V O R M V A N D E A C C O U N T A N T S V E R K L A R IN G BIJ C O N T R O L E O P D E N A L E V IN G V A N K A R T E L -
O V E R E E N K O M S T E N door D rs ]. de Jong
In het kader van een contróleleer-exam en is de volgende vraag naar voren gekomen: „M o et bij een controle op de naleving van kartelvoor- schriften de v erk larin g v an de ac countant in het algem een op positieve of op n egatieve wijze w orden geform uleerd, d.w .z. m oet de v erk larin g luiden d a t de voorsch riften zijn nageleefd, of moet de acco u n tan t v e r k laren d a t hem v a n o v ertred in g v an de voorsch riften n iet is gebleken?” . V o o ro p g esteld zij d a t het theoretisch schem a vo o r de kartel-co n tró le luidt: een door de a a rd der controlepunten veelal op volledig uitlopende controle v an de kartelbepalingen, gebaseerd op een volkom en controle v a n de jaarrek en in g .
V erg elijk t men het doel v an een v erklaring, afgegeven op g rond v an een kartelcontrôle m et het doel v an een verk larin g bij een jaarrekening, dan is er een duidelijk verschil: de derden-belanghebbenden w ensen in het geval v an een jaarrek en in g zekerheid, d a t h et gegeven beeld v an de finantiële positie en v an de b ehaalde resu ltaten een a a n v a a rd b a a r u itg an g sp u n t is voor het oordeel d a t zij zich o m trent de ondernem ing w illen vorm en. H e t „ v e rk e e r” v erw ach t v an dit beeld geen absolute juistheid.
Bij de (b e p erk te) kring d ergenen die belang hebben bij de naleving v an k arte lv o o rsch rifte n ligt de zaak an d ers. Zij behoeven eigenlijk een volkom en zekerheid w a n t door elke o v ertred in g w orden zij geschaad. D aarom , èn om dat zich voor de v erk la rin g en betreffende deze controles geen norm ontw ikkeld heeft zoals voor de controle v a n de jaarrek en in g , w o rd en hier aa n de ac co u n tan tsv erk la rin g g ro tere duide- lijkheidseisen gesteld: zij m oet veel n au w k eu rig er dan in h et geval van een certificaat bij een jaarrek en in g aa n g ev en w elke h a a r betekenis is vo o r belanghebbenden.
D e neg atiev e v erk larin g geeft b eter w eer d an de positieve d a t aan het onderzoek gebreken in h aeren t zijn; zij geeft aa n d a t aa n de accoun ta n t geen o v ertred in g en zijn gebleken doch w a arsch u w t in dezelfde form ulering voor de mogelijkheid d a t buiten het met zijn co n tró le jb e - reikb a re terrein iets geb eu rd k an zijn. H et geveü Vélfl1 éen positieve v e r- kterfngT m et s'tilzwijgenH LTroep op liet z.g. axiom atisch voorbehoud, is hier vrijwel nooit toelaatbaar, om dat het onderzoek zich veelal m ede moet richten op punten, w aarvan dè' JiïlsrfrëïcTtlbor onderzoek van de adm ini stratie m eestal n iet is v a st te stellen.
O o k een óp h et vinden v a n ontduikingen toegespitste controle neem t de mogelijkheid to t ontduiking veelal dus niet geheel w eg. E en positieve v erk larin g w ek t derhalve een te g ro o t v ertro u w en ; h et is ^ e ïrS " w a a r schijnlijk d a t de zeer deskundigen uit de beperkte kring d a a rv a n met enige gering sch attin g kennis nemen.
V ó ó r de aa n v aard in g v an een o p d ra ch t to t kartelcontrôle dient de acco u n tan t dan ook te onderzoeken of de k artelbepalingen een doel m atige controle mogelijk m aken. A lleen hij kan in een bep aald geval beoordelen of de noodzakelijke onvolkom enheden een doeltreffende
contrôle op de naleving in de w eg s ta a n d.w .z. of hij in s ta a t is on t duiking aa n h et licht te b ren g en zonder d a t de k osten v a n het o n d er zoek het nu t v a n de kartelo v ereen k o m st illusoir m aken.
H e t is wenselijk, d at de ac co u n tan t in d aa rv o o r in aanm erking kom en de gevallen reeds aan de a a n v a a rd in g v a n zijn o p d ra ch t de m ededeling v erb in d t d a t zijn controle n iet zodanig k an zijn, d a t alle ontduikingen aa n het licht kom en.
H e t v o re n sta a n d e ■— d a t geldt o n g each t het aa n de overeenkom st ten g rondslag liggende object (prijzen, quoten, gebied, condities, k lan tenbescherm ing, resultaten-pooling, etc.) — heeft b etrekking op k artel- contróles, die het theoretisch ideaal-schem a b enaderen. In de praktijk kom en d a a rn a a s t enkele schakeringen v an het o p tred en als k arte l-ac- c o u n tan t voor:
a. de accountant tree d t alleen op indien tegen één der leden een klacht is ingediend.
U itera ard zal zijn verklaring alsd an uitsluitend zijn bevindingen bij het onderzoek v an de aan h an g ig gem aakte con crete o v ertred in g w eer geven;
b. de accountant tree d t op indien tegen één der leden een klacht is in gediend en d aa ren b o v e n neem t hij steekproeven in de adm inistraties d er aang eslo ten en ter opsporing v an ov ertred in g en .
D it functionneren heeft zin om dat — voor opgesteld d a t de accountant van de doelm atigheid van steekproeven overtuigd is — dit controlem iddel de mogelijkheid opent system atische afw ijkingen, ingeslopen door on kunde of door bew uste o f onbew uste onjuiste in terpretatie van de bepalin gen, op het spoor te komen. D e beperktheid van de functie moet dan echter voor elk d er belanghebbenden v aststaan en de verklaring moet daarop gericht zijn.
H elaas kom t het in de p raktijk nog wel vo o r d a t deze functie w o rd t aangezien vo o r •—■ en aan g ed ien d als! — een v o lw aa rd ig e kartelcontróle. D e b ew o ordingen v a n de v erk la rin g m ogen geen enkele tw ijfel open laten o m trent hetgeen m et deze controle b e reik b aar is en o m trent hetgeen
