Vrijheid C11
WIEKBLÁD VAN
VOOR VRIJ H 11 D
NUMMER 975
Dl IN
VOLKSPARTIJ DEMOCRATIE
VRIJDAG 18 OKTOBER 1968
1-/E'T WOJVE1V EJV WERKEJ\1 l!\ f/E'T A!l1STERDAllf VA!V 1980
Congres was
goed initiatief
Een van de belangrijkste conclusies van het drukbezochte congres dat de afdeling Amsterdam· van de VVD samen met de raadsfractie vorige week zaterdag heeft gehouden, was ongetwijfeld de mening dat de be- staande erfpachtregeling van Amster- dam en de manier waarop die wordt toegepast, schadelijk is voor twee van de belangrijkste facetten van stedelijk bestuur: de bevordering van de werkge- legenheid én de stimulering van de woonfunctie van Amsterdam.
Die twee zaken hangen trouwens nauw samen; op het congres is door de discussiegroepen duidelijk het verband tussen wonen en werken in Amsterdam tot uitdrukking gekomen. Als een derde samenhangende factor in het complexe probleem van goede standsbesturing kan men natuurlijk de vraagstukken van het verkeer aanmerken, maar zoals een van de inleiders zei: welbewust is de aandacht begrensd gebleven tot wonen en werken. Dat zijn de twee zaken die nadrukkelijk om beleidsprincipes vra- gen.
Nieuwe leden werf•
actie
Op dinsdag 22 oldober zal in de Iliaden van de Nederlandse Dag·
blad Unie de eerste advertentie in het kader van een nieuwe leden·
.verfactie voor de VVD verschij·
nen.
De landelijke propagandacom- missie heeft <Ie afde-lingsbestu- ren verzocht z.g. consuls aan. te stellen, die geeluremie deze actie door . de landelijlie propaganda·
<·nmn1issie zullen worden voor- ziml van propagamla-materiaal en die kenbaar zullen zijn aan een l'a:unhil,jf't. Tijdens de advertentie- e:uupag·ne zal naar deze consuls ver·wezen worden.
Een verheug-end aantal actieve partUleden, die als consul zullen optreden, is reeds bij het alge·
meen secretariaat gemeld. Het JH'Opaganda-materiaal werd dezer
<lag·en aan alle eonsuis tocgezon- d .. n.
n .. data waarop de a!'ht leden.
wpr·f.advertenties van 1250 111111
t'l k, zullen ver,.;e hijr!en Zl.Jil:
.;insdag; 22 ol.;:tobcr, vrijdag· 25 oJ\:-
·'wr, dinsdag· 29 oldober,- vrijdag- 1 nove1nher, dinsdag 5 no,·embeJ:, Yrijdag· 8 no\·e1nber, dinsdag- 12 no\·e!nher) Yrijda~· lfi no~çember.
'Vij hopen u reg·elmatig in ons W<'Pkblad \'an de stand van zal.:en rond onze ledenwerfactie op de hong·te te houden.
I,andelijke .Propaganda.
eon11nissie
De preadviezen voor het congres mo- gen hier bekend worden verondersteld, zij zijn in dit blad van 4 oktober uit- voerig besproken. Na de toelichting daarop door de heren G. VV. Keja·en drs.
A. Pais hebben de ·Amsterdamse wet- houder de heer G. K. J. M. Hamm en de direeteur van de planologische dienst te Haarlem, dr. ir.· R. van der Waal, daarop hun eommentaren gegeven. Die commentaren bleken vooral belangrijl{
te zijn doordat zij de . problemen een bredere basis gaven: in de beoordeling van het wonen en werken in 1980 moet men niet alleen binnen de gemeente- grenzen kijken, maar in het hele gewest.
Vijf vragen
Vijf discussiegroepen, waarin alle deelnemers aan het congres waren inge·
deeld (die deelnemers \varen niet alleen leden van de VVD, maar ook vertegen- woordigers van andere partijen en an- dere belangstellenden) hebben urenlang gesproken over de vragen die hen door de congresleiding waren voorgelegd.
De vragen waren :
1. Welke maatregelen dient de ge- meentelijke overheid te nemen 01n een
harmonische groei van de werkgelegen- heid in A msterclam te bevorderen?
2. Hoe dient het beleid te ZlJn ten aanzien van de openingstijden van het winkelbedrijf'!
3. Wat is uw oordeel over het effect van de gronduitgiftepolitiek van de ge-·
meente Amsterdam op woningbouw en bedrijfsvestiging '?
4. Welke maatl'egelen elienen te wor- den genomen. om de sanering van slech·
te woonwijken in Amsterdam op gang te brengen en de bewoners uit de te sane- ren wijken pa~sende huisvesting te bie- den?
