Lekker veel doen, informatie en feitjes over alle kunstwerken en ontwerpen

Nature loves technology, de natuur houdt van technologie.

In de tentoonstelling en in dit boek vind je kunstwerken en ontwerpen die lief zijn voor de natuur. De objecten en

installaties die je ziet, stellen vragen over onze rol in deze wereld en hoe we beter voor de natuur kunnen zorgen. Misschien zou je het bijna vergeten,

maar jij bent ook natuur!

Lekker veel doen, informatie en feitjes over alle kunstwerken

en ontwerpen

DOE HET

LEKKER ZELF

Makkelijk Normaal Moeilijk

Hoe moelijk of makkelijk de opdracht is kan je aan de hoeveelheid sterren zien. Je vindt ze bij elke opdracht.

INHOUD

4

6

8

10

12

14

16

18

20

22

24

26

28

30

32

34

36

38

40

42

44

46

48

50

52

54

56

58

60

62

64

BEGANE GROND VERDIEPING 1 VERDIEPING 2

ECO coin - Next Nature

De economie, hoe we nu geld verdienen en uitgeven, is voor de natuur niet heel goed. Een boer in de Amazone verdient nu meer

geld met het kappen van een stuk regenwoud en het planten van bijvoorbeeld palmen voor olie, dan wanneer hij het regenwoud zou laten staan. Next Nature onderzoekt of de natuur ook waarde kan hebben als geld. Als je iets goeds doet voor de natuur verdien je ECO coins, eco-munten die je kan sparen of uitgeven als echt geld.

De boer zou dan geld verdienen als hij het regenwoud laat staan.

NATUUR ALS GELD

Helaas hebben we de In het oerwoud de geldboom nog niet

ontdekt.

Hieronder staat een lijst met dingen die jij zou kunnen doen om de natuur te helpen. Kan je zelf andere dingen verzinnen

die jij kunt doen? Vul de lijst aan.

AFVAL SCHEIDEN 5 ECO COIN ZWERFAFVAL OPRUIMEN IN DE BUURT 10 ECO COIN MET DE FIETS NAAR SCHOOL 8 ECO COIN

Hoeveel heb je na een week verdiend? En na een maand?

Kunnen er nog meer gezinsleden meedoen?

1

7 6 5 4 3 2

Als de natuur de waarde van geld had, zouden we dan beter voor haar

zorgen?

WAT KAN JE ZELF VOOR HET KLIMAAT DOEN?

ONTWERP JE EIGEN ECO COIN

Om iedereen op aarde vlees te laten eten zijn er heel veel koeien, varkens

en kippen nodig.

Al die dieren hebben ruimte nodig om te leven. Ze eten veel en poepen giftige stoffen uit. Dit is niet goed

voor het klimaat en de aarde.

Kweekvlees wordt in het laboratorium gemaakt. Er hoeven geen dieren meer voor te sterven. Het is ook veel beter

voor het milieu.

Met deze uitvinding kun je allerlei gerechten verzinnen, bijvoorbeeld een

gebreide worst of biefstuk, 3D-geprinte eieren, smakelijke dodo

nuggets en vleesverf.

Wist je dat je met 150 koeien genoeg

kweekvlees kunt maken om iedereen op aarde vlees

te laten eten?

KWEEKVLEES

Het restaurant Bistro In Vitro bestaat nu nog niet, maar zal in 2030 zijn deuren openen. Ze laten er zien welke gerechten er

met kweekvlees kunnen worden gemaakt.

Bistro In Vitro: Meat de Future - Next Nature

Welk gerecht ligt er straks op jouw bord?

Maak een mooie tekening of knutsel een kweekvleesgerecht wat jij in de toekomst wil eten.

Kan je dit ger

echt eten met me

s en vork of heb je e

en ander so bestek nodig dat noort

niet bestaat? g

Denk je dat kweekvlees straks te koop is?

Kunnen vegetariërs ook kweekvlees eten?

Eet jij straks zelf kweekvlees?

ONTWERP JE FAVORIETE KWEEKVLEESGERECHT

ETEN VAN DE TOEKOMST

Stel je voor, het is 2050. Dan eten we heel anders!

We doden geen dieren meer voor vlees en we kweken geen groente en fruit aan de andere kant van de wereld. Voor ons voedsel kweken we

microben, zoals bacteriën en schimmels. Door technologische uitvindingen kunnen we deze microben zo laten groeien dat ze bestaan

uit voedingsstoffen zoals koolhydraten, eiwitten, vitamines, vezels en smaakstoffen. Alles wat we aan eten nodig hebben.

