DUURZAAMHEID
ZAL STEDELIJK ZIJN OF NIET ZIJN
Stadsbouwmeester Borret
NIET-DUURZAAM VASTGOED WORDT MOEILIJK VERKOOPBAAR
Vastgoedconsultant Valkeneers
BLUE GATE
ANTWERP
Eco-effectief bedrijventerrein
Zijn groene steden
de toekomst?
2
Steden zijn de toekomst. Wereldwijd… en in Vlaanderen. De bevolking groeit, de ruimte wordt steeds schaarser. Het antwoord is een slim samen- leven in steeds grotere steden. Ook Antwerpen staat voor de uitdaging om de stad leefbaar te houden. Een leefbare stad is een welvarende stad en omgekeerd.
De huidige stad zal groter worden en heeft tegelijkertijd de uitdaging om kwalitatief te groeien. Duurzame stadsontwikkeling is dan ook een prio- riteit van de toekomst. In een enge betekenis gaat dat om energiezuinig- heid, in een brede betekenis zijn ook leefbaarheid, betaalbaarheid, ruimte- lijke kwaliteit en bereikbaarheid elementen die de duurzame stad bepalen.
Het vastgoedbeleid is een essentiële schakel in de ontwikkeling van een duurzame stad. De stad zet hier de lijnen uit. Het strategisch Ruimtelijk Structuurplan Antwerpen biedt een kader en een visie voor alle projecten die vandaag en morgen in de stad worden aangevat. Dat gaat zowelom publieke voorzieningen (scholen, cultuurcentra, zorgcentra…), alsprivate projecten. De stad zorgt voor een overkoepelende visie waarmeeprojecten in synergie met de privémarkt van ontwikkelaars, architecten, ontwerpers, investeerders, aannemers en burgers kunnen ontwikkeld worden.
4
13 9
WELKOM
op duurzame vastgoedontwikkeling
D A
© stad Antwerpen
Een leefbare stad is een welvarende stad en omgekeerd.
© stad Antwerpen
3
V
Dit magazine toont de visie van stad Antwerpen op duurzame vast- goedontwikkeling. Stadsbouwmeester Kristiaan Borret vertelt in een interview hoe hij de stad ziet ontwikkelen en wat voor hem duurzame projecten zijn. Die stedelijke visie wordt geconfronteerd met de aanpak van de private vastgoedmarkt, die in dit magazine vertegenwoordigd is door Frank Valkeneers van Colliers International. In een derde inter- view geeft een ‘buitenstaander’ – Filip Canfyn, directeur stadsplanning en – ontwikkeling in Kortrijk – zijn uitgesproken visie op Antwerpen als duurzame stad.
Dit magazine reikt voor iedereen die een vastgoedproject in Antwerpen ontwikkelt instrumenten aan die kunnen helpen bij de verduurzaming van dat project. Zo worden onder andere de bouwcode en het vergunnin- genbeleid toegelicht.
Tenslotte worden een reeks voorbeelden gegeven van spraakmakende projecten in Antwerpen: Blue Gate Antwerp, Nieuw Zuid, Cadixwijk en Groen Zuid, vier projecten die tonen hoe innovatie, duurzaamheid en vastgoedvisie kunnen samengaan. Vier projecten die ook tonen hoe over-
heid en privé perfect kunnen samenwerken.
10
6
8
Het vastgoedbeleid is een essentiële schakel in de ontwikkeling van een duurzame stad.
F
V
-
© stad Antwerpen © stad Antwerpen
© Crepain Binst Architecture © Sculp(IT) Architecten iNFRANEA
STADSBOUWMEESTER - ANTWERPEN
KRISTIAAN BORRET -
DUURZAAMHEID
ZAL STEDELIJK ZIJN OF NIET ZIJN
4
© stad Antwerpen
5
ANTWERPS STADSBOUWMEESTER KRISTIAAN BORRET ZIET EEN TREND- BREUK IN VLAAMSE BOUWPROJECTEN. DUURZAAMHEID WORDT EEN ESSENTIEEL ELEMENT. OOK DE PRIVÉMARKT PIKT DIT SPONTAAN OP.
G
?
KRISTIAAN BORRET: “Ik geloof dat architectuur en duurzaamheid heel goed kunnen samengaan. Ruimtelijke kwaliteit gaat niet simpelweg over mooi of lelijk maar is een integraal concept.
Een goed functionerend plan of een spitsvondige constructiewijze is ook ruimtelijke kwaliteit. En duurzaamheid dus ook. Een interessant gebouw slaagt erin uiteenlopende kwaliteiten in een sterk beeld te verenigen.”
I
?
K. BORRET: “Zeker en vast. Op dit moment maken we een echte doorbraak mee op vlak van duurzaamheid. Ik zit vaak in jury’s van architectuurwedstrijden.
