Deskundigheidsbevordering en methodieken
Vluchtelingenkinderen in de kinderopvang
Deskundigheidsbevordering en methodieken
Vluchtelingenkinderen in de kinderopvang
Inhoud
Voorwoord 4
Inleiding 5
1 Deskundigheidsbevordering voor medewerkers in de kinderopvang 6
1.1 Omgaan met diversiteit en cultuursensitieve communicatie 8
Cursussen en trainingen 8
Schriftelijk materiaal 8
1.2 Werken met vluchtelingenkinderen 9
Cursussen en trainingen 9
Schriftelijk materiaal 10
1.3 Omgaan met trauma en traumasensitief werken 10
Cursussen en trainingen 10
Schriftelijk materiaal 11
1.4 NT2/meertaligheid 11
Cursussen en trainingen 11
2 Methodieken en programma’s voor het werken met vluchtelingenkinderen en hun ouders 13
2.1 Omgaan met diversiteit in de groep 15
2.2 NT2/meertaligheid 15
2.3 Ontwikkelingsstimulering 16
Centrumgerichte programma’s 16
Gezinsgerichte ontwikkelingsstimulering en ouderbetrokkenheid 18
2.4 Opvoedingsondersteuning 19
Voorwoord
Uit landelijke peilingen van Sardes en Sociaal Werk Neder- land blijkt dat zowel gemeenten als kinderopvangorganisa- ties worstelen met adequate educatieve opvang voor jonge vluchtelingenkinderen (0–4 jaar). Het gaat zowel om vragen van financiële en organisatorische aard als om inhoudelijke vragen over deze groep kinderen en hun ouders.
Vier organisaties, Sardes, Sociaal Werk Nederland, het Nederlands Jeugdinstituut en Pharos, hebben de handen ineen geslagen en een consortium gevormd. Met subsidie van het Kinderopvangfonds ondersteunen zij kinderopvang- organisaties en gemeenten bij het bieden van educatieve zorg en opvang aan vluchtelingenkinderen en hun ouders, zowel met als zonder status.
Om gemeenten, kinderopvangorganisaties, politiek en lan- delijke maatschappelijke organisaties handvatten te bieden bij het zorgen voor een goede start van vluchtelingen- kinderen en hun ouders in Nederland, zijn in 2017 en 2018 de volgende activiteiten uitgevoerd:
• De vorming van een kennisplatform met relevante partners om uit te wisselen, af te stemmen en te delen.
• Een inventarisatie van knelpunten en behoeften van gemeenten en kinderopvangorganisaties.
• Het samenstellen van informatiebrochures en hand- reikingen.
• Het verzamelen van aanpakken en methodieken voor deskundigheidsbevordering in de kinderopvang.
• Regionale kenniskringen van gemeenten.
• Bijeenkomsten en trainingen voor de kinderopvang.
• Pilots ouderbetrokkenheid in de kinderopvang.
• Een helpdesk voor professionals uit de kinderopvang, zorg en gemeenten.
Deze brochure maakt deel uit van een reeks brochures die het consortium heeft uitgebracht. De andere brochures zijn:
• Ouderbetrokkenheid
• Anderstaligheid en opvallend gedrag van kinderen
• Achtergrond vluchtelingenkinderen
4
Voorwoord
5
Inleiding
Medewerkers in de kinderopvang hebben in toenemende mate te maken met kinderen met een vluchtelingenach- tergrond en hun ouders/verzorgers. Verschillen binnen deze groep zijn groot. Afkomstig uit diverse landen, van hoogopgeleid tot analfabeet, met verschillende ideeën over opvoeding, ontwikkeling en onderwijs van hun kinderen.
Gemeenschappelijk is dat alle gezinnen migrant zijn en vaak traumatische gebeurtenissen hebben meegemaakt. Deze gezinnen moeten in Nederland een nieuw bestaan opbou- wen, Nederlands leren en hun kinderen binnen de Neder- landse context opvoeden en voorbereiden op het onderwijs in Nederland.
Veel vluchtelingen beschikken over een grote veerkracht en het is van belang om deze te behouden en waar mogelijk te versterken. Voor kinderen geldt dat cohesie en steun binnen het gezin belangrijk zijn. Het opvoeden en opgroeien binnen twee culturen stelt ouders en jongeren vaak voor grote uit- dagingen, dit geldt voor bijna alle vluchtelingenouders. Deze ouders willen graag zo snel mogelijk weer gewoon ouders zijn, maar moeten opnieuw hun weg vinden in een voor hen vreemde omgeving. Om de ontwikkeling van kinderen met een vluchtelingenachtergrond te steunen, te stimuleren en te voorkomen dat zij ontwikkelingsachterstanden oplopen is kwalitatief goede kinderopvang van groot belang. Kinderop- vangmedewerkers dienen over de nodige kennis, vaardighe- den en middelen/methodes te beschikken om tegemoet te komen aan de specifieke behoeftes van deze groep.
Vragen die kinderopvangmedewerkers in het omgaan met ouders en kinderen met een vluchtelingenachtergrond zijn bijvoorbeeld:
- Hoe communiceer ik met ouders die weinig of geen Nederlands spreken?
