Nieuwbouw.
In 1998 is bijna de helft van de medewerkers van TNO Industrie verhuisd naar Eindhoven. Dit is vooralsnog een tijdelijke huisvesting, want het nieuwe gebouw kan pas in de tweede helft van 2000 worden betrokken.
Op 8 juli 1998 heeft demissionair minister Ritzen van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen de eerste paal van de nieuwbouw geslagen. Inmiddels staan de fundamenten van het gebouw er. De komende 18 maanden wordt er zo'n 38.000 m" bedrijfsruimte gebouwd. Ook aan de omgeving van de nieuwbouw wordt veel gedaan, het terrein van de TU krijgt een geheel nieuw aanzicht. Het begrip TNO Industrie in Eindhoven is inmiddels niet meer weg te denken.
Op het terrein van de Technische Universiteit zijn portable kantoorunits gekoppeld aan een bestaand gebouw van de Technische Universiteit. Hierin zijn faci- liteiten voor laboratoria aanwezig. In deze tijdelijke huisvesting zitten verschillende afdelingen: de divisies materiaaltechnologie van TNO Industrie en van de TNO Technisch Physische Dienst, en diverse afdelingen van de divisies Productie- technologie, Productontwikkeling, Productie ontwikkeling en het TNO Loop- en Schoenencentrum. Voor de overige afdelingen wordt op het moment naar tijdelijke huisvesting in Eindhoven gezocht. De divisie Productonderzoek is op het gebied van chemisch-fysische ana-
lyse een samenwerkings- verband aangegaan met de in Eindhoven gevestigde Fontys Hogeschool.
Een aantal onder- delen van TNO Industrie wordt om strategische re- denen niet in Eindhoven gevestigd. Zo is de afdeling Textiel inmiddels ingetrok-
ken in het gebouw van de Hogeschool Enschede. In deze regio is nu een concentratie van onderzoeks- en ontwikkelingsfaciliteiten op het gebied van textiel ontstaan. Het Centrum voor Lichtgewicht Constructies, TNO Reinigingstechnieken en de afdeling Verpakkingen zullen in Delft blijven. De mogelijkheden voor samenwerking op het gebied van papier en karton met de Landbouw Universiteit Wageningen en de Dienst Landbouwkundig Onderzoek in Wageningen worden op het moment onderzocht.
---~---
Januari
• Het instituut TNO Reinigingstechnieken wordt een onderdeel van
TNO Industrie.
• Ing. G.E. (Rik) Knoppers, verantwoordelijk voor Industriële Prototyping bij de Divisie Productie- ontwikkeling, ontvangt de
TNO Erkenning.
Februari
• Brite Project goedgekeurd voor ECO tooi in samenwerking met DTI.
Kwaliteitscontrole niet-uitgeharde epoxyharsen.
Een gedetailleerd onderzoek naar de samenstelling van materia- len kan waardevolle informatie opleveren voor het oplossen van verwer- kingsproblernen, het opsporen van oorzaken van falen en het voorspel- len van productprestaties.
Recentelijk is zo'n onderzoek uitgevoerd voor een verwerker van epoxyhars. Hierbij worden grote hoeveelheden hars en harder in kuipen
gemengd, die later worden
pV gebruikt. Het vermoeden
1.4E+05
1.2E+05 bestond dat in de loop van
Oud harsmengsel
hars de tijd de samenstelling
1.0E+05
van dit mengsel verander-
8.0E+04
de, omdat de prestaties
harder 6.0E+04
de hieruit gemaakte van
4.0E+04 producten niet constant
polymeer
bleven.
2.0E+04 r:
''--...
"î
.rv--5.00 10.00 15.00 20.00 [min] Met gelpermeatie-
chromatografie, een vorm van vloeistofchromatografie, werden nieuwe en verouderde hars/harder- mengsels met elkaar vergeleken. Met deze techniek kan een schei- ding worden gemaakt
tussen de reeds gepoly- meriseerde hars, de oor- spronkelijke hars en de harder (zie figuren).