Enkele jaren geleden was duurzaamheid nog geen vanzelfsprekend onderdeel in die wedstrijden. Vandaag is het altijd een heel belangrijk topic. Ook in de markt groeit dit besef. Er is momenteel zeker en vast een markt voor duurzame projecten.
Er valt iets mee te verdienen. Dat geeft natuurlijk een boost aan duurzame ontwikkeling.”
W
?
K. BORRET: “Duurzaamheid wordt al te vaak begrepen als energiezuinig bouwen.
Ik vind dat we met duurzaamheid terug moeten naar de ruimere Brundtland- definitie. Misschien is grond wel het meest eindige van alles en daarom pleit ik altijd eerst voor zuinig ruimtegebruik.
We moeten ophouden met alsmaar nieuwe bouwgronden aan te snijden.
Duurzaam bouwen heeft ook te maken met duurzame mobiliteit stimuleren.
In welke mate is een woning bereikbaar?
Wat is de kost van de mobiliteit?
Dat zijn allemaal belangrijke vragen.
Ik wil bewijzen dat de stad een meer duurzame vorm van samenleven is, veel meer dan wonen in het groene buitengebied.”
S
. I
?
K. BORRET: “Steeds meer mensen wonen in de stad en dat is bemoedigend. Na zoveel jaren van stedenbeleid en promotie van stedelijk wonen hebben we duidelijk wat bereikt. Dat zie je nu ook bij de ontwik- kelaars. Er zijn er die echt en spontaan geïnteresseerd zijn in binnenstedelijke ontwikkeling en die er zelfs in gespecia- liseerd zijn. De markt is veranderd. Ont- wikkelaar is vandaag geen synoniem meer van verkavelaar.”
W
V
?
K. BORRET: “Het Vlaamse beleid zou in mijn ogen meer voor verdichting kunnen gaan. De open ruimte wordt verder versnipperd met nieuwe verkavelingen.
Wonen in de steden is een veel duur- zamere keuze. Openbaar vervoer inrich- ten op het platteland bijvoorbeeld kost heel veel geld. In steden is die infrastruc- tuur er al.
H A
?
K. BORRET: “De verdichting in een stad heeft grenzen. Tot nu toe hebben we ons geconcentreerd op de binnenstad. We moeten nu buiten de ring gaan, naar de huizengordel uit de 20ste eeuw. Dat zal ook samenwerking vergen met de omlig- gende gemeenten. Om meervoudig ruim- tegebruik en bundeling van functies te realiseren, staan echter voorbijgestreefde stedenbouwkundige reglementen vaak in de weg. De bestemmingsplannen zijn te strikt waardoor het bijvoorbeeld onmoge- lijk wordt grote oude villa’s te vervangen
door serviceflats, nieuwe woonvormen of gemengde programma’s. Dankzij een initi- atief van het Vlaamse stedenbeleid onder- zoeken we nu samen met Edegem hoe dat zou kunnen in één van die typische wijken uit de jaren 1960.”
W
A?
K. BORRET: “Een modelvoorbeeld is Nieuw Zuid. Dat is een grote woonontwikke- ling ten zuiden van Antwerpen, langs de Schelde. Het is een privaat project dat streeft naar een hoge duurzaamheid.”
“Een ander mooi voorbeeld is co-housing:
een aantal bewoners die samen functies gaan delen, bijvoorbeeld een binnenplein of een gemeenschapsruimte. Ook dat is duurzaam. Het betekent enerzijds zuinig ruimtegebruik en anderzijds is het een antwoord op de stijgende vastgoedprij- zen. AG VESPA heeft zo’n project in Hoboken en bereidt er een voor in de Cadixwijk.”
H
2030 ?
K. BORRET: “Duurzaamheid zal dan een anderedefinitie hebben gekregen.
Energie zuinig is dan gewoon de norm.
In 2030 zal het gaan over gemengd gebruik, aanpasbaarheid, bereikbaarheid
enzo voort. Allemaal zaken die jeenkelin een stad kunt realiseren. Echte duurzaamheid zal stedelijk zijn of niet zijn.”
“Ontwikkelaar is
vandaag geen synoniem meer van verkavelaar.”
K B
D 46 jaar
D stadsbouwmeester van Antwerpen D professor aan Universiteit Gent D woont in Brussel
D hobby: reizen naar grote en kleine wereldsteden
6
BLUE GATE ANTWERP
DUURZAAM
BEDRIJVENTERREIN
Om haar duurzame ambities waar te maken, is Blue Gate Antwerp een van de topprojecten voor stad Antwer- pen. De brownfield Petroleum Zuid, ten zuiden van de binnenstad, wordt samen met het Vlaams Gewest heront- wikkeld tot een eco-effectief bedrijven- terrein. Duurzame logistiek, productie en onderzoek & ontwikkeling moeten er in de toekomst hun plaats vinden.
