraar leverde hij talrijke publicaties inzake boekhoudrecht. Dankzij zijn praktijkervaring als bedrijfsrevisor binnen Ernst & Young kon hij het boekhoudrecht ook een praktische benadering geven.

Prof. dr. Patricia Everaert

Hoofddocent aan de Universiteit Gent en doceert onder meer de vakken Accounting A en Accounting B binnen de faculteit Economie en Bedrijfskunde. Ze leverde talrijke publicaties in internationale tijdschriften en schreef handboeken binnen de domeinen management accounting, analytisch boekhouden en algemeen boekhouden.

Prof. Jan Verhoeye

Professor aan de Universiteit Gent. Hij heeft een ruime ervaring in het werkveld en is de huidige voorzitter van de Comissie voor Boekhoudkundige Normen (CBN).

Tot slot willen de auteurs de vele docenten bedanken die door de jaren feedback over dit werk gaven. Hierbij denken we in het bijzonder aan Ann Govaerts, Eddy Roegiers, Heidi Vanpoelvoorde (Karel de Grote Hogeschool), Ann Vanbergen (UCLL), Eric Vienne en Fabienne Moeyaert (Vives), Bart Claessens (Syntra AB-campus Kempen), Greta Decrem, Els Van Speybrouck, Els Anrijs, Carine Coppens (Opleidingen Bedrijfsmanagement Mercator, Hogeschool Gent), Carine Patfoort (Opleidingen Bedrijfsmanagement en Office Management, Arteveldehogeschool) en Luc Meylaerts (KH Leuven).

Ten slotte willen we nog de medelesgevers aan Universiteit Gent bedanken, met name Elke Minnaert, Eva Blondeel, Laura Claeys, Machteld Hebbrecht, Els De Wielemaker, Dave Goyvaerts, Ann Maes, Delphine François, Prof. dr. Evelien Opdecam en Erik Gjymshana, voor hun constructieve commentaren en de hulp bij het herwerken van de oefeningen.

Feedback van de gebruikers van dit werk ontvangen we graag op Accounting@UGent.be.

juli 2020

Em. prof. dr. Erik De Lembre Vakgroep Accountancy, Bedrijfsfinanciering en Fiscaliteit

Prof. dr. Patricia Everaert Faculteit Economie en Bedrijfskunde

Prof. Jan Verhoeye Universiteit Gent

(9)

Inhoud

HOOFDSTUK 1

ACHTERGROND EN WETTELIJK KADER ... 1

1 WELKE JAARREKENINGEN WORDEN BESTUDEERD? ... 3

2 WETGEVING ROND DE BOEKHOUDING EN DE JAARREKENING NAAR BELGISCH RECHT ... 3

3 DE ONDERNEMING ... 4

4 VENNOOTSCHAPPEN, VERENIGINGEN EN STICHTINGEN ... 5

5 DE BOEKHOUDPLICHTIGE ONDERNEMING ... 7

6 VOLLEDIGE OF VEREENVOUDIGDE BOEKHOUDING ... 7

7 JAARREKENING VOOR VENNOOTSCHAPPEN: GROTE VENNOOTSCHAPPEN VERSUS KLEINE VENNOOTSCHAPPEN ... 9

7.1 Criteria voor grote en kleine vennootschappen ... 9

7.2 Twee achtereenvolgende boekjaren ... 9

7.3 Startende onderneming ... 10

7.4 Aanpassingen van de criteria voor een boekjaar dat langer of korter duurt dan twaalf maanden ... 10

7.5 Berekening van het jaargemiddelde van het aantal werknemers ... 11

7.6 Berekening van de jaaromzet ... 11

7.7 Verbonden ondernemingen ... 12

7.8 Consortium ... 16

8 JAARREKENING VOOR KLEINE VENNOOTSCHAPPEN: VERKORT (VKT) VERSUS MICROMODEL (MIC) ... 17

8.1 Criteria voor micromodel ... 17

8.2 Twee achtereenvolgende boekjaren ... 17

8.3 Startende onderneming ... 17

8.4 Aanpassing van de criteria voor een boekjaar dat langer of korter duurt dan twaalf maanden ... 18

8.5 Berekening van het jaargemiddelde van het aantal werknemers en de jaaromzet ... 18

8.6 Verbonden ondernemingen ... 18

(10)

x Intersentia Inhoud

9 MODELLEN VOOR VENNOOTSCHAPPEN: VOL, VKT EN MIC ... 18

9.1 Kap versus inb ... 18

9.2 Volledig model (inb en kap) ... 19

9.3 Verkort model (inb en kap) ... 24

9.4 Micromodel ... 28

10 JAARREKENING VOOR VERENIGINGEN EN STICHTINGEN ... 28

10.1 Algemeen ... 28

10.2 Verenigingen en stichtingen: volledig, verkort of micromodel ... 28

10.3 Modellen voor verenigingen en stichtingen: volledig model ... 30

10.4 Modellen voor verenigingen en stichtingen: verkort en micromodel ... 34

10.5 Vereenvoudigd model van de jaarrekening voor verenigingen en stichtingen ... 36

11 WETTELIJKE BEPALINGEN ROND DE OPENBAARMAKING VAN DE JAARREKENING VOOR VENNOOTSCHAPPEN, VERENIGINGEN EN STICHTINGEN ... 37

11.1 Openbaarmaking bij vennootschappen ... 37

11.2 Openbaarmaking bij verenigingen en stichtingen ... 38

12 SAMENVATTING ... 39

13 HOE WORDT DE JAARREKENING BESTUDEERD IN DIT BOEK? ... 40

DEEL 1 PASSIVA ... 41

HOOFDSTUK 2 INBRENG ... 43

1 BOEKHOUDRECHT ... 44

1.1 Voorstelling... 44

1.2 Juridische achtergrond ... 44

1.3 Begrippen ... 45

1.4 Vorming van de inbreng ... 46

2 INBRENG BIJ BIJKANTOREN IN BELGIË VAN ONDERNEMINGEN NAAR BUITENLANDS RECHT OF BIJ NATUURLIJKE PERSONEN ... 47

3 INBRENG IN DE NAAMLOZE VENNOOTSCHAP (NV) EN DE BESLOTEN VENNOOTSCHAP (BV) ... 48

4 PRIVATE UITGIFTE: OPRICHTING DOOR INBRENG IN GELD ... 49

4.1 Beschrijving van de oprichting ... 49

4.2 Boekhoudkundige verwerking van de oprichting ... 52

4.3 Kosten van oprichting ... 56

4.4 Vennoten in gebreke ... 57

(11)

