OPGEDRA VADER

DIE

PROBLEMATIEK

VAN

GELOOF-SEKERHEID

IN

GODSDIENSONDERRIG

AAN

AFRIKAANSE

ONDER

1

_{.'vYSSTUDENTE}

deur

HENRY

J ALIE S

(B.A.;

SAMUEL

B. • )

STONE

Verhandeling voorgele ter gedeeltelike voldoening aan die vereistes vir die

graad

MAGISTER

EDUCATIONIS

in die

fakulteit Opvoedkunde aan die

~otchefstroomse Universiteit vir Christelike Hoer Onderwys. Studi eier :;

Hulp ier: sember 1967

~rof. dr. B.C. Schut

-i-INHOUDSOPGAWE

Dankbetuiging . . . . Probleemstelling ter inleiding

A.

B.

H 0 0 F D E E L

E E N

(DOGMATIES)

HOOFSTUK I

Geloofsekerheid volgens gereformeerde gesigspunt Skyngeloof . Saligmakende geloof . . . . 1.0 Geloof is 'n genadegawe 2.0 Geloof is kennis . 3.0 Kennis en vertroue . . 4.0 5.0 6.0 7.0 8.0 9.0 10.0 11.0 Geloof is sekerheid Die voorwerp van geloof Geloof en uitverkiesing Geloof en wedergeboorte Geloof en bekering . . . Regverdigmaking en geloof Geloof en heiligmaking . Geloof en volharding . HOOFSTUK II

.

.

. .

. .

.

.

.

.

Besondere aspekte van geloofsekerheid A. Enkele aspekte van geloofsekerheid

nader toegelig:

1.0 Die noodsaaklikheid van

geloof-Pagina ix X l 2 2 3 6 9 14 15

19

21 23 28 37 sekerheid ,. •. . .• . .. . • . • •

39

B.

2.0 Die fondament van geloofsekerheid 42 3.0 Verbandlegging . . . 45 4.0

5.0

Die groei van geloofsekerheid Geloof is stryd . . . • . . . Die weg tot geloofsekerheid beoordeel vanuit gereformeerde gesigspunt:

1.0 Die metode van bewyslewering 2.0 Die metode van ervaring

(Schleiermacher) . . . . • .

.

.

.

49

51 53

c.

3.0

i-Die metode van bevinding

(die Pietisme) • • . . •

.

. .

.

4.0 Die metode van die Hernhuttisme . 5.0 Die Metodi iese weg tot

loof-sekerheid • 6.0 Die weg tot

.

. .

.

.

.

.

loofsekerhe deel vanuit gereformeerde e antitetiese aspek van gelo te wete twyfel:

beoor-sigspunt s rheid, 1.0 'n Be van twyfel is wenslik . 2.0 3.0 4.0 5.0 Benadering . • • . . . • • Wat is twyfel? • . . • . • . • • 3.1 Twyfel in die algemeen • • • • • 3.2 Wat is religieuse twyfe • • . 3.3 Verskillende vorme van twyfel

e ontstaan twyfel?

. .

.

.

. .

Waartoe lei die twyfel? •

.

. .

.

. .

6.0 Waardeur word godsdienst

. ? oorw1n . • . • . • . . • . • twyfel

. . . .

.

H 0 0 F D E E L T W Z E (DIAGNO S) HOOFSTUK III

Faktore in verband met geloof en twyfel 1.0 2.0 e transendente faktor . • • • •

. .

Pagina 59

63

65 72

73

73

73

76 78 83

84

86 89 89 2.1 'n Veranderende tydsgees . • • . 90 3.0

2.2 Die historiese ontwikkeling • . 92 2.3 Die tegniek as beheersende 94 2.4 Die tyd van oot magte • • • • 98 2.5 'n Tydperk van ontkerkliking

en religieloo id • . • • • • • 100 2.6 'n Tydperk van onsekerheid en

twyfel • • • • • . • . . . • • • 104 2.7 Is dit ook waar van Suid-Afri ? 105 2.8

2.9

Ontplooiing van die kwaad Die tydsgees

fel by die j

ensifiseer

twy-. twy-. twy-.

.

e histories-ped ese faktor • • 3.1 Die gewetensklousule • . • • • •

107 108 111 l l l

A.

B.

c.

3.2 Invloede wat opkom uit die geestelike denkproses van die volk

.

.

. .

.

.

.

.

3.3 Onkunde

. . . .

.

.

4.0 Die p gologiese faktor

.

.

.

.

.

4.1 Die ouderdom as faktor

.

4.2 Tipologiese verski e

. .

.

4.3 'n Verstandelike element

4.4 Psigiese remminge

. .

.

. . . .