Uit de chromatogrammen kunnen na ijking ook de gehaltes van deze drie ver- bindingen in ieder mon- ster hars worden bepaald.
Op deze wijze is op een
eenvoudige en snelle wijze kwaliteitscontrole van deze hars/hardermeng- seIs mogelijk:
• is het gehalte reeds uitgehard materiaal (polymeer) niet te hoog
• is de verhouding hars/harder nog in orde.
Op basis van deze onderzoeksresultaten worden harsmengsels regel- matig doorTNO gekeurd.
2.0E+05 I.N
hars
Vers harsmengsel 1.5E+05
harder 1.0E+05
5.0E+04
~ \
5,00 10.00 15.00 20.00 [min]
Nieuwe anti-stick coating op conventionele basis.
Vanwege speciale eigenschappen als chemische en thermische stabiliteit, vet- en waterafstotendheid en een lage wrijvingscoëfficiënt kennen fluorhoudende coatings een breed toepassingsgebied: van impregneermiddelen voor textiel tot speciale pakkingen en afdichtingen en van keukengerei tot weerbestendige bouwelementen.
Toch zijn de toepassingsmogelijkheden nog beperkt. Sommige coatings kunnen vanwege de hoge verwerkingstemperatuur namelijk
alleen op metaal aangebracht worden. Andere laten zich moeilijk 'met additieven mengen, hebben een hoog gehalte aan oplosmiddelen of vragen om zeer specifieke applicatieapparatuur. De divisie Materiaal- technologie ontwik-
kelde op basis van conventionele sys- temen een coating die veel van deze problemen omzeilt.
De coating heeft een goede hechting op verschillende ondergronden en een lage kostprijs, maar bezit tegelij- kertijd 'fluorachtige'
eigenschappen als een uitstekende olie-, vet- en waterafstotende wer- king. De anti-stick coating is op oplosmiddel gebaseerd, maar inmiddels zijn ook watergedragen systemen in ontwikkeling. Uit eerste experimen- ten is gebleken dat vastestofgehaltes van 40-50% haalbaar zijn, met een zeer geringe hoeveelheid fluorverbinding.
Snellere metaalbewerking door geïntegreerde bescherming, smering en coating.
Staalplaat wordt meestal behandeld met een roestwerend middel, dat bij het koud vervormen ook vaak als smeermiddel fungeert.
In sommige gevallen moet de beschermlaag echter eerst verwijderd worden, waarna een hoogwaardiger smeermiddel wordt aangebracht.
Na het vervormen moet het metaaloppervlak weer zorg- . vuldig gereinigd worden alvo- rens er een primer kan worden aangebracht.
Zowel economisch als milieutechnisch gezien zou het voordelen opleveren als deze reinigingen in het proces achterwege konden blijven.
De divisie Materiaaltechno- logie heeft daarom op basis van geëpoxydeerde oliën een product ontwikkeld met de naam PLP (Preservation-Lubricant-Primer). PLP dient niet alleen als bescherming en smeermiddel, maar kan na .de metaalbewerking ook chemisch ingebouwd worden in een bestaande primer - en hoeft der- halve niet eerst verwijderd te worden.
Maart
• Oprichting TNO Loop- en Schoenencentrum B.V., een samenwerkingsver- band tussen TNO Industrie en Floor Schrijver Sport- orthopedie BV.
• Deelname aan Techni- Show 1998, presentatie over industriële prototyping.
• Klanttevredenheids- onderzoek: TNO Industrie onderzoekt bij ruim 600 klanten hun opinie over de diensten van TNO Industrie.
• Opening topinstituut polymeren: Dutch Polymer Institute (OPI).
Mei
• De Sterlaberkenning van de divisie Product- onderzoek is verlengd.
Juni
• Verhuizing van de hoofdvestiging van TNO Industrie naar Eindhoven.
• Opening Kathalys, Centrum voor Duurzame Industriële Product- innovatie TNO-TUD, door dr. G.J. Wijers, minister van Economische Zaken.