Blue Gate Antwerp wordt een internationaal topterrein voor eco- bedrijvigheid. Via een charter worden kandidaat-bedrijven geselecteerd.
Enkel wie aan de ambitieuze normen voldoet, mag er zich vestigen.
BlueGate Antwerp moet zo een keurmerk worden van de economie van de toekomst.
Hernieuwbare energie, gesloten kringlopen, duurzame materialen, biodiversiteit in de aanleg van het groen… het zijn allemaal troeven
van Blue Gate Antwerp. Vooral energie wordt een speerpunt, met de mogelijke installatie van een biomassacentrale, windturbines en photovoltaïsche cellen.
Een nieuw bedrijventerrein creëert extra verkeer. Kan Antwerpen dat nog aan? Mobiliteit is dan ook een fundamenteel aandachtspunt van de initiatiefnemers. Zo zal optimaal gebruik gemaakt worden van bin- nenvaart als transportmiddel. Langs de Schelde wordt een nieuwe overslag- kade gebouwd. Binnenvaartschepen zullen daar hun lading lossen en laden.
Binnenvaart is een milieuvriendelijke manier van transport en spaart talloze vrachtwagens uit.
Tenslotte zal het concept stadsdistribu- tie op Blue Gate Antwerp gerealiseerd worden. De belevering van de stad zal daardoor een revolutie doormaken:
minder individuele leveringen met klassieke vrachtwagens, meer gebun- delde leveringen met milieuvriendelijke voertuigen. De leefbaarheid van de stad moet er een boost door krijgen.
© stad Antwerpen © stad Antwerpen
7
NIEUW ZUID:
GROTE DUUR- ZAME AMBITIE
Achter het Justitiepaleis verrijst over enkele jaren een nieuwe woonwijk. Met een gevarieerd woning- en dienstenaanbod, winkels, kantoren en een groot park, moet de wijk uitgroeien tot een aangename en levendige omgeving om te wonen, werken en ontspannen.
Het woningaanbod moet zowel gezinnen met kinderen als senioren en alleenstaanden aantrekken.
In 2011 verwierf projectontwikkelaar Ontwikkeling Zuid NV een groot deel van de gronden van het vroegere spoorwegemplacement. Als scharnier tussen binnenstad, voorstad, Groene Singel en Schelde heeft Nieuw Zuid een strategische ligging. De stad begeleidt daarom mee de opmaak van een masterplan.
De combinatie van een doordacht autobeleid (o.a. clus- terparkeren), een fijnmazig fiets- en voetgangersnetwerk en goed uitgebouwd openbaar vervoer moet de wijk goed bereikbaar maar ook leefbaar en veilig maken. Met ruime aandacht voor water-, energie- en afvalbeheer trekt men vol- uit de kaart van duurzame ontwikkeling. Zo bijvoorbeeld zorgen wadi’s doorheen de woonwijk en in het park voor het bufferen en infiltreren van het hemelwater. Op energie- vlak wordt zoveel mogelijk gestreefd naar passiefbouw.
De implementatie van een collectief warmtenet en hernieuw- bare energiebronnen, en de mogelijke synergie daarbij met potentiële partners in de omgeving zoals het naastgelegen eco-effectieve bedrijventerrein Blue Gate Antwerp, worden uitvoerig onderzocht.
De herontwikkeling van het gebied streeft ook naar een groen stadsdeel aan het water. Naast een parkstrip op de kaaien wordt er een ruim buurt- en wijkpark van ongeveer 15 hectare voorzien. Groene aders doorheen de nieuwe stadswijk zorgen voor een verbinding tussen de grote parkruimte en de Schelde.
7
© Studio Associato Secchi Viganó
© Studio Associato Secchi Viganò
© Studio Associato Secchi Viganò
8
CADIXWIJK:
ENERGIEZUINIGE WOONBUURT
Het stadsbestuur wil van de Cadixwijk een energiezuinige, moderne woonbuurt aan het water maken.
De komende jaren worden op gefaseerde wijze woningen, scholen, winkels en andere wijkvoorzieningen gerealiseerd.
De leefbaarheid van deze wijk is een prioriteit: zo worden voorzieningen op wandelafstand van de toekomstige bewo- ners gepland en met een aandeel van 25% sociale woning- bouw wordt een duurzame sociale mix bereikt.
Op termijn moet de Cadixwijk aansluiten op het restwarmte- net van de haven. Hiervoor voorziet de stad nu reeds de nodige reservatiestroken in het openbaar domein. Boven- dien komt er collectieve verwarming op gebouwniveau in plaats van individuele verwarming.
Bij de aanleg van de publieke ruimte worden de typische oude kasseien hergebruikt. Er gaat veel aandacht naar de dokranden en vooral ook naar het water zelf. In de dokken is er plaats voor een drijvend openluchtzwembad, woonboten en een jachthaven. Op de huidige ‘douanesite’
komt een nieuw groen wijkplein dat zich zal uitstrekken van de Kunstencampus SISA tot aan het Kattendijkdok.