4.5 Besluit

. . . .

.

.

.

.

HOOFSTUK IV

Geloofsekerheid (en twyfel) by die student Tipering • 1.0 Die l

.

. .

.

-adolessensie

.

.

.

. .

.

.

.

2.0 e godsdiens van die laat-adolessent Vroeere ondersocke na geloof en twyfel by studente

.

.

. .

.

. .

. .

.

.

1.0 2.0 3.0 4.0 5.0 6.0 Eie 1.0 2.0 3.0 4.0 5.0 6.0

Die onder so van R.G. Kuhlen en

Ivl. Arnold

.

.

. .

.

.

.

. .

.

Die ondersoek van G.J. Dudycha

.

.

.

Die ondersoek van E. Nelson

.

.

.

.

.

Die onder so van N.G,M. van Doornik

e onder so gerapportcer de r

C.D.

Die ondersoek van R.J. Rees • •

ondersoek

.

.

. .

.

. . .

.

.

. .

Die doel van die ondersoek

e proefpersone

.

.

.

.

.

.

. .

.

.

~Nerkwyse

Betroubaarheid van gegewens

Duidendheid . . • . • .

.

.

.

'n Bespreking van die resultate van die vraelys . • . • • • • • • . • • . 6.1 Afd ing A van die vraelys . • . 6.2 Afdeling

B

en

C

van die vraelys 6.2.1 Gelo sekerheid (vrae 1, 17 6.2.2 6.2.3 en 26) • • • • • • • • Wonderwerke (vrae 2 en 28c) Gebedsverhoring (vraag 3; stallings 13 en 15) • • . Pagina 114 115 117 117 118 9 119 120 121 121 122 124 125 129 133 134 137 140 140 141 142 145 6 149 151 152

6.2.4 6.2.5 6.2.6 6.2.7 -iv-Sabbatshei1iging (ste11ing 4, vraag 27) • • • . • • . . Skepping en ewo1usionisme

(ste11ing 5; vrae 11 en 28a) • Heme1 en he1 (ste11ings 6 en

9) . . . • . . . . • Kerk (vrae 7, 21 en 27)

.

. .

6.2.8 e God-mensverhouding (vraag Pagina 4 155 158 159 8; stelling 20) • • • • • • • 161 6.2.9 Skrifge (stellings 10 en 12; vrae 11 en 25) • . • . • . . • 162 D.

6. 2.10 ''liloei1ike Christe1ike leer-stnkke" (stelling 14;

en 28b, d, e) . • • .

vrae 24 6.2.11 Geloof in God (vraag 16;

stelling 19) . • • • • • • 6.2.12 Seks (stel1ing ) .

6.2.13 Die ges van die ratio (ste1ling 22) • • • . • . A1gemene samevatting •

1.0 Die twee ges1agte ten opsigte van geloofsekerheid • •

.

. .

.

.

2.0 Jaargroepe ten opsi e van geloof-3.0 sekerheid . . Onderwyserso heid . • • •

.

.

.

.

.

.

.

eiding en

geloofseker-. geloofseker-.

.

.

. .

.

.

4.0 Die stand van oofsekerheid by Afrikaanse onderwysstudente •

H 0 0 F D E E L

D R I E

(PEDAGOGIES) HOOFSTlJK V

Geloofsekerheid vanuit pedagogiese ge-sigspunt Ket besondere verwysing na

on-derwysersopleiding

A. Die verband tussen geloofsekerheid en onderwys:

1.0 r orientering

.

.

. .

.

.

. . .

_•

.

1.1 Geloof en wetenskap

.

.

.

.

1.2 Christelike wetenskap en

geloof-sekerheid

.

. . .

. .

.

.

. .

.

164 167 168 170 0 171 171 172 173 174 4 176

-v-B. Die implikasies van die verband tussen geloofsekerheid en onderwys vir onder-wysersopleiding:

1.0 Die no saaklike rol van Christe-like onderwysersopleid

sigte van die ideaal van sekerheid . . . • . .

ten op-

loof-2.0 Die fundamentele do van onderwy-sers aiding:

2.1 e fundamentele do van olopvoeding .

2.2 e fundamentele doel van onder-wysersopleiding

e onderwysstud noodsaak so 'n do

ee behoefte

3.0 'n stelike milieu is noodsaaklik:

3.1 e onderwys

3.2

Onderwysersopleid tydsgeos . . . 4. 0 'n stelike grands

4.1

Waarom so

'n

saaklik is . as milieu en die is noodsaak-slag

nood-4.2

Wetgewing in verband met onder-wysersopleid moet so n

grand-Pagina 179 180 181 182 183 185 186 slag moontlik • . . . . • • 186 5.0 6.0 'n Christelike no saaklik~ sgrondslag

5.1

Gewetensdwang 'n gevaar vir

die geloof • . . . . • . • • . 188

5.2

'n Vinculum

keuringsgrond-s 1 ag . o • II 0 • , II G G • • • • 19 0

5.3

Die Christa do sent

.