Inhoud Inhoud

5 PRIVATE UITGIFTE: OPRICHTING OF INBRENGVERHOGING DOOR INBRENG IN NATURA... 61

5.1 Beschrijving van inbreng in natura ... 61

5.2 Boekhoudkundige verwerking van de inbreng in natura ... 62

5.3 Nijverheid als inbreng in natura bij de BV ... 63

6 OPENBARE UITGIFTE: OPRICHTING DOOR INBRENG IN GELD ... 64

6.1 Beschrijving van de openbare inschrijving ... 64

6.2 Boekhoudkundige verwerking ... 65

7 VERHOGING VAN DE INBRENG VIA PRIVATE INSCHRIJVING ... 69

7.1 Beschrijving verhoging van de inbreng bij de BV ... 69

7.2 Boekhoudkundige verwerking van de inbrengverhoging bij een BV ... 70

7.3 Beschrijving kapitaalverhoging bij de NV, met een uitgiftepremie ... 72

7.4 Boekhoudkundige verwerking bij de NV van de kapitaalverhoging met uitgiftepremie ... 74

7.5 Verhandelbaar voorkeurrecht: theoretische prijsbepaling ... 76

7.6 Warrants niet verbonden aan nieuw uitgegeven aandelen... 77

8 VERHOGING VAN DE INBRENG VIA OPENBARE INSCHRIJVING ... 78

8.1 Beschrijving bij de NV ... 78

8.3 Voorkeurrecht: verkoop van niet-uitgeoefende voorkeurrechten... 80

9 VERMINDERING VAN DE INBRENG ... 81

9.1 Eigenlijke versus oneigenlijke vermindering van de inbreng ... 81

9.2 Kapitaalvermindering bij de NV ... 81

9.2.1 Voorwaarden bij de NV ... 82

9.2.2 Kapitaalvermindering door terugbetaling (NV) ... 83

9.2.3 Kapitaalvermindering door ontheffing van de verplichting tot storten (NV) ... 84

9.3 Vermindering van de inbreng bij de BV ... 85

9.3.1 Voorwaarden bij de BV ... 85

9.3.2 Vermindering van de inbreng door terugbetaling (BV) ... 87

10 HERSCHIKKING VAN BESTAAND VERMOGEN ... 87

10.1 Verhoging van de inbreng door incorporatie van reserves, uitgiftepremies en herwaarderingsmeerwaarden 87 10.2 Verhoging van de inbreng door incorporatie van overgedragen winst ... 89

10.3 Verhoging van de inbreng door bestemming van de lopende winst van het boekjaar ... 89

10.4 Inbrengverhoging door incorporatie van schulden ... 89

10.5 Vermindering van de inbreng via aanzuivering van overgedragen verliezen ... 91

10.6 Vermindering van de inbreng via aanzuivering van lopende verliezen ... 91

11 ALARMBELPROCEDURE ... 92

11.1 Alarmbelprocedure bij de NV ... 92

11.2 Alarmbelprocedure bij de BV ... 93

12 ONTBINDING EN VEREFFENING... 93

13 RESULTATENREKENING ... 94

(12)

xii Intersentia Inhoud

14 TOELICHTING ... 95

15 CASE: INBRENG ... 101

16 INBRENG BIJ VERENIGINGEN EN STICHTINGEN ... 105

16.2 Begrip ‘beginvermogen’ ... 106

16.2.1 Verenigingen opgericht vanaf 1 januari 2004 ... 106

16.2.2 Veranderingen binnen het beginvermogen ... 106

16.3 Begrip ‘permanente financiering’ ... 106

HOOFDSTUK 3 HERWAARDERINGSMEERWAARDEN ... 109

1.2 Juridische achtergrond ... 110

2 DE GEWONE HERWAARDERING ... 110

2.1 Begrip ... 110

2.2 Bespreking ... 111

2.3 Actiefgebonden rendabiliteitsvoorwaarde ... 112

2.4 Bijkomende rendabiliteitsvoorwaarde voor activa noodzakelijk voor de voortzetting van het bedrijf ... 114

3 HERWAARDERINGSMEERWAARDEN ONTSTAAN UIT TERUGNAME VAN GEBOEKTE WAARDEVERMINDERINGEN ... 118

3.1 Financiële vaste activa (deelnemingen en effecten) en geldbeleggingen (aandelen) ... 118

3.2 Immateriële en materiële vaste activa met onbeperkte levensduur ... 119

3.3 Immateriële en materiële vaste activa met beperkte levensduur ... 120

4 OMZETTING VAN HERWAARDERINGSMEERWAARDEN ... 120

4.1 Omzetting in inbreng ... 120

4.2 Incorporatie in de inbreng van herwaarderingsmeerwaarden en latere minderwaarden ... 121

4.3 Aanrekenen van ‘14100 Overgedragen verlies’ op ‘121.. Herwaarderings meerwaarden’ ... 122

4.4. Kapitaalvermindering bij een NV, na incorporatie van herwaarderingsmeerwaarden ... 122

5 VERKOOP VAN GEHERWAARDEERDE VASTE ACTIVA ... 124

5.1 Algemene principes ... 124

5.1.1 Verkoop van geherwaardeerde vaste activa... 124

5.1.2 Belastbaarheid van de meerwaarden ... 124

5.2 Eerste voorbeeld: Afschrijvingsdeel in herwaarderingsmeerwaarden werd naar reserves overgeboekt ... 124

5.3 Tweede voorbeeld: Afschrijvingsdeel in herwaarderingsmeerwaarden werd niet naar reserves overgeboekt... 127

5.4 Derde voorbeeld: Herwaarderingsmeerwaarde werd omgezet in inbreng ... 127

5.5 Diverse opmerkingen ... 128

(13)

Inhoud Inhoud

8 HERWAARDERINGSMEERWAARDE BIJ VERENIGINGEN EN STICHTINGEN ... 129

HOOFDSTUK 4 RESERVES – OVERGEDRAGEN WINST (VERLIES) ... 131

2 VAN RESULTATENREKENING NAAR RESULTAATVERWERKING ... 133

3 VENNOOTSCHAPSBELASTING ... 134

3.1 Algemene principes van de vennootschapsbelasting ... 134

3.1.1 Fiscale winst ... 134

3.1.2 Tarieven van de vennootschapsbelasting ... 134

3.1.3 Globale vermeerdering en uitgespaarde vermeerdering ... 134

3.2 Boekhoudkundige verwerking van de voorafbetaling ... 136

3.3 Boekhoudkundige verwerking van de belastingberekening einde boekjaar ... 137

3.3.1 Voorafbetaling = belastingberekening ... 138

3.3.2 Voorafbetaling < belastingberekening ... 139

3.3.3 Voorafbetaling > belastingberekening ... 139

3.3.4 Samenvatting ... 140

3.4 Regularisering via ontvangst van het aanslagbiljet ... 141

3.5 Bericht van wijziging dat na controle volgt en waartegen de onderneming geen bezwaar indient ... 145

3.6 Betwiste aanslagen ... 146

4 ANDERE BELASTINGEN VAN HET BOEKJAAR ... 146

4.1 Onroerende voorheffing ... 146

4.2 Roerende voorheffing ... 147

4.3 Buitenlandse belastingen ... 147

4.4 Andere afzonderlijke aanslagen ... 148

4.5 Samenvatting van de rekeningen i.v.m. belastingen... 148

5 BEPALING VAN HET ‘TE BESTEMMEN RESULTAAT’ ... 149

5.1 Extracomptabel ... 149

5.2 Boekhoudkundig ... 150

6 DE RESULTAATVERWERKING ... 152

6.1 Algemene principes ... 152

6.2 Verwerking van een te bestemmen winst ... 152

6.3 Verwerking bij een te verwerken verlies ... 155

6.4 Samenvatting resultaatverwerking ... 157

(14)