Het uitharden van de PLP-laag na het vervormingsproces kan, zowel thermisch als met UV-straling, gelijktijdig met de uitharding van de primer plaatsvinden. Uitbreiding van het productieproces is daardoor niet nodig. Om PLP voor standaardapplicatie geschikt te maken werd een waterige emulsie ontwikkeld, die zich uitstekend door spuiten en walsen laat verwerken en een mooie, gelijkmatige film oplevert.
Een automaat met meer mogelijkheden en minder kosten.
Om op een efficiënte manier in te spelen op de groeiende kan- sen in de fastfoodmarkt ontwikkelde Fri-Jado, fabrikant van stekker klare horeca-apparatuur, een automaat voor het verwarmen en uitleveren van hamburgers en andere
snacks. Het systeem dat in eerste instantie voor het transport van de snacks werd gekozen, bleek echter verschil- lende nadelen met zich mee te brengen. De automaat was zeer storingsgevoelig en er waren onvoldoende moge- lijkheden om de automaat op andere typen snacks in te stellen. Bovendien was er sprake van een veel te hoge productkostprijs.
De divisies Productontwikkeling en Productieontwikkeling werden door het bedrijf benaderd voor het ontwikkelen van een tweede generatie automaten. Met behulp van onder meer een hightech mecha- tronisch ontwerp en een vroegtijdige integratie van assemblage en productontwikkeling kon een automaat gerealiseerd worden die een hoge bedrijfszekerheid en een brede functionaliteit combineert met een aanzienlijk lagere productkostprijs.
Brug van composiet materiaal als alternatief voor stalen constructie.
Met het oog op de onderhoudskosten heeft Rijkswaterstaat bij de aanleg van een klapbrug te Andel (Noord-Brabant), naast de gebruikelijke stalen uitvoering, ook een kunststof brug laten ontwik- kelen. Daartoe werd een projectteam samengesteld van nationale instellingen en bedrijven met kennis en expertise op het gebied van grote composietconstructies, waaronder het Centrum voor Lichtgewicht Constructies TUD-TNO en TNO Bouw. Gezien de materiaalkeuze moest, in aanvulling op de standaardeisen, extra aandacht worden geschonken aan aspecten als dwarsstijfheid en doorbuiging van de hoofddraagconstructie en beschadiging van het wegdek door brand,
impact, chemicaliën en vandalisme. Als meest kansrijke ontwerp kwam een vakwerkconstructie met Z-liggers van koolstofvezel versterkte kunst- stof naar voren, waarop in dwarsrichting een wegdek van parallelle kokers van glasvezelcomposiet wordt gelijmd. Een opperlaag beschermt het wegdek tegen schade. De realisering van het ontwerp bleek uitein- delijk haalbaar en betaalbaar te zijn. Om budgettaire redenen heeft Rijkswaterstaat (RWS) op deze locatie echter voor een stalen brug geko- zen. Momenteel wordt gezocht naar een nieuwe locatie voor het realise- ren van dit composiet ontwerp.
Een uniek dakraam voor elke markt.
De firma Ubbink, fabrikant van bouwproducten, zocht vervan- ging voor het dakraam dat in de goedkope bouwsector wordt toegepast.
Dit nieuwe raam moest naast een eenvoudige uitvoering ook beschik- baar zijn in een luxere variant met onder meer dubbel glas en moest uiteraard voldoen aan alle relevante normen.
Als minstens zo belangrijke eis gold dat het raam voor zowel de Nederlandse als de Duitse markt geschikt moest zijn. Om die reden moest het zowel omhoog als opzij geklapt kunnen worden. De divisie Productontwikkeling ontwierp in samenwerking met TNO Bouw een modulair, multifunctioneel dakraam dat geheel aan deze eisen voldeed.
Met twee metalen beugels kan het raam links of rechtsschar- nierend gemaakt wor- den, waardoor een ruime en veilige uit- stapopening naar het dak verkregen wordt.
