No. 50 D o n d e r d a g 12 D e c e m b e r 1907 7 de J a a r g a n g
H E T KOLO
O p g e r i c h t d o o r K o l o n e l
G. E . V. L. v a n Z u y l e n , 21 M a a r t 1900.
Orgaan d e r Vereenigîng
EEKBLAD
Het K o l o n i a a l b e l a n g is e e n a l g e m e e n N e d e r l a n d s e n b e l a n g .
Abonnementsprijs per jaar.
Vrij a a n h u i s of franco p e r p o s t b i n n e n l a n d , b « v o o r u i t b e t a l i n g f 1.50 V o o r Oost=Indië e n h e t B u i t e n l a n d • •
A f z o n d e r l i j k e n u m m e r s . • • •
4.—
0.05
Prijs der Advertentiën:
» ' • ' . i l . . . . f 0 . 1 5
P e r r e g e l
Bij p l a a t s i n g v a n 500 r e g e l s = ° '1 2 '2
„ 1000 " 0 1°
de Redactie-Commissie", en gezonden aan de Presidente: 7 a H e e r e n g r a c h t , Den Haag.
Drukkerij „LUCTOR ET EMERGO», A M A L 1 A V A N S O L M S S T R A A T , T e l e f o o n 4 4 2 4 , beiden Den Haag.
Voor A d v e r t e n t i ë n tot de
Het hoofddoel der Vereeniging is
Het verspreiden van populaire kennis omtrent onze Indien ender gansch het volk en het bevorderen der welvaart in die gewesten, om zoodoende en ook door het verleenen van onderlinge hulp, ware belangstelling en liefde te kweeken tusschen Nederland hier en ginds.
Het lidmaatschap bedraagt fl.50 tot f 5 . - 'sjaars, (voor Indië en het buitenland minstens f2.50).
Zij die f 5 . — of meer contribueeren of een gift in ééns schenken van f 100.—, zijn donateur(trice).
Aan alle donateurs en leden wordt kosteloos en franco het Koloniaal Weekblad toegezonden.
Inhoud van dit n u m m e r .
Mededeelingen — Koloniale Praatjes. — Perskroniek Uit O.-Indische Mail. — Van Vreemde Kolomen. - Repliek op Ingezonden stuk. — Officieel. - - Inhoud Tijdschriften. "" •
Mededeelingen.
I. Van de afdeeling AMSTERDAM:
V o o r d r a c h t m e t L i c h t b e e l d e n ,
te houden door den WelEdelen G e s t r e n g e n H e e r J . H . T O U R S , L u i t . ter Zee.
O n d e r w e r p :
Causerie over „de eilanden in de Caraïbische zee".
op Dinsdag 17 December 1907, in het American Hôtel.
A a n v a n g ' s a v o n d s 8 u u r .
Namens 't B e s t u u r : Mr. H . S M E E N G E , V o o r z . Mr. J . W . SIKMAN, Secr.
I n t r o d u c t i e - k a a r t e n v e r k r i j g b a a r à f 0.50 in de zaal en a a n het Secretariaat, Singel 590.
(Abusievelijk werd de vorige week een andere datum vermeld).
II. Van het Dag. Bestuur der Vereeniging
Vervolg amendementen op het Concept Statuten-Wijziging.
I l l e Amendement. A r t . 10 te lezen (dit is eigen- lijk het 2e a m e n d e m e n t ) : I e a l i n e a : De V e r e e n i g î n g is zooveel mogelijk ingedeeld i n Afdeelingen (het o v e r i g e laten v e r v a l l e n ) . •
2e 3e en 4e a l i n e a ' s o n v e r a n d e r d .
T o e l i c h t i n g : W o r d t v e n v e z e n n a a r mijne beschou- w i n g i n 't algemeen.
I V e Amendement. A r t . 13 te lezen: I e a l i n e a : D e Afdeelingsbesturen d r a g e n de door h u n z o r g geïnde contributiën der leden h u n n e r Afdeelmg en a n d e r e inkomsten v a n het ingetreden j a a r uiterlijk den l e n M a a r t a a n het Hoofdbestuur af. L a t e r g e m d e contri- butiën en n o g v e r d e r e inkomsten steeds zoo spoedig mogelijk.
2e alinea laten v e r v a l l e n . 3e en 4e a l i n e a ' s o n v e r a n d e r d .
T o e l i c h t i n g : A 1 B er één kau der V e r e e n i g i n g be-
s t a a t zijn de Afdeelingsbesturen alleen m a a r behulp- z a a m bij het i n n e n der contributiën h u n n e r leden, en storten die sommen benevens h u n n e a n d e r e in- komsten zoo spoedig mogelijk i n de V e r e e n i g m g s - k a s , w a a r u i t de u i t g a v e n der V e r e e n i g i n g bestreden w o r d e n . V o l g e n s eene begrootende o p g a v e , beslist het Hoofdbestuur hoeveel geld ter b e s c h i k k i n g v a n het Afdeelingsbestuur zal blijven, enkel ter bestri]-1
dingj der kosten v a n a d m i n i s t r a t i e der Afdeeling.
Dit huishoudelijk uit te m a k e n . V e Amendement. A r t . 17 te lezen:
I e a l i n e a : Stemrecht w o r d t alléén uitgeoefend.door de afgevaardigden en door den voorzitter (meer niet)
2e alinea o n v e r a n d e r d .
T o e l i c h t i n g : D e Voorzitter, noch een lid v a n het Hoofdbestuur moet afgevaardigde eener Afdeeling zijn. De positie v a n het Hoofdbestuur i n de Alge- meene V e r g a d e r i n g is, tot 't doen v a n v e r a n t w o o r - ding en voorstellen, die het noodig acht. W a n n e e r n u de V o o r z i t t e r of een lid v a n het Hoofdbestuur afgevaardigde is, heeft deze te oordeelen over zijn eigen w e r k , . z i j n eigen daden. Het Hoofdbestuur s t a a t d à à r tegenover de afgevaardigden, d a a r o m k a n de Voorzitter niet tot twee partijen behooren.
V i e Amendement. A r t . 19 te lezen:
I e alinea o n v e r a n d e r d . , 2e a l i n e a : V o o r de a a n n e m i n g v a n zoodanige
voorstellen is noodig eene meerderheid v a n 2/3 der u i t g e b r a c h t e stemmen i n eene Algemeene V e r g a d e - r i n g , w a a r i n ten minste alle i n Nederland gevestig- de Afdeelingen zijn vertegenwoordigd.
3e alinea o n v e r a n d e r d .
Toelichting: W a n n e e r het voorgestelde artikel zoo blijft, dan zou minder dan de helft v a n het a a n t a l rechthebbende stemmen der V e r e e n i g i n g beslissen, d a a r 2/3 a a n t a l stemmen v a n 2/3 der Nederlandsche Afdeelingen 4/9 der 'geheele V e r e e n i g i n g u i t m a k e n . D e grootste helft zou wel eens een andere gedachte toegedaan k u n n e n zijn. Om welke reden zouden de Afdeelingen zieh niet doen v e r t e g e n w o o r d i g e n ? Het Hoofdbestuur defrayeert de afgevaardigden, dus ge- brek a a n geld k a n geen motief zijn. De Buitenland- sche Afdeelingen? zijn' ook bevoegd h a r e afgevaar- digden te zenden, doch het defrayeeren is afhanke- lijk te m a k e n v a n de financiëele r e g e l i n g volgens a r t . 13, 4e alinea. D a a r o m te wijzigen in „ m i n s t e n s alle N e d e r l a n d s c h e " in p l a a t s v a n 2/3.
Amendement op het Concept Huishoudelijk Reglement.
Mochten de Statuten niet in den zin mijner amen- dementen gewijzigd worden, dan acht ik het n o o d i g toch a r t . 5 a a n te vullen met e, luidende:
„ D e contributie bedoeld bij a r t . 13 der Statuten, ovè'r het laatst i n g e t r e d e n j a a r v o l g e n s de sterkte op 1 J a n u a r i jl.-"
T o e l i c h t i n g : Dit is noodig gebleken, v a n w e g e ver- schil v a n o p v a t t i n g omtrent den datum, w a a r o p die contributie moet zijn afgedragen a a n het Hoofdbe- s t u u r .
I e Amendement. A r t . 9,
3e, 4e en 5e alinea laten v e r v a l l e n .
T o e l i c h t i n g : Indien de Hoofdbestuursleden v o l g e n s mijn amendement op art. 8 der Statuten — als hèt a a n g e n o m e n w o r d t — in ' s - G r a v e n h a g e w o o n a c h t i g zijn, hebben deze a l i n e a ' s geen reden v a n b e s t a a n meer.
H e Amendement. A r t . 15 te lezen:
I e alinea o n v e r a n d e r d .