.

.

.

e inhoud van ond sersopleid

6.1 Die sekularioerende effek van

1_'neutrale11 _{errig mag nie}

die ideaal wees nie

.

. . .

6.2

Die geloofsekerheidsideaal el bepaalde eise aan die kurriku-luLJ ~

a) Die kurrikulummoet uitdruk-king van die Christel

lewens losofie van die opleid sinrigting wees

190

191

-vi-Pagina b) Godsdiensonderrig

.

. .

.

.

194 c) Christe1ike vakwetenskap-1ike onderrig • • . . . • • 196 d) Christe1ike wetenskaps1eer • 198 7.0 Aspekte van die organisasie van

onder-wysersop1eiding in die 1ig van die ideaa1 van oofselcerheid:

7.1 Ge1eentheid vir kerk1ike ak-tiwiteite

7.2 Die nte vee111

onderwysersop-. onderwysersop-.

. . . .

.

.

1eiding

7.3 Sie1kund dienste

.

.

.

.

.

.

HOOFSTUK

VI

Godsdiensonderrig in onderwysersop-1eiding in die 1ig van die

prob1ema-tiek van ge1oofsekerheid 1.0 Taakste11ing

2.0 Do en aard: •

.

.

. .

.

.

.

.

.

. .

. .

2.1 e doe1 by kerk en ko11ege 2.2 Ge1oofsekerheid - 'n bereikbare

doe1 vir Godsdiensonderrig of 'n onbere e hersenskim?

2.3 Gevo1gtrekkings

.

. .

.

3.0 Metode en benadering in die 1 .g van

die ide ge1oofsekcrheid:

3.1 Die metodiek is van be~ekenis

vir die verwe sen1iking va:.1 die doe1 • • • •

. .

.

.

. .

.

.

3.2 Die metodiek van

Godsdiensonder-rig moet op 'n

Christe1ik-opvoed-203 204 205 207 207 208 210 212 213

kundige p go1ogie berus . • • • 213 3.3 Tradisione1e benaderinge in

ver-band met die prob1ematiek van

ge1oofsekerheid beoordee1

. .

.

215 3.3.1 Die met ode van bewys1ewe 2 3.3.2 Die met ode van ervaring

.

. .

216 3.3.3 e met ode van bevinding

.

217 3.3.4 Die met ode van die

Hernhuttis-me

.

.

.

.

_•

. .

. .

.

.

.

217 3.3.5 Die Metodistiese met ode _•

.

.

217

-vii-3.4 Moderne vereensydiginge in die Godsdiensonderrig: 3.4.1 Die inte11ektua1istiese benadering • . . . . 3.4.2 Individua1istiese vroomheids-Pagina 218 onderwys . . . • • 219 3.4.3 Rasiona1isties-modernistiese onderrig . . . • . 3.5 Die gereformeerde weg

3.6 Die benadering gesien vanuit die eise wat die student ste1:

3.6.1 'n Begrypende benadering is noodsaak1ik 219 221 223 3.6.2 'n Aktua1iserende benadering . 224 4.0 Die inhoud van Godsdiensonderrig in

die 1ig van die ideaa1:

ge1oof-sekerheid . . • • . . . • . . 225 4.1 Die 1eerstof:

4.1.1 'n A1gemene in1eiding tot die Bybe1

4.1.2 Bybe1se Aardrykskunde, Oud-heidkunde en Opgrawings 4.1.3 Openbaringsgeskiedenis en

kerkgeskiedenis • . .

4.1.4 Die Christe1ike ge1oof . . 4.1.5 'n Studie van Bybe1boeke . 4.2 Leerstofverspreiding

5.0 Die dosent in die 1ig van die ideaa1: ge1oofsekerheid:

5.1 Die verband tussen die

aa~vaar-ding van die waarheid en brenger daurvan

. . .

5.2 Vakkundige bekwaamheid

.

5.3 Pedagogiese bekwaamheid 5.4 'n Getuigende oortuiging 5.5 Die geroepenheid van die dosent

.

_•

. . .

.

.

HOOFST1JK VII

Samevatting e~ aanbeve1ings vir verdere ondersoek

die

. .

.

. .

Bybe1-. Bybe1-. Bybe1-.

.

.

.

225 225 226 227 229 230 230 230 232 232 233 235 Bronne1ys . . . • . . . 237

-viii-BYLAES

I: Tabel A- geloof, loof en twyfel by agt-tienjariges tgedruk in sentasies.