5. Bent u van mening dat het eigen woningbezit in Amsterdam moet worden bevorderd en zo ja, welke maalregelen acht u daartoe geschikt'!
Het zal duidelijk zijn dat de in deze vragen aangesneden problemen in el- kaar gl'ijpen. zodat afzoncle1·lijke behan- deling ervan tot herhalingen zou leic!en die de plaa tsnümte niet toelaat. Er is echter geen twijfel aan de algemene con- clusie dat de toepassing van de erfpacht- regeling zowel voor de -ontwikkeling van het wonen als van het werken vrij- wel unaniem e1·nstig schadelijk wen!
geacht.
Hoe de eJ·fp<lchtregeling in AmsteJ·- clam we1·l,t Z<1l wellicht bekend zijn: cl<"
gemeente houdt de grond in eigenelom (behoudens uitzoneleringen \ en geeft die in erfpacht uit. wam·bij door de ge- meente de bestemming van de grond wordt bepaald. Voor het grondgebruik moet eeri jaarlijkse canon wol'Clen be- taaie!, die voo1· verschillende bestem- mingen en op verschillende plaatsen sterk uiteen kan lopen. Een eigenaar van een bepnalde particuliere woning in
· · ,. ' i Jet 8 ~ lt per jaar voor de
g1·ond waarop zijn huis en garage staan 3300 gulden. Een sportbevorderen- de organisatie in Amsterdam-Noord belnnlt voor een terrein Y<U1 beperkte
\)mvang 17.000 gulden per jaar aan ca- non. In de industriegebieden lopen de canonbedragen uiteen tussen vier gulden en een tienvoud daarvan per centiare.
Onzelrerheid
Het hele systeem van de erfpacht doet de particuliere woningbouwers en het bedrijfsleven aarzelen om in Amsterdam te investeren. In vergelij·' king tot het hele land is de investe- ringsbereidheid in Amsterdam dan ook uitzonderlijk laag. In hoofdzaak is dat, ooli in het congres, toegeschreven aan de onzekerheid op lange termijn die door de erfpachtsregeling is ontstaan.
Want een van de bepalingen van de regeling is dat om de vijf jaar de hoog·- te van de canon opnieuw lwn worden aangepast aan de geldswaarde. Nie- mand kan dus nu berekenen wat hij over twintig jaar aan cnnon zal moeten betalen.
De bevinding van het congres was niet dat de hele erfpachtsregeling moet verdwijnen: er zijn gevallen waarin de daarin gelegen mogelijkheid om grond- gebruik te controleren gewenst is. Maar het congres achtte de toepassing zoals die nu geschiedt (vooral ook nog door de verschillen in behandeling van ·ge- vestigde bedrijven en nieuwe gegadig- den) duidelijk niet in het belang van Amsterdam. Er is in het verleden in de gemeenteraad al vaak over de erfpacht gesproken. Vooral van socialistische zij- de is daarbij steeds gewezen op de fraaie inkomstenpot die de erfpacht voor de gemeente betekent. Maar dat is een kortzichtig standpunt. De grond brengt alleen geld op als hij wordt g·ebruikt.
En als. steeds meer becl1·ij\•en de stad verlaten, als steeels meer nieuwe vesti- gingen besluiten Amsterdam te mijden, dan is er iets ernstig mis. Een tegen- werping· op het eongres cla t verseheide- ne vestigingen tof'h wel in de Amster- damse agglome1·atie bleven. werd door de heer Keja weerlegd met cijfers. De beroepsbevolking van Nederland was in 1960 (met indexcijfer 100 nlor 19371 108, voor de stad Amstm·dam 101 en voor de Amsterdamse agg1omerntie 103. De personeelsbezetting in cle handel- en in- clustriesector is nog somherder: het he- le land had in 1960 indexcijfer 113, Amsterdam 92 en de agglomeratie 95.
Dat \s niet sleehts een teken :wn de wand. dat is een gillende alctrmsirene.
PRIKKELS-
• De Telegraaf: "Met geduld en beleid zijn de gevolg·en ongedaan gemaakt van de "zware jon- gens"-stoere knapen-politiek van het kabinet-Cals, waardoor onze economie zozeer in het ongerede was geraakt( ... ). De Nederlandse kiezer is er verheugd .over, dat hij niet wordt lastig gevallen met de gevolgen van grote tekorten, en dat de economie zich weer in de goede richting beweegt."