2e alinea: V e r s c h i l p u n t e n tusschen deze Commis- sie en het Hoofdbestuur w o r d e n o n d e r w o r p e n aan.
de b e s l i s s i n g v a n de Algemeene V e r g a d e r i n g . T o e l i c h t i n g : Het i s n i e t v o l d o e n d e die ver- s c h i l p u n t e n a a n het o o r d e e l der Algemeene Ver- g a d e r i n g te o n d e r w e r p e n ; neen, m a a r de Algemeene V e r g a d e r i n g moet zich u i t s p r e k e n en be- slissen
E e n nieuw artikel toe te voegen, luidende a l s : het reeds bestaande.
W a a r in de Statuten en dit Eeglement v a n Voor- zitter, Ondervoorzitter, Secretaris, P e n n i n g m e e s t e r en A d m i n i s t r a t e u r g e s p r o k e n w o r d t i n het m a n n e - lijke, heeft dit evenzeer b e t r e k k i n g op v r o u w e n .
Opmerkingen.
I n art. 10, 2e alinea v a n het Huishoudelijk Ee- glement w o r d t gezegd, dat ieder Hoofdbestuurslid*
het recht heeft inzage te nemen der boeken en be- scheiden, w a t zeer goed is, doch hierbij moet het als een wet gelden, dat de boeken en bescheiden t b u r e a u niet mogen v e r l a t e n en geen i n z a g e k a n ge- nomen w o r d e n dan i n tegenwoordigheid v a n den betrokken verantwoordelijken p e r s o o n .
De geschiedenis der V e r e e n i g i n g heeft geleerd, dat bescheiden v e r l o r e n g e g a a n zijn en dikwijls zeer l a n g afwezig bleven en met moeito t e r u g gekomen
z i j n . A • , . De 3e en 4e a l i n e a ' s v a n dit a r t i k e l leggen wel
het bewijs af, dat de Commissie niet veel v e r t r o u - wen stelde in een penningmeester. W a n t r o u w e n k a n ik mij zeer goed voorstellen, doch om een m a n , die belangeloos het weinigje beheert, zóó v o o r t d u r e n d door Commissies te willen laten bespieden en con- trôleeren, is wel een o v e r d r e v e n w a n t r o u w e n . Men m a g blij zijn een fatsoenlijk m a n te vinden, die al de soesah voor niets wil doen, en het zal lastig w o r d e n n o g iemand te vinden, die de functie v a n penningmeester wil w a a r n e m e n , met het s p o o k der controle steeds achter zich. E e n fatsoenlijk m a n zaï w a a r a c h t i g zijn goeden n a a m er niet a a n w a g e n , te meer d a a r de k a n s véél te verduisteren g e r i n g i s , met het oog op art. 16 H u i s . Eeglement, w a a r - bij bijna al het geld vastgezet wordt.
Beter w a r e het, het Dagelijksch B e s t u u r en corps verantwoordelijk te stellen v o o r de geldmiddelen,daa k a n men v e r z e k e r d zijn, dat de een den a n d e r a p de v i n g e r s ziet.
B o v e n d i e n w o r d t ieder j a a r door de Verificatie- commissie het geheele financiëele beheer en de be- wijsstukken n a u w k e u r i g nagezien, wat men die Com- missie ter eere n a moet geven. Het v e r s l a g dier Commissie omtrent h a r e bevinding wordt steeds ge- publiceerd in het o r g a a n .
V e r d e r acht ik het n u t t i g , den 2en Secretaris en 2en P e n n i n g m e e s t e r het recht te geven de V e r g a d e - r i n g e n v a n het Dagelijksch B e s t u u r bij te w o n e n , zonder te m o g e n stemmen over voorstellen. Zoo doende k u n n e n deze functionnarissen op de hoogte zijn v a n den g a n g der zaken, i n g e v a l zij geroepen w o r d e n in te vallen; wat stagnatie zou k u n n e n v o o r k o m e n .
T e n slotte n o g art. 21, w a a r i n v o o r g e s c h r e v e n is, dat dit reglement dadelijk n a de v e r k r e g e n goedkeu- r i n g der Algemeene V e r g a d e r i n g i n w e r k i n g treedt.
W a r e het niet beter een datum te bepalen?
Alles is n o g niet gereed bij de g o e d k e u r i n g , voorschriften v o o r den administrateur en v e r d e r vide art. 17. Ook met het oog op de eventueel v e r a n d e r - de werkwijze, een nieuw Hoofdbestuur, in d«n H a a g
2
wonende, te verkiezen, de financiëcle regeling en 't laten drukken en rondzenden aan alle leden der nieuwe of gewijzigde Statuten en Huishoudelijk Re- glement, de kaarten der grenzen der Afdeelingen en zoo meer.
Ook met het oog op den gedeeltelijken arbeid, volgens de oude voorschriften en volgens de nieuwe midden in een jaar.
Overgangsbepalingen zouden hior wel op haar plaats zijn.
's-Gravenhage den 26 Nov. '07.
Het lid der Vereeniging:
SCHIMPF.
Opmerkingen naar aanleiding der amendementen.
Twee dezer amendementen hebben ten doel, de Afdeelingen te belatten, al te groote, d. w. z. voor het vereeniginsbelang schadelijke, zelfstandigheid te
verkrijgen.
Ik kan niet inzien, dat dit doel op de voorgestel- de wijze bereikt wordt.
Rechtspersoonlijkheid aan te vragen staat elke
„vereeniging" vrij, en het schijnt onbetwist, dat ook die, welke organieke onderdeelen zijn van grootere vereenigingen, in dit opzicht „vereeniging" zijn in den zin dèr wet.
Maar als we nu in de Statuten zetten, dat het n i e t mag, dan zàl het toch wel niet mogen?
Ad amendementen, voorgesteld op artt. 8 en 12.
Dit is gedeeltelijk waar, gedeeltelijk onwaar.
Onwaar. De erkenning als rechtspersoonlijkheid zal op dien grond n i e t geweigerd kunnen wor- den. Dit kan alléén geschieden op overwegingen van publiek belang.
Waar. Eene Afdeeling, die zich op de bedoelde wijze zelfstandig maakte tegen de uitdrukkelijke be- paling van de Statuten der Vereeniging in, zou zich o. i. door deze enkele daad v a n d e V e r e e n i - g . i n g a f s c h e i d e n .
Wij willen de vereeniging zien „un c'est indivisi- ble". Natuurlijk.
Bij de bestaande bepalingen is scheuring moge- lijk. Het is helaas waar.
Maar de voorgestelde amendementen zouden Scheuring o n v e r m ij d e 1 ij k maken in gevallen, waar zij thans slechts mogelijk is.
Op dien grond zou ik aanneming ontraden.
Ad artikel 14 concept-statuten.
De opmerking is gemaakt, dat men de Afdeelin- gen liever het recht moest geven dan de verplich- ting opleggen zich te doen vertegenwoordigen op de Algemeene Vergadering.
Toch pleit er veel voor, art. 14 zoo imperatief te laten als het is.
Wordt de vertegenwoordiging van plicht tot recht, dan is er kans, dat zwakkere afdeelingen, die nu wel opkomen, om niet in hare v e r p l i c h -
t i n g te kort te schieten, van haar r e c h t geen gebruik zouden maken.
En. dit zou toch stellig niet in het belang van de Vereeniging zijn. Wij meenen te kunnen volstaan, met er op te wijzen, dat bv. de trouwe opkomst juist der kleinere Afdeelingen preventief kan wer- ken, waar' een of meer grootere mochten streven
naar het spelen van een te groote rol.
BERCKENKAMP,
Koloniale praatjes.
E e n v i j f - e n - t w i n t i g j a r i g e .
Den zesden dezer w a s het vijf en twintig j a a r geleden, dat te F r a n k f u r t a/d. Main, in dezedde zaal, w a a r drie en twintig j a a r te v o r e n de Duitsche nationale v e r e e n i g i n g werd opgericht, eene v e r g a d e r i n g p l a a t s had, w a a r i n tot de op- richting v a n den Duitschen Kolonial Verein be- sloten werd, den voorlooper der Deutsche Kolo- nial Gesellschaft.
Geboren in een tijd, toen Duitschland nog geen koloniën bezat, en de I J z e r e n Kanselier, die de lotgevallen v a n het rijk bestierde, nog v a n geen ommekeer in zijne gedachten had doen blijken sedert 1870, toen hij Duitschland in de toen reeds ontwakende zucht n a a r koloniën ver- geleek bij ,,die poolsche edellieden, die in het sabelbont g a a n , terwijl ze geen hemd a a n 't lijf h e b b e n " , stelde de Kolonial V e r e i n zich ten doel de erkentenis der noodzakelijkheid v a n koloniën v o o r Duitschland in steeds wijderen k r i n g te ver- breiden, en v o o r het streven op dat gebied een middelpunt te v o r m e n , teneinde tot een p r a k t i - sche oplossing te g e r a k e n . I n de statuten heette het, dat de V e r e e n i g i n g in de eerste p l a a t s de oprichting v a n handelsstations als u i t g a n g s p u n t v o o r grootere ondernemingen zou aanmoedigen.