Bedoeling is om het bestaande, waardevolle bomen bestand zoveel mogelijk te recupereren.
Mobiliteit mag geen knelpunt worden in deze ‘nieuwe’ wijk.
Een nieuwe tramlijn en fiets- en voetgangersverbindingen moeten naadloos aansluiting geven met het stadscentrum.
De autovrije kaaien worden een wandelparadijs.
De Cadixwijk sluit de eerste fase van de ontwikkeling van het Eilandje af. In de tweede fase staat de relatie met de moderne haven centraal. Het Gemeentelijk Havenbedrijf bouwt een nieuw havenhuis op Mexico- Eiland (naar een ontwerp van Zaha Hadid Architects) en voor het Droog- dokkeneiland plant het stadsbestuur de aanleg van een stedelijk rivierpark.
© stad Antwerpen
© Sculp(IT) Architecten iNFRANEA
© PROAP / Wit / D-Recta
9
GROEN ZUID:
NIEUWE WOONWIJK VOOR JONG EN OUD
Groen Zuid wordt een nieuwe woonwijk op de voormalige industrieterreinen van Scanfil in het centrum van Hoboken.
De productie werd er begin 2006 stopgezet. Een geslaagde sa- menwerking tussen AG Stadsplanning en Cores Development zal resulteren in een nieuwe verkeersluwe woonwijk,
een buurtpark en voorzieningen voor de ruime omgeving.
Fietsers en voetgangers krijgen voorrang. Met ondergrondse parkeergarages wordt de auto uit het straatbeeld geweerd.
Enkel kortparkeerders en bezoekers kunnen hun auto bovengronds parkeren.
Een nieuwe fietsers- en voetgangerstunnel onder de sporen verbindt Groen Zuid met park Gravenhof en de wijk Polderstad met de Schelde. Aan de ene kant van deze groene fiets- en wandelas komt een vier hectare groot buurtpark met in de rand een sporthal en een zorgcluster. De planopbouw ver- trekt van een quasi noord-zuid oriëntering voor de woningen, en hanteert de principes van een duurzaam waterbeheer. Grijs- wateropvang van platte daken wordt gerecupereerd voor eigen gebruik van de woningen, de afwatering wordt opgevangen in wadi’s in het park en het regenwater in de binnentuinen en park wordt opgevangen in ondergrondse waterinfiltratiebekkens.
Aan de andere kant komt een woonwijk met een gevarieerd aanbod van bijna vijfhonderd gezinswoningen en appartemen- ten. Het stadsbestuur streeft daarbij naar een gezonde mix van grotere gezinswoningen en betaalbare en sociale woningen.
In drie torens – tot maximaal twaalf verdiepingen hoog – komen voorzieningen: ongeveer 120 serviceflats, een diensten- centrum en een kinderdagverblijf met 110 plaatsen.
Zo wil de stad nieuwe, jonge gezinnen aantrekken naar de nieuwe wijk en een oplossing bieden voor het bestaande tekort aan kinderopvang in de ruimere omgeving. De serviceflats beantwoorden aan de vraag van ouderen en mensen die zorg nodig hebben om in de buurt te kunnen blijven wonen.
© Crepain Binst Architecture
© Crepain Binst Architecture
10
VASTGOEDCONSULTANT - FRANK VALKENEERS
-
NIET-
DUURZAAM VASTGOED
WORDT MOEILIJK
VERKOOPBAAR
10
© stad Antwerpen
Privé-sector en overheid werken sinds 2008 samen in Antwerp Headquarters.
Voka – Kamer van Koophandel Antwerpen-Waasland (als koepel voor een twintig vastgoedbedrijven) en Stad Antwerpen focussen zich hier op twee pijlers: de promotie van Antwerpen als zakenstad in het buitenland en het facili- teren van bedrijven die zich in Antwerpen vestigen.
Antwerp Headquarters behandelt mo- menteel 111 dossiers. En met resulaat:
het was actief betrokken bij het aantrek- ken en vestigen van 20 kantoorgebonden bedrijven, goed voor 385 arbeidsplaat- sen. Antwerp Headquarters groeit zo verder uit tot een volwaardig promo- tieagentschap voor Antwerpen als kan- torenlocatie. Dat Antwerpen de grootste Europese chemische cluster huisvest en de tweede grootste Europese haven zijn daarbij belangrijke troeven.
PROMOTIEAGENTSCHAP
REGIO / LAND VAN OORSPRONG VAN LOPENDE DOSSIERS
SECTOREN
Logistiek 29
(Petro)chemie 10
Mode/retail 19
ICT 10
Andere 43
TOTAAL 111
Europa 43
India 18
China 9
USA 16
Latijns-Amerika 4
Andere 21
TOTAAL 111
11
VASTGOEDCONSULTANT FRANK VALKENEERS STELT VAST DAT INVESTEERDERS NIET MEER GEÏNTERESSEERD ZIJN IN OUDE, NIET-DUURZAME GEBOUWEN. ALS VALKENEERS NOG GELD WIL VERDIENEN, MOET HIJ DUURZAAM ZIJN.