xiv Intersentia Inhoud

7 UITKEERBARE WINST (BALANS- EN LIQUIDITEITSTEST) ... 158

7.1 Balanstest (ook nettoactieftest genoemd) ... 158

7.2 Liquiditeitstest ... 162

8 BIJZONDERE VORMEN VAN DIVIDENDEN ... 163

8.1 Interimdividend ... 163

8.2 Tussentijds dividend ... 167

8.3 Stockdividend ... 168

8.4 Keuzedividend... 169

9 INKOOP VAN EIGEN AANDELEN ... 170

9.1 Voorwaarde ... 170

9.2 Boekhoudkundige verwerking van de inkoop eigen aandelen ... 172

9.3 Dividenden voor de eigen aandelen ... 174

9.4 Waardevermindering op eigen aandelen ... 175

9.5 Vervreemding van de aandelen... 175

9.6 Waardeloos worden van de eigen aandelen ... 177

10 ONBESCHIKBARE RESERVES (130 EN 131) ... 177

10.1 Wettelijke reserve (130) ... 177

10.2 Statutair onbeschikbare reserves (1311) ... 178

10.3 Onbeschikbare reserve voor eigen aandelen (1312) ... 179

10.4 Onbeschikbare reserve voor financiële steunverlening (1313) ... 179

10.5 Onbeschikbare reserve voor toekomstige verliezen (1319) ... 180

10.6 Andere onbeschikbare reserves (1319) ... 181

11 BELASTINGVRIJE RESERVES (13200) ... 182

11.1 Begrip ... 182

11.2 Monetaire meerwaarden ... 182

11.3 Gedwongen meerwaarden: uitgestelde, gespreide taxatie ... 184

11.4 Vrijwillig gerealiseerde meerwaarde: uitgestelde, gespreide taxatie ... 185

11.5 Meerwaardestelsel voor bedrijfsvoertuigen en binnenschepen ... 185

12 BESCHIKBARE RESERVES (13300) ... 186

13 LIQUIDATIERESERVE ALS ONDERDEEL VAN DE BESCHIKBARE RESERVES OF WETTE- LIJKE RESERVE ... 187

13.1 Liquidatiereserve als onderdeel van de beschikbare reserves ... 187

13.2 Liquidatiereserve als onderdeel van de wettelijke reserve ... 189

14 OVERGEDRAGEN WINST (14000) – OVERGEDRAGEN VERLIES (14100) ... 190

15 VOORSTELLING IN DE JAARREKENING ... 191

15.1 Rapportering over belastingen ... 191

15.2 Rapportering over de bestemming van de winst of de verwerking van het verlies ... 194

16 CASE: RESERVES – OVERGEDRAGEN WINST ... 195

(15)

Inhoud Inhoud

17 BESTEMDE FONDSEN EN OVERGEDRAGEN WINST (VERLIES) BIJ VERENIGINGEN EN

STICHTINGEN ... 197

17.2 Resultaatbepaling binnen de vereniging ... 198

17.3 Bestemming van het resultaat binnen de vereniging ... 198

17.4 ‘Bestemde fondsen’ en hun aanwending ... 199

HOOFDSTUK 5 KAPITAALSUBSIDIES ... 201

1.2 Soorten subsidies ... 202

1.3 Kenmerken van kapitaalsubsidies ... 203

1.4 Subsidierecht ... 203

2 EXPLOITATIESUBSIDIES ... 204

3 RENTESUBSIDIES ... 204

4 KAPITAALSUBSIDIES ... 205

4.1 Algemeen principe ... 205

4.2 Uitgewerkt voorbeeld ... 205

5 KAPITAALSUBSIDIES ZONDER VRIJSTELLING VAN VENNOOTSCHAPSBELASTING ... 209

6 VERKOOP VAN EEN VAST ACTIEF WAARVOOR KAPITAALSUBSIDIE WERD VERKREGEN ... 213

6.3 Uitgewerkt voorbeeld met uitgestelde belastingen ... 214

7 BIJZONDERE GEVALLEN ... 216

7.1 Kapitaalsubsidie waarvan de toezegging na de eerste afschrijving gebeurt ... 216

7.2 De toekenning wordt over verschillende jaren gespreid ... 216

7.3 Kapitaalsubsidies op activa met onbeperkte levensduur ... 218

7.4 Herziening van kapitaalsubsidies ... 219

7.5 Wijziging van de belastingvoet ... 219

10 CASE: KAPITAALSUBSIDIES ... 222

(16)

xvi Intersentia Inhoud

11 KAPITAALSUBSIDIES BIJ VERENIGINGEN EN STICHTINGEN ... 224

11.1 Voorstelling jaarrekening en rekeningenstelsel ... 224

11.2 Omschrijving van kapitaalsubsidies ... 224

11.3 Waardering van kapitaalsubsidies ... 225

11.5 Enkele voorbeelden ... 226

HOOFDSTUK 6 VOORZIENINGEN VOOR RISICO’S EN KOSTEN – UITGESTELDE BELASTINGEN... 227

1.2 Voorzieningen voor risico’s en kosten ... 228

1.3 Uitgestelde belastingen ... 230

2 VOORZIENINGEN VOOR PENSIOENEN EN SOORTGELIJKE VERPLICHTINGEN ... 231

2.1 Actuele situatie ... 231

2.2 Verplichtingen die voortvloeien uit werkloosheid met bedrijfstoeslag ... 231

3 VOORZIENINGEN VOOR BELASTINGEN ... 232

3.1 Betwiste aanslagen (CBN-advies 2018/25) ... 232

3.2 Uitspraak ... 233

4 VOORZIENINGEN VOOR GROTE HERSTELLINGS- EN ONDERHOUDSWERKEN ... 234

4.1 Begrip (CBN-advies 2018/25) ... 234

4.2 Fiscale bepalingen ... 235

4.3 Boekhoudkundige verwerking in de jaarlijkse methode ... 235

4.4 Boekhoudkundige verwerking bij de maandelijkse methode ... 238

4.5 Voorzieningen als niet-recurrente kost ... 240

5 VOORZIENINGEN VOOR MILIEUVERPLICHTINGEN ... 240

6 VOORZIENINGEN VOOR OVERIGE RISICO’S EN KOSTEN ... 241

6.1 Voorzieningen voor technische waarborgverplichtingen ... 242

6.2 Voorzieningen voor hangende geschillen... 245

6.3 Andere voorzieningen ... 246

7 UITGESTELDE BELASTINGEN ... 246

7.1 Uitgestelde belastingen op kapitaalsubsidies ... 246

7.2 Uitgestelde belastingen op gerealiseerde meerwaarden ... 246

8 RESULTATENREKENING EN TOELICHTING ... 251

8.1 Resultatenrekening ... 251

8.2 Toelichting ... 252

9 CASE: VOORZIENINGEN VOOR RISICO’S EN KOSTEN ... 252

(17)

