SAMEN TEGEN ARMOEDE
Maatschappelijk domein
2
Inhoud / Leeswijzer
Hoofdstuk 1 Samenvatting Samen tegen armoede 2018-2020 p. 3
Hoofdstuk 2 Armoede in Ommen? p. 5
Hoofdstuk 3 Waarom meedoen zo belangrijk is p. 7
Hoofdstuk 4 Gemeente Ommen als schulddienstverlener p. 9 Hoofdstuk 5 De beslispunten van Samen tegen armoede 2018-2020 p. 11
Hoofdstuk 6 Wat gaat dat kosten? P. 15
Bijlagen I Terugblik op beleid 2014-2017 II Wat is Mobility Mentoring®?
III Visie op armoede en schulden IV Cijfers bewindvoering V Alle actiepunten op een rij VI Begrippenlijst
Onze aanpak
Het nieuwe beleidsplan Samen tegen armoede 2018-2020 is tot stand gekomen in samenwerking met professionals, vrijwilligers en ervaringsdeskundigen die zich bezighouden met de themas armoede en schulden. Vervolgens heeft de Participatieraad aandachtspunten voor het nieuwe beleid aangedragen. In de komende beleidsperiode blijven wij ervaringsdeskundigen en ketenpartners betrekken bij het uitvoeren en bijstellen van het beleid.
Vanwege de samenhang tussen de themas armoede en schulden hebben wij ervoor gekozen één beleidsplan te ontwikkelen waarin beide onderwerpen zijn verwerkt.
Gemeente Ommen Beleidsplan Samen tegen armoede
2018-2020
1 Samenvatting
» Wat hebben we bereikt?
De afgelopen jaren zijn we druk geweest en is er veel gebeurd in de gemeente Ommen. In 2015 is het convenant Ommen Armoedevrij gelanceerd. Al 32 partijen hebben het convenant getekend om samen armoede een halt toe te roepen. Ook zijn we blij met het budgetspel. Alle basisscholen en het speciaal onderwijs in de gemeente Ommen ontvangen het budgetspel, dat is ontwikkeld door ervaringsdeskundigen. In bijlage I vindt u een terugblik op het beleid 2014-2017. Hier leest u per beslispunt welke ontwikkelingen hebben plaatsgevonden.
» Hoe gaan we verder?
We willen voor de periode 2018-2020 nog meer inzetten op preventie en onze inwoners ondersteunen op het gebied van armoede en schulden door middel van Mobility Mentoring®.
» Wat is onze opdracht?
Het preventieve beleid van de gemeente Ommen is er op gericht armoede en schulden te voorkomen.
Of het voorkomen van het verergeren van de schulden en de persoonlijke situatie. Met onze ketenpartners, zoals Raad & Recht, Humanitas, Ommen Samen Sterk en het maatschappelijk werk, kunnen wij de inwoners handvatten bieden om financieel gezonde(re) keuzes te maken. We willen inwoners de vaardigheden leren die noodzakelijk zijn om economisch zelfredzaam te worden en te blijven.
Door via verschillende wegen het onderwerp bespreekbaar te maken, willen wij de taboe proberen te doorbreken en eerder ondersteuning bieden. De signalerende functie van ons als gemeente en onze ketenpartners blijft daarbij onverminderd belangrijk.
» Wat willen we bereiken?
De komende twee jaar gaan wij aan de slag met de volgende zeven beslispunten:
1. De handen ineen om armoede te voorkomen en/of beperken
Alleen door intensieve samenwerking met onze ketenpartners kunnen we armoede en schuldenproblematiek in de gemeente Ommen aanpakken.
2. Eenvoudig en benaderbaar aanspreekpunt voor elke inwoner
We hopen door het vereenvoudigen van de communicatie richting de inwoner meer mensen te kunnen bereiken.
3. Inwoner in zijn kracht zetten met Mobility Mentoring®
We willen inwoners de vaardigheden bijbrengen die noodzakelijk zijn om economisch zelfredzaam te worden en te blijven. Dit doen we samen met de inwoner.
4. Kinderen blijven voorop staan!
Kinderen kiezen er niet voor om in geldzorgen op te groeien.
4 5. Preventie door voorlichting/advies aan jongeren
Op scholen of in verenigingsleven willen wij de jeugd opzoeken om hen te leren hoe zij financieel gezonde(re) keuzes kunnen maken.
Meedoen in de Ommense samenleving
Iedereen, ongeacht zijn financiële situatie, moet kunnen deelnemen aan de samenleving.
6. Stevige toegang en passende schulddienstverlening
We willen verder bouwen aan een duidelijke en stevige toegang voor inwoners als het gaat om schulddienstverlening.
De uitvoering van het beleid is gebaseerd op onze visie op het geldzorgenbeleid zoals te lezen is in bijlage III.
2 Armoede in Ommen?
» Gebruik van minimaregelingen
De gemeente Ommen heeft diverse regelingen voor inwoners met een kleine beurs, zodat zij toch kunnen meedoen. Voorbeelden hiervan zijn het participatiefonds, de collectieve zorgverzekering en het Jeugdsport- en Jeugdcultuurfonds. Ook bieden wij de collectieve zorgverzekering aan onze inwoners aan.
Deze regelingen brengen we via verschillende kanalen onder de aandacht. Denk hierbij aan de gebiedsteams, via ervaringsdeskundigen en het netwerk van Ommen Armoedevrij.
Zoals te zien in onderstaande tabel neemt het gebruik van de regelingen in de gemeente Ommen toe.
Regeling 2014 2015 2016
Participatiefonds 101 gebruikers 104 gebruikers 116 gebruikers Collectieve
zorgverzekering 88 gebruikers 102 gebruikers 197 gebruikers Jeugdsportfonds 25 gebruikers 22 gebruikers 40 gebruikers Jeugdcultuurfonds 2 gebruikers 3 gebruikers 5 gebruikers
Vanuit de beschikbare gegevens die wij bezitten als gemeente kunnen wij zien hoeveel inwoners gebruik maken van een regeling. Deze cijfers vertellen alleen niets over het bereik van de regeling en het bereik ten opzichte van andere gemeenten. Om hier meer zicht op te krijgen stellen wij voor om eens per twee jaar een inkomenseffectrapportage uit te laten voeren. Zo krijgen we een beeld van de effecten van de regelingen en het bereik van de regelingen binnen de gemeente Ommen.
