Ap 1 19
olitiek en G ultuur
Harry Verhey: van Stalingrad naar BerliJn
G. Mulder: het bouwwerk van Romme
over de zware industrie
onder het socialisme
J. de Leeuwe: bevolking, productie, ruimte
Ber Hulsing: Hans Christlan Andersen
•
4
inhoud Pen C
Maandelijkse notities Harry Verhey: Van Stalingrad naar Berlijn
G. Mulder: Het bouwwerk van Romme
Jan Haken: De boeren en de strijd voor de nationale onafhankelijkheid D. Schepilow: De Algemene lijn van de partij en de vulgair .
Dr. ]. de Leeuwe: Bevolking, productie, ruimte Ber Hulsing: Hans Christian Andersen
Boekbespreking
marxisten
185 193 199
206
210 220 228
F. B.: Peter Wiedijk (Naar inleiding van een biografie) 234 Wiggert Stuit: In de ban van de middeleeuwen
]. W.: De Algemene crisis van het kapitalisme Vragenbus
Varia
Oproep van het dagelijks bestuur der C.P.N.
Viert de internationale Vrouwendag
POLITIEK en CULTUUR
verschijnt maandelijks bij uitgeverij Pegasus, Leidsestraat 25, Amsterdam-C., tel. 35957.
De abonnementsprijs is f 3,50 per jaar,. f 1,75 per half jaar, losse nummers 30 cent.
Ons gironummer is 173127.
Correspondentie over betalingen en verkoop zenden naar de administratie p/a Pegasus.
Alle correspondentie over de inhoud naar de redactie van P. en C.
Prinsengracht 473, Amsterdam-C., tel. 62565.
243 246
247
15e jaargang no. 4 April 1955
Politiek en Cultuur
maandblad gewijd aan de theorie en praktijk van het
marxisme-leninisme onder leiding van het partijbestuur der c.p.n.
Maandelijkse notities
Diepe zorg vervulde de redacteur van de N ew Y ork Times toen hij schreef, dat het schijnt dat de vaderlijke zegen van het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken de "kus des doods" is voor iedere staatsman in Frankrijk en ... in geheel Europa.
Adenauer in West-Duitsland, Papagos in Griekenland, ja zelfs Churchill in Engeland verloren en verliezen het vertrouwen van hun volkeren en allen om dezelfde reden: hun wordt voor de voeten ge- gooid te "pro-Amerikaans" te zijn, te zeer geneigd om de Amerikaanse politiek van de koude oorlog, van de opbouw van een militaire macht voor een krachtproef met Rusland te volgen en vóór alles in te stem- men met de herbewapening van Duitsland.
De gemoedsrust van de Amerikaanse commentator zal nog wel erger verstoord worden.
Het vredeskamp heeft het al vijf jaar oude plan der Amerikaanse politici en militaire leiders om West-Duitsland te herbewapenen tegen- gehouden. E.D.G.-1 stierf voordat het geboren werd; het verzet tegen E.D.G.-2 - de Parijse aceoorden - is nog omvangrijker en feller ge- worden.
De hoop, dat de Franse senaat ook na de Kamer der afgevaardigden zonder meer zou ratificeren, is ijdel gebleken; de Senaat besloot tot uitstel. Het werd te riskant om de duidelijke afkeer van het Franse volk als niet bestaande te beschouwen.
In Engeland heeft het verzet tegen de Duitse herbewapening en de atoombom zo om zich heen gegrepen, dat de Labour-partij uiteen ge- scheurd dreigt te worden. Attlee moest in het Lagerhuis overgaan tot manoeuvres met moties, omdat in tegenstelling tot de partijleiding de massa's in de partij, de vakbeweging en de coöperaties noch de her- bewapening noch de atoombom willen.
In Italië zijn de oorlogsverdragen geratificeerd. De Scelba-regering heeft haar doel evenwel slechts kunnen bereiken door de vertegen- woordigers van het grootgrondbezit te kopen met het laten vervallen van de bepaling van de verplichte verlenging der pachtovereenkomst.
Om een crisis met betrekking tot de Parijse aceoorden te bezweren heeft zij een andere crisis tot rijpen gebracht: de woede der millioenen
• . I'?'
J
kleine pachters, die nu aan de willekeur der grootgrondbezitters zijn overgeleverd.
De ratificatie maakt van elk land een vulkaan op welks sidderende top de regering zetelt.
Nog eens en we zijn verloren Het is waar, dat ook de Bonn'se Bondsdag de oorlogsverdragen heeft geratificeerd, maar daar verluidde het: "Nog zulk een overwinning en we zijn verloren!" En de oorlogsverdragen moeten nog in de Bondsdag komen, terwijl het Hoge Gerechtshof in Karlsruhe eerst nog moet uit- maken of E.D.G.-2 niet in strijd is met de Grondwet.
Nog nooit sedert het bestaan van de Bondsrepubliek was er zulk een diepe crisis in de regeringscoalitie en bleek zo duidelijk de diepe kloof, welke gaapt tussen Adenauer en het volk. Tijdens de debatten ver- klaarde dr Dehler, dat vijf jaren verstreken waren zonder dat de mili- taristen hun doel hadden kunnen bereiken. Vijf jaren, waarin de krachten van de vrede groeiden en sterker werden.
Eén der doelstellingen om in de Bondsdag voor de Parijse aceoorden te stemmen was de hoop, dat de D.D.R. daarna de grendel voor de deur tussen Oost en West zou schuiven. Doch de D.D.R. laat het gehele Duitse volk niet in de steek. De hoogste wet van haar politiek is de vredelievende en democratische vereniging van Duitsland.
Daarom hebben de regering en de Volkskaromer in de D.D.R. voor- gesteld om in heel Duitsland een referendum te houden over de vraag of men voor vreedzame vereniging van Duitsland door middel van vrije verkiezingen in geheel Duitsland in 1955 is en of men voor het in de Paulskirche door sociaal-democratische en kerkelijke leiders aangeno- men Duitse manifest is of voor de Parijse oorlogsverdragen. Dus: voor een verenigd Duitsland en vrede óf voor herbewapening, een verdeeld Duitsland en broederoorlog.
In plaats van een grendel op een toegeslagen deur de gemeenschap- pelijke acties: in de D.D.R. de reusachtige meetings der vakbeweging en de initiatieven van regering en parlement; in West-Duitsland de demonstraties, stakingen en besluiten van vakbeweging, jeugd- en vele S.P.D.-organisaties.
De strijd van de sociaal-democratische arbeiders in West-Duitsland wordt gehinderd in zijn ontplooiïng doordat hun rechtse leiders hun anti-communistische actie niet hebben losgelaten. Ollenhauer en de zijnen voeren op het punt waar de grootst mogelijke eenheid geboden is, de strijd tégen die eenheid. Juist in beslissende dagen blijkt het anti-communisme het voornaamste wapen van de oorlogsreactie te zijn.
Niet in het minst is het aan de onverpoosde inspanning van de K.P.D.
en de S.E.D. te danken, dat zovele acties gemeenschappelijk konden worden gevoerd.
Ratificatie richt zich tegen Nederland De debatten in de Bondsdag hebben onmiskenbaar de agressieve doeleinden van het buitenlandse program van de Adenauer-regering
186
aangetoond: na de herbewapening vereniging van beide delen van Duitsland met wapengeweld.
De B.H.E.-afgevaardigde Kather wenste, dat de "bevrijding" van de D.D.R. ... "niet mag eindigen bij de Oder-Neise-grens" en de C.H.U.- afgevaardigde Jäger voegde er aan toe, dat de "veertien mogendheden van het Atlantische Pact zullen helpen".
De Westduitse Herrn weten, dat het Franse of Nederlandse volk daartoe niet bereid is. Alle aceoorden ten spijt! Het zou er toe gedwon- gen moeten worden. Hasso von Manteuffel zou zich niet beperken tot de bevrijding van de oorlogsmisdadigers, die nog in Neierlandse ge- vangenissen zitten, maar zijn SS-korpsen zouden met behulp van deze misdadigers de terreur van 1940-1945 verveelvoudigen om het Neder- landse volk op de knieën te krijgen.