Inhoud Inhoud

10 VOORZIENINGEN VOOR RISICO’S EN KOSTEN EN UITGESTELDE BELASTINGEN BIJ

VERENIGINGEN EN STICHTINGEN ... 255

10.1 Voorzieningen voor risico’s en kosten ... 255

10.1.1 Algemeen ... 255

10.1.2 Voorzieningen voor schenkingen en legaten met terugnemingsrecht ... 255

10.2 Uitgestelde belastingen ... 259

HOOFDSTUK 7 SCHULDEN OP MEER DAN ÉÉN JAAR ... 261

1.3 Waarderingsregels ... 266

2 TERMIJNKREDIET MET GELIJKE KAPITAALAFLOSSING (DEGRESSIEVE PERIODIEKE BETALINGEN) ... 266

2.1 Omschrijving ... 266

2.2 Overzicht van de boekhoudkundige verwerking ... 266

2.2.1 Afsluiten van een leningscontract en ontvangst van het provenu ... 267

2.2.2 Kosten bij het afsluiten van de lening ... 267

2.2.3 Rente op de lening in de jaarlijkse methode ... 268

2.2.4 Rente op de lening in de maandelijkse methode ... 269

2.2.5 Provisiekosten op het nog niet opgenomen kapitaal ... 271

2.2.6 Aanduiden einde boekjaar van het gedeelte van de lening dat volgend boekjaar vervalt ... 272

2.2.7 Aflossen van de lening ... 272

2.2.8 Samenvattend schema ... 273

2.3 Uitgewerkt voorbeeld: lening met gelijke kapitaalaflossing (postnumerando) ... 275

2.3.1 Gegevens en aflossingstabel ... 275

2.3.2 Boekhoudkundige verwerking in de jaarlijkse methode ... 276

2.3.3 Boekhoudkundige verwerking in de maandelijkse methode ... 277

2.4 Uitgewerkt voorbeeld: lening met gelijke kapitaalaflossing (prenumerando) ... 278

3 TERMIJNKREDIET MET ANNUÏTEITEN (GELIJKE BETALINGEN) ... 280

3.3 Uitgewerkt voorbeeld: lening met annuïteiten ... 282

(18)

xviii Intersentia Inhoud

4 TERMIJNKREDIET MET INTEGRALE AFLOSSING OP HET EINDE VAN DE LOOPTIJD

(BULLET) ... 285

4.3 Uitgewerkt voorbeeld: lening met integrale aflossing op het einde van de looptijd ... 285

5 WENTELKREDIETEN ... 287

5.3 Uitgewerkt voorbeeld: wentelkrediet ... 288

5.3.2 Boekhoudkundige verwerking ... 289

6 SPECIALE WAARDERINGSREGELS VOOR LENING MET VASTE INTREST OP INITIEEL BEDRAG VAN DE LENING (FINANCIERINGSKREDIET) ... 290

7 SPECIALE WAARDERINGSREGELS VOOR SCHULDEN WAARBIJ DE NOMINALE WAARDE DE RENTE OMVAT ... 290

7.2 Speciale waarderingsregels ... 291

7.4 Uitgewerkt voorbeeld van een lening waarbij de nominale waarde de rente omvat ... 293

8 SPECIALE WAARDERINGSREGELS VOOR RENTELOZE SCHULDEN EN SCHULDEN MET EEN ABNORMAAL LAGE RENTE ... 294

8.4 Uitgewerkt voorbeeld van een renteloze schuld, eenmalig terugbetaalbaar op einde looptijd ... 300

8.5 Uitgewerkt voorbeeld van schuld met een abnormaal lage rentevoet, eenmalig terugbetaalbaar op einde looptijd ... 302

8.6 Uitgewerkt voorbeeld van een renteloze schuld, terugbetaalbaar in annuïteiten ... 305

(19)

Inhoud Inhoud

8.7 Uitgewerkt voorbeeld van een laagrentende schuld, terugbetaalbaar in annuïteiten ... 307

9 SPECIALE WAARDERINGSREGELS VOOR OBLIGATIELENINGEN ... 309

9.3.1 Beslissing tot uitgifte ... 311

9.3.2 Intekening en storting ... 312

9.3.3 Uitgiftepremie en terugbetalingspremie ... 312

9.3.4 Rentebetaling ... 312

9.3.5 Terugbetaling op vervaldag ... 313

9.4 Uitgewerkt voorbeeld van een obligatielening ... 315

9.4.1 Gegevens en aflossingstabel (lineaire methode) ... 315

9.4.2 Aflossingstabel (volgens samengestelde intrest) ... 316

9.4.3 Boekhoudkundige verwerking (lineaire methode) ... 317

9.5 Warrants bij uitgifte van obligaties ... 319

10 INTRESTSUBSIDIES ... 321

10.3 Uitgewerkt voorbeeld van een intrestsubsidie ... 323

11.2 Toelichting in verband met de schulden... 326

11.3 Toelichting in verband met de niet in de balans opgenomen rechten en verplichtingen ... 329

12 SCHULDEN OP MEER DAN ÉÉN JAAR BIJ VERENIGINGEN EN STICHTINGEN ... 335

APPENDIX: INLEIDENDE BEGRIPPEN UIT DE FINANCIËLE WISKUNDE ... 335

HOOFDSTUK 8 SCHULDEN OP TEN HOOGSTE ÉÉN JAAR ... 343

1.1 Begrip ... 344

1.2 Soorten ... 345

1.2.1 Schulden op meer dan één jaar die binnen het jaar vervallen ... 345

1.2.2 Financiële schulden (43) ... 345

1.2.3 Handelsschulden (44) ... 345

(20)

xx Intersentia Inhoud

1.2.4 Schulden met betrekking tot belastingen, bezoldigingen en sociale lasten (45) ... 346

1.2.5 Ontvangen vooruitbetalingen op bestellingen (46) ... 346

1.2.6 Schulden uit de bestemming van het resultaat (47) ... 346

1.2.7 Diverse schulden (48) ... 346

1.3 Algemene waarderingsregels ... 346

2 BOEKHOUDKUNDIGE VERWERKING ... 346

2.1 Schulden op meer dan één jaar die binnen het jaar vervallen (42) ... 346

2.2 Financiële schulden ... 346

2.2.1 Promessen (431) ... 347

2.2.2 Acceptkredieten (432) ... 347

2.2.3 Schulden in rekening-courant (433) ... 350

2.3 Handelsschulden (44) ... 352

2.4 Schulden m.b.t. belastingen, bezoldigingen en sociale lasten (45) ... 352

2.5 Ontvangen vooruitbetalingen op bestellingen (46) ... 352

2.6 Schulden uit bestemming van het resultaat (47) ... 353

2.7 Diverse schulden (48) ... 353

2.7.1 Vervallen obligaties en coupons (480) ... 353

2.7.2 Borgtochten, ontvangen in contanten (488) ... 353

2.8 Bijzondere gevallen ... 354

2.8.1 Schuld omvat rente ... 354

2.8.2 Leningen op afbetaling en soortgelijke ... 354

4 SCHULDEN OP TEN HOOGSTE ÉÉN JAAR BIJ VERENIGINGEN EN STICHTINGEN ... 354

DEEL 2 ACTIVA ... 355

HOOFDSTUK 9 OPRICHTINGSKOSTEN ... 357

1.1 Voorstelling: volledig en verkort schema ... 358

1.2 Definities ... 358

1.4 Andere gevolgen ... 360

2 BOEKHOUDKUNDIGE VERWERKING EN WAARDERING BIJ VERWERVING ... 361

2.1 Aanschaffing bij derden: de aankoopprijs (directe waardering) ... 361

2.2 Herstructureringskosten ... 361

3 BOEKHOUDKUNDIGE VERWERKING EN WAARDERING BIJ WAARDEDALINGEN ... 364

3.1 Afschrijvingen ... 364

3.2 Niet-recurrente afschrijvingen ... 364

(21)