II~ Tabel B - geloof en twy by junior en senior studente: 'n herinterpre e van Dudycha.

III: Skrywer se vraelys.

IV: Die kerkverband van erwysstudente.

V: Tabel 0 - 'n Vergelyking van positiewe geloof, twyfel en negatiewe geloof by 1/3, 2/3, 3/3 en 4/4 Afrikaanse onderwys-studente: die resultate van bylae III. VI: Grllfieke: .. ·orrtwikkelingskurwc.$ vir twyfol,

posi-tiewe geloof en negaposi-tiewe geloof.

VII: Skrywe (wat vraelyste vergesel het) aan toesig-houers.

-ix-Dankbetuiging 1. Soli Deo Gloria!

2. Aan prof. dr. B.C. Schutte, dekaan van die fakul-teit Opvoedkunde, my besondere dank vir sy stirnu-lerende en kritiese studieleid

3.

Aan prof. dr. S.J. van der t, gereformeerde dogmatikus, my opregte dank vir sy leiding

-die besonder by -die teol ese asp van die ver-handeling.

4.

Aan Martie baie dankie vir die volgehoue belang-stelling en aanmoediging en die vele opofferings wat sy haar getroos het.

5.

Aan: my suster, mev. A.M. Bongers, hartlike dank vir die keurige tikwerk;

my kollega, mej. J.A. Gous van die Departe-ment Afrikaans aan die GoudstadEe Onderwys-kollege, opregte dank vir die taalkundige versorging.

-x-Probleemstelling ter inleiding

1.0 Dit het die skrywer van hierdie verhandeling

val dat die inherente onstabiliteit van die adoles-sent nie bevorderlik is vir die Bybelse ideaal van geloofsekerheid nie en dat hy as Bybeldosent hom moet verantwoord ten opsigte van drie hoofsake in verband wet genoemde probleem:

a) Wat loofsekerheid is - 'n vraag wat dogmaties beantwoord moet word.

b) Wat die situasie be effende geloofsekerheid by die student is, kort~ sy loofsproble-mati - 'n vraag wat diagnosties beantwoord moet word.

c) Watter implikasies (i) die ide van geloof-sekerheid en ( ii) die werklikheid van di"e onderwysstudent se loofsproblematiek vir

Godsdiensonderrig in onderwysersop iding het - 'n vr wat ped es beantwoord moet word. 2.0 By beantwoording van die vraag wat loofsekerheid

behels en by besinning oor die weg tot en antitese van geloofs rheid stel skrywer hom op die gerefor-meerde, besonderlik Calvinistiese standpunt. Bier-die dogmatiese besinning oar geloofse rheid

(hoofstuk I) en oar besondere nspe~te daarvan (hoofstuk II) vorm hoofdeel EEN van die verhande-ling.

3. 0 ofdeel T'!<fEE is die diagnostiese an ':;woord op die vraag na die loofsproblematiek van die student. Faktore wat verband hou met geloof en twyfel moet vasgestel word (hoofstuk III); daarna (in

hoof-stuk IV) volg bespreking van ondersoeke (waaronder skrywer se ondersoek) na loaf en twyfel by die student, besonderlik die onderwysstud

4.0 In hoofdeel DRIE, die pedagogiese, moet die impli-sies wat die ideaal, ofsekerheid (hoofdeel EEN) en die werklikheid soos gediagnoseer in hoof-deel TWEE vir onderwyserso eiding in die algemeen en vir die vak Godsdiensonderrig in die besonder het, nagegaan word.

-xi-5.0

Die verhandeling oor die gestelde probleem val dus uiteen in drie hoofdele elk bestaande uit twee hoofstukke. Die eerste hoofstuk is by elk van die hoofdele 'n algemene en die tweede hoofstuk 'n besondere studie van die onderhawige terrein: Hoofdeel EEN (Dogmaties)

Algemeen: Besonder:

Hfst. I: Geloofsekerheid volgens gereformeerde standpunt. Hfst. II: Besondere aspekte van

ge-loofsekerheid. Hoofdeel T'.~lEE (Diagnosties)

Algemeen:

Besonder:

Hfst. III: Faktore in verband met ge-loof en twyfel.

Hfst. IV: Geloofsekerheid (en twyfel) by die st1fdent.

Hoofdeel DRIE (Pedagogies) Algemeen:

Besonder:

Hfst. V: Geloofsekerheid vanuit peda-gogiese gesigspunt met be-sondere verwysing na onder-wysersopleiding.

Hfst. VI: Godsdiensonderrig in onder-wysersopleiding in die lig van die problematiek van geloofseker .1eid.