• Het Parool (in <lc televisie-ru- briek) : "M:ilovan Djilas, revolut.io·
nair, politicus en schrijver, over·
tnigd communist maar ook tliep doordrongen ,·an de g·evaren ,·an het Sowjet-impel'ialisme, waat··
schuwde in een door mr. Da- ke in Scala (N'J'S) met hem ge·
voerd gesprek tegen verminde- ring van de Iuacht ,-an de Nato.
De landen buiten 'n invloedssfeer n10gen niet zwak zijn en uweten geen illusies koesteren over de in·
tenties van de Russen. In dit ver- band voel<le hij nwr reële garan- ti~~ "van cle Nato \'<){)I' ,Joeg·osla- VIe.
• Uit de hoofdm·til;el-lwlom van hèt Algemeen Handelsblad over de affaire Frits van der Poel:
"Hij maakte een komisch bedoel- de opmerking o:ver prof. Plate en had verder het plan, als vervolg op de Phil Bioom beweging het publiek op het schomvspel van een aantal naal\lc personen te trakteren. Wat van een en ander ook de bedoeling mag zijn ge.
weest, het platheiCseecord is ge- broken.''
• De Tijd in epn .. Yr\jmoedi~
C01umentaar'' O\'Pr dP nHltiP-Den Uuyl betreffende een "rf'ehtvaanli.
ger verdeling" •·an inkomens en ver1nogens: "en tutti-rrutti-mo- tie, een ruiker van licht-roze YCt'·
langens, die niettemin om alg-Phe·
Ie verwerping· smPekte omdat ef'n Juotie nu eenmaal it'ls mulct·s is
<lau een poltiekP hoo!ls<•happP.ll·
lUst."
---~·-··--~·---
e Pag. 3: Senator Van Riel op de Tonijn 8 Pag. 5: Slotartikel over kieswetrapport
; e Pag. 9: Impasse in Engeland
~----·
·.:·.
-.~·
2 - vrijdag 18 oktober 1968
Kadercursus Noord-
Brabant
Onder verantwoordelijkheid van de kamercentrale Noord-Brabant zal op de zaterdagen 8 en 22 maart 1969 ·'een ka- dercursus worden gehouden in Tilburg.
Besproken zullen worden:
e 8 maart: Politielm partijen en hun doelstellingen, door mr. H. van Riel.
Daarbij komen aan de orde het be- ginselprogramma van de VVD met, :Qieruit volgend het gemeenteprogram- ma. Ook zal be'handeld worden het pro- gramma van de Kamers en de' Staten, door drs. Y. P. W. van der Wel'ff.
Deze dag zal mr. J. G. F. Schlinge- mann als discussieleider ftmgeren.
e 22 maart: Partij-organisatie, door mr. F. Korthals Altes. Waarom ben ik VVD-er en hoe "verkoop" ik het? Door drs. L. van Leeuwen, met als discussie- leider mr. H.E. Koning.
De onderwerpen worden in 45 minuten door de spreker ingeleid. Gedurende drie kwartier wordt .hierna in groepen van ca. 8 personen de discussie voorbe- reid. Een afgevaardigde uit iedere discussiegroep geeft tijdens de algeme- ne discussie in drie minuten het resul- taat van de bespreking weer.. Hierna kan de algemene discussie van.een·half- uur aanvangen. De discussieleider be- sluit de discussie met een samenvatting.
Voldoende tijd is in het programma opengelaten voor het leggen ·Van contac- ten. 's Morgens wordt begonnen met een kwartier kennismaken onder het ge- not van een kopje koffie. Zo is er ook een koffiepauze van 11 tot 11.15 uur en een theepauze van 15.30 tot 15.45 uur. Verder wordt een staand koud buf- fet geserveerd van 13.00 tot 14.00 uur, hetgeen ook de mogelijkheid biedt om 1net elkaar te conserveren.
De Kamercentrale van Noord-Brabant is aangemoedigd tot het houden van een kadercursus door het succes van de ge- combineerde kadercursus van de een-
11
·ALLE
VERZEKERINGEN
•
HYPOTHEKEN
•
FINANCIERINGEN
•
makelaarskantoor
araweg 5 wa&aenaar tel. 01751-567&.0
trales Groningen, Friesland, Drente.
Hier gaven zich 130 leden op en 60 tot 85 leden namen effectief aan de cursus deel. Men was bereid een afstand van 60 kilometer te reizen. Een lijst met namen van de deelnemers, hun adressen en telefoonnummers werd de cursisten toegezonden. zodat - waar· dit wenselijk was - het vervoer gecombi- neerd kon worden. Ook wij zullen dit doen. Ir. E. Schreuder Stationsstraat 30, .Zevenbergen; telefoon kantoor 01680 - 3970 heeft de organisatie van de kader- cursus op zich genomen. Gezien de voorbereiding van zo'n cursus verzoe- ken wij belangstellende zich reeds mi te melden.