Door het verwijderen van een schroef kan de consument zelf bepalen naar welke kant het raam open- gaat. De kwaliteit van
deze unieke raamconstructie werd onderstreept door de erkenning Goed Industrieel Ontwerp 1997.
Doorstroomvriendelijke en mensgerichte assemblageprocessen.
Bij veel bedrijven waar handmatige assemblage een grote rol speelt, is er behoefte aan een geïntegreerde aanpak van procesverbete- ring en verbetering van de werkomstandigheden. Op die manier kan er een goede afstemming gevonden worden tussen enerzijds technische en organisatorische aanpassingen die de orderdoorlooptijd verkorten en anderzijds een zodanige inrichting van werkplekken dat assemblage-
Juli
• Dr.ir. J.M.M. Ritzen, demissionair minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen, slaat op 8 juli de eerste paal ten behoeve van het nieuwe gebouw van TNO Industrie.
• De Raad van Bestuur van TNO en het College van Bestuur van de Technische Universiteit Eindhoven tekenen de overeenkomst voor de oprichting van het Centrum voor
Materiaaltechnologie.
Augustus
• De afdeling Textiel verhuist naar Enschede
en neemt haar intrek in de plaatselijke
Hogeschool.
• Opening Topinstituut Metalen.
taken gezond en efficiënt uitgevoerd kunnen worden. Om in die behoef- te te kunnen voorzien hebben TNO Industrie en TNO Arbeid hun expertise op het gebied van respectievelijk Assemblage Engineering en Ergonomische Innovatie gebundeld en sinds begin 1998 met succes ingezet voor vernieu-
wend onderzoek en bedrijfsprojecten.
Een project bij Roberine, producent van professionele gras- maaimachines, heeft geleid tot een betere ordening en balance- ring van voormontage en eindmontagewerk-
plekken overeenkomstig de logische materiaalstroom. Daarnaast zijn de inrichting van afzonderlijke werkplekken en onderdeellocaties en de totale lay-out geoptimaliseerd op doorlooptijd en ergonomie.
Besparingen door tooi management.
Een doelmatig gereedschapsbeheer kan een productiebedrijf aanzienlijke voordelen opleveren ten aanzien van kosten, kwaliteit, snelheid en voorraad. Speciaal voor het beheer van verspanende gereedschappen als frezen, boren en beitels ontwikkelde de afde- ling Technische Automatisering van TNO Industrie het TooIman Gereedschapsbeheersysteem.
Met behulp van dit gebruikersvriendelijke softwareprogramma is het juiste gereedschap snel en eenvoudig te vinden en is er ook altijd zicht op waar welke gereedschappen in gebruik of beheer zijn. TooIman
kan bedrijven daar- naast helpen bij onder meer het standaardiseren van de voorraad gereed- schappen en het analyseren van de omgang met het gereedschap.
Door de
modulaire opbouw kan TooIman aan elke bedrijfssituatie aangepast worden.
Ook is er integratie mogelijk met bijvoorbeeld CAD/CAM-systemen, CNC-machines, logistieke systemen en voorinstelapparatuur.
]
)
Toepassing van Tooiman in de praktijk heeft geleid tot een hoge- re productiviteit, gereduceerde gereedschapskosten, verlaging van het aantal afgekeurde producten en een verkorting van de doorlooptijd.
Het fijne van microvezel.
Een van de belangrijkste recente innovaties m de remigmgs- wereld is zonder twijfel de microvezel. Deze bijzondere vezel wordt verkregen door uit twee componenten vezels te spinnen, die vervolgens gesplitst worden. De zeer fijne driehoekige en stervormige vezels die zo ontstaan, blijken zeer effectief te reinigen.
Bij gebruikers van de vezeldoeken bestonden aanvanke- lijk twijfels, met name ten aanzien van de eventuele aantasting van de huid en/of de gereinigde oppervlak- ken. Om deze en andere mogelijke be- zwaren weg te nemen
voerde TNO Reinigingstechnieken een onderzoek uit, op basis waarvan gebruiksadviezen werden geformuleerd. In een vervolgonderzoek wordt inmiddels nader onderzoek gedaan naar de exacte werking van de microvezels en naar de inzetbaarheid op andere (reinigings)gebieden.