De Parijse accoorden, die uitgebroed zijn om West-Duitsland de eerste viool te laten spelen in West-Europa op politiek, economisch en militair terrein, richten zich allereerst tegen de ratificerende bond- genoten. Dit kwam o.a. tijdens de debatten in de Bondsdag weer eens aan het licht toen Adenauer, om een meerderheid te behalen, onthullen moest, dat hij een geheime overeenkomst met Dulles en Eden had, dat hun aan Frankrijk gegeven garantie van handhaving van de huidige Saar-situatie zou worden ingetrokken als E.D.G.-2 werd geratificeerd.
Dit is maar één voorbeeld. Nederland wordt, zoals de Iswestia schreef, als van ouds door het Duitse militairisme als een DuitsP provincie bo- schouwd. De goedkeuring van het Nederlandse parlement voor de Parijse aceoorden staat gelijk aan een uitno-:tiging voor natwnale zelf- moord. De marsroute der nazi-legers naar het Oosten gaat over Parijs, Brussel en Amsterdam.
Deze door de geschiedenis bevestigde ervaring is een weer legging van de leugen als zou Nederland worden bedreigd door de Sowjet- Unie. De duidelijke waarschuwing van de Sowjet-regering, dat zij niet achteloos zal voorbij gaan aan een Duitse herbewapening, is in- tegendeel een ontzaglijke steun voor het behoud van de Nederlandse zelfstandigheid. In de discussiegrondslag voor het 17de Partijcongres staat terecht:
"De Sowjet-Unie, die in de tweede wereldoorlog het leeuwendeel tot de vernietiging van de nazi-Wehrmacht heeft bijgedragen, komt ook nu de andere Europese volkeren te hulp om de herleving van het Duitse militarisme te verhinderen".
Het verbod van de atoombom Het bestaan van het atoomwapen beroert de mensen evenzeer als het gevaar van een Duitse herbewapening en doet velen tot actieve strijd voor de vrede komen.
Iedere publicist schrijft over de verschrikkingen van een atoombom-
oorlog. Maar het onthullende is, dat velen van hen wel gemakkelijk
tranen vergieten over de risico's van zulk een oorlog, doch geen woord
van protest laten horen. Integendeel. zij protesteren teeren het nrnt"st.,
alsof de hartstochtelijke wens der
vol~renom de atoombom en soort-
gelijke massa-vernietigingswapens buiten de wet te stellen, het Westen r·.
zou beroven van zijn kostbaarste bezit.
De filmrecensent van Het Handelsblad Jan Blokker noemde in zijn [ bespreking van de Japanse film Hirosjima het Amerikaanse protest in
f1953 tijdens het filmfestival te Cannes tegen de vertoning van deze
1aanklacht op het witte doek "onbegrijpelijk, want onredelijk!"
,iDe heer Blokker vergiste zich. Het Amerikaanse protest tegen het protest was ... onthullend!
De atoombommisdaad is al tien jaar aan de gang. Sinds Hirosjima heeft de atoombom en de &merikaanse chantage daarmee de na-oor- , log se periode vergiftigd. De atoombommen vielen niet op Ja pan om het · einde van de oorlog te verhaasten, want die was beslist. Maar zij waren het begin van de koude oorlog van Amerika om met de dreiging van een atoombom-monopolie de wereld te kunnen beheersen.
Dit is anders uitgepakt. De Sowjet-Unie laat zich niet intimideren.
En evenmin China. De Amerikaanse grootspraak gepaard aan agressie als in Korea en Vietnam leidde tot Amerikaanse nederlagen op het slagveld en in de politiek. Haar aanvankelijke monopolie-positie ver-
anderde in een achterstand, zowel ten opzichte van de atoomenergie voor vredes- als voor militaire doeleinden.
Belangrijk is in dit geval de verklaring in de Prawda, dat een atoom- oor log niet zou leiden tot het einde van de beschaving maar tot het einde van het kapitalisme in de wereld.
De Amerikaanse agressors gaan echter voort de mensen wijs te maken, dat een atoomoorlog onvermijdelijk is en(zij voeren hun mis-- dadige activiteit op.
Van het N.A.V.O.-besluit om de gehele militaire strategie te baseren op het gebruik van het atoomwapen, zeide de Belgische staatsman Spaak:
"De beslissingen van de NAVO-raad gaven de militairen precies wat ze wilden. Zij vroegen de goedkeuring om de atoomoorlog voor te bereiden. Zij kregen hem."
'I1ot die voorbereiding behoort de wisseling van geheime nota's tussen Amerika en Nederland betreffende de ontwikkeling van "speciale wapens". Daartoe behoort ook de installatie van Amerikaanse agressie- atoombommenwerpers in plaats van straaljagers, zoals min. Staf het willens en wetens onwaar had voorgesteld.
Vele Sowjet-maarschalken hebben hun waarschuwende stem laten horen, dat een atoomoorlog het zwaarst de dichtbevolkte gebieden treft.
Tien millioen Nederlanders wonen op 34.000 vierkante kilometers. Er zijn niet vele atoom-explosies nodig om van ons land een hel te maken.
Dit gevaar is nog vele malen groter geworden, nu gebleken is dat het juist de opzet van de Amerikanen is om een nieuw nazi-leger met atoomwapens uit te rusten.
Nederland zou in de atoom-vuurlinie komen te liggen!
Voor het Nederlandse volk heel in het bijzonder zijn de jongste voor- , stellen van de W ereldvredesraad, van ganser harte door de Sowjet- regering ondersteund, van levensbelang:
188
De atoombom buiten de wet; geen verdere opvoering der bewapening boven het peil van 1 Januari 1955 en een wereldconferentie, door de U.N.O. bijeen te roepen, vóór het einde van 1955, voor algemene ver- mindering der bewapening en verbod van de atoomwapens.
Nu Churchill van de daken heeft geschreeuwd, dat ook Engeland de waterstofbom gaat maken én om de economische crisis in zijn land tegen te houden én om onmiddellijk op de socialistische wereld te kun- nen losslaan, put het Engelse regeringsblad The Times zich uit om het Engelse volk daarin te doen berusten en Amerika niet los te laten. De Volkskrant acht de argumentatie van The Times zo belangrijk voor zijn lezers, dat het Romme-blad het artikel zonder een woord te korten heeft overgenomen. Wij lezen dan onder meer:
"Hoeveel wij ook, terecht of ten onrechte, mogen vrezen van de "stoerheid" van de Knowlands (Amerikaanse sla-er-op-los se- natoren, Schr.) en de Radfords (Amerikaanse admiraals van het- zelfde slag, Schr.), het blijft een feit, dat zij nooit het laatste wood hebben gekregen. Het is tot een Eisenhower en een Stevenson, dat het Amerikaanse volk zich instinctmatig keert."
Dit is op zichzelf al een erkenning, dat de gewone mensen in Amerika niet oorlogszuchtig zijn. Het gevaar zit echter juist in de combinatie van de Knowlands en Radfords enerzijds en de Eisenhowers anderzijds, van de luidruchtig om de atoomoorlog schreeuwende politici en mili- taire leiders en de zgn. kalmerings- of compromistactiek van Eisen- hower.
De Amerikaanse president laat eerst de grootste Amerikaanse marine- en strijdmacht (uitgerust met de apparatuur voor het gebruik van atoomwapens) sinds Korea naar de Chinese wateren dirigeren, met inbegrip van de Radfords, om dan te willen praten over "vreedzame samenleving". Gelijk een gewapende bandiet met de aangevallene wil
"praten".
Tegelijkertijd zwendelen de atoombom-hysterici de volkeren voor, dat hoe meer A- en H-bommen zij opstapelen, hoe veiliger de vrede er komt voor te staan. Alsof agressors ooit hebben nagelaten de "nieuwste wapens" te gebruiken als ze tot de aanval overgingen. Een agressor bij een militair apparaat is een desperado met de vinger aan de trekker.