» Werken heeft positief effect
Hoewel het niet zo is dat inwoners die vanuit een bijstandssituatie gaan werken er financieel altijd op vooruit gaan, wil de gemeente Ommen werken stimuleren. Niet alleen de financiële prikkel moet een reden zijn tot werk. Het gevoel nuttig bezig te zijn, jezelf te ontwikkelen en waardering te krijgen voor wat je doet zijn voordelen die we niet moeten vergeten om inwoners aan het werk te krijgen en te houden.
6
» Geldzorgen van invloed op gedrag
Financiële problemen en langdurige armoede zijn van invloed op het gedrag van mensen. Uit onderzoek naar de gevolgen van armoede is gebleken dat mensen die in armoede leven en schaarste ervaren onverstandige beslissingen nemen, van dag tot dag leven en lijden aan tunnelvisie. Dit als gevolg van verstoorde bedrading in hun hersenen als gevolg van stress. Hierdoor zijn zij vaak niet goed meer in staat om doelgericht en probleemoplossend te handelen. Dit verklaart waarom het vaak niet lukt om armoede en schulden te overwinnen.
Mensen met langdurige schulden leggen de focus op wat nu urgent is en verliezen daardoor het langetermijnperspectief. Naast een focus op de korte termijn dragen financiële problemen er ook aan bij dat de kwaliteit van besluitvorming minder wordt en men ziet zichzelf steeds minder als degene die het verschil kan maken.
»
CONCLUSIEMet een inkomenseffectrapportage willen wij inzichtelijk krijgen welke effecten ons armoedebeleid heeft op de bestedingsruimte van huishoudens met een laag inkomen.
Werken heeft een positief effect op mensen. Als het gaat om het armoede- en schuldenbeleid kunnen we, met naleving van de dienstverlenende principes van Mobility Mentoring®, inzetten op uitstroom van inwoners uit de uitkering en het beperken van de armoedeval.
Financiële problemen en armoede zijn van invloed op het gedrag. In ons beleid en dienstverlening moeten we daar meer rekening mee houden.
3 Waarom meedoen zo belangrijk is
Armoede is een complex verschijnsel dat je niet los kunt zien van inkomen, maar ook niet van zelfredzaamheid, de woon- en leefomgeving van mensen en gezondheid. Een lager inkomen betekent vaak meer (zware) rokers en meer mensen met (ernstig) overgewicht.
Voor kinderen die opgroeien in armoede kan schaarste ook een langdurig effect hebben. Functies als plannen, organiseren en emoties reguleren blijken gemiddeld genomen minder goed ontwikkeld te zijn bij kinderen die opgroeien in armoede. Zij lopen daardoor gemiddeld meer risicos op financiële problemen.
Minder inkomen betekent bovendien minder participatie. Financiële beperkingen in combinatie met minder gunstige leefomstandigheden kunnen armoede en sociale uitsluiting tot gevolg hebben. Bij sociale uitsluiting raken mensen geïsoleerd en vervreemd van de samenleving. Dat willen wij voorkomen. Iedereen, van jong tot oud, moet in de gemeente Ommen de kans krijgen om mee te doen op sociaal, cultureel en educatief gebied! Daarom willen we het voor onze inwoners zo eenvoudig mogelijk maken om mee te doen.
» Meedoenfonds voor volwassenen
Sinds jaren bestaat in de gemeente Ommen het Participatiefonds. Kinderen en volwassenen die sociaal-culturele, sportieve of educatieve activiteiten niet zelf kunnen betalen, komen in aanmerking voor een tegemoetkoming uit dit fonds.
Vanaf 1 januari 2018 zal het Participatiefonds uitsluitend voor volwassenen zijn. Het Participatiefonds zal worden omgevormd tot het Meedoenfonds voor volwassenen (zie beslispunt 6). Een titel die direct duidelijk moet maken voor wie het is en waar het voor bedoeld is.
Voor onze jonge inwoners tot 18 jaar is er een aparte regeling.
Tot vandaag de dag moeten inwoners op declaratiebasis het Participatiefonds aanspreken. Wij vinden dit de omgekeerde wereld. Inwoners laten voorschieten terwijl zij al van weinig financiële middelen moeten rondkomen. Dit sluit niet aan bij de visie die wij hebben in Ommen, namelijk Iedereen mag meedoen in de Ommense samenleving!. Wel moet er controle zijn op het budget. De gemeente Ommen kiest ervoor om steekproefsgewijs te controleren of de gelden zijn ingezet waar ze voor bedoeld zijn.
Bij deze visie past ook dat we de aanvraagformulieren waar mogelijk aan elkaar willen koppelen en de formulieren zo eenvoudig en begrijpelijk mogelijk willen maken voor de inwoners.
» Meedoenfonds voor jongeren
Jaarlijks ontvangt de gemeente Ommen een bedrag van 55.014 euro (Klijnsma gelden), bedoeld om kinderen uit gezinnen met een kleine beurs te ondersteunen.
In de notitie Alle kinderen mogen meedoen zijn diverse acties opgesteld, bedoeld voor kinderen en jongeren tot 18 jaar, zoals het organiseren van preventieve activiteiten binnen het basis- en voortgezet onderwijs en binnen het middelbare beroepsonderwijs.
Wij vinden het belangrijk dat alle kinderen mee kunnen doen aan sportieve, culturele en educatieve activiteiten. Helaas is dit niet voor ieder kind vanzelfsprekend.
8 De gemeente Ommen heeft voor kinderen uit gezinnen met een kleine beurs verschillende regelingen zodat zij toch mee kunnen doen op het gebied van sport, cultuur en sociale activiteiten, zoals het Jeugdsportfonds en het Jeugdcultuurfonds. Ook hier geldt dat we streven naar één formulier die de aanvraag mogelijk maakt voor alle onderdelen.
