I Vragenlijst banken
Augustus 2006
Geachte meneer/mevrouw,
Hartelijk dank dat u uw medewerking wilt verlenen aan ons scriptie-onderzoek. Het onderzoek wordt uitgevoerd in opdracht van de Landelijke Kamer van Koophandel. Het hoofddoel van de KvK is om hun informatiecentrum voor starters(*) te verbeteren/optimaliseren. Wij onderzoeken een deel van de totale opdracht. Waarvoor wij meer willen weten over het beleid van uw bank voor startende ondernemers. Wij willen door middel van het interview bij u, onze bevindingen uit de literatuur en voorgaande onderzoeken en rapporten toetsen of theorie en praktijk overeenkomen. Bijgaand hebben we dan ook onze vragenlijst bijgevoegd.
Nogmaals willen we u danken voor uw medewerking en zien ernaar uit u op afgesproken datum en tijd te ontmoeten.
Met vriendelijke groet,
Tjibbe Bouma 06-XXXXXXXX
Boudewijn Duindam 06-XXXXXXXX
(*): Onder starter wordt verstaan:
“Een persoon die voorafgaande aan de start van de onderneming nog niet zelfstandig economisch actief was en die een nieuwe onderneming vestigt voor eigen rekening en risico.
De onderneming moet actief zijn, dat wil zeggen dat er omzet gegenereerd wordt. Verder heeft hij eigen geld beschikbaar of kan hij aan geld komen op een andere manier, bijvoorbeeld bij een bank.”
Door de keuze van deze definitie zijn er een aantal activiteiten uitgesloten van het huidige onderzoek: overname van bestaand bedrijf, nieuwe onderneming als gevolg van fusies en splitsingen, oprichting van nieuwe dochterondernemingen en een ondernemer die al eerder een oprichting op zijn naam heeft staan. (gebruik gemaakt van: EZ, 1999 en kvk, 2006)
Naam Bank:
Naam Geïnterviewde:
Aantal jaren in Dienst:
Functie:
INTERVIEWVRAGEN:
ALGEMEEN:
• Wat is de door uw bank gehanteerde definitie voor een starter?
• Sinds wanneer heeft uw bank een actief startersbeleid?
• Wat is de hoofdreden om een actief startersbeleid te voeren /gaan voeren?
• Hoeveel kredietaanvragen van starters ontvangt uw bank landelijk per jaar?
• Zit er een verschil in het gevoerde beleid per regio?
• Kunt u (in het kort) vertellen hoe het startersbeleid van uw bank eruit ziet?
• In welke behoefte van de starter wil uw bank voorzien?
ONDERNEMINGSPLANNEN
• Hoe zien de ondernemingsplannen eruit van de startende ondernemers?
• Wordt er door een slecht geschreven ondernemingsplan heen gekeken indien het verder wel een goed idee is?
• In hoeverre helpen jullie starters met hun ondernemingsplan?
• Zouden jullie graag willen dat ondernemers geholpen worden met de kredietaanvraag door accountants en andere experts? In hoeveel procent van de gevallen wordt dat gedaan?
KEUZE BANK
• Hoe maakt de startende onderneming de keuze voor een bank?
• Speelt prijs/ rentepercentages een belangrijke rol?
• Heeft u het idee dat startende ondernemers bij meerdere banken offertes voor krediet aanvragen? M.a.w. wordt er geshopt?
KREDIET
• Hoe gaat een kredietaanvraag van een startende onderneming in zijn werk?
- Persoonlijk contact nodig? Ja / nee
- Contact met hoeveel verschillende mensen van de bank? ….
- Gemiddelde duur van behandeling van een kredietaanvraag? ….
- Wordt er geadviseerd welk soort krediet het best past bij de vraag van de startende ondernemer? Ja/ nee
- Wie bepaalt of een kredietaanvraag gehonoreerd wordt? …
- Worden er sectorspecialisten ingezet bij het beoordelen van kredietaanvragen? … - Wordt er onderhandeld over het percentage door de startende ondernemer en de bank? ...