Wij hebben de kamercentrale Lim.
burg uitgenodigd om ook haar leden op onze kadercursus te attenderen. Van- zelfsprekend zijn ook leden uit andere kamercentrales van harte welkom.
De kosten van de kadercursus kunnen wij dank zij een bijdrage van onze ka- mercentrale laag houden. Inclusief het koud buffet, koffie en thee zullen de kosten voor beide dagen niet meer dan f 10 tot f 15 per persoon bedragen.
L. P. FLUITMAN
TIPS ZIJN ALTIJD WELKOM
HEBT U VOOR HET WEEKEND NOG GEEN PLANNEN?
DAN HEBBEN WIJ EEN TIP VOOR U
Een ritje over de Hoge Veluwe met als doel
HOlEL DE WAGENINGSE BERG
(Vlak bij Renkum op de weg Wageningen-Arnhem)
Uw wagen gemakkelijk op ons eigen terrein par- keren en neerstrijken op het terras aan de Rijn.
Daarna dineren in ons restaurant of iets laten ser- veren van ohze plate-service (van f 3.75 tot f 4.50).
Of u ln.L"'lt ecblt Indonesisch gaan rijsttafelen. Rijst- tafel voor 2 personen met 20 gerechten f 13.50.
SFEER en STIJL en GASTVRIJE PRIJZEN.
Vrijheid enrv;;,
Democratie~
•• au se MipiLjiWffi 'îêmt Y"NHite '"' oi~óC:iîit'iJfJ
Weekblad na cle V olluipartfj Yoor Vrijheid en Democratie.
Adres nn de administratie (zowel voor abonnementen als Yoor advertenties) : Witte de Withstraat 73 te Rotterdam (postbus 824 te Rotterdam).
Tel; 010-11 10 00, abonnemen- ten toestel 219, advertenties toestel 224. Postgiro: 245103 t.n.v. Administratie Vrijheid en Democratie te Rotterdam, Hoofdredacteur:
Ph. C. la Chapelle jr.
Adres van de redactie:
Nieuwe Herengracht 89 B te Amsterdam-C.
MASSIEF KARTONNEN
DOZEN
voor export en binnenlands gebruik
*
N.V. Stroocartonfabriek v/h
E. FREE & CO.
H.W.STRAAT 20-22, OUDE PEKELA Afd. Kartonnage
Tel. nr. 0 5978-22 33 Tx. nr. 53251.
UIT DE PARTIJ
• 's-Hertogenbosch e.o.
De afdeling 's-Hertogenbosch e.o. be- legt op maandag 4 november in hotel Centraal, des avonds om 20.30 uur een openbare vergadering. Prof. mr. J .. P.
A. Coopmans zal een inleiding houden over het onderwerp "Regionalisatie in het openbaar bestuur." Na deze inlei- ding is er gelegenheid tot het stellen van vragen aan een forum waarvan, naast de inleider o.a. de heren ir. J. L.
v. Oost .en ir. H. Bauwmeester deel uitmaken.
• Kamercentrale Gelderland
De onlangs ingestelde commissie voor interne communicatie in het gebied van de Kamercentrale Gelderland heeft in een brief aan alle betrokkefi aflte·
Iingsbesturen het belang onderstreept van het instellen van discussie- ')f stu- diekringen. De commissie ziet net sti- muleren van het instellen van d,,rge- lijll:e kringen als een van de belang·!·ijke facetten van haar taak. Zij stelt zich voor dergelijke kringen ook daadwerke- lijk te helpen door het suggereren van discussie-onderwerpen en inleiders, door het verschaffen van documentatie etc.
Daarnaast wil zij ook plaatselijke :;t;,nd- punten verzamelen c.q. uitwissehm en eventueel gecoördineerde conclusies tPr kennis brengen bijv. van Staten- t'n/of Kamerfracties of van het hoofdbestuur.
Zulks uiteraard zonder de bedoeling om aldus de mogelijkheid voor de afdelin- gen om genoemde instamies rechtstreeks. te benaderen t~ couperen.
• Heiloo
De kortgeleden gehouden ledenver;~a
deting van de afdeling Heiloo werd do• ".
mevrouw C. G. · Stikkel-Sigling geopend met een woord van vreugde over de benoeming van mevrouw mr. J. M. Cflr- vér-Van Haaften tot burgemeester van die gemeente. "Moge zij een goede tijd tegemoet gaan en hier vele gelukkige
VRIJHEID EN DEMOCRATIE
jaren doorbrengen." Op de dag van de benoeming zond de afdeling een ge- lukstelegram aan mevrouw Corver.