Eeeds in het tweede j a a r v a n het bestaan der V e r e e n i g i n g evenwel, v e r z o n d V o n B i s m a r c k , den 24en April 1884, zijn v e r m a a r d telegram a a n den duitschen consul-generaal te K a a p s t a d ,
arbij hij dezen opdroeg, de k a a p s c h e autori- torten te verwittigen, dat de k a n t o r e n , door den
heer r L u d e r i t z ten Noorden v a n de Oranje r i v i e r
1 opgericht, onder bescherming der duitsche v l a g w a r e n gesteld. Het w a s het begin eener duitsche
iiMiimiiin mi i i i i i m BJ" * " " » " " ' * ~ " - ^ i i i i i i M i i i i i i i i i i i ^ % ^ ^ ^
koloniale politiek, welke allengs, n a het mislukt experiment met C h a r t e r Compagnieën in den geest der oude Oost-Indische Compagnieën, leid- de tot de v o r m i n g v a n een duitsch koloniaal rijk.
Was hiermede dus a a n den eersten w e n s c h der V e r e e n i g i n g voldaan, zij achtte hiermede h a r e t a a k niet afgeloopen, m a a r betoonde zich steeds volijverig, om de belangen der koloniën te behartigen, tot de b e v o r d e r i n g der ontwikke- ling dezer landen het h a r e bij te d r a g e n .
Men behoeft slechts de j a a r g a n g e n v a n het or- g a a n dezer V e r e e n i g i n g , de „ D e u t s c h e Kolonial
Z e i t u n g " , op te slaan, om op zoo menige blad- zijde b.v. te o n t w a r e n , met welken a a n d r a n g op.
het n u t v a n s p o o r w e g a a n l e g werd gewezen v o o r welk' nut thans' eindelijk ook in Duitschland de oogen zijn o p e n g e g a a n , w a a r t o e zeker het op alle C o n g r e s s e n der V e r e e n i g i n g h e r h a a l d e :
„ b o u w t s p o o r w e g e n " niet weinig heeft bijge- d r a g e n .
Dat de t a a k der V e r e e n i g i n g geen lichte w a s , m a g geen v e r w o n d e r i n g b a r e n , w a n n e e r men be- denkt, dat zij bij h a a r streven om belangstelling in de koloniën en d a a r d o o r tot nuttig handelen op te wekken, niet alleen te k a m p e n had met den geest, die, in onze tijden r o n d w a r e n d , alle koloniaal bezit als uit den booze vervloekt, en de menschen aldus predisponeert tot zwartkij- k e r s , m a a r ook met den onwil, dien de belang- rijke, bij v o o r t d u r i n g voor de koloniën gevor- derde offers — voor 1908 wordt het rijkssubsi- die, inclusief de u i t g a v e n v o o r Süd-West, op meer dan 80 millioenen m a r k e n gesteld — in breede k r i n g e n onder het duitsche volk te voor- schijn riep.
Welken invloed de s a m e n w e r k i n g dezer beide factoren ook op deze V e r e e n i g i n g moest uitoefe- nen, blijkt uit het feit, dat, terwijl h a a r leden- tal v a n 3000 in 1883 tot 34666 in 1901 w a s ge- stegen, zij in de drie volgende j a r e n , w a a r i n het b e g i n - d e r koloniale schandalen-manie valt,
meer dan 3C0O h a r e r leden verloor.
K r a c h t i g v o o r g e s t a a n door h a r e n voorzitter, J o h a n Albrecht, h e r t o g tot Mecklenburg, die in 1895 den eersten, toen tot stadhouder v a n E l z a s L o t h a r i n g e n benoemden, voorzitter der Vereeni- ging, H e r m a n , v o r s t tot H o h e n l o h e - L a n g c n b u r g opvolgde, wist de V e r e e n i g i n g tegen den stroom op te roeien, en voerde zij door h a r e actie, hiermede h a a r steentje bijdragende tot de over- w i n n i n g der a a n de koloniale zaak bevriende nationale partijen bij de verkiezingen, n a de laatste ontbinding v a n den Kijksdag, het leden- tal wederom op tot 37500 bij het naderend einde v a n 1907.
W a n n e e r men n u bedenkt, dat het lidmaat schap der V e r e e n i g i n g eene contributie v a n 6
m a r k e n ' s - j a a r s vereischt, afgescheiden v a n den voor de afdeelingskassen gevorderden en v a n 1 tot 4 m a r k e n 's j a a r s v a r i e e r e n d e n bijslag, k a n men zich eenigermate een denkbeeld v o r m e n v a n de k r a c h t , die v a n zulk eene V e r e e n i g i n g k a n u i t g a a n , en v a n de Deutsche Kolonial Gesell- schaft dan ook is u i t g e g a a n .
Gedachtig a a n 't feit, dat, wie belangstelling wekken wil v o o r eenige zaak, — h ' e r den ko ionialen arbeid — en deze a a n h o u d e n d door
zijne critiek verkleint, het p a a r d achter den wa- gen s p a n t en bet tegendeel bereikt, v a n w a t hij beoogt of heet te beoogen, heeft-de Vereeniging
zich het beginsel v o o r oogen gesteld, w a t wij bij eene boekbeoordeeling in de „ D e u t s c h e Ko- lonial Z e i t u n g " zagen weergeven.
„ J a , d a a r ginds in onze overzeesche bezittin- gen heeft zich reeds een belangrijk stuk duit- sche beschavings- en economische arbeid af- gespeeld, en a a n dezen duitschen beschavings- arbeid deel te nemen, is de plicht v a n eiken D u i t s c h e r . "
Moge het ook, eer het te laat is, tot hier door- dringen, dat het de plicht v a n iederen Neder- lander is, een belangrijken nederlandschen be s c h a v i n g s a r b e i d te voltooien en te helpen vol- maken, niet door „ n ö r g e l n " en gejank, m a a r door nuttigen arbeid en eerlijke, beraden cri- tiek.'
PERS=KRONÏEK.
INHOUD : De Nieuwe ïïotterdamsche Courant over het z.g. regeeringsprogram van den Gouverneur-Generaal
VANJHEUTSZ, door het Bat. Nieuwsbl. gepubliceerd. - De heer J. À. SNIJDEKS in de Vragen van den Dag over het Nederlandsch in West-Indië. — Het Nieuwsblad van het Noorden over den toestand te Atjeh. — Nederl.
politie in Indië; een onjuist bericht der Avondpost.
Het in der tijd door hst B a t . N i e u w s b l .
t g y j g - . ^ j B B E a r - m f c ^ ^ ^ a » ^ « , ^ ^ ^ ^ - ^ ^
gepubliceerd r e g e e r i n g s p r o g r a m v a n den gouver- n e u r - g e n e r a a l v a n Heutsz, heeft ook de aandacht getrokken der N. R o 11. C r t., welk o r g a a n eerst getwijfeld heeft, of het stuk wel „ e c h t ' ' w a s . I n den beginne w a s dit de meening v a n het blad, m a a r bij n a d e r e studie is het v a n dien twijfel teruggekomen.
„Zift men, schrijd de N. R o 11. C r t., niet de artikelen als zelfstandige s t u k k e n en brok- ken, doch leest men het geheel als één v e r k l a - r i n g v a n beginselen, dan k u n n e n de v o o r de h a n d liggende op- en a a n m e r k i n g e n v a n ,,dit spreekt v a n zelf", tegenover „ m o o i p r a t e n , m a a r de praktijk is e r niet naar"1, niet beletten, dat zich de overtuiging vestigt, dat men hier te doen heeft met een stuk v a n degelijke beteekenis, geen officieel staatsstuk, m a a r een belangrijk stuk, dat afkomstig k a n zijn v a n of geïnspireerd k a n wezen door een s t a a t s m a n met grooten wil. V o o r hetgeen in de laatste j a r e n op touw gezet is, vinden wij hier een uitgewerkt p a t r o o n . Over- ziet m e n daarbij het vele, het zeer vele, dat tot een begin v a n u i t v o e r i n g gekomen is, het vele ook reeds tot een flinken zet v a n d o o r v o e r i n g gebracht, dan moge het al v e r w o n d e r i n g b a r e n voor eenige, zooals de door ons p a s aangestipte punten, nog op weinige doortastendheid te moe- ten wijzen, m a a r dan k a n d a a r d o o r en d a a r o m de twijfel n o g niet g e r e c h t v a a r d i g d blijven; a a n k a n dit den i n d r u k niet wegnemen, dat dit stuk in zijn geheel deh geest ademt v a n den m a n die t h a n s de teugels v a n het bestuur in Indië in h a n d e n heeft. .
De leidraad stelt in de gelegenheid, de han- delingen der r e g e e r i n g te toetsen a a n vooropge- zette beginselen. Hij maakt maatregelen, die op zich zelf Van weinig beteekenis schijnen of niel juist te w a a r d e e r e n zijn, begrijpelijk, als behoo- rend in een wel doordacht geheel. Bij doet de p l a a t s v a n elke daad vinden in een overlegd stelsel. Hij bewijst hoe de r e g e e r i n g zich bewust is v a n het „ r e g e e r e n is v o o r u i t z i e n " . Hij geeft a a n in hoever hetgeen n o g niet in feiten tot ons spreekt, hetgeen nog niet a a n de beurt van-af- doening is, al dan niet vergeten is, al dan niet a a n de orde gesteld zal w o r d e n . T e v e n s geeft hij de gelegenheid om a a n de regeer^ng te v r a - gen, w a a r o m dit uitstel of die uitsluiting. Ein delijk o n d e r w e r p t hij de inzichten v a n den sa- mensteller a a n den toets v a n openlijke critiek, v ó ó r d a t deze in begrootingsvoorstellen tot korte, half rijpe behandeling a a n de orde komen, dan wel eerst als besliste r e g e e r i n g s d a d e n wereld- k u n d i g w o r d e n .