• Zijn de kosten voor de startende ondernemer duidelijk voor hem beschreven of verteld? Een totaalbedrag of percentage, komen er nog extra kosten bij?Wat zou onduidelijk voor de starter kunnen zijn?
• Wordt er gewerkt met gestandaardiseerde systemen met behulp van actuele financiële gegevens, standaardsystemen die niet afhankelijk zijn van de beschikbaarheid van financiële kengetallen(alleen leeftijd, geslacht, huis, opleidingsniveau etc ) of géén gestandaardiseerd systeem?
• Op basis van welke criteria wordt de kredietaanvraag beoordeeld? (en in hoeverre belangrijk?)
Zelf laten zeggen, eventueel onderstaande gebruiken
- de ondernemer (opleiding, vakkennis, ervaring, motivatie, motieven (push/pull, ondernemersprofiel)) - het ondernemingsplan (geeft de bank een opzet? Vorm, grootte)
- de kwaliteit van de kredietaanvraag (onderbouwing omzetprognose, rentabiliteit, solvabiliteit EN doel van het krediet, samenstelling van krediet, het aflossingsschema, de betrokkenheid van andere
financiers en leveranciers, toekomstige kredietbehoefte, zekerheden) - de context (omgeving waarin geopereerd wordt)
• Worden deze criteria gecommuniceerd naar de startende ondernemers? M.a.w. weten de startende ondernemers wat de bank wil zien en horen en welke criteria ze hanteren?
• Verschillen deze criteria erg met andere banken?
• En zijn dit zogenaamde harde criteria of zit er nog wel wat ruimte?
• Zijn er bepaalde groepen startende ondernemers die minder kans hebben?
• Wordt de startende onderneming in de gaten gehouden, zodat er ingesprongen kan worden op eventuele veranderingen?
• Voor kleine kredieten (waar het vaak om gaat bij startende ondernemers) hebben in verhouding hogere administratiekosten dan grotere kredieten. En misschien ook wel meer onzekerheid, geen trackrecord etc. Waarom wordt er dan wel krediet verleend aan startende ondernemingen?
• Scheelt jullie rente erg in vergelijking met de andere banken?
• Wordt er doorverwezen naar informal investors of investeringsmaatschappijen?
En zoja, dan samen met bank krediet geven of alleen de één of ander?
DIENSTEN/ PRODUCTEN
• Waaruit bestaat de dienstverlening van uw bank aan de startende ondernemingen?
Welke specifieke diensten/ producten? En waarin of mee onderscheiden jullie je van andere banken?
• Waarom bieden jullie deze aan?
• In hoeverre doet uw bank onderzoek naar de behoeften van startende ondernemingen?
• Doet uw bank aan klanttevredenheid onderzoeken onder specifiek startende ondernemers? En wat komt daaruit?
• Welke dienst waardeert de startende onderneming het meest/ minst volgens uw bank?
• Zijn er diensten die aangeboden worden om als “lokker” te dienen?
• Zijn er diensten. producten die geen winst opleveren of minimale winst?
• Op welke diensten/ producten wordt er veel winst gemaakt?
KREDIET II
• U heeft aangegeven ……kredietaanvragen per jaar te ontvangen. Welk percentage hiervan krijgt uiteindelijk een lening?
• Ligt dit percentage hoger/lager/gelijk dan bij niet-startende ondernemingen/bestaande ondernemingen?
• In welke branches wordt het meest vaak een krediet verstrekt?
• In welke branches wordt het minst vaak een krediet verstrekt?
• Welke soorten kredieten/financiering kent uw bank?
rc, echte lening, hypotheek etc?
• Welke kredieten worden bij uw bank het meest vaak verstrekt?
• Wat is het maximale krediet dat een starter kan ontvangen?