De vergadering besloot nog niet defi- nitief te voorzien in de vacature van voorzitter, maar deze functie tijdelijk op te dragen aan mevrouw Stikkel. Tot secretaris werd benoemd drs. J. M. F.
P. Hanewald, die de plaats inneemt V<J,n ir. G. J. Weijers. Deze laatste is ver- huist naar Zwijndrecht.
De vergadering was zeer druk be- zocht, -ongetwijfeld vooral omdat na de pauze "plaatsgenoot" mr. dr. C. Berk- houwer . een causerie hield over zijn er- varingen tijdens zijn recente verblijf in In[ionesië.
• Maarn-Maarsbergen
Op 28 oktober houdt drs. G. M. V. van Aardenne voor de afdeling Maarn-Maarsbergen een lezing over de algemene politieke toestand, in het bij- znnr1er van economisch oogpunt uit be- zien.
• Anna Paulowna
Weg·\'ns vertrek uit Anna Paulowna van de heer M. L. Wissel,erke, wordt diens (vvd-) raadszetel thans bezet door dé heer A. J. P. Preyde, woonachtig in
Breezand. ·
• Papendrecht
Op initiatief van de leden der pl'Ovin- dale staten van Zuidholland, de heren A. Caljé en T. v. d. Graaf, werd in het Dorpshuis te Papendrecht een openbare verg·adering belegd over het streekplan voor de Alblasserwaard en de Vijfheeren- landen. De twee Statenleden gaven een toelich'ting op het plan, waarna een len'ndige. discussie ontstond.
"' Purmerend
De spreekbeurt van mr. Geertsema op woensdag 16 oktober in Purmel'end is wegens de t.v.-uitzending van de voetbalwedstrijd uitgesteld tot donder- dag 24 oktober. Onderwerp: ,.Kiezer-Ge- lmzene". Zaal: 't Heerenlogement. Voor- af heeft een ledenvergadering plaats,
Spreekbeurten
Periode van 18 oktober tot en met 18 november
18 olü,
18 okt.
21 okt.
21 okt.
21 okt.
24 okt.
25 okt.
25 okt.
25 okt.
25 okt.
28 okt.
28 okt.
28 okt.
28 okt.
30 okt.
1 nov.
1 nov.
4 nov.
4 nov.
4 nov.
4 nov.
7 nov.
8 nov.
11 nov.
11 nov.
11 nov.
11 nov.
17 nov.
18 nov.
18 nov.
18 nov.
18 nov.
Tiel e.o.
Oss (20.00 uur, Korenbeurs; onderwerp:
Na de alg. beschouwingen)
Bussum (onderwerp: Kiezer-Gekozene l Amsterdam (20.00 uur, Krasnapolsky;
Arjos) Hardegarijp
Rotterdam (onderwerp: De metro naar het oosten van de stad?, vrouwengroep) All{maar (debat met PvdA over: Neder- land in of buiten de NAVO; JOVDl Laren/Blaricum
Groningen (20.15 uur, Mensa; Grote Markt 27; JOVD)
Amersfoort (onderwerp: Kiezer-Gekozene) Schagen (20.00 uur, hotel Igesz; forum over toekomstige ontwikkeling in de kop van Noórd-Holland)
Zoetermeer (20.00 u'ur, 't Trefpunt; onder- werp: Een liberale kijk op de problematiek der gemeenten)
Groningen (onderwerp: Het komende poli- tieke beeld in het licht van de Miljoenen- nota; liberale sociëteit)
Maarn
Brussel (onderwerp: Kiezer-Gekozene;
liberale kring)
Heerlen (Mijnstreek) (onderwerp: B.T.W.
en Begroting)
H. I. Ambacht (debat VVD-PvdAl Roosendaal (20.15 uur, hotel Goderie;
onderwerp: Buitenlandse politiek) Assen (Lib. Club)
Marurn (19.30 uur, café de Kruisweg; on- derwerp: Hoe snel veroudert bet nieuwe?) Delft (20.00 uur, Stadsdoelen; ond('nvcrp:
Liberaal in onze tijd) Gorinchem
Utrecht (20.00 uur, Jaarbeurs Rest. l Deventer (20.00 uur, hotel De Keizer) Waalwijk
Kampen (20.00 uur, Stadshertberg) Delft 121.00 uur; liberale avond) Amsterdam (Kadercursus)
Veendam en Onstwedde (i.v.m. gemeente- J'aadsverkiezingen)
Groningen (onderwerp: De internationale politieke situatie; liberale S(){!iëteit)
Heerhugowaard (20.00 uur, café Veen- boer)
Leiden \20.00 uur, restaurant v. d.