Alshet p r o g r a m aanvankelijk bestemd geweest mocht zijn v o o r o p e n b a a r m a k i n g en de opstel-
ler, bij n a d e r inzien, op dit voornemen terugge- komen is, achten wij het niet onwaarschijnlijk, dat juist het lastige der zichzelf op te leggen controle en der l a n g vooruit uit te lokken cri-
tiek v a n invloed geweest zal zijn op dit v e r a n der d inzicht. E r bestaat een groot verschil tus- schen een p r o g r a m m a v a n een politieke partij of een v e r e e n i g i n g : een verlangenlijst, en een p r o g r a m m a v a n een b e w i n d s m a n : een beloften- lijst.
Toch zouden wij het, als uiting v a n groot zelfvertrouwen, v a n machtig zelfbewustzijn v a n de leiders onzer tegenwoordige koloniale poli- tiek, fier en flink gevonden hebben, w a n n e e r zij de gereed liggende v e r k l a r i n g niet a c h t e r b a k s hadden 'gehouden. W a n n e e r deze, zooals het n u waarschijnlijk geschied is, buiten h e n om toch bekend wordt, ligt hierin iets verkleinend s, iels dat afbreuk doet a a n het g e l o o f ' i n de openhar- tigheid v a n den landvoogd, die elk j a a r met een onbeduidende troonrede is gekomen, terwijl hij een veelzeggende werklijst in zijn schrijftafel v e r b o r g e n hield. Na de plechtige v e r k l a r i n g op 31 A u g u s t u s k l a a g d e de p e r s over het te wei-
nig verklarende, te weinig vooruitzeggende v a n des landvoogds rede; 't w a s als v r o e g zij: „ h e l p ons toch begrijpen u w w a a r o m ? u w w a a r h e e n ? Bleef het dan bij de sobere jaarlijksche t o e s p r a a k dan verontschuldigde m e n : deze gouverneur-ge- n e r a a l heeft een stelsel, dat wel inhoofd en h a r t
vast wortel heeft geschoten en w a a r d o o r hij zich laat leiden, m a a r dat zich omgekeerd wil laten leiden door de spelingen v a n zijn impulsief ka- r a k t e r , en dat h i j . d a a r o m niet in toekomstfor- mules durlt vastleggen. Om deze o v e r w e g i n g vergaf men zijn s p r e k e n in faits accomplis. Als het r e g e e r p r o g r a m inderdaad geen vreemde i s v o o r den landvoogd, blijkt t h a n s , dat wie zoo geoordeeld hebben zich vergisten. V a n Heutsz had d a n een p r o g r a m gereed, hier en d a a r ge- streken, geplooid, a a n g e v u l d door a d v i s e u r s , m a a r geruimen tijd reeds in fiksohe lijnen ge- schetst.
Als feit kan men zich hierover o. i. slechts verheugen. Te meer omdat, zooals wij reeds op- merkten, de ieid-raad van den gouverneur gene- raal inderdaad de leid-draad is gêoleken voor de handelingen der regeering. Er bestaat blijkbaar over zeer veel groote overeenstemming tusschen Buitenzorg en den Haag; de vraag dringt zich op, oi, wat de ter zijde geschoven punten be- treft, wellicht die overeenstemming niet verkre- gen is kunnen worden, en of dan daarin aan- leiding gelegen kan hebben om niet tot de pu- blicatie over te gaan; want één zaak moet na- tuurlijk vaststaan: een landvoogd mag geen re- geerprogram uitspreken als zijn alleen staande beginselverklaring, los van de regeering in Ne- derland, ja, tegen de opvatting van de regeering in. Dit zou generaal Van Heutsz hebben mogen doen, gouverneur-generaal "Van Heutsz mag het niet. Officieel gepubliceerd zou het een staats- stuk worden, maar moest het den naam van mi- nister Fock meedragen.!'
Daarna bespreekt het blad de vraag, of mis- schien verschil in inzicht tusschen landvoogd en ..'minister van de publicatie heeft doen afzien.*
Hét acht dit 'niet'geheel „onwaarschijnlijk ".
„Maar wij zouden, zoo vervolgt het orgaan;:
ais ïièt', régêerprogram, echt:>ls, geen rechtvaar- diging vinden voor de tot een uiterste soberheid doorgedreven achterhoudendheid bij de mededee- ling.' van' plannen én voornemens. Er zou gebrek aan oprechtheid zijn tegenover volk en volks- ' vertegenwoordiging, wanneer kruimels gegeven
werden, terwijl het, zelis gesfteden, -gereed lig*
genu brood opzettelijk wordt weggemoffeld.
Daarom zouden wij haast hopen de echtheid van het stuk gelogenstraft. te zien. En steifig verwachten wij, ais het een stuk van den gou- verneur-generaal Van Heutsz mocht zijn, zijn medeweten van de publicatie buiten twijfel ge- steld te zien. Indien de landvoogd toegelaten mocht hebben, nu reeds uit te maken, wat zijn aandeel is in de daden, die de regeeringsver- antwoording dragen en vragen, wat zijn roem is in de koloniale politiek van de tegenwoordi- ge regeering, wat buiten zijn schuld gedaan of nagelaten wordt, zou hij blijk gegeven hebben van een ongeduld, dat in staatszaken nog een andere benaming verdient. Deze onderstelling mag daarom niet bij ons opkomen.
Het goede zoekende in den loop der zaken, zooals die nu eenmaal is, en aannemende de echtheid van den aangegeven oorsprong, kun- nen wij de openbaarmaking toch welkom hee- ten. Ais het program niet door den landvoogd aan het publiek is aangeboden, mag men het hem niet als lijst van gedane beloften, niet als door hem gewilde contrôle voorhouden; de keer zijde is daardoor minder. drukkend, . maar . het draagt toch bij om de hoop te voeden, de voor- gestelde verbeteringen in vervulling te zien gaan; het geeft de gelegenheid-op gewilde uit-- , Komsten met meer klem.aan te dringen, en niet--
gewilde voornemens met ruimer tijd en midde- len te bestrijden; de goede zijde van een leid- raad komt zoo toch grootendeels tot haar recht.
Kan het program wellicht ook iets bijdragen om continuïteit in de bestuurslijn van opvolgen- de regeeringen te brengen, in dit opzicht mag;
er echter niet te veel op vertrouwd worden.
Geen staatsman kan in een program bestuurs- ' beginselen vastleggen buiten de periode van z'n eigen aanzijn. Wie nieuw optreedt moet eigen wenschen en eigen beloften kunnen formuleeren.
Alleen wat in daden is vastgelegd, vormt blij- venden grondslag voor de toekomst. Spreken uit die daden heilzame gevolgen, dan kan een opvolger echter geneigd zijn, op den ingeslagen weg voort te streven; het program kan daarbij tot leidraad zijn. De uitgesproken illusie, zóó besluit de N. R o 11 . C r t., de algemeene be- ginselen mutatis mutandis voor opvolgende re- g e r i n g e n geldig te verklaren, kan daarom nooit meer dan een wensch zijn."
* *
De heer J. A. Snijders te Willemstad op Cu- raçao heeft in de Vragen van den Dag een op- stel geschreven over ,,de Nederlandsche taal op de Benedenwindsche Eilanden onzer kolonie Cu- raçao". Het is er met onze taal en dientenge- volge met het Nederlandsche karakter van die eilanden, naar de heer Snijders schrijft, maar treurig gesteld. De volgende middelen zouden, volgens hem, in hooge mate kunnen strekken, om de kolonie te nationaliseeren en tevens uit haar verval op te heffen:
,,le. Samenwerking van alle Hollanders en Curaçaonaars.
2e. Verbetering van het openbaar onderwijs.
3e. Het in ruime mate beschikbaar stellen van
studiebeurzen, door het gouvernement, met het doel, Curaçaosche jongelieden in staat te stellen hunne verdere, opleiding in Nederland te ontvan- gen.
4e. Verbetering van de positie der jonge amb- tenaren en hunne eerste opleiding in Neder- land, door hen daar de Hoogere Burgerschool met vijfjarigen cursus te laten doorloopen.
5e. Van staatswege de oprichting van eene ambachtsschool in het stadsdistrict.
6e. De invoering in de geheele kolonie van de vereenvoudigde schrijftaal (Kollewijnsche spel- ling) .
7e. Uitbreiding van het aantal schooljaren in de buitendistricten.
8e. Invoering van leerplicht.