In de gemeente Ommen dragen wij de slagzin Veelzijdig en Uniek uit. Ook binnen dit thema willen wij de slagzin inzetten. Wij willen alle kinderen de mogelijkheid bieden om zich veelzijdig en uniek te ontwikkelen.
» CONCLUSIE
Voor kinderen en jongeren die opgroeien in een dynamische omgeving kan schaarste ook een langdurig negatief effect hebben. Dat willen we zoveel mogelijk voorkomen.
Met ons beleid stellen we meer inwoners in staat om te participeren in culturele, sportieve of educatieve zin. Deze vorm van meedoen is belangrijk voor de gezondheid en het welbevinden van mensen.
4 Gemeente Ommen als schulddienstverlener
De gevolgen van het leven met schulden zijn groot. Met gezond financieel gedrag, zoals het niet aangaan van (grote) financiële verplichtingen en het op orde hebben van je administratie, is in veel gevallen te voorkomen om in schulden terecht te komen.
De gemeente Ommen wil gezond financieel gedrag stimuleren en zet hiermee vooral in op preventie van armoede en schulden.
Het belang van schuldpreventie en vroegsignalering is groot. De afgelopen jaren hebben wij hier al op ingezet. Niet alleen de jongeren in onze gemeente maar ook de volwassen inwoners willen wij preventief handvatten bieden om financieel gezonde(re) keuzes te maken. Dit doen we onder andere met Startpunt Geldzaken. Startpunt Geldzaken ontwikkelt geldplannen waarmee inwoners zelf hun geldzaken in balans kunnen brengen en houden. In 2016 hebben 61 inwoners van Ommen de tool gebruikt. Dit aantal willen we de komende jaren graag vergroten (zie beslispunt 5).
» Zoveel mogelijk mensen helpen
Schulddienstverlening is bedoeld voor alle inwoners van de gemeente Ommen die een vraag hebben op het gebied van financiën of schulden, ongeacht de hoogte van het inkomen. Het gaat daarbij om mensen die in een situatie zitten dat zij niet lang meer kunnen doorgaan met het betalen van de schulden of die al opgehouden zijn met betalen.
Wij kiezen ervoor zoveel mogelijk mensen te kunnen helpen. Geen groepen mogen op voorhand worden uitgesloten van schulddienstverlening. Wel is het zo dat zelfstandig ondernemers een aparte groep vormen waarbij een regulier traject niet altijd mogelijk is.
Een aparte doelgroep in de wet zijn ook de gezinnen met inwonende minderjarige kinderen. Als zij een beroep doen op de schulddienstverlening is er sprake van extra kwetsbaarheid. Er moet voorkomen worden dat deze gezinnen op straat komen te staan.
» Extra aandacht voor inwoners met een niet-westerse achtergrond, zzpers en jongeren
Het hebben van schulden treft niet alleen mensen met een laag inkomen of beperkte verstandelijke vermogens, al zijn dat net als startende ondernemers en erkende vluchtelingen wel groepen die een groter risico lopen.
Afgelopen jaar hebben wij gemerkt bij de begeleiding van statushouders dat zij onervaren zijn en vaak weinig weten over regelgeving, voorzieningen en omgaan met geld. In het najaar van 2017 gaan wij samen met inkomensconsulenten, Raad & Recht budgetteam, Vluchtelingenwerk en
ervaringsdeskundigen een project starten om statushouders te begeleiden.
Ook willen we onze aandacht richten op zzpers, omdat landelijk gezien het aantal aanmeldingen voor schuldhulpverlening van zzpers toeneemt. Ook jongeren zijn een speerpunt in het nieuwe beleid. Uit het recente onderzoek Voor mijn gevoel had ik veel geld is naar voren gekomen dat meer dan de helft van de jongeren tussen 18 en 27 jaar het afgelopen jaar een schuld heeft gehad.
10
» Gebruik schulddienstverlening
Vanaf het jaar 2014 zien wij een lichte daling in het gebruik van de schulddienstverlening. Hier zijn verschillende verklaringen voor te geven: de aantrekkende economie, de nauwe samenwerking tussen gemeente en woningcorporaties of misschien het goede werk van Humanitas en het Raad &
Recht budgetteam.
Het is zo dat 70 tot 75% van de mensen die zijn toegelaten tot schulddienstverlening met een schone lei eindigen. In die zin kan is het beleid succesvol. We zien wel nog steeds dat mensen tussentijds uitvallen, vooral in het begin van het traject. Met extra ondersteuning, gebaseerd op dienstverlenende principes van Mobility Mentoring® kan deze uitval worden verminderd.
» Beschermingsbewind
De laatste jaren is het aantal mensen dat onder beschermingsbewind wordt geplaatst explosief gestegen. Mensen die zelf niet goed voor hun financiën kunnen zorgen kunnen (vrijwillig) onder beschermingsbewind worden geplaatst.
Sinds 2014 is wetgeving op dit gebied aangevuld, waardoor nu ook het hebben van problematische schulden een reden kan zijn tot het opleggen van beschermingsbewind. Hier wordt in toenemende mate gebruik van gemaakt. Mensen met een laag inkomen kunnen in aanmerking komen voor bijzondere bijstand, voor bijvoorbeeld de salariskosten van de bewindvoerder. De rechter bepaalt of iemand beschermingsbewind krijgt, maar de rekening van beschermingsbewind komt bij de gemeente terecht.
Inmiddels is het zo dat gemeenten gemiddeld een kwart van hun budget van de bijzondere bijstand besteden aan het betalen van beschermingsbewindvoerders. Op grond van onderzoek in opdracht van het ministerie van SZW is de schatting dat voor 15% van de onderbewindgestelden beschermingsbewind een te zwaar middel is.
Het aantal inwoners in de gemeente Ommen met bewindvoering in 2016 is 31. Dit brengt een kostenpost met zich mee van 39.909 euro.