De microben worden gedroogd en vermalen tot poeders die in een voedselprinter kunnen worden gedaan. Op een computerscherm in je keuken kun je zelf kan bepalen hoe je eten er uit ziet, maar ook hoe het

smaakt of welke kleur het heeft.

Radicaal nieuw eten - Chloé Rutzerveld

Wist je dat het eten zoals we het nu kennen misschien helemaal niet meer bestaat in de toekomst?

Hoe zal de keuken er in 2050 uitzien? Eten we allemaal hetzelfde voor het avondeten? Ontwerp een keukenmachine van kartonnen dozen en

ander knutselmateriaal voor het eten van de toekomst.

Welke futuristische maaltijd zou jij maken?

ONTWERP JE EIGEN KEUKENMACHINE

Welk voedsel of gerecht zou je

niet willen missen?

Waarom is het belangrijk dat we nadenken

over het eten van de toekomst?

Kun je melk maken zonder koeien?

Koeien zijn nu vaak levende melkmachines. Ze werken heel hard om

veel melk voor de boer te maken.

De Vegan Cowboys geloven dat het ook anders kan. In hun laboratorium zijn ze bezig om een machine te ontwerpen die

zonder koeien melk kan maken. In de machines maken ze melk met behulp van micro-organismen. Dat zijn een soort mini

diertjes die in de buik van de koe wonen, om van het gras melk te maken.

MELKMACHINES

Those Vegan Cowboys - Jaap Korteweg & Niko Koffeman

Wist je dat koeien wel vier magen hebben

waarmee ze van gras melk maken?

Een micro-organisme dat melk kan maken, hoe zou dat eruitzien?

Waarom zouden de Vegan Cowboys een machine willen gebruiken voor het maken van melk in plaats van een koe? Zou de melk uit

een machine hetzelfde smaken als uit een koe?

TEKEN EEN MICRO- ORGANISME DAT MELK MAAKT

De hoeveelheid mensen op aarde groeit nog steeds. Al deze mensen moeten elke dag weer eten. Daar is er veel energie voor nodig.

In een broeikas kunnen planten goed en snel groeien. Een broeikas is een glazen gebouw waar veel licht binnenkomt en dat snel opwarmt door de zon. Een energiecentrale is een electriciteitsfabriek waar elektriciteit wordt opgewekt om de huizen en fabrieken van elektrici- teit te voorzien. Power Plant is een energiecentrale en broeikas tegelijk.

Door de lekker hoge temperatuur kunnen de planten goed groeien.

Tegelijk zorgen de zonnepanelen die in het glas zijn verwerkt voor het opwekken van energie op een milieuvriendelijke manier.

Power Plant - Marjan van Aubel

Wist je dat de zon

elk uur genoeg zonlicht uitstraalt om de aarde voor een heel jaar

van elektriciteit te kunnen voorzien?

DUBBEL HANDIG

Voor het laten groeien van planten of voor het aanzetten van je spelcomputer of heb je een ander idee? Maak een bouwtekening voor

een duurzame energiefabriek en laat zien hoe en waar deze centrale de energie voor opwekt.

JE EIGEN ENERGIEFABRIEK

Denk jij dat in de toekomst deze

manier van energie opwekken

gebruikt gaat

worden?

BEDREIGD VOEDSEL

Als we aan uitsterven denken, denken we vaak aan dieren zoals de ijsbeer

of de bijen. Toch is het uitsterven van voedsel door

klimaatverandering ook een groot probleem, maar

hier wordt op YouTube, in de kranten of door politici maar zelden over

gesproken.

Studio Sharp & Sour wil met het Museum voor Bedreigd Voedsel laten zien welke producten op de lijst van uitsterven staan als

de klimaatverandering doorzet.

Door klimaat- verandering

sterven niet alleen dieren maar ook fruit en groenten

uit.

Het Museum van Bedreigd Voedsel - Sharp & Sour

Aardappelen, kikkererwten, koffie, bananen, avocado’s, honing, cacao, druiven of vis staan

allemaal op de lijst met bedreigd voedsel.

Deze ingrediënten worden in veel producten gebruikt.

Kies een van de volgende ingrediënten uit:

CACAO, HONING OF AARDAPPELZETMEEL

Onderzoek in welke producten deze ingrediënten worden gebruikt. Begin je onderzoek bijvoorbeeld bij

het broodbeleg of koekjes.

Zet deze producten waarin je deze ingrediënten hebt gevonden bij elkaar op een tafel en maak er een mooie

foto of tekening van.

Bedenk nu een reclameposter, video, vlog of spandoek om één of meerdere bedreigde ingrediënten meer

aandacht te geven.