Heyden; onderwerp: Buitenlands beleid)
Mr. J. G. Rietkerk Ir. D. S. Tuijnman en H. Wiegel
Mr. H. E. Koning en mr. J. F. G. Schlingemann Mr. H. E. Koning
Drs. Th. H. Joekes, debat met drs. Goudzwaard
Mevr. Mr. E. Veder-Smit Drs. L. van Leeuwen _G. Koudijs
H. Wiegel
Drs. Th. H. Joekes, debat met drs. M. Dijkstra (D'66) Mr. W. J. Geertsema Mr. F. Portheine,
mr. F. C. Vorstman, G. E. Ris, mevr. H. T. P. Porthe-Beurs en mr. W. H. Dollekamp
H. Wiegel
Mr. J. de Wilde
Drs. G. M. V. v. Aardennt>
Mr. F. Korthals Altes Mr. F. Portheine Mr. W. J. Geertsema M11. H. van Riel Drs. Th. H. Joekes H. J. L. Vonhoff Mr. pr. C. Berkhouwer Mr. H. van Riel
Mr. J. F. G: Schltngemann Mr. E. H. Toxopeus Mr. H. E. Koning H. Wiegel
Ir. D. S. Tuijnman Drs. G. M. V. v. Aardenne Mr. E. H. Toxopeus H. Wiegel
Mr. H. van Riel Mr. dr. C. Berkhouwer Mr. J. F. G. Sehlingemann
Radio-uitzending van de VVD op donderdag 24 oktober, van 18.20-13.80 uur, over de zender Hilversum 11 (298 m}.
VRIJHEID EN DEMOCRATIE
Dag op een onderzeeër
'l'oen ik de vorige week in Bonn was, voor de vergadel'ing van het Defense Committee van de West-Europese Unie, viel duidelijk te merken dat in Westeu- ropese kring de belangstelling voor de landsverdediging toeneemt. Natuurlijk lieten de Westduitsers zich niet onbe·.
tuigd die naar hun eigen gevoelen het dichtst bij de aanstaande vijand zitten.
Echter ook de Engelsen, met inbegrip van de Engelse socialisten, kwamen in het geweer.
Bij de bijzondere aandacht die de Na- to op het ogenblik krijgt, denken wij in het algemeen in de eerste plaats aan onze landstrijdkrachten, bijv. vergroting van het aantal parate divisies, moder- nisering van de tanks, meer vliegtuigen en wat dies meer zij. Ten onrechte dreigt daarbij. naar ik vrees, het mari- tieme strijdmiddel wel eens een beetje in de klem te komen. Wie echter oplet op wat er in de Middellandse Zee ge- beurt zal zich voor een dergelijke ver- g·issing hoeden. Ten slotte blijft altijd waar dat voor de beslissing van een o:Jrlog de wederzijdse verhouding van de zeestrijdkrachten bijzonder belang- rijk is. In het verleden was zij meestal zelfs doorslaggevend, en dat bepaalde ook de grote kracht en de bijzondere po;,;itie van Engeland. In die zin zijn echter, geloof ik, op het ogenblik de luchtstrijdkrachten op zijn minst even important 8ls de zeestrijdkrachten.
Goede raad
Mijn eerste plan was, om een wat vollediger indruk te krijgen, een dag of vier met een onderzeeboot uit varen te gaan op de Atlantische Oceaan, liefst tijdens een echte oefenperiode. De ge- dachte daarbij wellicht iets te kunnen waarnemen van de Russische activitei- ten, bijv. met hun beroemde spiona- ge-trawlers. trok mij bovendien, wil ik eerlijk bel,ennen. ook wel aan.
Staatssecretaris Van Es gaf mij de gevraagde toestemming en de data wa- ren in beginsel afgesproken. De .com- mandant van de onderzeebootdienst ech- ter, kapitein ter zee Starink, praktisch en aan een andermans belang denkend, zoall'l de meeste marine-officieren dat doen, ried mij aan eerst eens een dag in· Den Helder te komen kijken. Aange- zien ik probeerde niet eigenwijs te zijn.
volgde ik die raad op, en hij bleek uitstekend te zijn. Een onderzeeboot is er niet op berekend een zwaarlijvige man van 61 jaar gedurende een paar dag·en onderdak te verlenen. Bovendien:
ik moest vaststellen dat mijn verblijf aan boord ten gevolge zou hebben, dat de commandant uit zijn hut verdween.