Dulles heeft ten overvloede te Bangkok nog eens verklaard, dat de Amerikaanse strategie in het Verre Oosten thans gebaseerd is op het gebruik van het atoomwapen als "gewoon" strijdmiddel.
De Sowjet-Unie zal zich niet laten overrompelen. Maarschalk Soko- lowski wees er op, dat nu het verrassingselement sterker geworden is, de nQodzaak dwingt om de agressor dit element te ontnemen en zich niet te laten overrompelen. En maarschalk Zjoekow herinnerde er aan, dat het onmogelijk is om een oorlog alleen door middel van atoombom- men te winnen.
Vergeten we bij dit alles niet, dat het optreden van Foster Dulles op
de zgn. "Aziatische Conferentie" te Bangkok en zijn visites aan de nog
overgebleven koloniale gebieden in de eerste plaats een samenzwering
is tegen de Engelse en Franse posities aldaar. Zo stapelen naast de wapens ook de imperialistische tegenstellingen zich op.
Het Amerikaanse tijdschrift "Newsweek" heeft zonder tegenspraak onthult, dat Washington eind Februari van de Franse regering zowel een actieve ondersteuning van de in Zuid-Vietnam zo gehate keizer Bao Dai verlangde als een systematische sabotage van de Geneefse Conferentie om tenslotte de betrekkingen met de democratische repu- bliek Vietnam te verbreken. Onderdehand bespoedigt Washington de Amerikanisering van Zuid-Vietnam door overname van het bestuur en het leger. Het meedoen van de Franse en Engelse regering aan het Amerikaanse Zuid-Oost-Aziëpact (SEATO) betekent het ondergeschikt worden aan de Amerikaanse doeleinden, waarin de "bondgenoot" en zijn invloedsferen slechts als prooi worden gezien en de "bondgenoot"
opgejaagd wordt om de gewapende strijd weer te doen ontbranden. De katholiek.e hogere geestelijkheid helpt daarbij Dulles van harte. Op het verzinsel dat de katholieken in Vietnam vervolgd zouden worden, vloog de politieke paus van Amerika, kardinaal Spellman, direct naar Saigon om er de "heilige ooorlog" te prediken. Zoals hij indertijd naar Japan en Korea reisde voor hetzelfde Amerikaanse imperialistische doel.
Hoewel niet Rooms zijnde heeft het P.v.d.A.-Tweede Kamerlid F.
Goedhart wel de allures van de kardinaal, getuige zijn kruistocht-brief aan pres. Soekarno van de Indonesische Republiek. Op een moment dat Nieuw-Guinea wordt omgebouwd tot een militaire basis, waarbij de economische (olie) en militaire Amerikanisering van het eiland volop
taan de gang is en de Australische minister Menzies met min. Luns in het geheim besprekingen houdt, voert Goedhart zijn politieke guerilla tegen de Republiek. Het is niet toevallig in het gezicht van het resolu- ter optreden der Republiek tegen het militaire banditisme der Darul
tIslam, dat Goedhart te hulp snelt in het kweken van een openlijke
toorlogssfeer tegen de Republiek Indonesia.
In het binnenland In ons eigen land beroert de strijd tegen de Duitse herbewapening ons volk meer en meer, niet in het minst om de nieuwe onthullende feiten over geheime bijeenkomsten met Washington om Nederland tot een atoombom-basis voor de Amerikanen te maken. Het besluit van de Tweede Kamer om tegen haar eigen opvatting in de ratificatie van de Parijse aceoorden er door te jagen
voo~datde hele procedure in Frank- rijk en West-Duitsland achter de rug zal zijn, toont aan hoezeer rege- ring en parlement voortdurend bereid zijn om de wensen der Ameri- kanen op te volgen.
Deze houding komt meer en meer in te15enstelling te staan tot de mening van het volk. De bijna 200.000 geplaatste handtekeningen, on- danks laster en intimidatie in betrekkelijk korte tijd bijeengebracht, vertegenwoordigen in werkelijkheid een veelvoud. In sommige ge- meenten toch, waar de actie krachtig werd doorgevoerd, overtrof het aantal handtekeningen verre het kiezerscorps van de C.P.N.
Vele
sociaal~democraten,die het ergst bloot staan aan de pro-herbe- 190
l
wapeningspropaganda, hebben desondanks getekend. Ook het P.v.d.A.- congres was een duidelijke aanwijzing, dat leden en aanhang geen voor- standers zijn van de pro-bewapeningspolitiek van hun leiders. Juist op het punt van de bewapening en de economische en sociale gevolgen was er op dit geselecteerde congres een onderstroom merkbaar, dat leden en kiezers van de P.v.d.A. op een signaal hadden gehoopt voor een werkelijke doorbraak, maar dan voor de strijd tegen Romme, de Duitse herbewapening, atoombom en prijsstijgingen. In plaats van een spiegelgevecht met Romroe inclusief de benoeming van een nieuwe voorzitter.
Het congres heeft nu geen sporen nagelaten; het was als een rook- pluim, die zich in de lucht oplost. Maar wat niet verdwenen is, is het vuur, het verlangen naar een strijdbaarder koers. Het is niet toevallig, dat zich juist in de laatste tijd een zgn. socialistisch centrum aandiende, een nieuwe, maar door de partijleiding afgewezen werkgemeenschap.
De oprichting daarvan was mogelijk als gevolg van dat verlangen naar socialistische, naar klassestrijd en naar nationale strijd tegen het nieuwe fascistische gevaar. Niet degenen, zoals een Sam de Wolf en Frits Kief, die zich op dit ogenblik hebben meester gemaakt van die opkomende stroming, zijn belangrijk, maar de stroming zelf is dat. Zij zal ongetwij- feld doorbreken.
Daaraan zal medewerken de uitvoering van de mandementspolitiek door Romme. De verkiezingsstrijd, zonder affiches, is aan de gang. De K.V.P. is reeds lang bezig om de autoriteit van de P.v.d.A.-ministers aan te tasten, die zij steeds verder voor haar doeleinden opjaagt en tegelijkertijd als beloning voor haar bukken zo smadelijk mogelijk in het publiek bejegent.
Zo handelde de K.V.P. met min. Mansholt inzake de melkprijsverho- ging, die een bevel van de K.V.P.-A.R.-ministers was geweest en waar- tegen de K.V.P.-er Droesen interpelleerde, toen Mansholt het bevel had opgevolgd. Zo werd ook min. Suurhoff de voet dwars gezet met de gezondheidswet, toen hij door een K.V.P.-amendement gedwongen werd schorsing van de beraadslagingen te vragen. Min. Donker ontkwam evenmin aan dit K.V.P.-offensief bij het punt van zijn gratiebeleid. Dit keer behaalde de K.V.P. geen succes, omdat haar woordvoerder Witte- man te ver ging met zijn eis, dat de 5e Mei gebruikt moest worden om de oorlogsmisdadigers te gratiëren.
Maar duidelijk is, dat de K.V.P. het mandement in de verkiezingen hanteert en tegelijkertijd van de P.v.d.A. eist, dat zij daarvan afziet.
Dit alles gaat natuurlijk niet ongemerkt aan de P.v.d.A.-kiezers voorbij.
Evenmin de wens van de regering, met Drees aan het hoofd, dat er rust in de lonen zal zijn. De onrust heeft het N.V.V. evenwel tot zijn bekende verklaring over capitulatie voor de reactionnaire druk met betrekking tot de belastingvoorstellen gedwongen. Doch niet Ooster- huis en Roemers, voor wie de hoogste wijsheid de papieren actie is, hebben de rust in de lonen doorbroken, maar de diamantbewerkers.
Hun staking is het belangrijkste symptoom van de groeiende onwil der
werkers om de regering te helpen nog langer de nu al jaren voort-
vloeiende winststroom voor de grote ondernemers te laten voortduren
en zelf in eeuwige zorgen te verkeren.