Dit is meer dan een verviervoudiging van de kosten in drie jaar tijd. Het is lastig om dit tegen te gaan, mede omdat dit in veel gevallen het juiste instrument blijkt voor inwoners.
We willen de komende periode de voorzieningen en zorginstellingen goed infomeren voordat bewindvoering wordt aangevraagd. We willen met Raad & Recht meer preventief inzetten op het voorkomen van schulden.
Voor complete cijfers van de afgelopen jaren, zie bijlage IV.
» CONCLUSIE
Het is belangrijk om oog te hebben voor de verschillende groepen die meer risico lopen op financiële problemen. We moeten hen passende dienstverlening bieden. Hiervoor moeten wij krachten bundelen en de doelgroep aanspreken via communicatiekanalen die deze doelgroep actief gebruikt.
Jaar Aantal intakes
2014 49
2015 48
2016 40
Het aantal gebruikers van schulddienstverlening neemt af, maar het gebruik van beschermingsbewind neemt toe. Om onnodige bewindvoering te voorkomen moeten wij onze ketenpartners goed voorlichten welke voorzieningen er zijn.
5 Beslispunten Samen tegen armoede 2018-2020
» Wat is onze opdracht?
Armoede en schuldenproblematiek zijn onderwerpen die vaak verscholen zijn in de samenleving. Er heerst een taboe op en de schaamte is vaak groot.
Door via verschillende wegen het onderwerp bespreekbaar te maken, willen wij de taboe proberen te doorbreken en eerder ondersteuning bieden. De signalerende functie van ons als gemeente en onze ketenpartners blijft onverminderd belangrijk.
Het preventieve beleid van de gemeente Ommen is er op gericht armoede en/of schulden te voorkomen. Of het voorkomen van het verergeren van de schulden en de persoonlijke situatie.
Voor een gemeente is het niet te voorkomen dat iemand op een minimuminkomen belandt, maar we kunnen met onze ketenpartners wel handvatten bieden om financieel gezonde(re) keuzes te maken.
» Wat willen we bereiken?
Vanuit bovenstaande gedachte hebben wij zeven beslispunten geformuleerd:
1. De handen ineen om armoede te voorkomen en/of te beperken 2. Eenvoudig en benaderbaar aanspreekpunt voor elke inwoner 3. Inwoner in zijn kracht zetten met Mobility Mentoring®
4. Kinderen blijven voorop staan!
5. Preventie door voorlichting/advies voor jongeren 6. Meedoen in de Ommense samenleving
7. Stevige toegang en passende schulddienstverlening
1 De handen ineen om armoede te voorkomen en/of te beperken
Alleen door intensieve samenwerking met onze ketenpartners kunnen we armoede en schuldenproblematiek in de gemeente aanpakken.
» Wat gaan we daarvoor doen?
- Ommen Armoedevrij krachtig houden door een uitvoeringsprogramma te introduceren - Samenwerking bij vroegsignalering huurschulden
» Wanneer zijn we tevreden?
12 - Als we kracht houden in het convenant Ommen Armoedevrij en gezamenlijk stappen zetten
om de armoede in Ommen aan te pakken.
- Als we huurschulden van inwoners samen met woningcorporaties kunnen aanpakken.
- Als we huisuitzettingen met kinderen kunnen voorkomen.
2
-Eenvoudig en benaderbaar aanspreekpunt voor elke inwoner
We hopen door het vereenvoudigen van de communicatie richting de inwoner meer mensen te kunnen bereiken.
» Wat gaan we daarvoor doen?
- Gerichte campagnes en inzetten op moderne media
- Vereenvoudiging van aanvraagprocedures in samenwerking met de doelgroep
» Wanneer zijn we tevreden?
- Als we met gerichte campagnes mensen hebben kunnen bereiken die we nog niet bereiken.
- Als in 2020 alle communicatie en formulieren vanuit de teams werk, inkomen en schulddienstverlening in eenvoudige en begrijpelijke taal aangepast zijn, zodat elke inwoner ze begrijpt en dit geen drempel meer vormt.
3 De inwoner in zijn kracht zetten met Mobility Mentoring®
We willen met ons beleid de inwoner ondersteunen zodat hij of zij weer meer overzicht krijgt en stappen kan zetten naar een zelfredzaam bestaan.
» Wat gaan we daarvoor doen?
- Maatwerk leveren door aan te sluiten bij de mogelijkheden van de inwoner - Meer coachende benadering inbouwen
- Instrumenten van Mobility Mentoring® inzetten
» Wanneer zijn we tevreden?
- Als we in 2019 getraind zijn in de methodiek en weten welke instrumenten een bijdrage kunnen leveren aan onze dienstverlening.
- Als we in 2020 de instrumenten, die voor ons van toegevoegde waarde blijken, hebben ingevoerd en vervolgens zien dat mensen baat hebben bij deze vernieuwende aanpak.
- Als we beter in staat zijn onze inwoners te helpen om een gedragsverandering te realiseren en economisch zelfredzaam te worden en te blijven.
4 Kinderen blijven voorop staan!
Voor kinderen is er net als in het vorige beleid extra aandacht. Zij hebben niet de keuze gemaakt om op te groeien in een omgeving waar armoede en/of schulden de waan van de dag negatief beïnvloeden.
» Wat gaan we daarvoor doen?
- Apart beleid voeren voor gezinnen met minderjarige kinderen - Uitvoeren acties uit de notitie Alle kinderen mogen meedoen
- Verbinding leggen met andere beleidsterreinen
» Wanneer zijn we tevreden?
- Als ieder kind kan deelnemen en zich kan ontwikkelen op educatief, sociaal, cultureel en sportief gebied.
- Als we de gezondheidsachterstanden van inwoners in armoede onder de aandacht hebben kunnen brengen en gerichte aanpak erop ontwikkeld hebben met de ketenpartners, zodat kinderen in armoede niet tussen wal en schip vallen.
- Als gezinnen in 2020 aanspraak kunnen maken op een fonds waar educatiekosten, zoals boeken of een schooltas, uit bekostigd kunnen worden, zonder ingewikkelde formulieren.