I -
?
FRANK VALKENEERS: “Duurzaamheid is voor ons een heel belangrijk aspect, maar het is wel veel breder dan ecologie. Het blijft zeer belangrijk om het terugverdieneffect aan gebruikers en investeerders aan te tonen. Investeerders in vastgoed zoals buitenlandse vastgoedfondsen zijn enkel nog geïnteresseerd in nieuwe en duur- zame gebouwen van maximaal vijf jaar oud. Ze willen geen oude gebouwen meer.
Oude gebouwen zijn nu veel minder waard dan vroeger, ze worden soms zelfs totaal onverkoopbaar. Dan is de enige mogelijkheid om deze te herontwikkelen:
strippen tot op het beton en het gebouw duurzaam maken. Dat is hoe er wordt omgegaan met duurzaamheid.”
I
?
F. VALKENEERS: “De tophuur in Antwerpen is 140 euro per m2. De exploitatiekost van een gebouw ligt op 40 à 50 euro per m2. Die kost kan je terugdringen door meer duurzaamheid, meer passiefbouw en meer eigen energie- opwekking. Voor een efficiënt en duurzaam gebouw kan je hogere prijzen vragen.”
I A
-
?
F. VALKENEERS: “Het is de taak van de over- heid (stad, Vlaanderen, Europa) om een langetermijnvisie te vrijwaren en ervoor te zorgen dat het leefmilieu gerespecteerd wordt. Maar er is ook een marktregule- rend effect. Niet-duurzame gebouwen optrekken is niet meer aan de orde, want die krijgen we niet meer verkocht. Zo reguleert de markt zichzelf.”
H
?
F. VALKENEERS: “In de laatste tien jaar is het overleg toegenomen. We kunnen zeggen waar het goed gaat of waar het nog beter
kan. Of de overheid luistert, is een andere vraag, maar er is toch al overleg. Antwerp Headquarters is een goed voorbeeld van overleg. Daarin werkt de sector samen met de stedelijke overheid om nieuwe investeringen aan te trekken.”
“Op het vlak van vergunningsbeleid is er veel verbeterd. Rechtszekerheid is voor ons erg belangrijk: de overheid mag niet te pas en te onpas de regels veranderen. Ik denk dat iedereen beseft dat het privébe- lang en het publieke belang niet altijd in dezelfde lijn liggen. Daar is dus een wis- selwerking nodig. Maar de regels moeten op voorhand vastliggen, anders wordt het voor ons heel moeilijk om te werken.”
Z
?
F. VALKENEERS: “Antwerpen zou zich meer moeten profileren via citymarketing. Wij zien bijvoorbeeld mogelijkheden in een samenwerking met andere steden als Gent om gezamenlijk op buitenlandse beurzen te staan. Het is voor ons van belang dat een stad en een burgemeester de vastgoed- sector mee uitdragen.”
H ?
H ?
F. VALKENEERS: “Onze huurders zijn bedrijven. Die willen zich vestigen op een knooppunt dat hen flexibiliteit biedt:
bereikbaar met auto en het openbaar vervoer. Ik denk dat een normale par- kingratio in Antwerpen één parking per 50m2 moet zijn, dat is één parking per 2 werknemers. Mits een goede bereik- baarheid met het openbaar vervoer is 1 parking per 100m2 ook nog goed te verkopen, maar daaronder gaat het niet meer. Aan het Centraal Station is er is er nu sprake van een beperking tot slechts
één parkeerplaats per 1.000 m2. Dat krijg je niet verkocht. De overheid stimuleert wel het openbaar vervoer, maar bedrijven willen flexibiliteit. Openbaar vervoer is niet flexibel en niet efficiënt.”
H
2030 ?
F. VALKENEERS: “Wij zien de behoefte aan kantoren afnemen. Dat heeft te maken met de vergrijzing van de bevolking, met het meer efficiënt werken en met nieuwe IT-toepassingen. Dat is natuurlijk contra- dictorisch in onze sector, want wij willen bouwen. Maar we moeten opletten dat we geen Brusselse toestanden creëren. Daar is 13 miljoen m2 kantoorruimte en ongeveer
2 miljoen m2 leegstand.
De ruimte voor nieuwe ontwikkeling van duurzame projecten is beperkt omdat de markt oververhit is. We zien anderzijds wel een positieve verschuiving. Terwijl vroeger 80% van de kantoorruimten in Brussel lag, is dat nu nog maar 50%. Daar gaan we in Antwerpen de vruchten van kunnen plukken. We moeten daarin meer de haven uitspelen als economische motor van Vlaanderen.”