Het is een bewijs, dat de werkers de misleiding van rust in de lonen om rust in de prijzen te bewaren, doorzien, evenals het schijn-offensief van min. Zijlstra tegen de onophoudelijk voortgaande prijsstijgingen.
De algenoemde belastingvoorstellen zijn een verder bewijs, dat de regering werkt in het voordeel der grote bezitter,s. Het A.R. dagblad Trouw noemde de voorstellen een "compromis", maar was bepaald niet ontevreden. Het "compromis" der "beperkte huurverhoging" kon daar- entegen de instemming niet wegdragen. De drie huurverhogingen sinds 1951 (15 % plus 17 tot 29 % en nu weer 5 tot 10 % voor een deel der woningen) is het blad onvoldoende. Doch van het werkelijke
compro~mis zwijgt Trouw, nl. dat de beide voorstellen door de regering gesplitst zijn ingediend. Het is de K.V.P., A.R. en V.V.D. op deze wijze mogelijk gemaakt om straks bij de behandeling vóór de belastingvoorstellen te stemmen en tégen de beperkte huurverhoging. Zo worden de werkers 'bedrogen. Dit alles is voorspel vo_or Romme om bij de a.s. verkiezingen als triomfator te voorschijn te komen. Doch dat is ook het grootste gevaar voor alle Nederlandse werkers en patriotten.
Om dit te verhinderen moeten de communisten, zoals het in de Dis- cussiegrondslag wordt gezegd, het eerst, het meest en het actiefst de kop nemen. Dat is de voorwaarde om ook anderen in beweging te bren- gen, om te komen tot de eenheid van actie van de arbeidersklasse als uitgangspunt voor een werkelijke mobilisatie van alle nationale krachten.
F.S.
14 Maart '55.
192
r !
I
JO jaar na de val van Berlijn
VAN STALINGRAD NAAR BERLIJN
De verbitterde strijd tegen de Duitse herbewapening valt samen met een periode van talrijke tienjarige herdenkingen van bevrijding en einde van de oorlog.
Tien jaar geleden, op 30 April, plantten de soldaten van het Rode Leger de vlag van de zegepr;aal op het Rijksdaggebouw.
Het hart van het fascistische Duitse rijk was doorboord, het centrum van oorlog en dictatuur op de fascisten veroverd. De kringloop was gesloten. De periode van de fascistische dictatuur begon met de Rijks- dagbrand in '33, hij eindigde met de verovering van het Rijksdagge- bouw. Enige dagen later werd de capitulatie der Duitse legers een feit.
Een verpletterende nederlaag- dat was het resultaat van de "frischer fröhlicher Krieg", van de met zoveel tam-tam begonnen oorlog. Een vernietigende nederlaag, terwijl Hitier drie en een half jaar daarvoor, 2 October 1941, in het Berlijnse Sportpalast, uitgeschreeuwd had, dat ook van deze tegenstander (de Sowjet-Unie) de ruggegraat gebro- ken was.
IJverig werden, en worden thans weer, allerlei theorieën opgesteld, die de nederlaag van de Duitse legers moeten verklaren. De begrippen generaal Tijd en generaal Winter werden naarstig gehanteerd, d.w.z. de tijd en het klimaat, volgens anderen de geweldige oppervlakte van het Sowjet-gebied, hadden de beslissende rol gespee1d.
Deze theoretische stellingen zijn voor burgerlijke politici en militaire leiders erg aantrekkelijk, omdat ze dan tegelijk het antwoord menen te geven om die moeilijkheden in een eventuele nieuwe oorlog te over- winnen en daarmee dan willen bewijzen, dat de Sowjet-Unie niet onoverwinnelijk is. Hun antwoord is, dat de huidige ontwikkeling van de techniek, vooral op het gebied van de luchtvaart, hen thans in staat stelt deze moeilijkheden te overwinnen. Door deze stellingname krijgt de oorlog tegen de Sowjet-Unie weer iets meer aantrekkelijkheid.
En tegelijk wordt "bewezen" dat het Duitse leger niet werd versla- gen door het Rode Leger, maar door andere, bijkomstige factoren.
Daarop voortbouwend gaan de huidige militaristen er toe over, zich te baseren op de theorieën van de generale staf van Hitler. Dat blijkt het duidelijkst waar zij propageren dat de Amerikaanse luchtmacht in staat is een bliksemsnelle slag tegen de Sowjet-Unie uit te voeren, die de kracht van de Sowjet-Unie zou kunnen breken. Hier komt het ver- band met de Blitzkrieg-theorie van de Hitler-generaals openlijk tevoor- schijn. Deze Hitler-generaals werden met hun Blitzkrieg weggevaagd, maar juist met deze generaals willen de Amerikanen in zee gaan en zij worden als vaklieden met "Osterfahrungen" aangeprezen.
'.
Het Rode Leger - beslissende kracht
Niet de ruimte, niet de winter en niet de tijd waren de factoren van r
1beslissende betekenis bij de vernietiging van de Duitse veroveraars, maar de kracht van het Rode Leger. De kracht van het Rode Leger bestaat uit het feit, dat het een geheel nieuw type leger is, een socialis- tisch leger. En een socialistisch leger betekent een volksleger in de ware zin van het woord.
t t !
Het Rode Leger is het bewapende deel van het Sowjet-volk, vrij van elke vorm van chauvinisme, vrij van haat tegen andere volkeren, en bereid om met volledige toewijding de vrijheid en de verworvenheden van het Sowjet-volk te beschermen. Het Rode Leger is een vredesleger, een vrijheidsleger.
In de imperialistische landen worden de soldaten opgevoed in een geest van haat tegen andere volkeren en tegen de werkers van hun eigen land. De heersende klasse in de kapitalistische landen streeft er naar een gehoorzaam werktuig op te bouwen, dat haar roofzuchtige plannen moet uitvoeren. Zulke legers, steunend op dergelijke reactio- naire imperialistische gedachten, zijn niet in staat de overwinning te behalen op de volkeren die voor hun vrijheid en recht strijden. De historische bewijzen daarvoor vinden we in de afgelopen jaren bij de oorlogen in de Sowjet-Unie, in China, Korea en Viet-Nam.
Daarom was de oorlog tussen Hitier-Duitsland en de Sowjet-Unie niet een strijd tussen twee grote legers, maar in feite een botsing tussen twee maatschappelijke stelsels. Daarom was de overwinning van het Rode Leger een overwinning van de socialistische maatschappij- vorm op de kapitalistische. In de kracht van het Rode Leger kwam de kracht van de socialistische maatschappijvorm tot uitdrukking.
Verouderde theorieën De oorlogsvoering van de Duitse generale staf berustte op de basis van de theorieën van Clausewitz, die deze in de eerste helft van de vorige eeuw ontwikkelde. Over deze theorieën zegt
kamera~dStalin in zijn brief aan prof. Razin het volgende:
194
,.Moeten wij grondige critiek uitoefenen op de leer van Clause- , witz? Ja, dat moeten wij. Wij zijn verplicht, met het oog op de · belangen van onze •Zaak en de militaire wetenschap, niet alleen Clausewitz te critiseren, maar ook Ludendorff, Moltke, Schlieffen, Keitel en andere specialisten van de militaire ideologie in Duits- land. Twee maal in de loop van dertig jaar heeft Duitsland aan de wereld een bloedige oorlog opgedrongen en beide keren werd het verslagen. Was· dit toeval? Zeker niet.
Betekent dat niet alleen, dat Duitsland en ook zijn militaire ideologie de proef niet hebben doorstaan? Ongetwijfeld. Iedereen weet, in welke mate de militairen in de hele wereld - de Russen inbegrepen - de militaire macht van Duitsland erkennen. Moet aan deze onverdiende reputatie een einde worden gemaakt? Zeer zeker. Welnu, maar daarvoor is het noodzakelijk, dat wij critiek gaan uitoefenen, en wel speciaal van onze kant, van de kant van de overwinnaars rvan Duitsland.