Simulatietests voor oliereiniging ZOAB.
Zeer Open Asfalt Beton is dankzij haar absorberende structuur bijzonder veilig. Een nadeel van die structuur is echter dat er, als er toch een ongeluk plaatsvindt, olie in het ZOAB kan lekken. Het gevolg is dat het asfalt oplost, waardoor
het wegdek glad en zacht wordt. Voor het verwijderen van de olie worden reini- gingsmiddelen ingezet. De voorkeur gaat daarbij uit naar een effectief middel met weinig milieu- en materiaalschade. Een pro- bleem bij de productont- wikkeling is echter dat het testen van de werking van
, middelen op realistische schaal kostentechnisch ge- zien niet haalbaar is.
September
• Burgemeester dr. R.W. Welschen en wethouder van Sociale en Economische Zaken, mevrouw H.J. Lindhout- Das, van de Gemeente Eindhoven ontvangen de medewerkers en partners van TNO Industrie op het stadhuis.
• TNO Industrie profileert zich in de regio en neemt deel aan de Eindhovense Bedrijvencontactdagen.
• Oprichting van het Projectbureau voor Onderzoek aan Materialen en Productietechnieken (PMP), een samen- werkingsverband tussen TNO, KEMA en de stich- ting Nederlands Instituut voor lastechniek (Nll).
• Presentatie "techniek- inventarisatie in kantoor- apparatuur" tijdens de bijeenkomst "Improving electricity efficiency in commercial buildings", georganiseerd door de Novem.
Oktober
• Ruim 2.500 bezoekers brengen in het kader van
de Wetenschapsweek op 4 en 5 oktober een bezoek aan de vestiging van TNO Industrie in
Eindhoven.
• Oprichting van het Nederlands-Belgische
Platform voor Nanotechnologie.
• Studiedag Rapid Prototyping en Rapid Tooling bij TNO Industrie op de Oostsingel, georganiseerd door Elsevier, Metaal &
Techniek.
• Deelname aan de MedTec 1998 in de Rai,
aandacht voor
medische technologie.
• Onderwerp 5e kader- programma met een kennismarkt waar de wristunit, voetbalafstandsmeter
en Kathalys zijn gepresenteerd.
Op basis van eigen kennis ontwikkelde TNO Reinigingstech- nieken daarom een tweetal testen die de praktijk zo goed mogelijk bena- deren. Deze testen dienen respectievelijk om te bepalen hoe goed een middel de olie van het oppervlak verwijdert en hoe lang het duurt voor de olie terugslaat. Met deze testen kunnen bedrijven binnen een redelijk budget een optimaal product ontwikkelen.
Groente en fruit optimaal in karton verpakt.
Vorig jaar ontwikkelde VPK Packaging een massief kartonnen exportverpakking voor groenten en fruit die uit vijf afzonderlijke delen is opgebouwd. Door deze constructie kan voor elke component bodem-
plaat, kopwanden en zijwanden af- hankelijk van de gebruiksomstandig- heden de juiste kar- tonkwaliteit geko- zen worden. Voor het verpakken van een door condens- vorming vochtig geworden product kan bijvoorbeeld besloten worden om alleen de bodemplaat een vochtwerende behandeling te geven.
De afdeling Verpakking van TNO Industrie voerde in opdracht van VPK Packaging een kwantitatief onderzoek uit, met als uitgangs- punt de zogeheten Pack-Fort verpakking voor zes kilo tomaten. Daarbij werd gekeken naar de invloed van een product en de bijbehorende dis- tributieomstandigheden op het fysiek gedrag van de verpakking en de toegepaste materialen.