5 Preventie door voorlichting/advies en educatieve projecten
Op scholen of in verenigingsleven willen wij de jeugd opzoeken om hen te leren hoe zij financieel gezonde keuzes kunnen maken.
» Wat gaan we daarvoor doen?
- In samenwerking met het onderwijs extra aandacht besteden aan jongeren - Vergroten van bereik Startpunt Geldzaken
» Wanneer zijn we tevreden?
- Als we door voorlichting en projecten, zoals het budgetspel, de jeugd meer inzicht hebben kunnen geven hoe zij financieel gezonde(re) keuzes kunnen maken.
- Als we in 2020 het gebruik van Startpunt Geldzaken door inwoners met 25 procent hebben kunnen verhogen.
14
6 Meedoen in de Ommense samenleving
We willen dat iedereen, ongeacht zijn financiële situatie, kan deelnemen aan de samenleving.
» Wat gaan we daarvoor doen?
- Omvormen van Participatiefonds naar het Meedoenfonds voor volwassenen - Vereenvoudigen van procedure met automatisch geld uit Participatiefonds - Vereenvoudigen van aanvraag Meedoenfonds voor jongeren
» Wanneer zijn we tevreden?
- Als niemand meer wordt uitgesloten als het gaat om sociale, culturele en educatieve activiteiten.
- Als we de dienstverlening laagdrempeliger hebben kunnen maken voor onze inwoners.
7 Stevige toegang en passende schulddienstverlening
We willen verder bouwen aan een duidelijke en stevige toegang voor inwoners als het gaat om schulddienstverlening.
» Wat gaan we daarvoor doen?
- Verder bouwen aan een stevige toegang voor inwoners als het gaat om schulddienstverlening - De intake schulddienstverlening definitief onder gemeentelijke vleugels
- Ondersteuning bieden aan zelfstandigen
- Inwoners niet meer uitsluiten van schulddienstverlening als zij wederom aankloppen voor hulp.
» Wanneer zijn we tevreden?
- Als in 2020 de diverse organisaties (Raad & Recht, Humanitas, gemeente, GKB) samen optrekken, zodat er geen inwoners tussen wal en schip vallen en ze weten waar ze aan kunnen kloppen.
- Als blijkt dat we door de gemeentelijke intake effectiever kunnen werken en we onze inwoners op de juiste manier voort kunnen helpen.
- Als we meer van betekenis kunnen zijn voor zelfstandige ondernemers met schulden en hen effectieve ondersteuning kunnen bieden.
De uitgewerkte actiepunten zijn te vinden in bijlage V.
6 Wat gaat dat kosten?
In 2015 heeft de gemeente Ommen voor het armoedebeleid een budget van 400.000 euro begroot.
Naast deze eigen gelden is er vanaf 2017 structureel 55.000 euro bijgekomen. Dit betreft geld dat te besteden is aan kinderen in armoede.
De onderstaande tabel geeft een overzicht van de uitgaven, uitgesplitst naar de verschillende voorzieningen binnen het beleid. Het nieuwe beleid zal binnen het huidige budget worden uitgevoerd.
2017 2018 2019
Collectieve zorgverzekering 73.300 85.500 74.500
Langdurigheidstoeslag 10.350 10.500 10.500
Bijzondere bijstand 78.000 83.300 83.300
Participatiefonds 18.000 18.500 18.500
Alle kinderen mogen meedoen 55.000 55.000 55.000
Subsidies externe partners (Raad
& Recht, Raad & Recht budgetteam, Humanitas, Voedselbank)
64.000 64.000 64.000
Eigen intake 20.000 20.000 20.000
Schulddienstverlening 74.900 74.900 74.900
Totale lasten 393.550 411.700 400.700
16
BIJLAGEN
BIJLAGE I Terugblik op beleid 2014-2017 BIJLAGE II Wat is Mobility Mentoring®?
BIJLAGE III Visie op armoede en schulden BIJLAGE IV Cijfers bewindvoering BIJLAGE V Alle actiepunten op een rij BIJLAGE VI Begrippenlijst
Gemeente Ommen Beleidsplan Samen tegen armoede
2018-2020
Bijlage I Terugblik op beleid 2014-2017
» Beslispunt 1: Overkoepelend meldpunt
In 2015 is het convenant Ommen Armoedevrij gelanceerd. Al 26 partijen hebben het convenant getekend om samen armoede een halt toe te roepen. Ervaringsdeskundigen hebben een belangrijke positie binnen het convenant en de stuurgroep.
» Beslispunt 2: Participatieregeling voor volwassenen
Het was even wachten op de randvoorwaarden van de Klijnsma middelen. Nu dit bekend is en de notitie Alle kinderen mogen meedoen is behandeld in de raad zetten wij de volgende stap in het ontwikkelen van de participatieregeling voor volwassenen. De naam Fonds voor maatschappelijke participatie sluit niet aan bij onze wens om rekening te houden met een ieder zijn taalniveau. Daarom gaan wij de naam Volwassen meedoen-fonds gebruiken. Wij werken vanaf 1 januari 2018 niet meer op declaratiebasis maar verstrekken het aan iedere inwoner die recht heeft op deze regeling.
» Beslispunt 3: Participatieregeling voor kinderen en jongeren
Op 20 juli 2017 heeft de gemeenteraad ingestemd met de notitie Alle kinderen mogen meedoen.
Hierin is een verdeling van de Klijnsma middelen opgenomen over een aantal bestaande en nieuwe regelingen.
» Beslispunt 4: Structurele ondersteuning van de voedselbank
De voedselbank ontvangt jaarlijks structurele financiële ondersteuning van de gemeente Ommen voor de bekostiging van de huur.
» Beslispunt 5: Financiële schulddienstverlening
In het kader van financiële schulddienstverlening is besloten tot een selectieve toegang van
schulddienstverlening op basis van de houding van de inwoner en mogelijkheid binnen de schulden.