9e. Betere ondersteuning door den staat van het R. K. bijzonder onderwijs.
10e. Studiebeurzen van staatswege voor jon- gens en meisjes van Aruba en Bonaire, om op Curaçao uitgebreider onderwijs te kunnen ont- vangen."
* *
Het N i e u w s b l a d v a n - l i e t N o o r - d e n wijdt een hoofdartikel aan den toestand te
Atjeh. Het blad schrijft:-
,',-Atjeh blijft op de dagorde staan.: Het is wel jammer, maar het is nu eenmaal niet anders.
Onze regeering1 schijnt niet in staat te zijn, een eind daaraan te maken en ieder nieuwe Gou-:
vernëur-Generaal brengt,, naar het schijnt, een ander systeem mede, waardoor weer te niet ge- daan wordt, wat onder een vorig regiem is ge- wonnen. Dit is zelfs zoo sterk, dat, naar uit de Kamerdebatten en het geschrijf in verschil- lende bladen van den laatsten tijd is gebleken, er koersverandering is geweest sinds de heer Van Heutsz van gouverneur van Atjeh, gou- verneur-generaal van heel Indië werd.
We hebben steeds op den voorgrond gesteld, dat wij hier op zulk een grooten afstand wot nen en te onbekend zijn met de toestanden op Noord-Sumatra, dan dat we in staat zouden
zijn om een juist oordeel te vormen over de dingen, die er geschied zijn of den weg, die ge- I volgd moet worden in de naaste toekomst. E r
worden ,,van deskundige zijde" zooveel en zoo uiteenloop ende meeningen verkondigd en bijna steeds met groot gezag en onder veel omhaal van woorden, dat het voor leeken niet doenlijk is om er uit wijs te worden en zich zelf onbe- vangen een oordeel te vormen.
We krijgen hier van tijd tot tijd berichten van gevechten en schermutselingen. Nog1 Zater- dag ontving het departement van koloniën een telegram, dat in den nacht van Woensdag op Donderdag de wacht te Lambaro in Groot At- jeh werd aangevallen door een bende, bestaande uit overgebleven uitgeweken lieden uit Leupoe- eng en de 22 Moqkims. De vijand liet vier doo- den liggen, waaronder Waki Amat, een der hoofdaanleggers van den eersten aanval op Seu- doe, en het bendehoofd P a n g Makam. Onzer- zijds werden twee dwangarbeiders licht gewond.
Als men zulk een bericht leest dan gaat er, dunkt ons, geen enkele snaar trillen in een Hol- landsen hart. Men geeft zich niet de moeite om op de kaart — gesteld dat men een kaart heeft
— na te zien, waar dat Lambaro ligt en hoog- stens zucht men eens: ze vechten d'r nog al- tijd. De eigenlijke beteekenis van zulk 'n over- val ontgaat ons dan ook. We denken er niet verder over na, dat het toch eigenlijk ongehoord is, dat na meer dan een kwart eeuw van vech- ten de Atjehers nog onze posten vlak bij het centrum onzer macht durven aanvallen. Dat is een bewijs van brutale stoutmoedigheid, dat an- ders wel eens mocht worden overdacht. Het doet zien, hoe weinig resultaat onze troepen in het eigenlijke Groot-Atjeh nog maar hebben verkre- gen, om van de buitenposten maar te zwijgen.
Gevallen als dit en zooveel andere moeten er overigens wel toe leiden om nog eens opzette- lijk stil te staan bij de Atjeh-zaak, maar dan met het doel, de regeering toe te roepen: maak er een eind aan, het begint ons te vervelen en het kost ons nog maar steeds handen vol geld.
terwijl ons prestige erdoor wordt verzwakt.
Zooals het nu gaat, kan het niet langer wor- den gedoogd en er moet een weg worden ge- vonden om de zaak uit te maken, op welke ma- nier dan ook.
Het Nieuws v. d. Dag voor Indië, een Bata- visch blad, welks redakteur, de heer K. Wij- brand, in den regel geen blad voor den mond neemt, schreef een dezer dagen, ook al onder dienzelfden indruk:
,,Ons blijven in Atjeh, ons nutteloos scher- mutselen en patrouilleeren, ons geldvermorsen
TOKO BAHROE.
Speciaal ingericht voor d e INDISCHE R I J S T T A F E L -
VAN K I N S B E R G E N S T R A A T 126.
A bij d e PRINS H E N D R I K S T R A A T , A
T e l . 4 7 9 6 . J? D E N H A A G .
I m p o r t e n E x p o r t d o o r g e h e e l E u r o p a .
V e r s e h e S a m b a l l a n s , Badjak, Petis, Petch, K e m e r i e s , Oedang B a s s a , Brandal, K e m a n t e n , Dengdeng Oelek, per heele en halve flacons.
V e r s e h e B o e m b o e B o e m b o e , I n d i s c h e Zuren, Ketan wit en zwart, T r a s s i e per rol en uitgewogen, echte Petis vedang" v a n Sidhoeardjo.
Dodol en Wadjieck per stuk en per schotel.
T a b a c c o djawa, d e echte T a m e r i n d e en S e r b a s S i r o p e n , L o d e h kruiden e n V i s c h s o o r t e n .
T H E E S O O R T E N a l s v o l g t :
Nanggoeng' per pak f 0.50, After dinner per pak f 0.55, Huishoudthee van af 12 c e n t per o n s .
D i r e c t e a a n v o e r uit N e d e r î a n d s c h = I n d i ë .
Minzaam aanbevelend
W, B A R N A S e n D I E M E R S ,
j i j i Ü I M P O R T E U R S . Ü Ü i»
Z i e o n z e a d v e r t e n t i e o p pag. 8.
DAMES V E R L A N G T
ge een heldere Wasch, stuurt hem dan naar de Stoom-Wasch- en Strijkinrichting
99
BLEEKLUST
'99Volkomen onschadelijke behandeling door machines van 't nieuwste systeem.
BEDIENING VLUG EN ACCURAAT. CONDITIEN BILLIJK.
Aanbevelend, G . A. VERSTEEG,
Bleekerij „Bleeklust", H A A S T R E C H T , bij Gouda.
Restaurant des Indes
Prins Hendrikplein 3a-3e
===== DEN I-WIG. =====
Pleper-Baars.
Telefoon 1896.
I e d e r e d a g ' g e l e g e n h e i d t o t h e t v e r k r i j g e n v a n v o l l e d i g e
Rijsttafel e n Europeesch Eten.
Plat du jours tot 4 uur à f 0,80.
Ra 4 uur 1 gld.
DINERS vanaf f 1.50.
U i t z e n d e n v a n v e r s c h i l l e n d e S c h o t e l s . V R A A G T A R I E V E N .
Cl
ï 6
W
n et-
daar, het is geen iiere volharding, het is domme stijfhoofdigheid'. Oleh-leh is een gat, Kotta Ra- dja is een gat, Seümeum is een gaatje, Tapa Toean is een armoedig rijtje kedehs, Langsar is een modderpoel, Singkel is een gat, Sigli is een wat grooter gat, maar dat ze nu dicht gaan gooien. En het binnenland is heelemaal niets.
Wat doen we daar voor den drommel!
Atjeh is op dit oogenblik niet waard dat men er ook maar een ton gouds per jaar aan uit- geeft. Indien wij eenige zeeplaatsjes vasthielden zouden die de kosten van bestuur wel goed ma- ken, en als ze dat niet deden, wel: dan behoor- den we ze los te laten.
Men verlate Atjeh, dat is ons advies, kort en bondig. Bezet de havens en keer den smokkel- handel, zooveel mogelijk.
Zoodra dan het vechten, het beboeten, het pa- trouilleeren, het martelen, moorden en branden onzerzijds ophoudt, zal Atjeh, uitgeput door 34 jaren strijds, zich zelf regenereeren. Doet het dat niet, dan kan het Nederland ook nog koud laten: wij hebben, van imperialistisch standpunt beschouwd, gedaan wat wij konden.
Maar vermoedelijk zal de toestand na het ver- trek onzer troepen uit het binnenland veel ver- beteren, er zal meer welvaart komen, en daar- door meer uitvoer en invoer.
Daaraan kan, mits billijk, door Nederland worden verdiend.
De zaak is een kruidenierszaak en moet op kruideniers-wijze besproken worden."
We moeten, zóó besluit het blad, om boven vermelde redenen ook dit advies laten voor wat het is, maar achten het alleszins de overweging waard.
Zooals het nu gaat, kan het niet lang worden voortgezet."
Een dezer dagen circuleerde in de pers, over- genomen uit de A v o n d p o s t het volgende bericht:
Nederlandsche politie in Indië.
,,Naar wij vernemen bevindt zich te Amster- dam een Indische politie-autoriteit, met het doel een studie te maken van Nederlandsche politie- organisatie en na te gaan, welke maatregelen zuilen kunnen worden genomen om de Indische politie zoodanig te reorganiseeren, dat de re- cherchedienst onder leiding van Nederlandsche politie-ambtenaren kan komen te staan. Een en ander moet in verband staan met de vele en groote diefstallen, welke in de laatste jaren in Indië geschied zijn door Eurppeeërs. Reeds heb-
ben een aantal Nederlandsche rechercheurs zich aangemeld om voor deze betrekkingen in aan- merking te mogen komen."