“Antwerp Headquarters is
een goed voorbeeld van overleg.”
F V
D 46 jaar
D managing director Colliers International
D stichter Real Estate Society D fellow of the Royal Institute of
Chartered Surveyors (RICS) D hobby: marathons en triathlons
lopen
12
Dynamische
VERGUNNINGS- PROCEDURE
Wie (ver)bouwplannen heeft, kan gratis terecht bij de dienst stedenbouwkundige vergunningen voor een voorbespreking.
Een bouwaanvraag kan vooraf met een architect van deze dienst worden besproken. Indiener en stedelijk architect zoeken samen naar kwaliteitsvolle oplos- singen voor knelpunten.
Voor sommige projecten wordt het advies van de Welstandscommissie of de Stadsbouwmeester ingewonnen vanwege de schaal, het contrast met de omgeving, de ligging op een zichtlocatie of in cultuurhistorisch erfgoedgebied.
Monumentenadvies is een onderdeel van de procedure voor projecten in zones met culturele, historische of esthetische waarde, beschermde monumenten, stads- en dorpsgezichten... Bouwheren worden dankzij het preadvies in een vroeg stadium op de hoogte gesteld van eventueel archeologisch onderzoek.
De stad digitaliseert de procedure voor stedenbouwkundige vergunningsaan- vragen. Zo kan iedereen de voortgang van zijn aanvraag online volgen op de site www.antwerpen.be/bouwaanvraag.
Antwerpen rondt bouwaanvragen bovendien binnen de wettelijk vooropge- stelde termijn af.
Verwaarloosde panden ontsieren nog al te vaak het straatbeeld. Op plaatsen waar de privé-sector weinig of niet actief is, pro- beert het stadsbestuur zelf, via zijn vast- goeddochter AG VESPA, de kwaliteit van het woningaanbod te verhogen. Buurten krijgen zo nieuwe impulsen.
AG VESPA koopt leegstaande en verwaar- loosde panden aan, renoveert ze of ver- vangt ze door nieuwbouw. Die gebouwen worden vervolgens op de privémarkt ver- kocht. Met die opbrengsten worden weer andere leegstaande en verwaarloosde panden aangekocht.
In de bouw of renovatie is duurzaamheid een belangrijke factor. De woningen moe- ten functioneel, flexibel, energiezuinig en licht zijn.
I
De Statiestraat in Berchem heeft veel van zijn vroegere glans verloren. Architec- ten Ronny De Meyer en Frank Van Hulle maakten van een leegstaand pand de combinatie van een handelsruimte en drie kwaliteitsvolle duplexappartementen met groot terras.
R
In de Eendrachtstraat in Antwerpen-Noord (zie foto) stonden twee kleine woningen te verkrotten. Beide huizen werden geïnte- greerd tot één grote eengezinswoning met tuin. Het ontwerp van Teema-architecten speelt met de combinatie van authentieke en hedendaagse elementen.
---
PANDENBELEID
BOUWCODE
Elk bouw- of renovatieproject waarvoor een vergunning vereist is, moet voldoen aan de criteria van de Bouwcode. Dit is een sterk instrument om duurzaam bouwen te realiseren tot op het niveau van het privé-initiatief. De vernieuwde Bouwcode is sinds het voorjaar van 2011 van kracht. Leefbaarheid, duurzaam- heid, beeldkwaliteit en veiligheid zijn de kernwaarden.
Grond- en
© AG VESPA
R
Jonge gezinnen uit de middenklasse gaan vaak buiten de stad op zoek naar een betaalbare woning met tuin. Daarom bevat de Bouwcode maatregelen ter bescherming van gezinswoningen, zoals regels voor het behoud en herstel van voldoende leef- en buitenruimte. Zo moet 20% van het perceel open en onbebouwd blijven bij nieuw- bouw, functiewijziging of uitbreiding.
M
De Bouwcode verplicht de aanleg van een groendak op platte daken of de aanleg van een hemelwaterput bij nieuwbouw of verbouwingen. Wie een intensief groendak aanlegt, kan een premie van de stad krijgen. Tuinen moeten volgens de Bouwcode open, groene ruimten zijn.
Constructies zoals tuinhuisjes mogen het gebruik van de tuin niet hinderen. Ver- harding van tuinen en voortuinen wordt beperkt tot het strikt noodzakelijke.
L
De Bouwcode streeft naar levendige straten. Blinde gevels zijn daarom ver- boden. Een garage is alleen toegestaan als de gevel minimum acht meter breed is. Winkels moeten een etalage aan de straatkant hebben en rolluiken van handelszaken moeten transparant zijn.
B
Gebouwen moeten in harmonie zijn met de omgeving. Of een gebouw in zijn ruimte- lijke context past, valt niet eenvoudigweg te meten. Het referentiebeeld staat evenmin vast: dat kan de straat zijn, het bouwblok, de wijk, of bij hoogbouw ook de skyline.