Een commandant yan een onderzeeër is een hé>ffelijk man, · die mij stellig zijn hut ter beschikking zou stellen. Dat be- tekende. dat deze officier, die verant- woordelijk is voor een vaartuig dat vele tientallen miljoenen kost en voor levens van tachtig m~nsen, 's nachts samen met anderen zou moeten slapen en geen enkele plaats zou hebben waar hij zich rustig terugtrekken kon. Het zou van mijn kant te egoïstisch geweest ZIJn, en ool' te weinig nadenkend, om heL Hanbocl om vier dagen mee te mo- gen varen te accepteren. Ik bepaalde mij daarom tot een tochtje van één dag --- van Den Helder uit - temeer daar mij dan reeds een ruime gelegenheid voor het opdoen van onderzeeboot-erva- ring in het vooruitzicht werd gesteld.
Slecht weer
Op de morgen van maandag 23 sep- tember wa,; hel slecht weer. Gelukkig heb ik geen last van zeeziekte.
Overigt>ns is een dergelijke exepeditie in de omgeving van Den Helder een van de moeilijkste opdrachten die een com-
mandant krijgen kan. In de eerste plaats is het onder water gaan bezwaar- lijk, want er zijn weinig geulen dieper d:cm een meter of dertig, en onder een onderzt>eiJoot moet altijd eel' paar me- ter water blijven. Ten slotte is het vaar- tuig twaalf meter hoog en komt men dus nooit erg diep. Bovendien: rondom Den Helder is een zeer levendig scheep- vaartver·keer én van marineschepen èn
van vissersschepen. Er moet dus scherp uitgekeken worden, vooral wanneer men van plan is weer boven te komen.
De periscoop is daartoe het aangewezen hulpmiddel, zoals te begrijpen valt. Ik kreeg de indruk dat de navigatie mid- den op de Atlantische Oceaan minder eisen stelt dan het varen vlak voor Den Helder!
De materiële omstandigheden waaron- der officieren, onder-officieren en ma- trozen aan boord leven, zijn niet anders dan als benauwd te l'enschetsen. Om een voorbeeld te geven: zes officieren zijn gehuisvest en slapen in standees in een ruimte die bepaald niet groter is dan de alkoof van een ouderwetse Rot- terdamse alkoof-woning. Die alkoven werden 60 jaar geleden al te klein be- vonden voor een normaal Rotterdams echtpaar, laat staan dus voor zes vol- wassen mannen die in doorsnee een be- hoorlijke moderne Nederlandse lengte hebben. Het aangesloten vertrek, ook niet groter, dient als z.g. longroom.
Hier w:Jrdt geschreven, gewerkt, ge- praat en gegeten. Het eten is overigens uitstekend. Ik kreeg erwtensoep en b'a- mi, het laatste ook nogal eens vervan- gen door nassi-goreng. Natuurlijk is goed eten een belangrijke factor voor de stemming aan boord.
Psychologisch probleem
Het grote psychologische probleem bij een onderzeeër: dat men een aant8l mannen, meestal jonge mannen, ten ge- tale van 70 tot 80, voor vier tot zes weken bijeen brengt op een zo kleine oppervlakte.· Mensen die anderen irrite- ren, een lastig karakter hebben of zelfs maar makkelijlr geïrriteerd worden.
kan men daarbij niet gebruiken. De ko- ninklijke Marine werkt, voor wat be- treft de bemanning voor onderzeeboten,
derhalve bij voorkeur met· vrijwilligers uit haar beroepspersoneel, en in het al- gemeen behoeft men ook maar weinig van niet-vrijwilligers gebruik te maken.
Het is een eer op een van Hr. Ms.
onderzeeboten als bemanningslid toege- laten te worden, en voordat iemand als opvarende een kans krijgt behoort hij een onderzoek naar zijn geestelijke sta- biliteit te ondergaan. Alleen degenen die in de bovenste groep vallen komen aan de beurt, en gelukkig zijn er als regel liefhebbers genoeg, ·die aan zware eisen voldoen.
Het marinepersoneel komt niet meer hoofdzal,elijk uit de kustplaatsen en van de eilanden. De helft ongeveer is katl10- liek en veelal uit het zuiden afkomstig.
Zij brengen gevoel voor orde en verhou- dingen, b:Jvendien initiatief mede.
Terzijde vraag ik mij af of onze staat- kundige belangen er niet zeer bij gebaat zouden zijn wanneer soortgelijke eisen gesteld werden aan bestuurders van po- litieke partijen en leden van het parle- ment. Stel voor dat dat allemaal figuren met stabiliteit S-1 waren. Hef zag er in onze Nederlandse democratie dan, naar mijn gevoelen, veel beter uit. Maar dit zal wel een onverwezenlijkbaar ideaal blijven.