Naar wij uit de beste bron vernemen, is dit bericht van a tot z onjuist. Het blad is er blijk- baar ingeloopen.
Uit d e Oost=Indische Mail.
De Indische couranten, die de jongste mail ons bracht, hebben het natuurlijk alle druk over het Atjeh-debat in de 2de Kamer. De heer M.
vu n Geuns wijdt er in D e W e e k van het S o e r a b a j a s c h H a n d e l s b l a d heele kolommen aan, en komt daarbij tot het besluit:
„Bij het' altreden van den Gouverneur Gene- raal Van der Wijck, den beschermer van den toenmaiigen gouverneur Van Heutsz, werd het groote woord gesproken: Atjeh is gepacificeerd.
Een eigenaardige illustratie op dit gevleugeld woord leveren de volgende cijfers: in 1906 wer- den ginds ruim 2C00 personen door onze troe- pen afgemaakt; in Pidië vielen 417 op een be- volking van 128.€00 zielen; in Lho Seumawe
698 op een bevolking van 140000 menschen- Dit mag zoo niet blijven.
T m gebied als Frankrijk met hoog en ruig 1 en slechte wegen, kunnen rondzwer-
nden jaren lang een terreur uitoefenen.
"Toudigi onmogelijk, het onderworpen
kom
V .<>•' eneraal v a ü k*.
ïieel meester getooi
te bezetten, dat de Atjehsche digheid zullen gedoemd wof-
i,e nuchtere denker er toe, eenvoudig ongeneeslijk te
Teutsz heeft zich een uit- d, maar zoo hij tot
angebleven, hij zou
- i >
aige oogenblik ware a.
reputatie vermoedelijk groo hebben Thans is generaal v a n DK
]\ T' M ben ik overtuigd, dat hij to flebok. A l b f f l ^ Bismarck, toch
fa a t I n s S s onrecht aan, door hem hem mijns ^ziei R . f o u t e n g ema.
veel neer te halen- n j m Ji d i n m e e s t e r w ijz en ,
fendeels ingeboet
"aaien de zon-
%t v. Heutsz
"->et men ' a l te akt
aie ongeneeslijke wonden weet te eureeren?
Het eenige, wat onze mannen in Noord-Suma- tra kunnen doen, is te zorgen, dat de wondniet verergert. De gouverneur-generaal gaat er nu heen om zijn opvolger raad te geven. Het is té hopen, dat het effect van dit consult te zijner tija zich zal afspiegelen in gunstiger ziektebul- letins. Zooveel staat intusschen vast, dat de ver- sterking der troepenmacht een dringende eisch is."
* * , Elders in hetzelfde blad lezen wij :
„Het onwaarschijnlijke blijkt waar: de gouver- neur-generaal worat in consult naar Aljeh ge- zonden, nu de gouverneur Van Daalen het n ; et meer af kan. Iets dergelijks is hier te lande nog niet voorgekomen. Aangenaam zal het bezoek den generaal Van .Daalen bezwaarlijk kunnen
zijn : hij kan er niets anders in zien dan aikeu- ring van zijn beleid.
Nadat reeds in verschillende Atjeh-correspon- denties, — waaronder die aan de N i e u w e
C o u r a n t zeer de aandacht hebben getrokken,
— op den onbevredigenden gang van zaken in Atjeh de aandacht was gevestigd, verwekten eenige artikelen in de A v o n d p o s t een zoo- danige verontwaardiging, dat eenige kamerle- den besloten, een felle campagne tegen het be-
leid van generaal van Daalen te openen. Wij beschouwen het als een voorrecht, onzen lezers de voornaamste punten van beschuldiging uit die artikelen in de A v o n d p o s t , waarvan
het opschrift luidde: ,,Hoe beschaafd Nederland in de twintigste eeuw vrede en orde schept op Atjeh", te kunnen voorzetten, dank zij de om- standigheid, dat de schrijver ons bekend is en de noodige notities te zijner beschikking had.
Teekenend is het, dat de schrijver geen uit- gever in patria kon bewegen, de publicatie aan te vatten: allen weigerden, bevreesd voor een
persvervolging. Dit wijst er op, dat de beschul- digingen van den schrijver niet maisch zijn.
Ten slotte vond hij D e A v o n d p o s t bereid de stukken op te nemen. Deze hebben de uit- werking gehad, die de schrijver zich voorstelde.
*
* *
Het B a t . N i e u w s b l a d schrijft over de enquête-reis van den gouverneur-generaal, on- der het hoofd:
Een duur uits'apje :
Het onderzoek, door den gouverneur-generaal in Atjeh in te stellen, zal een aardigen duit kosten. Voor den landvoogd alleen is bij het de- partement van financiën flOOOO uitgeschreven, terwijl voor de overige leden van het gezel- schap f5000 is uitgetrokken. In het geheel dus een som van ƒ15.000.
Het departement heeft echter slechts de be- schikking over een bedrag van f13000, zoodat op de begrooting voor 1908 de overige f2000 is moeten worden gebracht.
* * *
D i e d e r i k B a l d t z e r d t zegt er in zijn Zaterdagsche Causerie in H e t N i e u w s v.
d. D a g v. N. I. o.m. het volgende over:
„Indien dus de Atjeh-oorlog vijf- en dertig jaar duurt — laten we voor het gemak maar een rond getal nemen — dan komt dit niet om- dat wij de zaak verkeerd blijven aanpakken, en verbittering zaaien in plaats te bevredigen, — maar doordat de Atjehers, rondom hunne bivak- vuren zittende of in hunne ontoegankelijke schuil- hoeken verborgen, ijverig de indische couran- ten lezen en de Handelingen der Staten-Gene- raal. Een flink artikel in de Javabode ontmoe- digt hen; eene motie van vertrouwen in den
Landvoogd doet hen hunne klewangs op de knie in stukken breken, maar een of ander bericht in een schaamteloos en onvaderlandslievend dag- blad over het vermoorden van gidsen en het martelen van getuigen, maakt, dat zij weer moed krijgen. Verloopt eene bende, de aanvoer- der zoekt in den bundel van zijn lijfblad naar een scherp gesteld artikel over de verkeerdhe- den van het boetestelsel, leest dat voor,... en de mannen keeren aanstonds weer terug tot hun plicht en hakken eene patrouille in de pan.
Het verzet wordt enkel gaande gehouden, door de vaderlandslooze couranten en door de twee of drie schandalige afgevaardigden des volks, die niet om de eere van Nederland den- ken en zóó maar een kat een kat durven noe- men. Gelijk men weet, is dat het gevaarlijkste, wat aan eene natie kan overkomen.
Welnu, ziehier mijn schijnbaar bizaar idee:
waarom koopt de minister die paar bladen niet om? Bijvoorbeeld voor een millioen per jaar
— zoolang de oorlog nog duurt — om hun mond te houden. Ze behoeven het regeeringsbe-
leid niet op te kammen, indien ze er maar al- leen over zwijgen en den Atjehers dus alle aan- leiding ontnemen, om in hun verzet te volhar- den.
Laten we zeggen, dat er vier of vijf van die slechte kranten en een even groot getal verra- derlijke afgevaardigden zijn. — De Javabode is een braaf blad, die behoeft niets te hebben, die is so wie so al zoet. — Dat is dus tien milli-
oen in het jaar, zeker een groote uitgaaf, maar dan komt er toch per saldo aan al aie kostba- re expeditiën, die uitsluitend door de slechte pers levendig worden gehouden, een einde.
De betrokken bladen en de kamerleden behoe- ven zich niet te schamen om dat geld te ont- vangen, want zij verrichten er een vaderlands- lievende daad mee, de eerste van hun leven.
En bovendien maak ik mij sterk dat, wanneer over drie jaar alle verzet in den geheelen Ar- chipel heeft opgehouden, zij voor den draad zul- len komen met hunne dertig millioen en die aan het geliefde Vaderland zullen aanbieden, om er torpédos voor te koopen.
Ik bied dit voorstel geheel gratis aan den Minister aan, er behoeft zelfs geen lintje voor mij op over te schieten. En tevens offreer ik aan Zijne Excellentie mijne complimenten, dat hij zulk een plausibele reden heeft weten te vin- den, om de uitgave van eenige honderden mil- lioenen gedurende 35 jaar, zonder dat er van eenig werkelijk resultaat ook maar sprake is, door de volksvertegenwoordiging te doen slik- ken.
De Kamer heeft vertrouwen in den Minister
— enkele schreeuwleelijken uitgezonderd; — de Minister heeft vertrouwen in den Gouverneur Generaal; Zijne Excellentie heeft vertrouwen in den Generaal Van Daalen; deze illustre soldaat heeft vertrouwen in den Toestand...
Iedereen vertrouwt iedereen... I s dat niet idyl- lisch?
* *
De Soerabajasche Havenquestie.