Wat betreft Clausewitz in het bijzonder, is het duidelijk, dat zijn militaire richtlijnen verouderd zijn.
Clausewitz was de vertegenwoordiger van het tijdperk van de georganiseerde handenarbeid, terwijl wij heden ten dage in het ge- mechaniseerde tijdperk leven. Het is buiten kijf, dat dit tijdperk nieuwe militaire theorieën voortbrengt. Het is belachelijk, om nu nog bij Clausewitz in de leer te gaan." (P. en C. jaargang '47, pag. 146.)
Kameraad Stalin wijst hier op het verband tussen de krijgsweten- schappen en het maatschappelijk leven. Daar ligt ook de sleutel tot de
oplossing van het vraagstuk van de vernieuwing en verdere ontwikke- ling van de krijgswetenschap. De militaire theorieën van Clausewitz en ook van Na poleon baseerden zich op de omstandigheden van hun tijd. In hun tijd had de oorlog nog het karakter van een duel tussen twee, in vergelijking met de huidige legers, kleine legermachten. De strijd droeg een meer plaatselijk karakter, werd op een begrensd front gevoel'd en met een eenvoudige strijdtechniek. De legers hadden weinig of geen verbinding met de economische en morele krachten van hun land. Van beslissende betekenis voor een succesvolle oorlog was het hoofdm1ddel: de algemene veldslag, die tot uitschakeling van de hoofd- macht van de tegenstander leidde en de beslechting van de oorlog bracht.
Blitzkrieg geen nieuw element in militaire theorie Natuurlijk erkennen de burgerlijke militaire leiders, dat de moderne oorlog zich wezenlijk van de oorlogen uit de vorige eeuw onderschei- den, maar zij zien het onderscheid slechts in de
vormvan de oorlogs- voering, in de oorlogstechniek en de krijgskunde. Zij moderniseren de burgerlijke militaire theorieën, tasten echter zijn principes niet aan en blijven de grootste betekenis hechten aan wonderwapens, geniale oor- logsplannen en aan het genie van de veldheer: wonderwapens als de atoombom of waterstofbom. Niets is minder waar. Niet de atoombom is beslissend maar het volk, het moreel van het volk en zijn techniek, zijn productievermogen, zijn moed en toewijding 2'iOWel in het achter- land als op het slagveld.
De tweede wereldoorlog heeft de onmacht van de burgerlijke mili- taire theorieën bewezen. Want de Duitse militairen waren schematisch in hun aanvals- en verdedigingsoperaties. Hun aanvalstactiek steunde op gecombineerde aanvallen van pantsertroepen en luchtwapens, in de totaal verkeerde veronderstelling dat geen tegenstander deze aanvallen het hoofd kon bieden. Voor de defensieve operaties was het vasthouden aan rivieren, het vasthouden aan meer of minder in staat van verdedi- ging gebrachte stellingen of steden karakteristiek. Ten onrechte beweert men dat de Duitse generale staf een nieuw element in de militaire wetenschap heeft ingevoerd met haar Blitzkrieg.
De Blitzkrieg wordt dan voorgesteld als karakteristiek voor de be- wegelijkheid en manoeuvreerbaarheid van het Duitse leger. In werke- lijkheid is het alleen de verraderlijke overval op de in slaap gesuste
'"
i
I.I
tegenstander. De Blitzkrieg had alleen succes in de aanvang van de tweede wereldoorlog tegen de andere kapitalistische landen. Het succes van de Blitzkrieg lag in het feit, dat de heersende klassen hun volkeren verrieden, in hun anti-communistische verblinding de morele kracht van de volkeren ondermijnden en een fascistische 5e colonne zijn woel- arbeid lieten verrichten. Daarom was de Blitzkrieg tegen Polen, Frank- rijk, België, Noorwegen, Denemarken en ook ons land, succesvol. De Blitzkrieg moest echter mislukken toen hij werd toegepast tegen de Sowjet-Unie, waar al deze omstandigheden totaal anders waren.
Stalinistische krijgswetenschap Kameraad Stalin ontleedde de militaire kracht van de Sowjet-Unie in zijn strijd tegen Hitier-Duitsland op een buitengewoon heldere wijze.
Hij toonde aan, dat niet de verrassende, onverhoedse overval van de Duits-fascistische legers van doorslaggevende betekenis was, maar dat de oorlog werd beslist door factoren van constante aard. De hechtheid van het thuisfront, het moreel van het leger, de kwaliteit en kwantiteit van de divisies, hun bewapening en de organisatorische bekwaamheid van de bevelvoerende kaders van het leger (Redevoeringen en Leger- orders '41-'45, J. Stalin, blz. 25, uitg. Pegasus).
De krachtsverhouding werd bepaald door het geheel van al deze voortdurend werkzame factoren, die ten nauwste met elkaar zijn ver- bonden en elkaar beïnvloeden. De Sowjet-krijgswetenschap, uitgaande van het gemechaniseerde tijdperk en steunende op de economische en morele voordelen van de Sowjet-maatschappij, heeft de enig juiste oplossing van het probleem van de opbouw van de strijdkrachten gevonden.
De grondslag voor die oplossing lag in de voorziening van wapens vanuit een industrie, toegerust met de hoogst ontwikkelde techniek, waarbij de mens als heerser van die techniek en dus als beslissende kracht optreedt.
Deze, door de Sowjet-krijgswetenschap gegeven oplossing is de enig juiste oplossing in de hu1dige tijd. Tegenwoordig kan men de oorlog niet meer door één, maar slechts door meer algemene veldslagen win- nen. De overwinning kan slechts door de krachtigste en uiterste in- spanningen van het front en het achterland, van het leger en van het gehele volk worden behaald. Het gemechaniseerde tijdperk van de oorlog vraagt een volkomen nieuwe militaire wetenschap, die zich niet slechts tot de krijgskunde bepaalt, maar die ook de economische en morele mogelijkheden van het land moet omvatten. Een militaire wetenschap die op de wetten van de maatschappelijke ontwikkeling moet steunen en over een wetenschappelijk vooruitzicht beschik- ken moet.
196
,.Zekere militaire theoretici", zegt kameraad Boelganin, ,.iden-
tificeren het begrip van de militaire wetenschap met het begrip van
de krijgskunde, wat volkomen onjuist is. Kameraad Statin leert, dat
de militaire wetenschap een breder en omvattender begrip is dan
de krijgskunde.
De krijgskunde is een onderdeel van de militaire wetenschap en behelst de tactiek, het voeren van militaire operaties en strategie, d.w.z. zij houdt zich bezig met de studie van de 1\/raagstukken die betrekking hebben op de aard en manier van het leiden van m:li- taire handelingen en de oorlog. De militaire wetenschap omvat huiten de vraagstukken der krijgskunde de vraagstukken van de economische en morele mogelijkheden van het land."
De basis van de superioriteit De basis, waarop de superioriteit van de Sowjet-wetenschap berust, is:
1. De Sowjet-militaire wetenschap ontstond op de kennis van het marxisme-leninisme. Zij is de toepassing van de theorie van het dialectisch en historisch materialisme op het gebied van de oorlog en het militaire leven. Zij is in tegenstelling tot de burgerlijke krijgs- wetenschappen toegerust met de kennis van de wetten der maat- schappelijke ontwikkeling, de wetten van de ontwikkeling van het militaire leven en de oorlog. Zij maakt daardoor een wetenschappe- lijk vooruitzicht van het verloop van de oorlog mogelijk.
2. De Sowjet-militaire wetenschap ontstond niet in de studeerkamer maar in het tijdperk van de sociale revolutie, in het tijdperk van het imperialisme en de proletarische revolutie, als de militaire weten- schap van de arbeidersklasse, de drager van de socialistische maat- schappij. Hieruit volgt het revolutionaire karakter van de Sowjet- militaire wetenschap, haar scheppende mogelijkheden, waaraan het te danken is, dat ieder conservatisme en schematisme haar vreemd is.