• Wat is de gemiddelde looptijd van de lening?
• Hoeveel procent van de door u verstrekte leningen aan starters wordt conform afspraak terugbetaald?
• Ligt dit percentage hoger/lager/gelijk dan bij niet-startende ondernemingen?
• Bent u van mening dat een starter een hoger risico met zich meeneemt dan een niet- starter?
• Zo ja, wat zijn hier volgens u de oorzaken van?
• Bent u het eens dat het risico van een starter hoger ligt door:
1. Het Groot Bedrijf heeft over het algemeen zijn boekhouding beter op orde, zodat financiële instellingen een beter inzicht kunnen verkrijgen, en dus zekerder zijn van de financiële status van de onderneming. Eens/ Oneens 2. Het aantal faillissementen ligt bij het MKB aanzienlijk hoger dan bij het Groot
Bedrijf. Hierdoor zijn banken/ investeerders aanzienlijk terughoudender bij het verstrekken van een lening aan het MKB. Eens/ Oneens
3. Doordat het eigendom van het MKB vaak in handen is van een enkel persoon of een familie, is het voor banken/ investeerders moeilijk onderscheid te maken tussen persoonlijke en zakelijke investeringen. Eigenaren handelen niet altijd voor 100% in het belang van de onderneming, maar hebben ook te maken met eigenbelang (loon, etc.). Hierdoor kan men te maken krijgen met belangenverstrengelingen. Eens/ Oneens
4. Ondanks het feit dat het MKB enorme hoge winsten kan behalen, heeft het te maken met veel hogere fluctuaties in de winst. Hierdoor wordt het voor banken veel moeilijker een bepaalde trend waar te nemen, en is de toekomst veel moeilijker te voorspellen. Eens/ Oneens
• Kunt u aangeven in hoeverre u het eens bent met de volgende stellingen: op een schaal van 1 t/m 5 (1 = totaal oneens, 5 = eens)
De financiële problemen van het MKB worden vooral versterkt door:
• De afhankelijkheid van het bedrijf van de eigenaar. De eigenaar heeft vaak moeite gezag uit handen te geven of te delegeren en een formele structuur aan te brengen.
• De gelimiteerde marktmacht. Dit komt vaak doordat starters zich op markten begeven waar weinig entreebarrières zijn en een hoge mate van concurrentie heerst.
• Een hoger bedrijfsrisico, mede door de cash-flow problemen. Doordat men moeite heeft voldoende kapitaal te vergaren wordt concurreren nog moeilijker.
• Het gebrek aan skills bij de eigenaar.
• Absentie van een gedegen financiële (boekhoudkundige) structuur.
• Weet u nog een ander probleem die de financiële problemen in het MKB versterkt?…
BASEL-2 EN RATING SYSTEMS
• Kunt u aangeven in hoeverre het Basel-2 akkoord gevolgen heeft voor het verstrekken van kredieten aan starters vanuit oogpunt van uw bank?
• Bent u bekend met het rating-systeem?
• Zo ja, kunt u aangeven hoe uw bank dit systeem toepast?
• Voor starters lijkt het erop dat banken over het algemeen puur interne ratings beoordelen? Bent u het hier mee eens?
• Is in uw ogen het opkomen van het rating-systeem een gevolg van het Basel-2 akkoord?
• Is het door het Basel-2 akkoord moeilijker een krediet te verkrijgen voor een starter?
• Hoe bepaalt u de gewenste rente op een krediet?
• Zit hier bij uw bank veel verschil tussen bij verschillende ondernemers? Zo ja, binnen welke range?
• Is het voor een starter over het algemeen duurder om een lening te verschaffen dan voor het (Middel)-Groot Bedrijf? Zo ja, hoeveel procent?
BBMKB
• Werkt uw bank met het BBMKB-krediet?
• Profiteren vooral startende ondernemingen van de BBMKB regeling?