Inhoud Inhoud

5 OPRICHTINGSKOSTEN BIJ VERENIGINGEN EN STICHTINGEN ... 366

HOOFDSTUK 10 IMMATERIËLE VASTE ACTIVA ... 367

1.2 Definitie ... 368

2 VERWERVING ... 369

2.1 Aanschaffing door aankoop bij derden ... 369

2.2 Aanschaffing door eigen werken ... 369

2.3 Aanschaffing door inbreng of door verwerving van een bedrijfstak of ondernemingsgeheel ... 371

2.4 Samenvattend schema (voor de NV) ... 373

3 WAARDEDALINGEN ... 374

3.1 Waardeverminderingen ... 374

3.3 Samenvattend schema ... 375

4 WAARDESTIJGINGEN ... 375

4.1 Gewone herwaardering ... 375

4.2 Terugneming van waardeverminderingen ... 376

4.3 Terugneming van afschrijvingen (CBN-advies 2010/15) ... 376

5 REALISATIE ... 377

5.1 Verkoop van een niet-geherwaardeerd immaterieel vast actief ... 378

5.2 Verkoop van een immaterieel vast actief, geherwaardeerd door terugname van eerder geboekte waardevermindering; de herwaarderingsmeerwaarde werd niet geïncorporeerd in het kapitaal ... 378

6 KOSTEN VAN (ONDERZOEK EN) ONTWIKKELING: SUBSIDIES ... 380

7 SOFTWARE ... 383

8 MILIEUMAATREGELEN EN IMMATERIËLE VASTE ACTIVA ... 384

8.1 Emissierechten ... 384

8.2 Boekhoudkundige verwerking volgens de brutomethode ... 385

8.3 Boekhoudkundige verwerking volgens de nettomethode ... 387

8.4 Groenestroom- en warmtekrachtcertificaten ... 387

(22)

xxii Intersentia Inhoud

9 OPBRENGSTEN EN KOSTEN DIE VOORTVLOEIEN UIT IMMATERIËLE VASTE ACTIVA ... 387

9.2 Boekhoudkundige verwerking van royalty-opbrengsten ... 387

9.3 Boekhoudkundige verwerking van royalty-kosten ... 390

11 CASE: IMMATERIËLE VASTE ACTIVA ... 397

12 IMMATERIËLE VASTE ACTIVA BIJ VERENIGINGEN EN STICHTINGEN ... 398

HOOFDSTUK 11 MATERIËLE VASTE ACTIVA ... 399

1.3 Waardering ... 402

2 VERWERVING ... 402

2.1 Aanschaffing door aankoop bij derden (aanschaffingsprijs) ... 402

2.2 Aanschaffing door eigen werken (vervaardigingsprijs) ... 404

2.3 Aanschaffing door inbreng of door verwerving van een bedrijfs- of ondernemingsgeheel (inbrengwaarde) ... 405

3.1 Waardeverminderingen ... 408

3.2.1 Begrip ... 408

3.2.2 Afschrijvingen en het boekhoudrecht... 409

3.2.3 Fiscale afschrijvingen en het boekhoudrecht ... 410

3.3 Vaste waardering ... 413

4.1 Gewone herwaardering (art. 3:35 KB WVV) ... 413

4.2 Waardestijging via terugneming van afschrijvingen en waardeverminderingen (art. 3:89 KB WVV) ... 413

5 BUITENGEBRUIKSTELLING EN REALISATIE ... 415

5.1 Buitengebruikstelling ... 415

5.2 Realisatie ... 415

5.2.1 Gerealiseerd resultaat ... 415

(23)

Inhoud Inhoud

6 INTERCALAIRE INTRESTEN ... 421

7 TERREINEN EN GEBOUWEN (III.A.) ... 424

7.3 Waardering en boekhoudkundige verwerking in geval van lijfrente ... 425

7.3.1 Lijfrente en het boekhoudrecht... 425

7.3.2 Lijfrentecontracten ... 426

7.3.5 Technische aspecten van de berekening (conversietabellen) ... 428

7.3.6 Praktisch voorbeeld ... 430

8 INSTALLATIES, MACHINES EN UITRUSTING (III.B.) ... 432

8.2 Waardering en boekhoudkundige verwerking ... 433

8.3 Boekingen in het vast waarderingsstelsel ... 433

8.4 Boekingen in verband met verpakkingsmaterieel ... 433

9 MEUBILAIR EN ROLLEND MATERIEEL (III.C.) ... 437

10 LEASING EN SOORTGELIJKE RECHTEN (III.D.) ... 437

10.2 Waardering en boekhoudkundige verwerking bij de leasinggever ... 439

10.3 Waardering en boekhoudkundige verwerking bij de leasingnemer ... 444

10.4 ‘Sale and lease back’ ... 448

10.4.1 Begrip ... 448

10.4.2 Voorbeeld en boekingen ... 448

11 OVERIGE MATERIËLE VASTE ACTIVA (III.E.) ... 449

11.3 Boekingen in verband met buitengebruik- of buitenexploitatiestelling van materiële vaste activa (art. 3:43 KB WVV) ... 450

12 ACTIVA IN AANBOUW EN VOORUITBETALINGEN (III.F.) ... 451

13 MATERIËLE VASTE ACTIVA EN MILIEUASPECTEN ... 453

13.1 Vaststellingen inzake milieuaspecten ... 453

13.2 Activeerbaar of niet-activeerbaar ... 453

13.3 Voorbeelden van ‘milieuaangelegenheden’ en jaarrekeningaspecten ... 454

13.3.1 Bodemsanering en/of maatregelen in het kader van een investeringsproject (decreet 27/10/2006 – BS 22/01/2007) ... 454

(24)

xxiv Intersentia Inhoud

13.3.2 Sanering verontreinigde terreinen ... 454

13.3.3 Verplichting tot investeringen in installaties, machines en uitrusting ... 454

14 TOELICHTING IN VERBAND MET DE MATERIËLE VASTE ACTIVA ... 455

15 TOELICHTING NIET IN DE BALANS OPGENOMEN RECHTEN EN VERPLICHTINGEN ... 461

16 CASE: MATERIËLE VASTE ACTIVA... 461

17 MATERIËLE VASTE ACTIVA BIJ VERENIGINGEN EN STICHTINGEN ... 465

17.1 Algemene voorstelling ... 465

17.2 Materiële vaste activa ‘onder volle eigendom of onder leasing en soortgelijke contracten’ ... 465

17.3 Materiële vaste activa ‘overige’ ... 465

17.4 Bijzondere waarderingsregels ... 466

17.4.1 Algemene regel ... 466

17.4.2 Waarderingsstelsel constante waarde ... 467

17.4.3 Materiële vaste activa verworven via schenking of legaat ... 467

17.5 Erfpacht ... 469

17.6 Gebouwen opgericht op gronden in erfpacht ... 471

HOOFDSTUK 12 FINANCIËLE VASTE ACTIVA ... 473

1.2 Bedrijfseconomische betekenis ... 475

1.3 Definities volgens het boekhoudrecht... 475

1.3.1 Verbonden ondernemingen (IV.A.) ... 475

1.3.2 Ondernemingen waarmee een deelnemingsverhouding bestaat (IV.B.) ... 479

1.3.3 Aandelen ... 482

1.3.4 Vorderingen en borgtochten in contanten ... 482

1.3.5 Geassocieerde vennootschap ... 482

2 WAARDERING EN BOEKHOUDKUNDIGE VERWERKING BIJ VERWERVING ... 483

2.1 Deelnemingen en andere aandelen ... 483

2.2 Vorderingen, vastrentende effecten en borgtochten ... 484

3.1 Deelnemingen en aandelen ... 485

3.2 Vorderingen en borgtochten in contanten ... 487

4.1 Gewone herwaardering (art. 3:35 KB WVV) ... 490

4.2 Waardestijging via terugneming van waardeverminderingen... 490

(25)