Nieuwe agressieplannen Ondanks de grote nederlagen die de Hitler-fascisten tegen de Sowjet- Unie hebben geleden, dromen de imperialisten van een nieuwe oorlog tegen de Sowjet-Unie. Als voorbereiding voeren zij daarbij een gewel- dige anti-communistische propaganda. Maar deze anti-communistische propaganda vormt een groot gevaar voor de volkeren. Want de lessen uit de jaren voor de tweede wereldoorlog leren ons, dat de anti-com- munistische propaganda het moreel der volkeren ondermijnde en hun weerloos maakte tegen de fascistische overvallers. Het klimaat van het anti-communisme bracht de felste anti-communisten, de vijanden van de democratie, de fascisten, in Duitsland en Italië aan de macht en in de andere kapitalistische landen op vooraanstaande posities. Het anti- communisme was een wapen in handen van de Duitse imperialisten om hun verraderlijke oogmerken en bedoelingen t.a.v. de West-Europese volkeren te kunnen doorvoeren. Opnieuw voeren zij dezelfde tactiek door, achter de leuze van bescherming tegen agressie uit het Oosten pogen zij de Duitse herbewapening te camoufleren.
De bewapening van de Duitse reactionaire krachten is niet alleen gericht tegen de Sowjet-Unie, maar in het bijzonder tegen de kapita- listische concurrenten van Duitsland m het Westen van Europa. En de Duitse kapitalisten weten, dat de oorlog met de Sowjet-Unie, als het land van het socialisme, voor het kapitalisme zeer gevaarlijk is, want 197
.
I
een oorlog tegen de Sowjet-Unie zet het bestaan v:an hun kapitalistische heerschappij op het spel. Zij kennen de kracht van de Sowjet-Unie uit het verleden, maar zij weten dat tegenwoordig de Sowjet-Unie ver- bonden is met een reeks van toegewijde bondgenoten zoals de Volks- republiek China, de Volksdemocratische landen, de D.D.R., die ge- meenschappelijk met de Sowjet-Unie de verworvenheden van hun vreedzame arbeid tot het uiterste zullen beschermen.
De tocht van de Rode Vlag van Stalingrad naar Berlijn was het sym- bool van de opmars van vele volkeren uit de onderdrukking naar de Vrijheid. Het planten van de vlag der zegepraal op het Rijksdaggebouw betekende het definitieve einde van Berlijn als hart van het Duitse imperialisme. Het betekende het begin van de opmars naar een demo- cratische en vredelievende ontwikkeling van de D.D.R. met 18 millioen inwoners, waardoor millioenen Duitsers in West-Duitsland zich ge- ïnspireerd en gesterkt voelen in de strijd voor vrede en democratie, tegen een nieuwe herbewapening.
De vernietiging van het Duitse oorlogsmouster in 1945 maakte tege- lijk het vredelievende en democratische kamp zo sterk dat een nieuwe aanvallér, met of zonder atoombom of Blitzkrieg, niet meer de kans krijgt van de plaats, waar hij zijn oorlogsdaad begint, te starten voor een nieuwe veldtocht, maar ter plaatse zal worden verslagen.
HARRY VERHEY
198 !
l
HET BOUWWERK VAN ROMME
In de politieke geschiedenis van ons land neemt de schoolstrijd een belangrijke plaats in. Het. voert in dit verband te ver om over de be- tekenis, het verloop en de achtergronden ervan uit te wijden. Wij kun- nen volstaan met er aan te herinneren, dat deze strijd van de zijde der voorstanders van het bijzonder onderwijs werd gevoevd onder de leuzen
"vrijheid van onderwijs" en "de school aan de ouders."
In 1916 werd er overeenstemming tussen de strijdende pa:rtijen be- reikt, hetgeen le1dde tot financiële gelijkstelling van openbaar en bij- zonder lager onderwijs. Sindsdien is het aantal bijzondere scholen met 54%, het aantal leerlingen op die scholen met 108% en het aantal onderwijskrachten met 102% toegenomen.
De vele voorstanders van de openbare school, die verwachtten, dat met de invoering van deze gelijkstelling een einde aan de schooloorlog was gekomen, zijn bedrogen uitgekomen. Voor een belangrijk deel van de ijveraars voor de bijzondere school is deze regeling voor de school- vrede niets anders dan het begin van een nieuwe étappe in hun strijd voor het alleen-recht van de bijzondere school.
Tot hen behoort ook prof. C. P. M. Romme.
"Vrijheid van onderwijs"- in Romme's trant Voor Romme is de gelijkstelling iets, dat "voor ons ... practisch goed was". Gielen verduidelijkte het "practische" ervan "voor ons" in zijn inleiding voor het KVP-congres: "De eerste p4ase van onze strijd was die om de vrijheid van onderwijs, de tweede die om de mogelijk- heid deze vrijheid te verwezenlijken en de derde zal die zijn, waarin het bijzonder onderwijs inderdaad primair zal worden gezien."
Hoeveel phasen Romme en .Gielen ook mogen zien, het bijzonder onderwijs is in hun ogen altijd primair. In hun "derde phase" zal echter ook de Nederlandse Staat het bijzonder onderwijs primair moeten zien.
Omdat dit in strijd is met de bestaande Grondwet heeft Romme een wijziging hiervan ontworpen. Artikel 9 van de Grondwet-Romme be- paalt, dat alleen het geven van dat onderwijs vrij is, dat "God als zijn eerste Oorzaak en laatste Doel erkent en belijdt zijn volkomen afhan- kelijkheid aan zijn Schepper".
Voor Romme en Gielen is de schoolvrede dus pas bereikt indien uit- sluitend het bijzonder onderwijs "vrijheid van onderwijs" zal smaken.
Maar omdat het katholiek kerkelijk recht aan andersdenkenden niet het recht toekent "hun dwalingen" te verbreiden en omdat volgens Romme de Nederlanders "van nature katholiek zijn", is er alle reden te veronderstellen dat de protestantse zienswijze van "de eerste Oorzaak en het laatse Doel" op den duur "een dwaling" zal worden genoemd en het alleenrecht van de bijzondere school in feite het alleenrecht van de katholieke school zal zijn.
Zoals bijvoorbeeld in Franco-Spanje.
Het behoort tot de democratische grondslagen van de openbare
school, dat zij opvoedt tot verdraagzaamheid en respect voor de levens-
beschouwingen van andersdenkenden. De politiek van Romme is echter niet gediend met verdraagzaamheid.
Vandaar, dat ook in het nieuwe wetsontwerp van minister Cals de leerkracht bij het openbaar onderwijs zich alleen dient te onthouden
"iets te leren, te doen of toe te laten, wat strijdig is met de eerbied, verschuldigd aan de godsdienstige begrippen van andersdenkenden," *) met de levensbeschouwing van niet-godsdienstige groerperingen van ons volk behoeft geen rekening te worden gehouden. Vandaar ook, dat deze onvolkomen bepaling voor de katholieke scholen helemaal niet geldt en daar· dan ook weinig eerbied aan de opvattingen van anders- denkenden wordt betoond.
"De school aan de ouders" - in Romme's trant De voorstanders van het bijzonder onderwijs maken in hun propagan- da veelvuldig gebruik van een voorstelling van zaken, waarin de bij- zondere school de school is, die door de ouders zelf wordt bestuurd.
Romme breit ook volgens dit patroon: "In het Nederlandse recht spre- ken we van de openbare en de bijzondere school. Maar het zou duide- lijker en juister zijn te spreken van de Overheidsschool en de ouders-
school. Want daar zit de kern van het verschil."**) Maar Romme weet heus wel beter.
Het Jaarboek van het onderwijs Pn de opvoeding der R.K. jeugd ver- meldt immers, dat de katholieke scholen in ons land voor 95% worden bestuurd door kerkelijke instanties en slechts een honderdtal scholen uitgaan van lekenverenigingen.
De bijzondere school is niet van de ouders, maar om de ouders, of, om het met de woorden van "Trouw" te zeggen: "Juist omdat de christelijke school niet gezien wordt als een jachthond van de kerk . ..