Het toetsen van beeldkwaliteit veronder- stelt altijd een concrete beoordeling. De stad wil die beoordeling in dialoog doen met de aanvrager van een vergunning (zie
‘dynamische vergunningsprocedure’).
STADSONTWIKKELAAR - KORTRIJK
FILIP CANFYN -
NOOD AAN EEN
MARSHALLPLAN
VOOR ANTWERPEN
13 >
FILIP CANFYN IS EEN GEDREVEN MAN. HIJ SPREEKT BEVLOGEN EN ONGEREMD OVER WAT HEM NA AAN HET HART LIGT: STEDENBELEID EN DE TOEKOMST VAN STEDEN.
HIJ WERKT IN KORTRIJK, MAAR KENT ANTWERPEN ALS ZIJN BINNENZAK. DE DUURZAAMHEID VAN EEN STAD IS VOOR HEM EEN RADICALE KEUZE VOOR EEN BETAALBARE EN KWALITEITSVOLLE WOONSTAD.
>
© stad Antwerpen
W
?
FILIP CANFYN: “Een stad maakt een diversiteit aan levensstijlen mogelijk en die clash tussen mensen, karakters, gedragspatronen en ideeën leidt altijd tot maatschappelijke vernieuwing. Steden zijn de alfa en omega van de menselijke beschaving. Daarom moeten we ervoor zorgen dat de stad weer stad wordt.
Weg met de grijze zone tussen stad en platteland en met de lint- en rand- bebouwing. Steden moeten groter worden. Daarvoor zijn radicale keuzes nodig, op alle mogelijke vlakken:
ruimte lijk, socio-cultureel, economisch, verkeerskundig, ecologisch…”
D
V…
F. CANFYN: “De suburbanisatie met anti- stedelijke verkavelingen moet gestopt worden. Het nieuwe Ruimtelijk Struc- tuurplan Vlaanderen voorziet 60% van de woningen stedelijk en 40% buitenste- delijk. Nu is het net omgekeerd, en dit patroon wijzigen zal een botsing geven met de verkavelaars, grondeigenaars en gemeentebesturen.”
F C
D 53 jaar
D directeur stadsplanning- en ontwikkeling in Kortrijk D auteur van o.a. het boek
‘Wonen voor 200.000 euro all-in’
D speelde Rugby
D hobby: citytrips en reizen naar Italië en Engeland
“De suburbanisatie met anti-stedelijke verkavelingen moet gestopt worden.”
H A
?
F. CANFYN: “Weinig steden zijn succesvol als woonstad én winkelstad én werk- stad én cultuurstad. Amsterdam is een zeldzaam voorbeeld. Antwerpen doet het niet slecht, vooral dan als werk,- win-
kel- en cultuurstad. Maar de woonfunctie kan nog beter. En net die woonfunctie is de belangrijkste van de vier. Wonen is de conditio sine qua non voor alle andere drie functies.”
O A
?
F. CANFYN: “De intenties zijn goed, maar de acties van investeerders om de stads- vlucht van jonge gezinnen te keren met bv. betaalbare woningen ontbreken. Aan publieke kant zijn de stedelijke ontwikke- lingsmaatschappijen geen motor van de residentiële markt. En aan de privé-kant is het ook nog te miniem. Ik denk dat het Regatta-project op Linkeroever mogelijk een duurzaam project kan worden.”
U
?
F. CANFYN: “Duurzaam mag geen niets- zeggend adjectief worden dat irrelevant flirt met voorzichtig materiaalgebruik, maximale energiezuinigheid, groene da- ken, recupererende waterhuishouding en andere milieuvriendelijke hoogstandjes.
Zeker niet terwijl er intussen een auto- verkeergenererend, ruimtemisbruikend, schijnecologisch en vooral antistedelijk woon-, werk-, winkel- en cultuuraanbod gecreëerd wordt. Duurzaamheid in de stad is makkelijk, maar duurzaamheid van de stad is een ander verhaal.”
W
?
F. CANFYN:
“De stedelijke over- heid mag stadsplan- ning niet laten afhangen van marktafhan- kelijke stakeholders, want die trekken niet de kaart van de duurzame stad. Er moet gewerkt worden met incentives en sancties om een gezonde bevolkingsmix te krijgen met een aangepast aanbod aan verschillende woningtypes, met pas- sende plan- en projectsturing, met een doortastend grondbeleid… Vooral jonge middenklassers moeten als bewoner van de stad worden aangetrokken met een betaalbaar woningaanbod en een gezins- vriendelijke woonomgeving. Er moet gewerkt worden aan de woon kwaliteit van bestaande bescheiden huizen. Echter om al die oude huizen in steden als Antwerpen te renoveren en betaalbaar te houden, is een Marshallplan voor de steden nodig.”
W
A ?