Verschillende praktijk- en laboratorium proeven toonden aan dat met de beschikbare kartonkwaliteiten commercieel aantrekkelijke ver- pakkingen kunnen worden samengesteld voor alle gangbare exportzen- dingen vanuit Nederland.
Waterkringloopsluiting in de textiel- en tapijtindustrie.
Bij het verven en bedrukken van textiel en tapijt wordt veel water gebruikt. De kleurstoffen die het afvalwater van deze processen bevat worden in het algemeen slecht in een rioolwaterzuiveringsinstalla- tie afgebroken. TNO Industrie heeft daarom in samenwerking met de textielvereniging KRL en de Vereniging Nederlandse Tapijt Fabrikanten een onderzoek naar waterkringloopsluiting opgestart. Doelstellingen daarbij zijn verwijdering van kleurstoffen uit het afvalwater, reductie van
de vervuilingsgraad, besparing van het waterverbruik met 75% en een vermindering van het energieverbruik. Voor het realiseren van deze waterkringloopsluiting werkt TNO Industrie samen met TNO Milieu, Energie en Procesinnovatie, de Landbouw Universiteit Wageningen en Päques Water Systems.
Daarnaast participeren 25 bedrijven uit de textiel- en tapijtin- dustrie in het onderzoek. De resultaten van de eerste onderzoeksfase zijn veelbelovend. Met een combinatie van aërobe zuiveringstechnieken lijkt het afvalwater omgezet te kunnen worden in een herbruikbare kwaliteit proceswater. Het onderzoek zal in 1999 met grootschaligere experimenten voortgezet worden.
Verhoogde kleurfixatie door voorbehandeling textiel.
De fixatie van kleurstoffen bij het verven en drukken van textiel ligt meestal tussen 60 en 80 procent. Dit vraagt wel om de inzet van veel water om de niet-gefixeerde kleurstof uit te spoelen. In samen- werking met textielresearchvereniging 'De Voorzorg' onderzoekt TNO Textiel de mogelijkheden om de fixatiegraad te verhogen door de te verven of te bedrukken katoen vóór het verfproces chemisch te modificeren. Door zo'n voorbehandeling met bepaalde chemicaliën kan een fixatierendement van 95 tot 99% behaald worden. De behandelings- methode wordt op het moment onder praktijkomstandigheden onder- zocht bij een aantal textielveredelingsbedrijven.
Snellere Prototyping en Tooling met freestechnieken.
Rapid prototyping- technieken (die laagsgewijs geometrie opbouwen) zijn in opmars, maar voor de grotere afmetingen blijft frezen de aangewezen manier. Frezen biedt welis- waar voordelen op het gebied van nauwkeurigheid en materiaalkeuze, maar heeft twee nadelen: zowel de tussenvertaling (nodig bij het overzetten van de complexe geometriebe- schrijvingen van het 3D- CAD-programma naar de CAM-software) als de
November
• Opening Opleidings- en Expertisecentrum voor Textiel en Confectie te Enschede.
• "Dag van het ontwerp"
bij European Design Centre in Eindhoven, presentatie over mass customisation.
December
• TNO Industrie neemt deel aan Euromold in Frankfurt, een vakbeurs
op het gebied van productontwikkeling.
• Overdracht "Machine- keuringen" van de divisie
productonderzoek aan Stork Mufac.
generatie van de freesbanen vraagt veel tijd en is niet 100% betrouw- baar. De divisie Productieontwikkeling toonde aan dat de aansturing van freesmachines sneller en betrouwbaarder kan plaatsvinden door toe- passing van de STL-Technologie (Standard Triangulation Language).
STL maakt voor het omschrijven van de geometrie gebruik van driehoekjes en vermijdt daarmee de ingewikkelde CAD-formuleringen.
De computer heeft daardoor aanzienlijk minder tijd nodig om frees- banen te genereren en is zeer betrouwbaar.
De koppeling van 3D CAD/CAM-frezen en STL-Technologie is een belangrijke stap op weg naar het breder inzetten van freestech- nieken voor rapid prototyping en vooral voor Rapid Tooling.