Daarnaast is de duur van budgetbeheer teruggebracht van vijf naar drie jaar. Tijdens de behandeling van de tussenevaluatie van het armoedebeleidsplan is besloten geen eigen bijdrage te heffen voor schulddienstverlening voor inwoners met een inkomen boven de 130% van de WSM. In praktijk is gebleken dat het een gering aantal personen beslaat dat boven de 130% van de WSM valt
» Beslispunt 6: Maatschappelijke schulddienstverlening
De vrijblijvendheid van schulddienstverlening is gekaderd door vooraf duidelijke afspraken met de deelnemer te maken over het proces. De intake van de schulddienstverlening is per 1 januari 2017 onder de vleugels van de gemeente gebracht. Wanneer inwoners voor een derde keer binnen 15 jaar
18 aankloppen voor schulddienstverlening is er eerst contact tussen de gemeente, GKB en de inwoner over de achtergrond van de nieuwe aanvraag alvorens de inwoner wordt toegelaten of afgewezen.
» Beslispunt 7: Gezin specifieke maatregelen
Voor gezinnen met minderjarige kinderen een apart regime voeren zodat zij niet de dupe worden van de situatie van hun ouders/verzorgers. Dit doen wij door vroegsignalering door professionals en vrijwilligers. Minderjarige kinderen zijn hierbij één van de eerste aandachtspunten. Bij wachtlijsten krijgen gezinnen met minderjarige kinderen altijd voorrang. In het geval van recidive kan voor gezinnen met kinderen onder strikte voorwaarden een uitzondering op uitsluiting worden gemaakt.
WAT IS MOBILITY MENTORING®?
Hoe inzichten uit de hersenwetenschap leiden tot een betere aanpak van armoede en schulden
Financiële problemen en langdurige armoede zijn van invloed op het gedrag van mensen. Uit onderzoek naar de gevolgen van armoede is gebleken dat mensen die in armoede leven en schaarste ervaren onverstandige beslissingen nemen, van dag tot dag leven en lijden aan tunnelvisie. Dit als gevolg van verstoorde bedrading in hun hersenen als gevolg van stress.
Hierdoor zijn zij vaak niet goed meer in staat om doelgericht en probleemoplossend te handelen. Dit verklaart waarom het vaak niet lukt om armoede en schulden te overwinnen.
Voorbeeld
Wie in schaarste leeft en geen werk heeft, kan de afweging maken dat het verstandiger is om een sollicitatie te laten lopen als het openbaar vervoer naar het bedrijf in kwestie een flink bedrag kost. Het korte termijnperspectief is dat niet gaan er aan bijdraagt dat er deze week geld voor eten is. Het langetermijnperspectief, dat er een kans is op een verbetering van het inkomen, wordt vergeten.
Bijlage II Wat is Mobility Mentoring®?
De gemeente Ommen wil de financiële en sociale problemen van haar inwoners aanpakken door middel van Mobility Mentoring®. Vanaf 2018 gaan we de dienstverlenende principes van deze methodiek inzetten binnen de gemeente Ommen.
20
BIJLAGE III Visie op armoede & schulden
De visie van het gemeentebestuur van Ommen op het geldzorgenbeleid is:
1. Een sterk netwerk is nodig om armoede en schulden terug te dringen
Samen staan wij sterk en zetten wij de schouders onder het aanpakken van schulden.
Voor zowel de gemeente als haar inwoners geldt: Alleen samen kunnen we het verschil maken!
2. De inwoner in zijn of haar kracht zetten
We willen met ons beleid de inwoner ondersteunen zodat hij of zij weer meer overzicht krijgt en stappen kan zetten naar een zelfredzaam bestaan.
3. Kinderen blijven voorop staan, nu en in de toekomst
Kinderen hebben niet de keuze gemaakt om op te groeien in een omgeving waar armoede en/of schulden de waan van de dag negatief beïnvloeden.
4. Via onderwijs jongeren handvatten geven voor een financieel gezonde toekomst Op scholen of in verenigingsleven willen wij de jeugd opzoeken om hen te leren hoe zij financieel gezonde keuzes kunnen maken.
5. Iedereen mag meedoen
We willen dat iedereen, ongeacht zijn financiële situatie, kan deelnemen aan de samenleving. Hiervoor stellen wij budget beschikbaar. Ondersteuning wordt verstrekt in natura, zonder de inwoner te belasten met lastige aanvraagformulieren.
6. Samen met inwoner alle problemen aanpakken
Armoede en schuldenproblematiek komen vaak niet alleen. Wij willen de problemen bij de wortel aanpakken, zodat de inwoner blijvend geholpen is en verder kan.
7. De inwoner en zijn situatie staan centraal
Iedere inwoner is uniek, net als zijn situatie. Dit vraagt om maatwerk. Wanneer iemand financieel niet uitkomt, wordt individueel bekeken hoe de gemeente hierin kan
bijspringen.
BIJLAGE IV Cijfers bewindvoering
» Aantal inwoners met bewindvoering
Jaartal Inwoners met
bewindvoering Bewindvoering (via bijzondere bijstand uitgekeerd)
Inwoners met
beschermingsbewind Beschermingsbewind via GKB (via gemeente betaald)
2013 13 8.027 5 8.100
2014 21 20.195 7 11.648
2015 22 25.012 7 12.082
2016 31 39.909 7 13.115
Een bijkomend negatief effect van de strenge toelating lijkt te zijn dat veel mensen zich tot beschermingsbewind hebben gewend. Dat heeft vervolgens bijgedragen aan de zeer forse stijging van uitgaven voor bijzondere bijstand voor bewindvoerderskosten, van 8.027 euro in 2013 is dit gestegen naar 25.012 euro in 2015. Deze bewindvoeringskosten leggen een groot beslag op het budget bijzondere bijstand.
Beschermingsbewind is bedoeld voor mensen die zelf niet goed in staat zijn hun financiële zaken te regelen, bijvoorbeeld vanwege een (psychische) beperking. Op grond van onderzoek in opdracht van het ministerie van SZW is de schatting dat voor 15% van de onderbewindgestelden beschermingsbewind een te zwaar middel is.