(geen 3% onder de 50.000 en meer dekking bbmkb)
• In hoeveel van de gevallen wordt er gebruik gemaakt van het BBMKB-Krediet?
• Wat zijn de criteria waaraan een starter moet voldoen om in aanmerking te komen voor het krediet?
• Kunt u aangeven hoe het aanvragen van het krediet in zijn werk gaat in het geval een BBMKB regeling gebruikt wordt? Wat gaat er anders dan bij een normale aanvraag?
• Wat zijn de voordelen van het BBMKB-krediet voor de startende ondernemer? En voor de bank?
• Wat zijn de nadelen van het BBMKB-krediet voor de startende ondernemer? En voor de bank?
• Mocht het BBMKB-krediet niet bestaan hebben, zou het dan zo zijn dat alle starters die hier gebruik van maken, geen krediet zouden hebben gekregen? (percentages?)
• Als een BBMKB krediet wordt afgewezen, hoe gebeurt dat dan?
• Ziet u een verband tussen de BBMKB-regeling en het Basel-2 akkoord? Zo ja, wat?
EINDE: Hartelijk dank en mogen wij eventueel nog telefonisch of per e-mail contact opnemen voor een paar vragen?
Email:
Telefoon:
Overige opmerkingen/ aanvullingen:
II Mail voor startende ondernemers
Geachte startende ondernemer,
Ik zal beginnen mijzelf kort voor te stellen. Ik ben Boudewijn Duindam en ben nu bezig met mijn scriptie om daarmee mijn studie bedrijfskunde, afstudeerrichting Small Business &
Entrepreneurship aan de Rijksuniversiteit van Groningen af te ronden. De hoofdvraag van mijn scriptie is "Welke factoren zijn van belang voor de startende ondernemer bij de keuze voor een bank?"
Om achter deze factoren te komen zou ik graag een aantal startende ondernemers willen interviewen. Omdat u een startende ondernemer bent (geweest) zou ik heel graag met u een afspraak willen maken om een aantal vragen te stellen. Ik denk dat dit nog geen half uurtje kost. Het interview bestaat ruwweg uit vragen over de factoren die een rol gespeeld hebben voor u bij de keuze voor een bank, of u banken vergeleken heeft, de behoeften van u bij uw bank, of u bankkrediet heeft en de dienstverlening van uw bank.
U hoeft zich niet voor te bereiden en u heeft geen bepaalde kennis nodig om mij te helpen met dit onderzoek. Het zijn dus geen moeilijke of lastige vragen.
Wel moeten de startende ondernemers in mijn onderzoek voldoen aan het volgende:
- De startende ondernemer heeft niet eerder een eigen onderneming gehad.
- De startende ondernemer is in het bezit van een zakelijke rekening bij een bank.
Ik hoop dat u wilt meewerken en dat we op korte termijn een afspraak kunnen maken. Zou u mij kunnen laten weten of u wel of juist niet wilt meewerken?
Als u nog vragen heeft hoor ik het graag en ik wacht uw reactie af.
Bij voorbaat dank voor uw moeite.
Met vriendelijke groet, Boudewijn Duindam
b.n.duindam@student.rug.nl 06-XXXXXXXX
P.S.
Onder de deelnemende startende ondernemers verloot ik mijzelf om een dagdeel u te komen assisteren in uw bedrijf.
III Vragenlijst startende ondernemers
Beste startende ondernemer,
Ik wil u hartelijk bedanken dat u wilt meewerken aan dit onderzoek voor mijn scriptie. Voor mijn scriptie onderzoek ik op een kwalitatieve wijze ” Welke factoren van belang zijn voor de startende ondernemer bij de keuze voor een bank?”.
Antwoorden anoniem in onderzoek
Check of startende ondernemer binnen mijn definitie valt.
DE ONDERNEMER Naam:
Plaats:
Telefoonnummer:
E-mail:
Naam onderneming:
Vestigingsplaats:
Oprichtingsdatum (inschrijving kvk):
Is dit gelijk aan het openen van de zakelijk rekening?