GROENTEN IN DE RECLAME

Hoe zou er meer aandacht kunnen komen voor deze

bedreigde ingrediënten?

Marker Wadden is een groep eilanden gemaakt door mensen om meer verschillende dieren een plek te geven in

het Markermeer. Over de vorm van Marker Wadden is goed nagedacht.

Er zijn bijvoorbeeld stukken land waar het ondiep is zodat de vogels en waterdieren een goede plek hebben om

te eten en te wonen, maar ook zijn er eilanden gemaakt waar de vogels kunnen broeden en uitrusten en planten

kunnen groeien.

Marker Wadden - Natuurmonumenten,

Rijkswaterstaat, Boskalis & Nieuw Land National Park

AANGELEGDE NATUUR

Wist je dat Marker Wadden

vroeger helemaal niet

bestonden?

De eilanden zijn door mensen

aangelegd.

Ontwerp je eigen Marker Wadden.

Welke vorm heeft jouw eiland? Welke dieren en planten zouden er op jouw eiland komen wonen of uitrusten?

Maak een mooie tekening van jouw ontwerp.

denk jij dat we de natuur een handje moeten helpen of juist niet?

ONTWERP EEN EILAND

NEDERLAND IN DE TOEKOMST

Hoe ziet Nederland er over 100 jaar uit? De onderzoekers van de Universiteit van Wageningen hebben

hierover nagedacht.

Omdat het klimaat

verandert, zal Nederland er anders uit gaan zien. De dijken worden hoger om de zee tegen te houden.

De rivieren worden breder om het regenwater goed te kunnen verspreiden over het land. Er zal ook

meer plek zijn voor de natuur. In de steden zullen er meer parken zijn en

de gebouwen hebben gevels waar bomen en planten op groeien.

Nederland in 2120 - Wageningen University & Research

Wist je dat er over 100

jaar in Nederland méér plek is voor vis om te zwemmen?

Hoe denk jij dat Nederland er over 100 jaar uitziet? Kleur de plattegrond van Nederland in voor het jaar 2120 en maak een legenda.

Waar zou jij willen wonen over 100 jaar? Waarom denk je dat dat

een fijne plek is?

OVER 100 JAAR...

Dit is een legenda.

Geef elk blokje e

en kleur die

je hebt gebruikt in je t eken-

ing en zet er achter wat die kleur betekent

VISMIGRATIERIVIER

De Afsluitdijk is een lange dam die het land beschermt tegen water van de zee, maar is ook een hindernis voor veel soorten vissen. De Vismigratierivier zorgt ervoor dat trekvissen makkelijk heen en weer kunnen zwemmen tussen de Waddenzee en het IJsselmeer, tussen zout

en zoet water. Dit hebben ze nodig om te kunnen overleven.

Wist je dat vissen kunnen ruiken of het water zoet of zout is? Ze volgen gewoon

hun neus om eten te vinden.

De Vismigratierivier - De Waddenvereniging, It Fryske Gea, Sportvisserij Nederland, NetVISwerk, het Blauwe Hart & De Nieuwe Afsluitdijk en

Rijkswaterstaat. NAAM

TYPE VIS LEEFTIJD KENMERKEN

LEEFGEBIED

VISSENPASPOORT

Welke vissen zwemmen er heen en weer? Maak een paspoort voor deze vis. Doe onderzoek of verzin zelf een vis die graag de grens oversteekt.

Waarom is het belangrijk dat vissen z elf

kunnen bepalen waar z e willen

zwemmen?

V I S P A S P O O R T | K O N I N K R I J K D E R N E D E R L A N D E N

P A S F O T O

Door de komst van mensen, maar ook door klimaatverandering, veranderen de leefgebieden van de dieren en planten.

Daarom gaan dieren en planten op zoek naar andere plekken waar ze kunnen leven. Dit project van Sophie Falkeis vertelt het verhaal van

soorten die elkaar voor het eerst ontmoeten.

Hierdoor ontstaan er nieuwe contacten tussen soorten die elkaar hiervoor nog nooit hebben gezien.

Wist je dat heel veel diersoorten elkaar nooit hebben ontmoet? Hoe zou het zijn

als een ijsbeer een giraf zou ontmoeten?

First Encounters - Sophie Falkeis

EERSTE ONTMOETING

Denk jij dat dieren uit verschillende leefgebieden met elkaar kunnen samenleven?

Wat zou er dan veranderen in een leefgebied?

VERTEL HET IN EEN STRIPVERHAAL OF FILMPJE

Hoe zou dat gaan, een eerste ontmoeting tussen dieren die van een hele andere plek op aarde komen? Wat als een ijsbeer en een olifant

elkaar ontmoeten, of een kangoeroe en een wildzwijn?