Inhoud Inhoud

5 REALISATIE ... 491

6 OPBRENGSTEN UIT FINANCIËLE VASTE ACTIVA ... 495

7 ENKELE BIJZONDERE PROBLEMEN ... 496

7.1 Inschrijvingsrechten ... 496

7.2 Bonusaandelen ... 497

9 CASE: FINANCIËLE VASTE ACTIVA ... 511

10 FINANCIËLE VASTE ACTIVA BIJ VERENIGINGEN EN STICHTINGEN ... 513

10.1 Verenigingen en financiële vaste activa: basisbenadering ... 513

10.2 Verbonden ‘entiteiten’: deelnemingen in verbonden vennootschappen en vorderingen ... 514

10.3 Andere vennootschappen waarmee een deelnemingsverhouding bestaat: deelnemingen en vorderingen ... 514

10.4 Overige financiële vaste activa: aandelen, vorderingen en borgtochten ... 514

10.5 Aard van de gegevens te verstrekken in de jaarrekening ... 514

HOOFDSTUK 13 VORDERINGEN OP MEER DAN ÉÉN JAAR ... 515

1.2.1 Handelsvorderingen (290, V.A.) ... 517

1.2.2 Overige vorderingen (291, V.B.) ... 518

2 WAARDEDALINGEN OP VORDERINGEN OP MEER DAN ÉÉN JAAR ... 519

2.2 Samenvattend schema, toegepast op de overige vorderingen ... 523

3 VORDERING OP TERMIJN MET GELIJKE KAPITAALAFLOSSING (DEGRESSIEVE PERIO- DIEKE ONTVANGSTEN) ... 524

3.2.1 Verstrekking van de lening ... 524

3.2.2 Aangerekende kosten bij afsluiten van het contract ... 525

3.2.3 Opbrengsten uit vorderingen (jaarlijkse methode) ... 525

3.2.4 Opbrengsten uit vorderingen (maandelijkse methode) ... 526

3.2.5 Provisiekosten op het kapitaal dat door de genieter van de lening niet opgenomen wordt ... 528

3.2.6 Aanduiden einde boekjaar van het gedeelte van de lening dat volgend boekjaar vervalt ... 528

3.2.7 Inning van leningsaflossingen ... 528

3.2.8 Samenvattend schema: ontstaan, opbrengsten, realisatie ... 529

(26)

xxvi Intersentia Inhoud

3.3 Uitgewerkt voorbeeld van een verstrekte lening (lening u/g) met gelijke kapitaalaflossing: postnumerando ... 531

3.4 Uitgewerkt voorbeeld van een lening met gelijke kapitaalaflossing: prenumerando ... 534

4 TERMIJNKREDIET MET ANNUÏTEITEN (GELIJKE BETALINGEN) ... 536

4.3 Uitgewerkt voorbeeld van een lening met annuïteiten ... 538

5 TERMIJNKREDIET MET INTEGRALE AFLOSSING OP HET EINDE VAN DE LOOPTIJD (BULLET) ... 540

5.3 Uitgewerkt voorbeeld van een lening met integrale aflossing op het einde van de looptijd ... 541

6 SPECIALE WAARDERINGSREGELS VOOR LENING MET VASTE INTREST OP INITIEEL BEDRAG VAN DE LENING (FINANCIERINGSKREDIET) ... 543

7 SPECIALE WAARDERINGSREGELS VOOR VORDERINGEN WAARBIJ DE NOMINALE WAARDE DE RENTE OMVAT ... 543

7.4 Uitgewerkt voorbeeld van een lening u/g waarbij de nominale waarde de rente omvat ... 545

8 SPECIALE WAARDERINGSREGELS VOOR RENTELOZE VORDERINGEN EN VORDERINGEN MET EEN ABNORMAAL LAGE RENTE ... 547

8.4 Uitgewerkt voorbeeld van een renteloze vordering, eenmalig terugbetaalbaar op einde looptijd ... 550

8.4.2 Boekhoudkundige verwerking volgens de jaarlijkse methode ... 551

(27)

Inhoud Inhoud

8.5 Uitgewerkt voorbeeld van vordering u/g met een abnormaal lage rentevoet, eenmalig terugbetaalbaar

op einde looptijd ... 552

8.6 Uitgewerkt voorbeeld van een renteloze vordering u/g, terugbetaalbaar in annuïteiten ... 554

8.7 Uitgewerkt voorbeeld van een laagrentende vordering u/g, terugbetaalbaar in annuïteiten ... 555

9 SPECIALE WAARDERINGSREGELS VOOR VORDERINGEN UITGEDRUKT DOOR OBLIGATIES ... 556

9.2.1 Onder welke rubriek van de activa kunnen obligaties voorkomen? ... 556

9.2.2 Tegen welke waarde moeten de obligaties in de boekhouding worden opgenomen, en hoe worden de verschillen tussen de uitgifteprijs en de terugbetalingswaarde in de boekhouding opgenomen? ... 557

9.3.1 Verwerving van een obligatie ... 558

9.3.2 Uitgiftepremies en terugbetalingspremies ... 558

9.3.3 Renteontvangst ... 559

9.3.4 Ontvangst van terugbetaling op vervaldag ... 559

9.4 Uitgewerkt voorbeeld van intekening op obligaties ... 560

9.4.1 Gegevens en aflossingstabel (lineaire methode) ... 560

9.4.2 Tabel volgens samengestelde intrest berekend ... 561

9.4.3 Boekhoudkundige verwerking in de jaarlijkse methode (lineaire methode) ... 561

10 VORDERINGEN ALS GEVOLG VAN LEASINGCONTRACTEN EN SOORTGELIJKE CONTRACTEN ... 562

11.2 Toelichting ... 563

12 CASE: VORDERINGEN OP MEER DAN ÉÉN JAAR ... 564

13 VORDERINGEN OP MEER DAN ÉÉN JAAR BIJ VERENIGINGEN EN STICHTINGEN ... 566

13.2 Voorstelling in de jaarrekening ... 567

HOOFDSTUK 14 VOORRADEN EN BESTELLINGEN IN UITVOERING ... 569

(28)

xxviii Intersentia Inhoud

1.2.1 Voorraden ... 571

1.2.2 Bestellingen in uitvoering ... 571

2 WAARDERINGSREGELS ... 572

2.1 Goederen bij derden aangekocht (grondstoffen, hulpstoffen, handelsgoederen en onroerende goederen bestemd voor verkoop) ... 572

2.2 Goederen die binnen de onderneming geproduceerd worden (goederen in bewerking, gereed product, onroerende goederen bestemd voor verkoop) ... 573

2.2.1 Vervaardigingsprijs ... 573

2.2.2 Vervaardigingsprijs versus marktprijs ... 574

2.2.3 Waardeverminderingen ... 575

2.3 Bestellingen in uitvoering ... 575

3 VOORRAADWIJZIGING BOEKHOUDKUNDIG... 577

3.1 Overzicht rekeningen ... 577

3.2 Toepassing bij zuivere handelstransacties (CBN-advies 132/7) ... 578

3.3 Toepassing bij productieondernemingen ... 578

4 WAARDEVERMINDERINGEN ... 580

5 VOORRAADWAARDERINGSTECHNIEKEN ... 582

5.1 Gegevens ... 582

5.2 Geïndividualiseerde waarde ... 583

5.3 FIFO (first-in, first-out) ... 583

5.4 Gemiddelde waarde ... 584

5.5 LIFO (last-in, first-out) ... 586

5.6 Andere voorraadcalculatietechnieken ... 587

5.7 Samenvattend overzicht ... 587

5.8 Vervangingswaarde ... 587

6 BESTELLINGEN IN UITVOERING ... 588

6.1 Voorbeeld percentage of completion method ... 588

6.2 Voorbeeld completed contract method ... 590

6.3 Voorbeeld toegelaten compensatie ... 592

7 VERPAKKING ... 592

7.1 Verpakkingsmaterieel en verpakkingsmateriaal ... 592

7.2 Verpakkingsmateriaal, verstuurd naar klanten ... 593

7.3 Verpakkingsmateriaal, ontvangen van leveranciers wegens aankoop van handelsgoederen ... 594

8 VOORUITBETALINGEN OP VOORRADEN ... 594

9 ZICHTZENDING ... 595

9.1 Handelsgoederen onder zichtzending verzonden ... 595

9.2 Handelsgoederen ontvangen onder zichtzending ... 596

(29)