Wat doet uw onderneming in het kort?
Heeft u een bank lening, bank krediet of rekening courant? Zo ja, wat Heeft u een andere externe geldbron, zoja, wie of wat??
UW BANK:
Bij welke bank(en) heeft u uw particuliere rekening?
Bij welke bank(en) heeft u uw zakelijke rekening?
Indien meer banken: Waarom? Welke gebruikt u het meest?
Wanneer heeft u deze zakelijke rekening geopend?
Wat was de reden dat u een zakelijke rekening geopend heeft?
Heeft u altijd dezelfde zakelijke bank gehad?
Indien nee: Welke bank dan? En waarom?
Is uw zakelijke bankfiliaal in de buurt?
Is dat belangrijk voor u?
Kent u mensen(vrienden of kennissen), voor de oprichting van uw onderneming, die bij een bank werken?
Zo ja, bij welke bank?
KEUZE:
Welke factoren hebben een rol gespeeld bij de keuze voor uw bank? OPEN STELLEN
DAN NU ONDERSTAANDE VRAGEN:
VRA
AG
A Welk van de volgende factoren hebben een rol gespeeld
bij de keuze voor uw zakelijke bank?
Kunt u dit aangeven doormiddel van onderstaande getallen 1, 2 of 3 in te vullen in TABEL A?
1= geen rol gespeeld 2= enigszins een rol gespeeld
3= grote rol gespeeld
TABEL TABEL
FACTOREN: A B
Bestaande privé-bank aanvrager (al particuliere relatie)
Gunstige voorwaarden (kosten/ tarieven of anders, niet tijdelijk van aard)
Nabijheid van filiaal (dicht bij een bankfiliaal of een gunstig netwerk)
Bereidwilligheid om te financieren (bij start of later)
Imago van de bank (gevoel bij bank door geschiedenis of betrouwbaarheid)
“Klik” met de bankmedewerker (indruk/ gevoel v bankwerker of persoonlijk
kennen)
Advies van derden (familie, kennissen, vrienden, media etc)
Reclame (reclame, die aanspreekt en ertoe zet om klant te worden)
Aanbieding (bepaalde aanbieding die tijdelijk van aard is)
Product(en) en/of diensten
Iets anders … ?
B Kunt u alle factoren die u met een 3 beoordeeld heeft weer op
volgorde zetten van grote rol tot minder grote rol?
Dit kunt u doen in TABEL B, de belangrijkste nummert u 1 en zo gaat u verder.
C
Kunt u de factoren kort toelichten die u met een 3 in tabel A beoordeeld heeft?
Als geen/ wel* krediet nodig gehad had bij de bank voor oprichting van uw onderneming, hadden dan andere factoren een rol gespeeld?
Zo ja,: welke factoren? En zou u dan een andere bank gekozen hebben?
VERGELIJKEN
Heeft u bij de keuze voor een bank meerdere banken met elkaar vergeleken?
Zo ja: Waarom? Welke banken? Hoe? (medium)
Zo nee: Waarom niet? En in welk geval had u dat wel gedaan?
Heeft internet een rol gespeeld bij het vergelijken van de banken? Leg uit?
Heeft het daadwerkelijke contact met de bankmedewerkers een rol gespeeld bij het vergelijken van de banken? Leg uit?
Zijn er in uw ogen in het algemeen verschillen tussen de banken?
Leg uit?
Wat zijn de verschillen?
Hoe kan dat?
En zijn dat grote verschillen?
BELEID?
Heeft u gemerkt dat de banken u -als startende ondernemer- graag als klant willen hebben?
Wat vindt u van het startersbeleid van uw bank?
Wat zegt de bank dat ze voor u kan doen? En doet ze dat?
BEHOEFTEN:
Wat verwacht u van uw bank?