F. CANFYN: “Antwerpen moet inves- teren in een diversiteit van stedelijke woonomgevingen. De woonkeuze wordt niet zozeer bepaald door motieven zoals
‘werk’ en ‘voorzieningen’. Belangrijker is wonen in een kwaliteitsvolle context.
Dat gaat onder meer over kleinschalig- heid, licht, lucht en ruimte, openbaar groen, recreatiemogelijkheden, speel- infrastructuur… Mensen hechten vooral belang aan de globale beleving van de woonsituatie. Het valt daarbij op dat alle succesvolle steden fantastische buitenruimten hebben, in de vorm van parken, pleinen, lanen, boulevards…
Je kunt de stad dus niet verder blijven verdichten zonder meer. Leuven heeft dat gedaan, maar stelt nu vast dat het thuisgevoel in gevaar komt.”
>
14
> >
© stad Antwerpen
15
Blauwdruk
‘ ’
Kantoren, recyclageparken, districtshuizen, kinderdagverblijven, bibliotheken, sportcentra… De stad heeft enorm veel gebouwen met de meest uiteenlopende bestemmingen. Duurzaamheid, onderhoud en aanpasbaarheid van die publieke gebouwen zijn erg belangrijk. De stad wil gebouwen die meerdere generaties meegaan. Om die ambitie samen met ontwerpers, architecten, projectontwikkelaars,aannemers enzovoort waar te maken, is er de Blauwdruk ‘bouwen met de stad’.
De Blauwdruk is geen lastenboek. Hij wil de creativiteit en de technische competenties van ontwerpers en uitvoerders sturen, zonder een innovatieve aanpak te hinderen. Het reikt enerzijds inhoudelijke waarden en uitgangspunten aan over ruimtelijke kwaliteit, duurzaamheid, functionaliteit, erfgoed… Anderzijds formuleert de Blauwdruk functionele, technische en bouwfysi- sche richtlijnen voor alle specifieke elementen (gebouwschil, waterhuishouding, klimatisatie, elektrische installaties…).
De Blauwdruk kan geraadpleegd worden op de bedrijven- website van de stad: www.antwerpen.be/bedrijven.
Tegen 2020 wil de stad op het eigen grondgebied 13% van de totale energievraag produceren in de vorm van hernieuwbare energie. Tegen 2050 wil de stad 100% CO2-neutraal zijn.
De stad mikt op duurzame energie via wind, zon, biomassa en warmtekrachtkoppeling. In de haven is een grote biomassa- installatie gepland. Op het windmolenpark in de haven komen meer dan 100 windturbines, waarvan minstens 50 op stedelijk grondgebied. Momenteel onderzoekt de stad de kansen voor een stadsbreed duurzaam warmtenet.
S
Antwerpen heeft een stevig stimuleringsbeleid om de markt energie-efficiënt te laten ontwikkelen en bouwen. Inwoners van Antwerpen kunnen gratis energieadvies vragen en hebben recht op premies bij energiebesparende werkzaamheden. Maar vooral de goedkope groene lening is populair. Iedereen kan een lening (van maximaal 10.000 euro) aanvragen voor duurzame investerin- gen. De rente bedraagt 2% en voor mensen met een laag inkomen is de lening zelfs renteloos.
Meer informatie is te vinden op www.antwerpen.be/ecohuis.
EEN ENERGIEKE STAD
met een duurzaam hart
© stad Antwerpen
© Studio Associato Secchi Viganò
2009
409 leningen (3,1 miljoen euro)
2010
388 leningen (2,8 miljoen euro)
2011
632 leningen (4,9 miljoen euro)
2012
eerste kwartaal 71 leningen (509.237 euro)
Goedkope groene leningen zijn een succes.
Plan woonwijk Nieuw Zuid uit het wedstrijdontwerp van Studio Associato Secchi Viganò
V.U. Dirk Diels, Grote Markt 1, 2000 Antwerpen - Auteurs: Alix Lorquet en Guido Muelenaer - Eindredactie: Guido Muelenaer - Projectcoördinatie: Nathalie Thilleman Fotografie: Dirk Kerstens en Tim De Weerdt - Vormgeving: The Oval Office - Depotnummer D/2012/0306/95
Disclaimer Deze brochure werd redactioneel afgesloten op 27 april 2012. De verantwoordelijke uitgever is niet verantwoordelijk voor informatie die niet meer correct is als gevolg van wijzigingen na deze datum. Behoudens de uitdrukkelijk bij wet bepaalde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt zonder voorafgaande, schriftelijke toestemming van de verantwoordelijke uitgever. Wie meent aanspraak te kunnen maken op beeldrechten kan zich wenden tot de verantwoordelijke uitgever.
Cadix
Nieuw Zuid
Groen Zuid Blue Gate Antwerp
ANTWERPEN in kaart
N
O
Z W
www.antwerpen.be