Kadans 2.0 – Aliki van der Kruijs & Jos Klarenbeek

DATA PATRONEN

Op de stoffen van Kadans 2.0 zijn de bewegingen van golven te zien.

De geweven stoffen zijn een onder- zoek naar hoe de zee steeds veran- dert. Wetenschappers verzamelen met boeien en platformen op zee informatie over de golven. Die informatie heet wetenschappelijke data. Ontwerper Aliki van der Kruijs en Jos Klarenbeek gebruiken die data om een weefpatroon te maken. Zo wordt data uit de computer omgezet in een zachte stof die je kan voelen. Elke lap stof is verschillend want de zee is nooit hetzelfde.

Slimme boeien op zee verzamelen informatie (data)

en helpen zo oplossingen te

verzinnen voor het stijgen van de

zeespiegel.

Ga nu zelf op zoek naar data. Data is een grote hoeveelheid informatie waar je patronen in kunt herkennen. Zoek 20 blaadjes van dezelfde

boom, leg ze naast elkaar en kijk goed. Zijn ze allemaal hetzelfde?

Leg ze eens op volgorde van grote. Zijn de nerven allemaal gelijk of de kleur? Je kunt je data vastleggen met foto’s of je maakt rubbings:

leg een papier over je boomblad en kras voorzichtig met een potlood over het papier, zo ontstaat er een mooie afdruk van het blad.

Ken je nog meer voorbeelden van het verzamelen van data?

Waarvoor wordt dit verzameld?

Met deze techniek kan je ook mooie patronen maken, zo maak je je eigen data- visualisatie, een afbeelding van

alle data. Probeer het ook eens met andere materialen

uit de natuur.

DATA VERZAMELEN

OEFEN HIER MAAR EENS MET HET

MAKEN VAN RUBBINGS

WAT IS JOUW HABITAT?

De Habitat is de plek waar een dier natuurlijk voorkomt en onderdak en voedsel heeft. De natuurlijke habitat van de ijsbeer is het noordpoolgebied. De natuurlijke habitat van de schorpioen is de woes-

tijn. Hoe zit het met mensen? Wat is onze natuurlijke habitat?

En hoe verandert dit? We komen zelfs in het heelal. Wat betekent het om in een next nature, nieuwe natuur, met allerlei soorten technologie

te leven? De organisatie Next Nature onderzoekt de mogelijke leefgebieden van de mens in de toekomst.

Next Nature Habitat VR - Daniel Fraga & Next Nature

de natuurlijke omgeving van de mens is de laatste jaren heel snel

veranderd door alle technologie die is uitgevonden

Gebruik een grote schone glazen pot. Maak op de

binnenkant van het deksel een wereld waar de mens kan wonen.

Gaan we in de toekomst naar een leefgebied met veel natuur en technologie? Vliegende auto’s, robots of juist een combinatie van die

twee? Of leven we in een virtuele wereld, een wereld op het scherm?

Gebruik papier en karton en andere materialen om jouw wereld te laten zien. Klaar? Draai het deksel weer op de pot en jouw diorama is klaar

voor de toekomst.

Waarom ziet jouw natuurlijke habitat er in de toekomst zo uit? Zou de leefwereld van de dieren en planten in de toekomst

ook zijn veranderd?

MAAK JE EIGEN DIORAMA

Een wereld zonder plastic, zou dat mogelijk zijn? Plastic wordt nu nog gemaakt van aardolie en en belandt vaak op de afvalberg of

in de natuur waar het nog jaren rondzwerft.

Eric Klarenbeek en Maartje Dros zijn in hun studio en laboratorium op zoek naar andere manieren voor het maken van plastic.

Een van die manieren is het maken van plastic van zeewier. Zeewier groeit heel snel en heeft

de eigenschap dat het koolstofdioxide op- neemt, een vervuilende stof die fabrieken bijvoorbeeld uitstoten. Plastic van zeewier is goed voor het klimaat. Daarnaast is dit plastic

heel makkelijk op te ruimen door de natuur, lost het goed op in water en geeft het

voedingsstoffen aan de natuur.

ZEEWIER PLASTIC

Wist je dat zeewier ook

lekker is om te eten?

Zeewier Cyclus - Klarenbeek & Dros

Maak nu zelf een kunstwerk met zeewier.

Hiervoor heb je nori-vellen nodig. Je kan de vellen in

allerlei vormen knippen en aan elkaar plakken met een klein beetje water. Ook kan je de vellen oprollen en er vormpjes van kneden

als je het nat maakt.

Hoe zou dat zijn, een wereld zonder plastic?