Personeel &Organisatie.
Mensen realiseren innovatie.
Innovatie is een begrip dat, omgezet in een paar woorden, een scala aan acties omvat. En aan die acties wordt inhoud gegeven door mensen, door de mensen van TNO Industrie. Kort gezegd, innovatie is het realiseren van onverwachte en integrale oplossingen en het versnellen en ver- korten van tussenfasen. Grote stappen worden gemaakt die leiden tot het ideale product of proces. Vernieuwing en versnelling, daar gaat het om in onze business.
De kracht van TNO Industrie is dat aan dit begrip concrete inhoud wordt gegeven. De mensen van Industrie zijn in staat om als het ware een vliegwiel in een hogere versnelling te brengen.
De P&O-acties zijn ook in 1998 gericht geweest op het nog vaardiger en effectiever omgaan met de eigen competenties. Het verder ontwikkelen van competenties en kennis en het organiseren van samenwerkingsvormen zijn daarbij in het oog springend geweest.
Een groot aantal medewerkers heeft een opleiding en training gevolgd op het gebied van commerciële vaardigheden en projectmanagement- technieken. De opgedane inzichten zijn vervolgens 'on the job' verder toegespitst en getoetst. Leren denken en werken vanuit klantposities betekent zoeken naar die integrale oplossing. Netwerk- bijeenkomsten en interne colloquia zijn georga- niseerd om de medewerkers, verspreid over meer dan vier locaties, met elkaar te kunnen laten discussiëren en te leren omgaan met zeer uiteen- lopende kennisdisciplines.
Naast aandacht voor kennis en vaardig- heden zijn er ook acties uitgevoerd om verschil- lende kennisdisciplines aan elkaar te verbinden.
Zodoende zijn nieuwe mogelijkheden voor kennis- toepassing ontstaan, met weer nieuwe kansen voor
de medewerkers. Een voorbeeld van hei: zoeken naar de 'oplossing van morgen' is ook vormgege- ven in brainstormsessies, in vaktaal 'roadmapping voor bedrijven' genoemd. Het organiseren van ontwikkel projecten over divisie- en instituutsgren- zen heen is een andere gerichte actie geweest.
De kennisontwikkeling ging ook vaak gepaard met de ingebruikneming van nieuwe tech- nologieën. Zo hebben een aantal medewerkers een CAD-opleiding gevolgd na de installatie van de nieuwe systemen en software. Andere medewer- kers hebben opleidingen in het buitenland gevolgd toen de high-speed milling machine en een moderne spuitgietmachine in aantocht waren.
Ondersteuning is geboden voor het volgen van cursussen coatingtechnologie en kopstudies na hbo-onderwijs. En tegen het einde van het jaar kon een medewerker worden gefeliciteerd die zijn promotie-onderzoek op het gebied van de mate- riaalkunde met ondersteuning van TNO had uitgevoerd en nu met succes had voltooid.
Ter versterking van de intrinsieke inno- vatiekracht wordt gericht gezocht naar nieuwe kansen en mogelijkheden voor de medewerkers om zich te kunnen ontwikkelen. Naast opleidingen biedt het werken in uiteenlopende projecten uit- gelezen mogelijkheden. Hierop wordt actief gestuurd. Maar er zijn nog andere nieuwe kansen gecreëerd.
Uit de structurele samenwerking met
universiteiten en hogescholen komen uitstekende
projecten voort die om een originele invulling en
de nodige creativiteit vragen. En die oplossingen
zijn dan weer uiterst waardevol voor toepassing bij
de klant. De samenwerking van en de interactie
tussen de onderwijsgroepen en kennisgebieden
wordt ervaren als een sportieve uitdaging en een
test van eigen en andermans kwaliteiten. Maar ook
als een bundeling en versterking van krachten ten
46% 42%
28% 26%
26% 32%
12,6% 16%
15% 10,5%
7 9
2 4
21% 25%
15% 15%
13% 14%
14% 16%
7%
- -
10% 11%