Juist omdat zij geen kerkelijk kleed draagt, komt zij bij de ouders via het kind vrijwel altijd binnen. En dan liggen hier ongekende moge- lijkheden. Mogelijkheden, die de christelijke school nimmer zal mogen verzuimen, vooral nu niet, nu er zo'n groot aantal kinderen van buiten- kerkelijken op haar banken zit."
De voorliefde van Romme voor de termen Overheidsschool en Oudersschool heeft niets te maken met respect voor de rechten van de ouders, maar dient zijn programma voor de uitbouw van het bijzon- der onderwijs. Om de mogelijkheden van de tegenstanders van het open- : baar onderwijs tot het verwaarlozen van de belangen en het belem- meren van de uitbreiding van dit onderwijs te beperken, is er jaren geleden door de voorstanders van de openbare school een ontwerp
iingediend voor een nieuwe beheersvorm, waarbij de ouders meer in- vloed krijgen op bepaalde onderdelen van het bestuur. Maar omdat iedere toename van de invloed van de ouders een belemmering is voor de uitbouw van het bijzonder onderwijs, wil Romme voor de openbare school zelfs met de lippen "het heilig beginsel van de school aan de ouders" niet belijden en ligt het voorstel voor de nieuwe beheersvorm nog steeds in de doofpot van het departement van onderwijs.
*) Alle cursiveringen in citaten werden door mij aangebracht.
**) Alle aanhalingen van Romme zijn ontleend aan zijn geschriften "Katholielte • politiek" en "Nieuwe Grondwetsartikelen".
200
"Uitbouw van het bijzonder onderwijs"
Volgens Romme is de omschrijving "uitbouw van het bijzonder on- derwijs" een "goede typering" van de onderwijspolitiek van de K.V.P.
Naar onze bescheiden mening is de omschrijving "afbraak van het openbaar onderwijs" ook een "goede typering", maar laten wij ons deze keer maar houden aan de vaktermen van de bouwmeester zelf.
Als wij zien naar datgene wat tot stand gekomen is bij dit uitbouw- werk, blijken er bij deze opdracht vreemde, On-nederlandse bouwvoor- schriften te gelden.
De Nederlandse Grondwet schrijft voor, dat "het bijzonder lager onderwijs naar dezelfde maatstaf als het Openbaar onderwijs wordt bekostigd uit de openbare kas", maar terwijl er in de jaren 1947-1953 bij een toename van 71.000 leerlingen voor het katholiek onderwijs 169 scholen werden gebouwd, kreeg het openbaar onderwijs voor een toe- name van 68.000 leerlingen in deze zelfde periode er ... 30 scholen bij.
De Nederlandse Grondwet schrijft ook voor, dat "in elke gemeente van overheidswege voldoend lager onderwijs wordt gegeven in een ge- noegzaam aantal scholen", maar plaatselijke en landelijke KVP-poten- taatjes weigeren systematisch openbare scholen op te richten en in stand te houden ... zelfs
indie gemeenten, waar het aantal ouders, dat hiertoe de wens te kennen heeft gegeven, vele malen groter is dan de wet voorschrijft.
De formele financiële gelijkstelling in de wet van 1920 heeft in feite een financiële tenachterstelling van een openbare school gebracht,
om~dat er niets is geregeld omtrent het bevoordelen van de bijzondere school uit de kassen van kerkelijke en andere instanties.
Geestelijken-onderwijzers hebben allen vrijstelling van militaire dienst, maar een algemene vrijstelling voor onderwijzers hebben de K.V.P.-ministers niet tot stand weten te brengen; bovendien zijn de opleidingsmogelijkheden voor onderwijzers voor het openbaar onder- wijs aanmerkelijk slechter dan die voor het bijzonder onderwijs.
Zonder volledig te zijn wijzen wij in dit verband nog op de volgende detailafwerkingen van het uitbouwwerk der KVP: het benoemen van voorstanders van het bijzonder onderwijs tot bijv. inspecteur voor het openbaar onderwijs en het ambtenarenverbod, waarin de onderwijzers terecht een wapen zien van de katholieke reactie om o.m. de positie van het openbaar onderwijs aan te tasten.
En dan zwijgen wij nog maar over het afschilderen van de openbare school als "een instrument van de communistische propaganda" en an- dere pogingen om de katholieke ouders met geestelijke stokslagen aan te sporen hun kinderen naar de clericale scholen te zenden.
Nieuwe steigers voor de uitbouw Uitbouw van het bijzonder onderwijs wordt door Romroe dan wel
"katholieke politiek" genoemd, maar dat wil nog niet zeggen, dat het
de politiek van de katholieken is. Want ondanks alle tegenwerking, die
de openbare school ondervindt, groeit zij gestaag verder en valt een
regelmatige daling waar te nemen van het percentage kinderen, dat
katholieke scholen bezoekt.
.I
"Als de bijzondere school zou verdwijnen," schrijft Gielen, "dan zou hiermede binnen afzienbare tijd de politieke meerderheid in een minderheid zijn verkeerd. Vandaar dat er zo'n haast is wat betreft het verwezenlijken van onze verlangens op dit terrein."
Het gaat dus niet om "de verdediging van het geloof" en "de bescher- ming van de kinderlijke onschuld", waaraan men in deze kringen zo graag een reeks zalvende woorden wijdt, maar om poLitieke zaken. De Tijd legde deze motieven duidelijk bloot, toen het blad schreef: "Men vermindere toch - vooral in politieke regionen - niet de aandacht en de zorg voor het onderwijs. Te zeer hangt daarmee de gehele staat- kundige positie van ons katholieke volksdeel samen."
Met de PBO, de Grondwetsherzieningen, het Mandement, de Zondags- wetten en andere onderdelen van de "katholieke pom'iek" van Romme, doet de reactie in ons land een grootscheepse aanval op de democrati- sche vrijheden van ons volk. De "katholieke onderwijspolitiek" wordt hier op afgestemd. Gielen hield het KVP-congres nadrukkelijk voor, dat "de tweede phase", waarin hij zich thans meent te bevinden, zo snel mogelijk moet worden afgesloten, teneinde met de derde- "waarin het openbaar onderwijs in een uitzonderingspositie zal komen te verkeren"
- een aanvang te kunnen maken.
Minister Cals, de aannemer, die de belangrijkste opdrachten voor dit werk heeft gekregen, is onmiddellijk aan het bouwen geslagen. Voor de opbouw van een deugdelijk onderwijsapparaat, voor het bouwen van scholen en het opleiden van leerkrachten heeft hij weliswaar weinig aandacht, maar de uitbouw van het bijzonder onderwijs, het afsluiten van de tweede phase van de "katholieke onderwijspolitiek", gaat hem wel degelijk aan het hart.
Hij zet niet alleen zijn politiek van feitelijke benadeling van het openbaar onderwijs met onverminderde kracht voort, maar trekt bo- vendien een aantal nieuwe steigers op voor de verdere uitbouw van het bijzonder onderwijs: in zijn ontwerp voor een wet op het kleuteronder- wijs en in zijn plannen tot reorganisatie van het voortgezet onderwijs wordt het principe van de financiële gelijkstelling doorgetrokken ...
met handhaving van de mogelijkheden om het bijzonder onderwijs te bevoordelen ten koste van de openbare school. Wij komen hier later uitvoeriger op terug.
Ongetwijfeld door haast gedreven kan Romme de uitvoering van zijn politiek niet altijd aan Gielen en Cals alleen overlaten en geeft hij in hoogst eigen persoon enkele aanwijzingen. Zo deelde hij enkele we- ken geleden in de Volkskrant mee, dat er in het vervolg geen enkele reden meer is om een openbare school te stichten of in stand te houden, waar niet voldoende kinderen zijn om bijzondere scholen te vormen, maar dat "practische omstandigheden en verhoudingen van geval tot geval de doorslag zullen moeten geven". M.a.w. er zal toch een katho- lieke school worden opgericht, ook als de ouders van de kinderen dat niet wensen en ook als enige school voor andersdenkenden . . . als de omstandigheden voor Romme maar zo "practisch" zijn, dat er bijv. een meerderheid voor kan worden gevonden in de gemeenteraad.
