Kerstmorgen in het Kruispunt
25 december 2020 10 uur
(online-viering zonder kerkgangers)
Lezing Profeten
Jesaja 52, 7-10
Zanggroep
Go, tell it on the mountain...
Lezing Evangelie
Johannes 1, 1-14
Uitleg bloemschikking Zanggroep
O kindeke klein...
Overdenking
Gemeente, lieve mensen van onze Heer,
---verbinding-- Kerstavond, dat is meer de nadruk op het gevoel:
het kind in de stal, de vertedering.
Kerstmorgen, dat is meer het nadenken:
de proloog uit het Johannesevangelie met daarin de lijn:
wat betekent dit rond Jezus allemaal?
Ik probeer verbinding te leggen
(omdat u hier in het Kruispunt voor één van de kerkdiensten hebt moeten kiezen) Er ligt een verbinding in het licht van kerst, het licht in de duisternis.
Gisteravond hadden we het over de weg van het duister naar het licht.
Vandaag is het de volle dag van feest:
het licht schijnt in de duisternis, zo zegt Johannes het aan het begin van zijn evangelie.
Maar, zo zegt Johannes,
de duisternis heeft het licht niet opgenomen.
---begin---
Johannes begint zijn evangelie met deze uitgezochte woorden die iets van filosofie hebben
en iets van poëzie:
woord van het begin, licht en duisternis.
Een geboorteverhaal heeft hij niet.
In plaats van het kind in de stal heeft hij de uitdrukking dat dat woord van God vlees geworden is.
Johannes vindt het concrete historische gebeuren (wanneer precies, en waar, en wie was er bij) niet belangrijk.
Deze mens, Jezus, zegt Johannes, heeft alles, maar dan ook alles veranderd.
En het begin van deze mens ligt niet in Judea, niet in Galilea, niet in Bethlehem,
niet in Nazareth, niet in de velden van Efrata, niet in de stal, maar bij God
die het begin van alles is.
Johannes schrijft er zijn hele evangelie mee vol.
Hij schrijft wel, zeg maar, van achteren naar voren.
Hij moet iets schrijven over wat de kern van het leven van Jezus was,
en hij kan niet anders dan uitkomen bij het begin van alles.
In Jezus gaat het namelijk over alles, over hemel en aarde, over licht en duisternis, leven en dood,
God en mensen,
over wat er is en wat de ziel is van alles wat er is.
Daarom komt hij ook weer bij het licht.
Licht van de schepping.
Toen ook alles nog moest beginnen.
Wanneer precies het leven van Jezus begon, dat vindt hij niet interessant.
Hij wil zeggen dat Jezus is als het begin van alles, toen God de schepping begon met
"er zij licht!".
Johannes heeft de totaliteit van het bestaan op het oog, niet een stal ergens of een groep mensen ooit.
---misverstand---
Het Johannesevangelie is een evangelie vol van misverstanden.
Na de broodvermenigvuldiging voor duizenden mensen zegt Jezus:
ik ben het brood des levens.
En dan denk je: waar heeft hij het over?
Alsof hij over een andere wereld spreekt.
Of als hij zegt: ik ben het levende water, of het licht van de wereld.
Eigenlijk zou je bij die misverstanden terug moeten bladeren naar het begin van zijn evangelie.
En weer in die taal van poëzie en filosofie duiken.
Dan zou er iets meer duidelijk worden wat hij bedoelt.
Dat Jezus de mens van het pure licht is.
Eigenlijk deed Jezus niets anders dan mensen
te openen voor dat licht van God.
Johannes schrijft er zijn evangelie mee vol.
Als je je met hem inlaat
of je verdiept in zijn woorden en daden
dan gebeurt het dat de mensen merken:
Hij is zo anders dan wij.
Wij zijn mensen van het halfdonker, we weten vaak niet wat goed is en waarop we moeten vertrouwen, of het lukt ons gewoon niet
we hebben licht nodig.
Maar hij is het licht van God.
Woord van God.
Zoon van God.
Er gaat, zegt Johannes,
een stralende kracht van Jezus uit, zelfs nu hij niet meer op aarde is,
er ligt een goddelijke glans over alle dingen.
---licht--- Al dat onbegrip, al die misverstanden,
Johannes ziet dat waarschijnlijk als een teken voor wat hij aan het begin noemde:
de duisternis heeft het licht niet opgenomen.
Of: niet in haar macht gekregen, zoals de NBV vertaalt.
Te groot was het licht. Te heilig. Te anders.
Te ongewoon en ongedacht.
Uit een andere wereld vandaan.
De duisternis heeft het licht niet in haar macht gekregen.
U ziet hier nog even weer het schilderij, dat u misschien in de dienst van gisteravond ook al hebt gezien.
Geertgen tot Sint Jans (of Gerrit van Haarlem) De geboorte in de nacht.
Het past, vind ik, ook goed, bij de Johannestekst.
Al het licht komt van het kind vandaan.
Ook al het licht dat weerkaatst.
Even voordat het schilderij ontstond was de olieverf uitgevonden.
Dat betekende dat je nu duisternis kon schilderen, niet alleen een zwart vlak.
Net als in de duisternis: hoe meer je ogen wennen aan het donker, hoe meer levende wezens
je ontdekt rond het kind en Maria.
De zin van Johannes: het licht schijnt in de duisternis, maar de duisternis heeft het licht
niet in haar macht gekregen
- het zou bijna de titel van het schilderij kunnen zijn.
Zoals u ziet zijn de engelen aan de kant gaan staan.
Dat is een uitnodiging voor ons als kijkers om er - zeg maar - bij te komen.
Om ook in het licht te gaan staan dat van dit kind uitgaat.
Dit licht is voor Johannes het einde aan alle denkbare duisternissen.
Jezus, dat is de overwinning van het leven over de dood, de overwinning van het licht over de duisternis
van het begin.
De uitdaging voor ons is denk ik, het licht toe te laten.
Ons meer op het licht te richten
dan op de duistere dingen die we zien.
De duisternis heeft het licht niet in haar macht gekregen, niet kunnen opslokken.
Het licht kwam maar veel mensen kozen voor de duisternis.
Ja, was dat keuze?
Was het verzet of was het onmacht?
Wilden ze het licht niet - of lukte het hen niet om het licht toe te laten?
Vonden mensen de duisternis krachtiger, zwaarder, dan het licht?
Ieder van ons heeft eigen duisternissen in het leven.
Minstens één duisternis hebben we dit jaar kerst allen samen:
de coronacrisis waar we
nog een tijd mee moeten leven.
Duister want het raakt aan je angsten duister want op jezelf teruggeworpen
duister want het is moeilijk de goede weg te vinden.
Zó belangrijk dat we het licht blijven zien, en niet door het duister laten opslokken.
Zo belangrijk, dat de blijdschap van kerst ook dit jaar met ons meegaat.
Zo belangrijk dat we ook dit jaar het licht meenemen van hier, naar onze duisternissen.
Misschien kun je denken aan de woorden van Johannes.
En als het erg donker is er aan denken dat God begonnen is met "er zij licht!".
En dat het licht dat er van dat kind uitgaat zo sterk is dat we zelfs na 2000 jaar
ons nog kunnen warmen aan het licht dat Jezus is.
Licht van de wereld. Licht in al onze duisternissen.
Amen.
© Jan-Hendrik Kip
Stilte Zanggroep
Star Child