De sturing die wij hierop hebben als gemeente is gering, wel hebben wij de mogelijkheid om onze ketenpartners goed te informeren over de mogelijkheden van dienstverlening via de Gemeentelijke Kredietbank om te toeleiding tot bewindvoering via externen te verminderen.
» Wijzigingen in Wet gemeentelijke schuldhulpverlening
Afgelopen jaar zijn er wijzigingen in wet en regelgeving aangekondigd of doorgevoerd die moeten bijdragen aan een effectievere schuldhulpverlening, zoals het verbreden beslagregister, vereenvoudiging van de beslagvrije voet (deel van inkomen waar deurwaarder geen beslag op mag leggen), een breed moratorium (adempauze voor schuldenaren), gegevensuitwisseling in het kader van schulddienstverlening en een regeling voor bijstandsgerechtigden in het wanbetalersregime zorgpremie (naast de achterstand betalen ze ook een boete). In de komende beleidsperiode zullen de diverse (wets-)wijzigingen geïmplementeerd worden.
22
BIJLAGE V Alle actiepunten op een rij
Hieronder zijn alle actiepunten omschreven horende bij de zeven beslispunten die de gemeente Ommen de komende periode wil uitvoeren.
BESLISPUNT 1 De handen ineen om armoede te voorkomen en/of te beperken Actiepunt 1: Ommen Armoedevrij krachtig houden!
Het convenant Ommen Armoedevrij is op 3 december 2015 gelanceerd. Vervolgens hebben 26 partijen het convenant getekend met het gezamenlijke doel: de armoede in Ommen een halt toe roepen. Dit is een beweging waar wij trots op zijn en samen de schouders onder willen zetten. Om het convenant en de partners in zijn kracht te houden gaan wij een uitvoeringsprogramma onder het convenant hangen. Het uitvoeringsconvenant moet helpen om toe te werken naar de stip aan de horizon en armoede en schuldenproblematiek blijvend onder de aandacht te houden.
Actiepunt 2: Samenwerking bij vroegsignalering huurschulden
In het land zien wij verschillende pilots rondom vroegsignaleren van huurschulden. Het inzetten van sociaal werkers bij signalen van huurachterstand blijkt een effectieve preventieve methodiek en escalatie van de problematiek wordt voorkomen. Komende beleidsperiode gaan wij onze samenwerking met de woningcorporaties intensiveren en samen de handen in één slaan om huurschulden eerder te signaleren en met behulp van ketenpartners hier vroegtijdig op in te spelen om erger te doen voorkomen. Huisuitzettingen waarbij kinderen bij betrokken zijn moet worden voorkomen.
BESLISPUNT 2 Eenvoudig en benaderbaar aanspreekpunt voor elke inwoner Actiepunt 1: Gerichte campagnes en inzetten moderne media
Het is belangrijk dat we mensen die we nu niet bereiken wel weten te bereiken. Dat vereist een soort van armoede en schulden-marketing. Aspecten als op het juiste moment de juiste boodschap zenden, in begrijpelijke taal communiceren, informatie die stuurt op gedragsverandering zijn hierbij belangrijk. Dat vereist specifieke deskundigheid en inzet. Bij de inzet van moderne media wordt gedacht aan onze gemeentelijke website, Facebook, Instagram en media die onze ketenpartners inzetten om ook hier met elkaar de verbinding te zoeken.
Actiepunt 2: Vereenvoudiging van aanvraagprocedures
Hierdoor wordt de drempel lager om inkomensondersteunende voorzieningen aan te vragen en zal het gebruik toenemen. Hiervoor gaan wij onze aanvraagformulieren vergemakkelijken en waar mogelijk combineren met andere aanvraagformulieren. Waar mogelijk gaan we regelingen ambtshalve toekennen en steekproefsgewijs achteraf toetsen of het juist is uitgegeven.
BESLISPUNT 3 Inwoner in zijn kracht zetten met Mobility Mentoring®
Actiepunt 1: Maatwerk leveren door aan te sluiten bij de mogelijkheden van de inwoner
Medewerkers van de gemeente Ommen worden getraind in de dienstverlenende principes van Mobility Mentoring® en gaan de werkwijze en instrumenten gebruiken binnen hun werkzaamheden.
We gaan onderzoeken of Mobility Mentoring® (of een vorm daarvan) ook binnen andere domeinen ingezet kan worden.
Actiepunt 2: Instrumenten van Mobility Mentoring® inzetten om de inwoner te activeren
We gaan onderzoeken hoe de instrumenten van Mobility Mentoring® bij kunnen dragen aan het activeren van de inwoner. Denk aan beloningen of een herinnering van een afspraak per sms.
BESLISPUNT 4 Kinderen blijven voorop staan!
Actiepunt 1: Verbinding met andere beleidsterreinen op het gebied van gezondheid
In september 2016 heeft de gemeenteraad de gezondheidsnota vastgesteld. In de gezondheidsnota van de gemeente Ommen staan verschillende actiepunten die raakvlak hebben met het armoedebeleid. Komende periode willen wij samen met ketenpartners zoals het jongerenwerk en de Voedselbank, vanuit de Jongeren Op Gezond Gewicht (JOGG) en vanuit de aanpak middelengebruik verbindingen leggen om de gezondheidsachterstanden van inwoners in armoede onder de aandacht te brengen en hier een gerichte aanpak op te ontwikkelen.
Actiepunt 2: Uitvoeren acties uit de notitie Alle kinderen mogen meedoen
Op 20 juli 2017 heeft de gemeenteraad de notitie Alle kinderen mogen meedoen vastgesteld. In deze notitie zijn verschillende uit te voeren acties opgesteld, zoals het organiseren van preventieve activiteiten binnen het basis- en voortgezet onderwijs en binnen het middelbare beroepsonderwijs.
Hier gaan wij stappen in ondernemen zodat deze geoormerkte gelden terecht komen bij de kinderen en jongeren tot 18 jaar uit de gemeente Ommen.