- Mogen kinderen in de groep wel of niet hun eigen taal met elkaar spreken?
- Hoe weet ik of een kind een ingrijpende gebeurtenis heeft meegemaakt? En hoe ga ik daarmee om?
Om antwoorden te vinden op dergelijke vragen zijn thema’s waarop deskundigheidsbevordering wenselijk kan zijn: om- gaan met diversiteit en cultuursensitief werken met ouders en kinderen; meertaligheid en het omgaan met taalproble- men; en signaleren en het omgaan met trauma. Binnen de opleidingen van kinderopvangmedewerkers komen deze onderwerpen niet of onvoldoende aan bod waardoor extra scholing nodig kan zijn. Er zijn diverse trainingen/cursussen beschikbaar die kinderopvangmedewerkers kunnen helpen in het werken met deze ouders en kinderen. In deze brochu- re vindt u een overzicht hiervan.
Om gericht de ontwikkeling van kinderen met een dreigen- de ontwikkelingsachterstand te stimuleren en ouderbetrok- kenheid te vergroten zijn daarnaast diverse methodieken/
programma’s beschikbaar. Veel methodieken/programma’s richten zich op een bredere doelgroep dan vluchtelingen- peuters, namelijk kinderen/gezinnen in achterstands- situaties of gezinnen met een migratieachtergrond. Hoewel er een relatief klein aanbod is dat zich specifiek richt op vluchtelingenpeuters en hun ouders zijn er veel overeen- komsten tussen de groepen (bijvoorbeeld het opvoeden van kinderen in een vreemd land, weinig of geen beheersing van de Nederlandse taal, onbekendheid met verwachtingen van het Nederlands onderwijs) waardoor het inzetten van deze programma’s kan helpen om een dreigende ontwikkelings- achterstand bij de kinderen te voorkomen.
Voor wie is deze brochure?
De brochure is bedoeld voor pedagogisch medewerkers, hbo-coaches en managers in de kinderopvang. Maar ook medewerkers van andere instanties die te maken hebben met vluchtelingenkinderen kunnen er baat bij hebben.
Wat staat er in deze brochure?
Deze publicatie bestaat uit twee delen. Het eerste deel richt zich op deskundigheidsbevordering van de kinderopvang- medewerkers zelf en geeft een overzicht van cursussen, trainingen en materialen. Het tweede deel bestaat uit een overzicht van methodieken/programma’s die ingezet kun- nen worden in de voorschoolse periode om de ontwikkeling van kinderen gericht te stimuleren, ouderbetrokkenheid te vergroten en ouders te ondersteunen bij de opvoeding van hun kinderen in Nederland.
Inleiding
Hoofdstuk 1
Deskundigheids-
bevordering voor
medewerkers in de
kinderopvang
7
Vragen vooraf
Om te bepalen welke cursus/training nodig is, is het goed om van tevoren binnen de organisatie stil te staan bij de volgende vragen:
- Hoe is de samenstelling van de groep? Hoeveel peuters met een vluchtelingenachtergrond zijn er? Wat is de afkomst en het opleidingsniveau van de ouders van deze kinderen? Welke talen spreken de ouders en de kinderen?
- Hebben de pedagogisch medewerkers ervaring met het werken met kinderen met een migratieachtergrond en hun ouders?
- Hebben de pedagogisch medewerkers al enige vorm van scholing op het terrein van bijvoorbeeld omgaan met di- versiteit, ontwikkelingsstimulering, voor- en vroegschool- se educatie (vve) gehad?
- Wat zijn specifieke problemen waar pedagogisch mede- werkers tegenaan lopen?
- Wat is het opleidingsbudget binnen de organisatie?
Onderwerpen
Het overzicht is ingedeeld aan de hand van de volgende onderwerpen:
- Omgaan met diversiteit en cultuursensitieve communicatie
- Werken met kinderen met een vluchtelingenachtergrond - Omgaan met trauma en traumasensitief werken
- NT2/meertaligheid
Voor ieder onderwerp staat het beschikbare cursus/
trainingsaanbod en schriftelijk materiaal (in alfabetische volgorde van naam) kort beschreven: De naam, de primaire doelgroep, een korte beschrijving van de inhoud, en indien aanwezig een indicatie van de kosten
1en contactinformatie.
Na het overzicht bieden we een lijst met nuttige websites met informatie over het werken met vluchtelingen.
Het aanbod aan cursussen/trainingen en materiaal is divers.
Er is aanbod met een vaststaande inhoud en vaststaand programma maar ook zijn er cursussen/workshops die op maat worden gegeven. Daarnaast is er schriftelijk materiaal dat los en vaak gratis te verkrijgen is.
Zoals in het overzicht te zien is zijn er vrij veel cursussen en materialen die primair voor leerkrachten zijn ontwikkeld.
De inhoud hiervan is echter zodanig dat het aanbod ook bruikbaar is voor kinderopvangmedewerkers.
In dit hoofdstuk wordt een overzicht geboden van beschikbare deskundigheidsbevordering voor het werken met kinderen en ouders met een vluchtelingenachtergrond.
1