De J a v a b o d e acht het zeer onwaarschijn- lijk, dat de Gouverneur-Generaal de beslissing in de Soerabajasche havenquaestie zal endossee- ren aan een deskundige commissie in Neder- land. ,,Zoo iets lijkt niet op den landvoogd van heden.
WTij zullen afwachten.
Intusschen wordt ons nader uit Batavia ge- meld, dat de landvoogd persoonlijk voor het plan-van Goor is. Misschien brengt dit hem er- toe, nu de handel van Soerabaja zijn voorkeur voor plan C 3 ondubbelzinnig heeft geuit, de stukken op te zenden naar Holland.
* * *
Een goed plan.
. Bij de directie van de Paketvaart maatschap- pij moet in overweging zijn het plan, om tus- schen Soerabaja, Semarang en Batavia snelva- rende bootjes in de vaart te brengen, met het uitgesproken doel, om in concurrentie met de staatsspoorwegen, een aangenamer en even snel- le verbinding in het leven te roepen.
De booten zullen 20 mijlsvaart moeten loo- pen en op die wijze in staat zijn, passagiers ook binnen anderhalf etmaal van Soerabaja naar Batavia en omgekeerd over te brengen. De om- standigheden hebben het op hun geweten, dat in dit eilanden-rijk zulke verkeersmiddelen tot heden ontbroken hebben.
Het is de N. S o e r. C t. waaraan wij dit be- richt ontleen en.
*
* *
Indische bond.
Volgens de L o c o m o t i e f zal de heer J . Mulder optreden als redacteur van De Stem van Indië in plaats van den heer K. Reijusdorff die wegens gezondheidsredenen de leiding van genoemd orgaan heeft neergelegd.
De heer Mulder is geen onbekende op jour- nalistiek gebied, heeft vroeger reeds aan het hoofd van een dagblad gestaan en is een van de oprichters van den Bond.
*
* *
De Telefoonlijn om de Zuid.
Naar wij vernemen, is het gedeelte tusschen Krawang en Bandoeng van de door het gouver- nement aan te leggen telefoonlijn om de Zuid thans gereed gekomen. Men is nu bezig roet het spannen van den geleidingsdraad tusschen Krawang en Batavia, waarvoor de palen rends geruimen tijd in den grond staan, en hoopt hier- mede einde dezer gereed te komen. Of dan ook spoedig de openstelling van de lijn Batavia—
Bandoeng zal volgen, wist men ons echter niet mede te deel en.
( R a t . N w s b l . )
*
Een vooroordeel.
De heer Reid zet zijn prettige schetsen over J a v a in de S t r a i t s T i m e s nog steeds v o o r t Hij heelt T o s a r i bezocht en v a n d a a r u i t den bekenden tocht n a a r de Zandzee onderno-
men D e heer Reid wordt niet moede J a v a s na- t u u r s c h o o n te r o e m e n , " schrijft het B a t a v î-
a s c h N i e u w s b l a d en v e r v o l g t :
Maar wij moeten hem h a r d vallen over een enkel woordje, te p a s gebracht in een beschrij- v i n g v a n de s a r o n g - k a b a a i - d r a c h t onzer d a m e s ; bet woordje „ p r o p e r l y " namelijk, in de beteeke- n i s v a n : behoorlijk. „Velen v a n de jongere en lievere (prettier) hollandsche dames — m de hotels ten minste, geven de s a r o n g prijs en ver- schijnen t h a n s a a n ontbijt en middagmaal, „be- hoorlijk gekleed." • , , . „
Het is het vooroordeel v a n den vreemdeling, w i e n s oog n o g niet getroffen en bekoord is door
de sierlijke d r a c h t v a n een mooie s a r o n g en een fijne k a n t e n k a b a a i , door lieve wezens coquet g e d r a g e n , die uit dien u i t v a l spreekt W a n n e e r de neer Reid l a n g e r op J a v a vertoefd h a d , zou hij dat vooroordeel wel losgelaten hebben, om niet te s p r e k e n n o g v a n het practische v a n deze yidische dames-kleeding.
den in dienst genomen, zijn er alweer d r i e ont- slagen: W e l k a n men nog niet zeggen dat daar- mede bewezen is dat de S i k h ' s niet deugen om- dat de proefneming nog niet lang genoeg heelt
geduurd. Voorloopig echter heeft men den in- druk, dat deze m a n n e n er wel k r a n i g uitzien en ook heel w a t meer b r a n i zijn dan h u n n e In- landsehe collega's, m a a r dat zij daarentegen lm zijn ze vinden den gewonen dienst al g a u w te z w a a r e n . . . ze zijn niet vrij v a n het gebruik v a n sterken d r a n k ( a r a k ) .
*
* *
Noesa Kembangan en Tjilatjap.
„ W i j , " schrijft h e t N . v . d . D . v . N. L , vestigen d e a a n d a c h t op ons p a r t . telegram uit l j i l a t j a p vermeldende, dat 32 Atjehers, — uit louter speelschheid - weer eens een Ambonneeschen w e r k b a a s hebben v e r m o o r d en toen n a a r l j i l a -
tjap zijn overgestoken. . D a a r w e r d e n zij, volgens onzen berichtgever,
g e a r r e s t e e r d . ,.
Nu zal men beginnen met te zeggen, dat die feiten geen feiten zijn; en als d a n blijkt, dat de toedracht der z a a k inderdaad zoo is geweest, w o r d t er verteld: het is onvaderlandslievend om te g a a n schrijven over dingen, die hier m e t m
orüe zijn.
Wij v o o r ons zullen in het v e r v o l g eene pa- triottische houding aannemen.
A l d u s : ' , Het is ten volle begrijpelijk en goed te keu- r e n dat Mr. Gébel, die n a a r Noesa K e m b a n g a n w e r d gezonden om er den toestand op te ne- men zich tevreden stelde met de v e r k l a r i n g v a n den h o u t v e s t e r : „dat op het eiland nog al- les bij het oude i s " .
Het blijkt er zelfs n u n o g , zooveel dagen n a het p r a c h t i g e onderzoek v a n den Heer Mr. Ge- bel, bij het oude te zijn gebleven.
É n die laffe luidjes in Tjilatjap, die b a n g ziin v o o r benden v a n niet meer dan 32 moor- d e n a a r s , welke opgewonden groepjes zoo m a a r eens komen o v e r w i p p e n om te picmcken, ver- dienen niet beter, dan dat Atjehers h u n n e hoof- den met reepjes blik afzagen.
De Moord op Sergeant Rombouts.
Omtrent den moord, gepleegd op den tijdelij- k e n instructeur der gewapende p o h t i e i i e n a r e n
\ H Rombouts, europeesch s e r g e a n t der m l . , a l s st. n o . 31579, te Atapoepoe, m e l d d e — zoo lezen wij in het S o e r . H a n d e l s b l a d — de controleur v a n Beloe het volgende:
Genoemde sergeant vond den dood op den 12den October j l „ des ochtends om tien minuten voor zes, in een gevecht met een d w a n g a r b e i - der Deze w a s bezig, zich te w a s s c h e n en w e r d door Rombouts, die in o v e r s p a n n e n toestand ver- keerde, onverhoeds met de vuist aangevallen, e-pslaeen en v a s t g e g r e p e n .
De d w a n g a r b e i d e r n a m hierop een gewoon k e u l « t o d a t onder .zijn bereik lag en b r a c h
Rombouts daarmede vier steken toe zooda» hrj vrij k w a m , w a a r n a hij zich n a a r mijn w o n i n g
S PD e ned a g te v o r e n h a d Rombouts hem reeds
ondei beschuldiging van poging tot diefstal, tot
tweemaal toe met een revolver gedreigd
Onmiddellijk nadat Rombouts ter aarde was
gestort overleed hij a a n . d e z w a r e verwondin- g e n w e l k e hem in borst en buik w a r e n toege-
1 V a n deze gebeurtenis w e r d a a n de moeder v a n genoemden sergeant, de w e d u w e A H^ Kom- S ï t s woonachtig te Magelang, reeds bericht
g e z o n d e n . "
Goedkoope telegrammen tusschen Indië en Europa.
-Het succes v a n Marconi, die er in geslaagd is, een geregelden draadlooze-telegraafdienst te openen tusschen de Glace B a y in A m e r i k a en I e r l a n d , heeft de verbeelding getroffen v a n cem- ge onzer confraters in Engelsch-Indië, die zich afvragen, of het geen tijd wordt, ook met Zuid- Azië een verbinding tot stand te b r e n g e n .
De Advocate of I n d i a wijst er op, dat blijk- b a a r de afstand geen h i n d e r p a a l is, en dat er
geen reden k a n zijn, w a a r o m niet draadlooze telegrammen Britsch I n d i ë zouden k u n n e n be- reiken tegen dezelfde kosten als C a n a d a .