Actiepunt 3: Kinderen mogen niet de dupe worden van de financiële situatie thuis
Voor gezinnen met minderjarige kinderen blijven wij een apart beleid voeren zodat zij niet de dupe worden van de situatie van hun ouders/verzorgers. Hierbij merken we op dat kinderen door hun ouders of verzorgers niet gebruikt mogen worden als excuus voor hulp.
BESLISPUNT 5 Preventie door voorlichting/advies voor jongeren Actiepunt 1: Samenwerken met het onderwijs
In samenwerking met het onderwijs en andere partners willen we extra aandacht besteden aan jongeren. Jongeren staan voor veel verleidingen en keuzes die (grote) financiële consequenties kunnen hebben. Er zijn verschillende lesprogrammas en spelmethodieken in omloop die aansluiten op de belevingswereld van jongeren. Wij gaan hierover in gesprek met het onderwijs.
Actiepunt 2: Vergroten bereik Startpunt Geldzaken
In de gemeente Ommen bieden wij de website Startpunt Geldzaken aan. Startpunt Geldzaken is opgericht door het NIBUD en biedt inwoners inzicht in de financiën en eventuele besparingsmogelijkheden. Samen met NIBUD willen wij Startpunt Geldzaken bekender maken in de gemeente Ommen zodat meer inwoners gebruik kunnen maken van deze tool.
24 BESLISPUNT 6 Meedoen in de Ommense samenleving
Actiepunt 1: Het Volwassen Meedoen fonds
Een definitieve knip maken tussen de 18- activiteiten zoals omschreven in de notitie Alle kinderen mogen meedoen en het Participatiefonds.
Actiepunt 2: Vereenvoudigen van procedure en aanlaten sluiten bij de leefwereld van de inwoner.
Inwoners krijgen automatisch na aanvragen/ontvangen van een bijstandsuitkering geld uit het Participatiefonds met heldere informatie waar deze middelen voor kunnen worden gebruikt.
Steekproefsgewijs controleert de gemeente of de gelden op de juiste manier terecht komen.
BESLISPUNT 7 Stevige toegang en passende schulddienstverlening Actiepunt 1: Verder bouwen aan een stevige samenwerking voor schulddienstverlening
Sinds een aantal jaren is Raad & Recht actief in de gemeente Ommen en kunnen inwoners daar terecht voor preventieve vragen en kortdurende budgetcoaching. Ook Humanitas is al sinds jaar en dag actief in de gemeente Ommen. Na het binnenhalen van de intake schulddienstverlening is een schulddienstverleningsoverleg gestart waar bovenstaande partijen, de woningcorporaties, inkomensconsulenten en generalisten van het Samen Doen Team aansluiten om tot een eenduidige aanpak te komen om schulden aan te pakken. Dit voorportaal willen wij in de komende twee jaar versterken door de samenwerking te intensiveren.
Actiepunt 2: De intake schulddienstverlening structureel onder gemeentelijke vleugels positioneren Sinds 1 januari 2017 voert de gemeente Ommen de intake zelfstandig uit. Hiervoor is een specialist op het gebied van schulddienstverlening voor een periode van één jaar aangetrokken. De resultaten zijn positief. Inkomensconsulenten, Samen Doen medewerkers en de coördinatoren van Humanitas &
Raad & Recht budgetteam geven aan zij sneller kunnen schakelen met de intaker en hierdoor de inwoner sneller kunnen informeren en voort kunnen helpen. Wij willen de intake nu structureel naar binnen halen.
Actiepunt 3: Schulddienstverlening voor zelfstandigen
Wij willen van meer betekenis zijn voor zelfstandige ondernemers met schulden. Reguliere schulddienstverlening is alleen mogelijk na bedrijfsbeëindiging (de bedrijfsschulden worden dan meegenomen als particuliere schuld). We willen onderzoeken of we voor deze groep een effectieve vorm van ondersteuning kunnen bieden en of we dit kunnen koppelen aan de ondersteuning van Raad
& Recht budgetteam, het Regionaal Bureau Zelfstandigen en Startershuis DOEN!
Actiepunt 4: Recidivisten niet meer uitsluiten van schulddienstverlening bij een derde verzoek
In ons huidige beleid weigeren wij inwoners die voor een derde keer binnen vijftien jaar een verzoek doen om gebruik te maken schulddienstverlening. Door deze inwoners de deur te wijzen komen zij niet verder en is er een verhoogde kans op andere problemen op bijvoorbeeld het gebied van gezondheid en welzijn. Wij willen onze ogen niet sluiten voor deze inwoners maar ze helpen met de juiste ondersteuning.
» Monitor
Naast de actiepunten en doelstellingen zoeken wij de verbinding met de in ontwikkeling zijnde monitor. Hierin worden resultaten en bijbehorende graadmeters gevormd die raakvlakken hebben met dit beleidsplan. De monitor en het beleidsplan staan in verbinding met elkaar. De monitor zal dan ook ingezet worden om de effecten uit het plan te meten en waar nodig actiepunten aan te scherpen.
Iedere twee jaar willen wij een inkomenseffectenrapportage uit laten voeren.
26
Bijlage VI Begrippenlijst
Ketenpartners Organisaties, stichtingen en belangengroepen waar de gemeente Hardenberg mee samenwerkt op het gebied van armoede en schulden.
Klijnsma gelden Voormalig staatssecretaris Jetta Klijnsma heeft in november 2016 bekend gemaakt een bedrag van 100 miljoen te gaan verdelen over verschillende organisaties en alle gemeenten in Nederland. De gemeente Ommen ontvangt door deze regeling jaarlijks een bedrag dat bedoeld is om extra activiteiten en voorzieningen op te zetten voor kinderen uit gezinnen met een kleine beurs.
Schulddienstverlening Schulddienstverlening richt zich op het financieel zelfredzaam maken van mensen. Voor het daadwerkelijk aanpakken van de schulden verwijzen wij inwoners door naar onze ketenpartners, die daarbij ook aandacht besteden aan de achterliggende oorzaken van de schulden.