Inhoud Inhoud

10 COMMISSIEHANDEL ... 596

10.1 Begrippen btw-stelsel ... 596

10.2.1 Boekingen bij de aankoopcommissionair ... 596

10.2.2 Boekingen bij de committent van een aankoopcommissionair ... 598

10.2.3 Boekingen bij de verkoopcommissionair ... 598

10.2.4 Boekingen bij de committent van de verkoopcommissionair ... 599

12 CASE: VOORRADEN EN BESTELLINGEN IN UITVOERING ... 600

13 VOORRADEN BIJ VERENIGINGEN EN STICHTINGEN ... 604

HOOFDSTUK 15 VORDERINGEN OP TEN HOOGSTE ÉÉN JAAR ... 609

2 HANDELSVORDERINGEN (400, 401, 404, 406) ... 611

2.1 Te innen opbrengsten (404) ... 611

2.2 Vooruitbetalingen (406) (CBN-advies 132/6) ... 611

3 DUBIEUZE DEBITEUREN (407) – GEBOEKTE WAARDEVERMINDERINGEN (409) ... 612

3.1 Berekening ... 612

3.2 Afwikkeling van dubieuze vorderingen ... 613

4 HANDELSVORDERINGEN AFGESTAAN AAN EEN FACTOR ... 614

5 HANDELSVORDERINGEN WAARIN RENTE VERVAT IS ... 615

6 HANDELSVORDERINGEN EN CLIËNTEN- EN LEVERANCIERSDISCONTO ... 615

6.1 Cliëntendisconto ... 615

6.1.1 Begrip ... 615

6.1.2 Boekhoudkundige verwerking bij de trekker van de wisselbrief ... 616

6.1.3 Boekhoudkundige verwerking bij de betrokkene ... 619

6.1.4 Samenvattend overzicht van het cliëntendisconto ... 619

6.2 Leveranciersdisconto – Krediet ... 620

6.2.1 Begrip ... 620

6.2.2 Boekhoudkundige verwerking leveranciersdisconto bij de trekker ... 620

6.2.3 Boekhoudkundige verwerking leveranciersdisconto bij de betrokkene ... 622

6.2.4 Overzichtsschema: leveranciersdisconto ... 624

6.3 Gewone incasso van wissels ... 625

7 BESPREKING VAN DE OVERIGE VORDERINGEN (41) ... 625

7.1 Opgevraagd, niet-gestort kapitaal (410) ... 625

7.2 Terug te vorderen btw (411) ... 625

(30)

xxx Intersentia Inhoud

7.3 Terug te vorderen belastingen en voorheffingen (412) ... 626

7.4 Te innen opbrengsten (414) ... 626

7.5 Dubieuze debiteuren (417) – Geboekte waardeverminderingen (419) ... 626

7.6 Borgtochten betaald in contanten (418) ... 627

7.7 Diverse vorderingen (416) ... 628

9 VORDERINGEN OP TEN HOOGSTE ÉÉN JAAR IN DE JAARREKENING BIJ VERENIGINGEN EN STICHTINGEN ... 628

HOOFDSTUK 16 GELDBELEGGINGEN ... 629

1.1 Begrip en soorten ... 630

2 BOEKINGEN... 632

2.1 Eigen aandelen (50) ... 632

2.2 Aandelen (51) ... 632

2.2.1 Verwerving ... 632

2.2.2 Ontvangst dividend ... 632

2.2.3 Waardevermindering ... 632

2.2.4 Realisatie ... 633

2.3 Niet-vastrentende beleggingen ... 633

2.4 Vastrentende effecten ... 634

2.4.1 Obligaties ... 634

2.4.2 Zero-bonds ... 634

2.4.3 Effecten met mogelijkheid tot kapitalisatie ... 635

2.5 Termijndeposito’s ... 636

2.5.1 Plaatsing van een deposito ... 636

2.5.2 Ontvangst van de intrest ... 636

2.5.3 Terugbetaling op vervaldag ... 636

2.5.4 Waardeverminderingen ... 636

4 CASE: GELDBELEGGINGEN ... 637

5 GELDBELEGGINGEN BIJ VERENIGINGEN EN STICHTINGEN ... 639

(31)

Inhoud Inhoud

HOOFDSTUK 17

LIQUIDE MIDDELEN ... 641

1.1 Begrip en soorten ... 642

2.1 Te incasseren vervallen waarden (54) ... 643

2.1.1 Te incasseren dividenden, coupons, effecten ... 643

2.1.2 Te innen waarden, ontvangen van derden ... 644

2.2 Werking met betrekking tot Kredietinstellingen (55) ... 644

2.2.1 Algemeen principe ... 644

2.2.2 Boeking van ontvangen cheques... 644

2.2.3 Boeking van betalingen van schulden door uitgifte van cheques ... 645

2.2.4 Compensatie ... 645

2.3 Werking met betrekking tot Kassen (57) ... 645

2.4 Werking van Interne overboekingen (58) ... 646

4 LIQUIDE MIDDELEN BIJ VERENIGINGEN EN STICHTINGEN ... 647

HOOFDSTUK 18 OVERLOPENDE REKENINGEN VAN HET ACTIEF EN VAN HET PASSIEF ... 649

1.1 Begrip ... 650

1.2 Soorten ... 650

4 OVERLOPENDE REKENINGEN BIJ VERENIGINGEN EN STICHTINGEN ... 652

DEEL 3 DE RESULTATENREKENING EN DE RESULTAATVERWERKING ... 653

HOOFDSTUK 19 DE RESULTATENREKENING EN DE RESULTAATVERWERKING BINNEN ONDERNEMINGEN ... 655

1 BESPREKING VAN DE BEDRIJFSOPBRENGSTEN ... 656

1.1 Omzet ... 656

1.1.1 Definitie van ‘70 Omzet’ ... 656

1.1.2 Waardering ... 656

(32)