„ D e z a a k v a n de kosten der telegrammen tus- schen Indië en E u r o p a , " zoo zegt het blad, „ i s v o o r ons v a n oneindig meer b e l a n g dan de be-
s p a r i n g v a n een p a a r u r e n bij het o v e r b r e n g e n der mails. Die wijze v a n gemeenschap is uit den tijd. D e wereldzaken worden afgedaan l a n g s electrischen w e g , en zoolang voor een woord 2 shilling wordt g e v r a a g d , moeten wij hij bet h a n d e l s v e r k e e r belemmeringen ondervinden. Wij v e r t r o u w e n , dat het gouvernement v a n Indië on- verwijld onderhandelingen zal a a n k n o o p e n met
de Marconi Maatschappij, v o o r de oprichting v a n een station v o o r draadlooze telegrafie te
Bombay. De k a m e r s v a n koophandel moeten geen tijd verliezen, om bij het gouvernement a a n te d r i n g e n op het onmiddellijk doen v a n de noodige s t a p p e n . "
D e times of India spreekt v a n de „ t y r a n n i e der k a b e l m a a t s c h a p p i j e n " en acht het alleen met behulp v a n het draadlooze-telegraafstelsel moge-
lijk, de dwingelandij te breken. „ A l s een goed- koope dienst v o o r handelsdoeleinden gevestigd
en onderhouden k a n w o r d e n over den Atlanti- schen Oceaan, bestaat er geen reden, w a a r o m niet een gelijke dienst zou k u n n e n w o r d e n op- gericht tusschen Indië en verschillende over- b r e n g s s t a t i o n s , niet alleen in de richting v a n E n g e l a n d , m a a r ook in andere richtingen, tot- dat er ten slotte een gordel v a n stations om de a a r d e wordt g e v o r m d . "
Hierbij k a n w o r d e n gereleveerd, dat de En- gelsche r e g e e r i n g eenigen tijd geleden, toen d e Marconi Maatschappij aanbood, een dienst tus-
schen E n g e l a n d en Indië in te richten, onbe- k w a a m of onwillig w a s , een i n b r e u k op het mo- nopolie der E a s t e r n T e l e g r a p h Company toe te laten. I n t u s s c h e n is het mogelijk, dat deze p r o - tectie niet bestand blijkt tegen den a a n d r a n g der
Ceylonsehe en Britsch-Indische k a m e r s v . koop- handel.
Moeten wij hier in onze koloniën met gevou- wen h a n d e n blijven zitten?"' v r a a g t het S o e r.
II a n d e 1 s b 1 a d.
den. Onzerzijds werden gedood 5 v r o u w e n en 4 k i n d e r e n v a n de pradjoerits.
Wellicht v r a a g t men zich af: w a a r w a r e n de pradjoerits en de m a r e c h a u s s e e s ?
D e luitenant F r a n s s e n Herderschee der mare- chaussees w a s met ca. 70 m a n op patrouille en had als b e w a k i n g v a n de p l a a t s 18 m a n ach- tergelaten, w a a r v a n de bellt ongewapend oi ziek.
Op het erf v a n den gezaghebber stond n schild-
w;c h t _ een K r o m o - die om een onbekende reden niet op den vijand heeft willen schieten.
I n het kort, men mag aannemen, dat door het optreden v a n den gezaghebber waarschijn- lijk honderden menschenlevens g e s p a a r d zijn gebleven. E e n belooning voor dit k r a n i g gedrag is zeker op h a a r p l a a t s . : .
Kapitein Christoifel is met zijn kolonne het landschap M a n g a r a a i b i n n e n g e r u k t . "
V a n V r e e m d e Koloniën.
* De Sikh's. * *
De S i k h ' s schijnen op den d u u r toch niet als politieoppassers te bevallen, schrijft de, E o c o - rn o t i e f. V a n de vijf, die te S e m a r a n g wer-
De overvalling van Endeh.
Hieromtrent deelt een correspondent a a n H e t S o e r. H a n d e l s b l a d het volgende mede:
„ O p den 23sten October des ochtends om half zes werd de w o n i n g v a n den civielen gezagheb- ber te E n d e h , den heer Rozet, plotseling over- vallen door een bende b e r g b e w o n e r s v a n de kam- p o n g s W o r o m a s i e en Saga. D e lieden nader- den tot op het erf v a n zijn w o n i n g en g a v e n uit een tiental geweren een salvo af op een p a a r a n a k p i a r a v a n den gezaghebber, welke op de achtergalerij sliepen; een meisje werd z w a a r gewond.
Door de schoten w a k k e r geworden, greep de gezaghebber zijn geweer, snelde n a a r buiten en gal v u u r op de a a n v a l l e r s , die zich intusschen v a n het erf verwijderd hadden en zich n a a r de onbewaakte p r a d j o e r i t s k a z e r n e begaven, w a a r zij h u n moordlust koelden op de v r o u w e n en kinderen v a n die politiedienaren.
Bijgestaan door den agent D e M a r a n de Saint Germain, den soldaatschrijver en een pradjoe- rit, heeft de gezaghebber den a a n v a l in e e n m i - nimum v a n tijd afgeslagen en de k w a a d w i l l i g e n verjaagd, die aftrokken met achterlating v a n drie dooden, terwijl zij ettelijke gewonden medevoer-
Het Indisch Internationaal congres.
Het loopt weer tegen het einde van het jaar), het tijdstip, waarop het Indisch Nationaal Congres bij- eenkomt, en het te Londen ontvangen bericht, dat Dr Kash Benari Ghose gekozen werd tot voorzit-
ter van het eerlang te Sdratte te houden congres wijst er op, dat de gematigde elementen het heft m handen houden.
Oorspronkelijk was op Nagpoer de keuze geval- len als plaats van samenkomst voor dit jaar, maar toen de commission ter voorbereiding van het Con- gres aldaar onlangs bijeenkwamen, trachtten de ex- tremisten met behulp van het grauw der gematig- den de wet te stellen, die, toen dezen zich daarm niet wilden voegen, tot zelfs aan mishandelingen van de zijde van het, door leugens opgezette gepeupel waren blootgesteld.
Tengevolge hiervan werd nu de samenkomst van het Congres naar Suratte verlegd, waar de bespre- kingen nu onder leidihg van Dr. Ghose een meer zakelijk karakter/ zullen dragen, dan wanneer de
•opgewonden standjes er de eerste viool zouden spelen.
Hongersnood in Engelsch-Indië.
De laatste, te Londen ontvangen berichten betref- fende de oogst-vooruitzichten in 't groote' Engelsch- Indisch Rijk luiden ietwat meer bemoedigend dan te voren, nu in verschillende deelen van het land de regens den oogst hebben gered. Voor een weini- ge weken te voren gevreesden algemeenen hongers- nood blijft 't volk dus behoed, maar in verschillen- de streken en met name in de Vereenigde Provin- ciën is de toestand hoogst zorgwekkend. De luite- nant-gouverneur sir John Hervett nam reeds krach- tige maatregelen om in den toestand te voorzien : ongeveer 15 millioen roepijen (1 roepij -= 80 cen- ten) zullen als tagavi, voorschotten, onder de nood- lijdende bevolking worden verdeeld, terwijl den land- bouwers een bedrag van 11.5 millioen ropijen aan landrente zal worden kwijtgescholden. (Men is er sedert 1900 op vooruitgegaan, toen de directeur van financiën, Law, er zich na den grooten hongers- nood op beroemde, dat de landrente trots de ellen- de zoo goed als geheel was geïnd.)
Een geluk wordt het in de vcrschilljende berich- ten geheeten, dat de vraag naar arbeiders zoo groot is, dat er voor de bevolking genoeg to verdienen
Wat de quaestie der steeds wederkeerende hon- gersnooden betreft, wijst do T i m e s of I n d i a
op een ook ten deele elders waargenomen verschijn- sel : de geringe uitbreiding of achteruitgang der cul-
•tuur van voedingsmiddelen voor de bevolking,tegen- over de uitbreiding der cultuur van export-pro- ducten.
Het beplante oppervlak nam van 199 millioen acres in 1901—1902 toe tot 207 millioen, acres in 1905—1906, maar de vermeerdering kwam in hoofd- zaak ten goede aan de cultuur van katoen, graan en oliezaden, terwijl het met rijst beplante opper- vlak wanneer men Birmah uitzondert, waar dit ge- was ' inzonderheid voor den uitvoer wordt geteeld^
feitelijk geen uitbreiding onderging, daarentegen_ een aanmerkelijke vermindering viel te constateeren m t met jawar bajra, ragi en maïs, alle voedingsmidde- len leverende voor de arbeidende klassen, beplante
oppervlak. . Waar nu van het geheele beplante oppervlak in
het land slechts het een-zesde — 35 millioen acres is geïrrigeerd en dit in hoofdzaak in aanmer- king komt voor de teelt van uitvoergewassen, be- grijpt men. hoe het uitblijven van den regen, als nu weer in enkele streken, ernstige gevolgen voor de bevolking na zich moet slepen.
* * *
Onderwijs in de Fransche Koloniën.
Aan een, door- de D é p ê c h e C o l o n i a l e gegeven uittreksel van het verslag van den afge- vaardigde Gervais over de Fransche koloniale be- grooting ontleenen wij de volgende cijfers betrei-