Voorziet het aanbod van uw bank in uw behoeften? Waarom?
Van welke producten of diensten maakt u gebruik bij uw bank?
((Open stellen, dan…))
Kunt u de onderstaande producten diensten uit het lijstje die u gebruikt aangeven? (met andere woorden wis het product dat u niet heeft bij uw bank)
• betaalrekening
• betaalpas
• internet bankieren
• ondernemerskrediet
• rekening courant
• spaarrekening
• verzekeringen
• leasen
• credit card
• iets anders … ?
Maakt u van gebruik van andere producten of diensten die niet genoemd zijn?
Bent u tevreden over de producten/ dienstverlening van uw bank? Waarover tevreden, waarover niet?
Zijn er producten/ dienstverlening die u mist bij uw bank? Zo ja: Welke?
Zijn er producten/ dienstverlening die overbodig zijn die uw huisbank wel aanbiedt? Zo ja:
Welke?
Bent u bereidt meer te betalen voor bepaalde behoeften (producten/dienstverlening)?
PAKKET
Maakt u gebruik van een starterspakket?
Wat vindt u van het pakket?
Zijn er voordelen of nadelen aan zo’n pakket? Zo ja: Wat?
Gebruikt u alles uit het pakket?
Is het pakket overbodig?
F: Heeft u ooit gebruik gemaakt van een (speciale) actie van uw bank, zoals proefabonnement op krant, korting op bepaalde software, etc? Zo ja, welke?
En heeft u ooit gebruik gemaakt van andere acties, zoals rente acties of kortingen? Zo ja, welke?
KOSTEN algemeen
Wat vindt u van de kosten die u heeft bij uw bank?
Zijn alle kosten duidelijk aangegeven bij uw bank?
Denkt u dat de kosten hoger, lager of hetzelfde zijn bij de andere banken?
KREDIET
F: Denkt u dat de bank bereid is u te financieren?
Heeft u een financiering/ krediet aangevraagd bij uw bank bij oprichting?
ZO NEE:
Waarom niet? (maak keuze uit onderstaande of vul D in:)
A. Niet nodig, helemaal geen geld nodig voor ondernemingsactiviteiten of minimaal B. Niet nodig van bank, kan ik op andere manier aan komen. Welke manier en waarom
gekozen voor andere manier? (goedkoper, minder eisen, …) C. Zou het waarschijnlijk toch niet krijgen
D. Anders:…
Heeft u op een later moment financiering/ krediet aangevraagd?
Heeft u ergens anders geld vandaag moeten halen? En zoja, waar vandaan?
. ZO JA
.Heeft u het bewust bij een bank aangevraagd en niet bij een andere kredietverstrekker?
. Zo ja: Waarom?
.Heeft u het gevraagde financiering/ krediet ook gekregen??
ZO, JA:
In welke vorm?
Het gehele bedrag?
Waren er voorwaarden gesteld? (mee-tekenen, eigen inbreng, onderpand, ondernemingsplan) Hoe vond u het kredietproces?
ZO NEE,
Wat was de reden dat u het niet kreeg?
Heeft u het ergens anders wel gekregen?
INDIEN FINANCIERING /KREDIET GEKREGEN
Zijn de kosten duidelijk voor de startende ondernemers voor het krediet? (afsluitprovisie, rente kosten, extra kosten, aanvullende diensten) Hoeveel? Begrip voor?
Bent u langs verschillende banken gegaan om te vergelijken? Waarom?
Heeft u de bank als kredietverschaffer vergeleken met andere instanties en bedrijven?
IEDEREEN:
Weet u wat de bank in overweging neemt bij een kredietaanvraag? (criteria voldoen) Worden deze “criteria” gecommuniceerd naar de startende ondernemingen?
Had u een ondernemingsplan?
Hoe heeft u deze gemaakt? Aan hand van voorbeeld, welk voorbeeld, welke info geraadpleegd?