xxxii Intersentia Inhoud

1.1.3 Bijzonderheden ... 656

1.1.4 Adviezen van de Commissie voor Boekhoudkundige Normen ... 657

1.2 Wijzigingen in de voorraden en in de bestellingen in uitvoering ... 659

1.2.1 Definitie van ‘71 Wijzigingen in de voorraden en in de bestellingen in uitvoering’ ... 659

1.3 Geproduceerde vaste activa ... 660

1.3.1 Definitie van ‘72 Geproduceerde vaste activa’ ... 660

1.4 Andere bedrijfsopbrengsten ... 660

1.4.1 Definitie van ‘74 Andere bedrijfsopbrengsten’ ... 660

1.5 Niet-recurrente bedrijfsopbrengsten... 663

1.5.1 Terugneming van afschrijvingen en waardeverminderingen op immateriële en materiële vaste activa ... 663

1.5.2 Terugneming van voorzieningen voor niet-recurrente bedrijfsrisico’s en kosten ... 664

1.5.3 Meerwaarden op de niet-courante realisatie van immateriële en materiële vaste activa ... 664

2 BESPREKING VAN DE BEDRIJFSKOSTEN ... 664

2.1 Handelsgoederen, gronden hulpstoffen ... 664

2.1.1 Definitie van ‘60 Handelsgoederen, gronden hulpstoffen’ ... 664

2.1.3 Bijzonderheden ... 665

2.2 Diensten en diverse goederen ... 665

2.2.1 Definitie van ‘61 Diensten en diverse goederen’ ... 665

2.3 Bezoldigingen, sociale lasten en pensioenen ... 666

2.3.1 Definitie van ‘62 Bezoldigingen, sociale lasten en pensioenen’ ... 666

2.3.3 Boekhoudkundig ... 667

2.4 Afschrijvingen, waardeverminderingen en voorzieningen voor risico’s en kosten ... 673

2.4.1 Afschrijvingen en waardeverminderingen op oprichtingskosten, immateriële en materiële vaste activa ... 673

2.4.2 Waardeverminderingen op voorraden, bestellingen in uitvoering, op handelsvorderingen op meer dan één jaar, op handelsvorderingen op ten hoogste één jaar ... 674

2.4.3 Voorzieningen voor pensioenen en soortgelijke verplichtingen, voor grote herstellingswerken en grote onderhoudswerken, voor andere risico’s en kosten ... 675

2.5 Andere bedrijfskosten ... 676

2.5.1 Bedrijfsbelastingen, minderwaarden op courante realisatie van vaste activa, minderwaarden op realisatie van handelsvorderingen, diverse bedrijfskosten ... 676

2.5.4 Definitie van ‘Als herstructureringskosten geactiveerde bedrijfskosten (–)’ ... 677

2.6 Niet-recurrente bedrijfskosten ... 677

2.6.1 Niet-recurrente afschrijvingen en waardeverminderingen op oprichtingskosten, op immateriële vaste activa, op materiële vaste activa ... 677

(33)

Inhoud Inhoud

2.6.2 Minderwaarden bij de niet-courante realisatie van immateriële en materiële vaste activa ... 679

2.6.3 Als herstructureringskosten geactiveerde niet-recurrente bedrijfskosten (–) ... 679

3 BESPREKING VAN DE FINANCIËLE OPBRENGSTEN ... 679

3.1 Opbrengsten uit financiële vaste activa ... 679

3.1.1 Definitie van ‘750 Opbrengsten uit financiële vaste activa’ ... 679

3.2 Opbrengsten uit vlottende activa ... 680

3.2.1 Definitie van ‘751 Opbrengsten uit vlottende vaste activa’ ... 680

3.3 Andere financiële opbrengsten ... 680

3.3.1 Wisselresultaten en resultaten uit de omrekening van vreemde valuta ... 680

3.4 Adviezen van de Commissie voor Boekhoudkundige Normen ... 681

3.5 Niet-recurrente financiële opbrengsten ... 682

3.5.1 Terugneming van waardeverminderingen op financiële vaste activa ... 682

4 BESPREKING VAN DE FINANCIËLE KOSTEN ... 683

4.1 Kosten van schulden... 683

4.2 Waardeverminderingen op vlottende activa ... 683

4.3 Andere financiële kosten ... 684

4.3.1 Definitie van ‘652/9 Andere financiële kosten’ ... 684

4.3.2 Boekhoudkundig ... 684

4.4 Niet-recurrente financiële kosten ... 687

4.4.1 Waardeverminderingen op financiële vaste activa ... 687

5 BESPREKING VAN OVERBOEKING NAAR (ONTTREKKING AAN) DE UITGESTELDE BELASTING ... 687

5.1 Overboeking naar de uitgestelde belastingen – Onttrekking aan de uitgestelde belastingen ... 688

5.1.1 Definitie van ‘Overboeking naar de uitgestelde belastingen’ ... 688

5.1.2 Definitie van ‘Onttrekking aan de uitgestelde belastingen’ ... 688

6 BESPREKING VAN DE BELASTINGEN OP HET RESULTAAT ... 688

6.1 Belastingen op het resultaat ... 688

6.1.1 Definitie ... 688

6.2 Regularisatie van belastingen en terugneming van fiscale voorzieningen ... 690

6.2.1 Definitie ... 690

7 BESPREKING VAN DE OVERBOEKING NAAR (ONTTREKKING AAN) DE BELASTINGVRIJE RESERVES ... 690

7.1 Overboeking naar de belastingvrije reserves – Onttrekking aan de belastingvrije reserves ... 691

7.1.1 Definitie van ‘Overboeking naar de belastingvrije reserves’ ... 691

(34)

xxxiv Intersentia Inhoud

7.1.2 Definitie van ‘Onttrekking aan de belastingvrije reserves’ ... 691

7.1.3 Belastingvrije reserves ... 691

8 BESPREKING VAN DE RESULTAATVERWERKING ... 692

8.1 Definitie resultaatverwerking ... 692

8.3 Adviezen van de Commissie voor Boekhoudkundige Normen ... 692

10 DE RESULTATENREKENING BIJ VERENIGINGEN EN STICHTINGEN ... 699

10.1 Bespreking van de bedrijfsopbrengsten ... 699

10.2 Bespreking van de bedrijfskosten ... 700

10.3 Bespreking van de financiële opbrengsten ... 700

10.4 Bespreking van de financiële kosten ... 700

10.5 Bespreking van de uitzonderlijke opbrengsten ... 700

10.6 Bespreking van de uitzonderlijke kosten ... 700

10.7 Bespreking van overboeking naar (onttrekking aan) de uitgestelde belasting ... 701

10.8 Bespreking van de bestemming van het resultaat ... 701

DEEL 4 OEFENINGEN ... 703

Oefeningen bij hoofdstuk 2: Inbreng ... 705

Oefeningen bij hoofdstuk 3: Herwaarderingsmeerwaarden ... 739

Oefeningen bij hoofdstuk 4: Reserves – Overgedragen winst of verlies ... 749

Oefeningen bij hoofdstuk 5: Kapitaalsubsidies ... 779

Oefeningen bij hoofdstuk 6: Voorzieningen voor risico’s en kosten – Uitgestelde belastingen ... 787

Oefeningen bij hoofdstuk 7: Schulden op meer dan één jaar ... 797

Oefeningen bij hoofdstuk 8: Schulden op ten hoogste één jaar ... 815

Oefeningen bij hoofdstuk 9: Oprichtingskosten ... 823

Oefeningen bij hoofdstuk 10: Immateriële vaste activa ... 829

Oefeningen bij hoofdstuk 11: Materiële vaste activa ... 835

Oefeningen bij hoofdstuk 12: Financiële vaste activa ... 863

Oefeningen bij hoofdstuk 13: Vorderingen op meer dan één jaar ... 871

Oefeningen bij hoofdstuk 14: Voorraden en bestellingen in uitvoering ... 879

Oefeningen bij hoofdstuk 15: Vorderingen op ten hoogste één jaar ... 899

Oefeningen bij hoofdstuk 16: Geldbeleggingen ... 907

Oefeningen bij hoofdstuk 17: Liquide middelen ... 911