Radboud Docenten Academie
Van praktijkonderzoek
naar onderzoekende houding
Workshop voor Onderzoeksteam OMO AOS Midden Tilburg, 30 september 2019
Jeroen Imants
Radboud Docenten Academie
Doelen
• Doelen van de bijdrage:
• Betekenis ‘onderzoekende houding’ verhelderen
• Bijdrage praktijkonderzoek door leraar aan onderzoekende houding in school verkennen
Radboud Docenten Academie
Rol onderzoek in school
Voorbeelden:
• Met aangepast onderwijs gericht en effectief inspelen op snelle maatschappelijke veranderingen
• Versterken onderzoekende competenties leerlingen t.b.v. kwalificatie-eisen
• Versterken onderzoekende competenties leraren t.b.v. effectief gebruik professionele ruimte
• Bijdragen aan ontwikkeling onderwijs en school
Radboud Docenten Academie
Ervaringen bij leergemeenschappen, DOT’s, etc.
• Grote leerwinst voor deelnemende leraren
• Verbetering in onderwijs individuele leraar
• Beperkte verspreiding in eigen school (pijnpunt schoolleiders)
• Beperkte duurzaamheid van verbeteraanpak in school en project
• Veronderstelling: vergelijkbare mogelijkheden en beperkingen doen zich voor bij praktijkonderzoek door leraren in scholen
Indirect wel verspreiding d.m.v. groot aantal leermiddelen, praktijkgerichte
publicaties, workshops, etc.
Radboud Docenten Academie
Praktijkonderzoek
Naar: brochure “Praktijkgericht onderzoek in wisselwerking”, juni 2018
• in de praktijk van een school uitgevoerd, door leraren en / of studenten
• vraagstelling komt voort uit een directe praktijkvraag van het lerarenteam, en opbrengst is relevant in de eigen praktijksituatie
• vaak nog niet of niet gemakkelijk te vertalen naar collega’s of nieuwe situaties
• systematisch, maar beperkt in scope, leidt niet direct tot uitspraken die voor andere leraren in andere klassen gelden
• indien vergelijkbaar onderzoek op meerdere plaatsen wordt uitgevoerd kan het casussen bieden voor praktijkgericht onderzoek
Sinds start Academische Opleidingsschool introductie van veel vormen van
praktijkonderzoek in scholen door leraren, studenten en soms staf of schoolleiding
Radboud Docenten Academie
Doelen / opbrengsten van praktijkonderzoek in scholen
• Professionele ontwikkeling leraar-onderzoeker en voor student
• Schoolontwikkeling: verbetering onderwijs en organisatie
• Minder nadruk op kennisontwikkeling Hamvragen:
• Gaan leerlingen beter leren door praktijkonderzoek in de school?
• Worden leraren betere leraren door praktijkonderzoek in de school?
• Krijgt praktijkonderzoek duurzaam gestalte in school?
• Meerdere aspecten:
- Beter aanbod onderwijs voor leerlingen als opbrengst van praktijkonderzoek - Onderzoekende activiteiten door leerlingen inbouwen in het onderwijs /
versterken leerlingenonderzoek
- Verspreiding resultaten onderzoek van individuele leraar over meerdere leraren - Brede opbrengst van praktijkonderzoek voor duurzame verbetering in school
Radboud Docenten Academie
Onderzoekende houding 1
• Veelgehoorde oplossing voor vraag naar brede opbrengst praktijkonderzoek in school is versterken onderzoekende houding
• Nieuwe vraag is dan: wat bedoelen we met onderzoekende houding?
Vraag voor deelnemers:
• bespreek in groepen van 3/4/5 waar je aan denkt bij, resp. wat je verstaat onder een onderzoekende houding
• Schrijf per groep op en rapporteer
Radboud Docenten Academie
Onderzoekende houding 2
Vraag voor deelnemers:
• benoem per groep drie punten van concreet waarneembaar / hoorbaar gedrag waaraan je kunt vaststellen of iemand een onderzoekende houding heeft
• Schrijf per groep op en rapporteer
Radboud Docenten Academie
Onderzoekend vermogen
Naar: brochure “Praktijkgericht onderzoek in wisselwerking”, juni 2018
• Onderzoekende houding: kritisch zijn; willen begrijpen; willen bereiken; willen delen; willen vernieuwen; willen weten.