202
i
l
Geen sch,oolstrijd ... wel schoolstrijd Wijzend op de pogingen van de voorstanders van openbaar onderwijs om de mogelijkheid tot bevoorrechting van het bijzonder onderwijs te beperken, roept Gielen verontwaardigd uit: "Dit is een sta-in-de-weg bij de oplossing van het onderwijsvraagstuk in Nederland. De school- strijd is schadelijk voor het onderwijs. Ook de politieke hemel wordt er door vertroebeld" ... om in dezelfde toespraak zijn politieke vrienden op te roepen, de regeling van 1920 thans als "een brandend probleem"
te zien, en hen voor te houden, dat er pas sprake is van werkelijke schoolvrede, "als het bijzonder onderwijs primair gesteld wordt en het openbaar onderwijs zich
ineen uitzonderingspositie bevindt."
M.a.w. de nobele woorden, die Gielen spreekt bij het afwijzen van een schoolstrijd dienen slechts om ruim baan te maken voor zijn eigen schoolstrijd.
"Als de vos de passie preekt, boer pas op je kippen."
De hogeschool der politiek Romme acht het doordrijven van de eerste wet op subsidiëring van het bijzonder hoger onderwijs karakteristiek voor het beleid van mi- nister Gielen. Deze kreeg hiervoor de steun van de VVD en de PvdA;
de communisten stemden tegen. "Merkwaardig waren de motiveringen, waarmee verschillende partijen, die vroeger steeds tegenstand hadden rgeboden, thans meegingen," hoont Romme, "overigens moet ik zeggen een uitstekende indruk van de hele behandeling der zaak te hebben behouden. Het geheel leek veel op ... de hogeschool der politiek."
Nu echter de golven van de verontwaardiging onder ouders en onder- wijskrachten steeds hoger op slaan, is de leiding van de PvdA een an- dere koers gaan varen. Om zich te kleden met de schijn van een tegen- stander van de "katholieke politiek" ging de onderwijs-deskundige van de PvdA, van Sleen, anno 1955 in oppositie tegen het beleid van minis- ter ... Gielen, die al sinds jaren geen minister meer is en de tijd heeft om te mediteren over de spreuk: "Der Mohr hat seine Schuldigkeit getan, der Mohr kann gehn".
Tegen de voortzetting van Gielens beleid door minister Cals
~nno1955 komt van Sleen niet in oppositie. Maar misschien komt dat dan in 1962 ...
Gielen herinnerde zich ongetwijfeld zijn lessen aan de politieke hogeschool van Romme, die zijp. leerlingen uitlegt: "Wat voor de oorlog onbereikbaar was, kon na de oorlog een begin van verwezen- lijking vinden. Ik beveel er bij aan ook te blijven geloven in een ver- dere vooruitgang der ideeën ... De socialistis.che politici zijn meesters in het ombuigen van hun politiek ... Een tactische voorwaarde ... is daarbij hen niet te zeer te hinderen in het genoegen van ombuigen zon- der politiek gezichtsverlies ... Doorslaggevend voor een partij is niet wat zij op papier schrijft, doorslaggevend is wat haar mensen doen."
Romroe bezweert zijn volgelingen vooral te begrijpen, dat het er niet alleen om gaat, dat de communisten geïsoleerd staan, "maar wat veel
"Oornamer is, hun politiek moet men isoleren."
'.
Wat is de politiek van de communisten?
"Het openbaar onderwijs zal met alle kracht bevorderd worden, met het doel het onverdeelde openbare onderwijs te verwezenlijken", ver- meldt het beginselprogram van de CPN. Dit houdt in, dat de com- !.
rounisten zich met alle beschikbare krachten zullen verzetten tegen de pogingen van Romme, Gielen en Cals om het openbaar onderwijs in een uitzonderingspositie te plaatsen.
Het is de communisten niet om een nieuwe schoolstrijd te doen:
"De gelijkstelling voor de wet van het bijzonder met het openbaar onderwijs zal niet worden opgeheven. Wel zullen het uitoefenen van druk op de ouders om hun kinderen naar de bijzondere school te sturen en allerlei methoden om deze school financiëel te bevoorrechten, niet langer worden toegestaan. Objectieve voorlichting van het volk en verhoging van zijn levensstandaard zullen de werkers voor zulke dwang steeds minder toegankelijk maken en zij zullen uit eigen beweging voor de openbare school kiezen," gaat het beginselprogram verder.
Maar als de communisten geen schoolstrijd wensen betekent dit allerminst dat zij voor de aanmatigende houding van de K.V.P. zullen wijken en voor "de uitbouw van het bijzonder onderwijs" de vereiste ruim te zullen vrij maken.
Zij weten zich daarbij gesteund door de duizenden voorstanders van de openbare school in de rijen van de P.v.d.A. en de V.V.D., die het , bukken van de leiding van hun partij moe worden. En niet alleen onder liberalen en socialisten groeit het verzet tegen de "katholieke onderwijspolitiek." Ook in de rijen van protestanten en katholieken neemt de onrust toe: dit vindt o.m. zijn uitdrukking in de .scherpe toon, die in de christelijke en katholieke vakorganisaties nu en dan wordt gebezigd en in een reeks van conflicten in de K.V.P.
Rommeen de zijnen gaan tegen de democratische vrijheden van alle Nederlanders in het offensief, "de laatste barricade voor ze de gees- telijke vrijheid helemaal om hals kunnen brengen. Ook die van de gereformeerde broeders, die eerst nog als hulptroepen mogen funge- ren", stelde de kortelings overleden strijder voor de openbare school, J. C. de Glopper, waarschuwend vast.
De politiek van de. communisten is voor Romroe het onomstotelijke struikelblok bij de doorvoering van zijn "katholieke politiek". Niet alleen omdat de C.P.N. de enige politieke partij is in ons land, die de belangen van het openbaar onderwijs consequent behartigt. De com- munisten zien in zijn "katholieke politiek" een variant van de Ame- rikaanse oorlogspolitiek, waarbij alle nationale belangen - en in dit verband moeten zowel
d~algemene verwaarlozing van de zorg voor deugdelijk onderwijs als de uitbouw van het bijzonder onderwijs als de uitbouw van het bijzonder onderwijs worden beschouwd - worden verwaarloosd ten bate van de pogingen onze zelfstandigheid ,
volledig te vernietigen. ·
De communisten streven naar een gemeenschappelijk optreden van alle tegenstanders van de Romme-politiek, van alle nationale krachten.
Zij zijn van mening, dat vooral het samen gaan van socialisten en
204
communisten voorwaarde is voor het terugdringen van de politiek van Romme.
Ook Romme is die mening toe gedaan.
Hij zet alles op alles om te voorkomen, dat socialisten en communisten zullen inzien, dat zij een en dezelfde tegenstander hebben, want dan is
"over de kloof die hen scheidt een bruggetje gelegd, een verbinding waarover hun politiek zich telkens weer zal moeten vinden".
Ook voor het terugdringen van de onderwijspolitiek van Romme is gemeenschappelijk handelen van socialisten, liberalen, communisten en andersdenkende voorstanders van het openbaar onderwijs nodig. De basis hiervoor wordt gelegd in het gezamenlijk werken aan een snelle groei van de openbare school - de school, die opvoedt tot verdraag- zaamheid en eerbiediging van de opvattingen van andersdenkenden.
Werkt mee aan de verwezenlijking van de leuze:
"Onverdeeld naar :de openbare school."
Dat is een onmisbare bijdrage in de strijd tegen de onderwijspolitiek van Romme.
Het is tevens een belangrijke stap voorwaarts bij het tot stand bren- gen van de eenheid tegen Romme, het onmiddellijk doel van de politiek van onze partij.
G. MULDER