De loon- en salarisvoorwaarden wer- den door de officieren met wie ik sprak algemeen bevredigend gevonden, veel beter dan vroeger. De huisvestingscandi- ties in Den Helder blijven wat bezwaar·
lijl,, maar daar staat tegenover dat de huren in het algemeen laag zijn; verge- leken met de grote steden in het westen zelfs zeer laag. Een officier komt voor circa .f 200,- in de maand nog wel onder- dak. En de huren voor de overige cate- gorieën van opvarenden vallen dan in dezelfde rang, vergelijkenderwijs gesproken.
Alles komt bij een onderzeeboot aan.
Een RONDVAART door de Rotterdamse Havens
een BELE.VENIS!
vrijdag 18 oktober 1968 ...; l
Senator mr.
H. van Riet is een dag tè. gast ge- weest aan boord, van Hr. Ms. To- nijn. In bet op deze pa- gina afge- druld.e arti-
kel verhaalt h\j enthousiast zijn ervaringen en zet hij de onderzee- bootdienst in het zonnetje.
in tijd van oorlog dan, op het niet prijsgeven van de eigen positie. Dit vaartuig is immers steeds zeer kwetsbaar. Het water is het bescherm•·
middel voor een onderzeeboot, maar omgekeerd kan water onder bijv. vele atmosferen druk fatale gevolgen hebben bij binnendring·en, wanneer de onder- zeeër geraakt wordt door een vijande- lijl\e diepte bom of torpedo .. De manier om dat te voorimmen is de moeilijlte opspoorbaarheid, het gebruik maken van het feit dat elektro-magnetische golven, zoals bij radar gebruikt, niet door water heendringen en de opsporing daarom via geluidsgolven dient te geschieden.
Het volmaaktste middel waarover -een onderzeeër beschild is de z.g. sonar, een ultra-ingewiklmld afluisterapparaat dat onder water perfect werkt en zul!{S op zeer grote afstand. Maar: wie ge- luidsgolven uitzendt om door het ont- vangen van de echo de plaats van een ander als het ware te diagnosticeren, verraadt zichzelf ook alweer. Dit bete- kent dat ideaal voor het veilig func- tioneren van een onderzeeër is: het al- leen gebruik maken van de z.g. passie- ve sonar, d.w.z. alleen luisteren en zelf niets doen dat enig uitstralend geluid kan veroorzaken. Alles aan boord van een onderzeeër is er op ingericht zo weinig mogelijk lawaai te maken, van de gummi schoenzolen van de beman- ning af tot het feit dat ieder apparaat aan boord op rubber dempers staat ge- monteerd. Wanneer een onderzeeboot zich in de nabijheid van vijandelijke vaartuigen bevindt moet ieder geruis, en ik leg de nadruk op ieder, worden vermeden, en zelfs mag er bijvoorbeeld alleen fluisterend worden gesproken. De moderne afluister-apparatuur is onge- l:Joflijk effectief. Daarvan bedienen wij ons tegenover onze vijanden, maar daarvan bedienen onze vijanden zich ook tegenover ons, en dat is nu eenmaal de regel van de oorlog waar iedereen rel,ening mee houdt.
Zoals men weet zijn onderzeeërs sinds de vor-ige oorlog uitgerust met een z.g.
"snuiver-apparaat". en prachtige voor- uitgang op zichzelf want men behoeft nu alleen de "snuiver" boven water te ste- ken om de nodige zuurstof voor de dieselmotoren binnen te krijgen. Kort gezegd is n.l. de voortstuwing van een onderzeeër zo geregeld dat de dieselmo- toren bij bovenwatervaart rechtstreeks een elektrische generator aandrijven, deze weer een elelüromotor, die gelmp- peld is aan beide schroefassen, en dat de dieselmotoren bovendien nodig zijn om batterijen op te laden. Onder water wordt in het algemeen alleen op de combinatie batterijen-elektromotor ge- varen, maar batterijen putten snel uit en dat is niet veel anders dan vroeger, hoe voortreffelijk zij tegenwoordig ook geconstrueerd mogen zijn. Aangezien dieselmotoren enorm veel zuurstof ge- bruilwn. veel meer dan 1nensen, bete- kent dit dat een onderzeeër elke dag wel even n1:Jet gaan "snuiveren", zoals dat heet. Op dat ogenblik kan het vaar- tuig gemakkelijk gelokaliseerd worden en ontstaat eventueel gev8ar.
Atoom-onderzeeër
Een uitzondering hierop vormt alleen de onderzeeër die door atoomkracht voorlge"tuwd wordt. Het valt dan ook (Zie verder pagina 11)