• Kennis uit onderzoek van anderen toepassen: vermogen om bij het maken van beroepsproducten gebruik te maken van de kennis van anderen, zoals resultaten van ander onderzoek, vakpublicaties, of praktijkkennis van collega’s in scholen
• Zelf onderzoek doen: vermogen om zelf onderzoekcyclus te doorlopen, meer specifiek zelf het principe van rode draad in onderzoekcyclus begrijpen en hanteren (voorbeeld: ontwerpen, uitproberen en evalueren van materiaal).
Radboud Docenten Academie
Onderzoekende houding 3
Vraag voor deelnemers:
• welke bijdrage kan praktijkonderzoek door enkele leraren en studenten in de school leveren aan de versterking van de onderzoekende houding bij alle / de meerderheid van de leraren
• Bespreek mogelijke bijdrage per tafel, wijs deelnemer aan die rapporteert
Radboud Docenten Academie
Onderwijscultuur en onderzoekcultuur
Onderwijs Onderzoek
Korte tijdcyclus Lange tijdcyclus
Dagelijkse hectiek Reflexieve pauzes
Oplossingsgericht Probleemgericht
Controle over leren leerlingen Experiment met leren leerlingen
Beoordeling in goed/fout (normen) Waardering in wel/niet verdedigbaar (argumenten)
Gezag uitstralen Kwetsbaarheid oproepen
Antwoorden geven Vragen stellen
Conformerend Onderscheidend
Radboud Docenten Academie
Voorbeeld 1: summatief en formatief evalueren / beoordelen
Summatief evalueren Formatief evalueren
Doel activiteit Beoordelen van het werk van leerlingen
Analyseren van het werk van leerlingen
Startpunt Centraal stellen van het goede
antwoord in het werk van leerlingen (het antwoord zoals het eerder door de leraar of het boek gegeven is en door leerlingen gereproduceerd moet
worden)
Centraal stellen van goede vraag aan het werk van leerlingen (zie: de hier onder benoemde punten)
Vaststellen draaipunt Vaststellen van
voldoende/onvoldoende grens en van werk ver onder en ver boven
voldoende
Uitzoeken wat leerlingen al wel, en nog niet, kennen en kunnen, daarop passende hoge verwachtingen
bepalen voor leerlingen
Aard beslissing Beslissen of leerlingen door mogen naar volgende stap in
curriculum/leerjaar, of alles nog eens over moeten doen; herhalen van eerdere stappen
Nagaan wat leerlingen nodig hebben om tot betere beheersing te komen;
wat heeft leerling nodig en hoe kan leraar daarbij helpen, en wat is zinvol alternatief voor eerdere pogingen
Radboud Docenten Academie
Voorbeeld 2: werken in leeratelier; varianten van collectief leren
Ontspannen leren:
• deelnemers vertellen elkaar gebeurtenissen en ervaringen rond bepaald thema, stellen vragen aan elkaar, bespreken elkaars plannen voor eigen ontwerp, wisselen materialen uit, delen ieders resultaten met elkaar, elke deelnemer bepaalt
individueel wat hij / zij doet met de opbrengsten van het gesprek voor het eigen werk
Ingespannen leren:
• deelnemers werken samen aan gemeenschappelijke opdracht die tot een voor iedereen geldend resultaat moet leiden, doen voorstellen en bevragen elkaar kritisch op bijdrage aan oplossing probleem/ontwerp, gaan na of en hoe
materialen in elkaar passen en elkaar versterken, vergelijken resultaten die ieder met gemeenschappelijke / gedeelde oplossing heeft behaald en waar men bij uitvoering in eigen praktijk tegen aangelopen is, de deelnemers realiseren een opbrengst die verder gaat dan een deelnemer individueel had kunnen realiseren
Radboud Docenten Academie
Werkvormen met onderzoekende activiteiten
• Klassenobservatie door collega’s met feedback
• Intervisie, diverse vormen (incident methode; socratisch)
• Collegiale consultatie
• Peer coaching
• Kritische vrienden
• Video-analyse
• Gezamenlijk onderwijs ontwikkelen en evalueren; DOT’s
• Analyse van beschikbare data over leren leerlingen; datateams
• Analyse van toetsresultaten; formatieve evaluatie
• Etc.
In alle gevallen gaat het om de systematiek waarmee het wordt aangepakt, bijv:
• beginnen met het stellen van een vraag
• niet vervallen in vrijblijvend gebabbel (vasthouden systematiek)
• niet te snel overgaan tot goedbedoelde tips of ‘quick fix’ oplossing