Zijn er nog andere manieren te bedenken om geen plastic meer te gebruiken?

KUNST VAN ZEEWIER

heb je al een stukje geproefd?

WAT HEB JE NODIG?

• NORI VELLEN (SUPERMARKT) • SCHAAR • WATER

SCHOONMAAKROBOT

Vervuild water in meren en rivieren zitten vol chemische stoffen uit het afval van fabrieken. In dit water leven bacteriën die deze chemische stoffen opeten. Door het eten van deze stoffen maken ze elektriciteit en maken ze het water schoon. De robot Caravel gebruikt deze bacte- riën en filterende planten om het water schoon te maken. De robots kunnen samen werken, als een soort groep van filterende machines.

Je hoeft de robots nooit op de te laden, want ze krijgen energie uit de chemische stoffen die bacteriën opeten die in hun motor zitten.

Hierdoor kunnen ze blijven opruimen terwijl ze langzaam door afgelegen gebieden en vervuild water in steden drijven.

Caravel - Ivan Henriques

Wist je dat waterplanten kunnen helpen om vervuild water weer schoon te maken.

Ontwerp nu zelf een robot die zijn eigen energie opwekt en de omgeving schoonmaakt. Waar gaat jouw robot aan de slag?

Op het water of juist op het schoolplein? Of heb je ander idee?

Je kunt je robot tekenen, maar ook van LEGO KNEX, Kapla of karton maken.

Denk jij dat deze robots een oplossing zijn voor vervuild water?

Op welke plekken kunnen we nog meer opruimrobots gebruiken?

GROTE SCHOONMAAK

BIO-BATTERIJ

Planten wekken door zonlicht energie op. Dit noem je fotosynthese. Deze energie hebben planten nodig om te groeien, maar er blijft ook een beetje energie over. Deze energie gebruikt Ermi van Oers om een lampje te laten branden. Zo krijg je een levende lamp.

Wanneer je het lampje een lieve aai geeft zal het gaan branden.

Living Light Lamp - Ermi van Oers & Nova Innova

Wist je dat planten energie opwekken?

We kunnen er een lamp van laten branden.

Wat als planten licht zouden geven, hoe zou jouw straat er dan in het donker uit zien? Teken je straat in het donker. Voor een mooi effect kun

je zwart papier gebruiken en een wit potlood, wasco of krijtjes.

Hoe zouden we voor onze lampen zorgen als ze levend zijn? Denk je dat in de toekomst onze energie van planten

en bomen komt? Hoe zou de wereld er dan uit zien?

STAAN ER OOK LICHTGEVENDE PLANTEN IN JOUW STRAAT?

FRUITASTISCH!

Fruitleather (fruitleer) wordt gemaakt van mango’s die niet meer goed zijn voor de verkoop. Deze gerimpelde en gedeukte mango’s worden vermalen tot een grote brei, gekookt en in een grote plak gedroogd.

De plak kan nog een kleur krijgen of een leerachtig patroon.

Nu is het fruitleer klaar voor gebruik.

De makers van Fruitleather laten zien dat je met grondstoffen uit afval nieuwe materialen kunt maken. Nu worden er steeds maar materialen bij gemaakt die onze afvalberg juist doen groeien.

Het proces van Fruitleather noem je cradle to cradle, van wieg tot wieg. Dit betekent dat alles wat je produceert steeds opnieuw

gebruikt kan worden.

Fruitleather Rotterdam - Koen Meerkerk & Hugo de Boon

leer gemaakt van fruit kan worden weggegooid in de biobak!

Doe een eetlepel maizena in een pannetje en roer hier

vier eetlepels water doorheen tot de maizena helemaal is opgelost.

Voeg een lepel glycerine en een eetlepel azijn toe aan het mengsel en roer goed.

Verwarm dit mengsel op laag vuur terwijl je blijft roeren met een houten lepel. Je blijft roeren totdat je een dikke klont hebt.

Let op dat je het niet snel verwarmt!

Als je een soort dikke pasta hebt smeer je dit uit op een stuk bakpapier.

Als het plastic is afgekoeld, niet helemaal koud, kun je er nog wat vorm aangeven met bijv. een uitsteekvormpje voor koekjes. Het plastic moet

nu drogen, dit duurt ongeveer 2 tot 3 dagen.

Om soepeler plastic te maken voeg je wat meer glycerine toe.

Wil je een kleurtje? Voeg dan aan het water wat natuurlijke kleurstof toe, bijvoorbeeld bietensap, maar ook de kleurstof die je in voor taart

gebruikt kun je toevoegen.

Zijn er meer maakprocessen te bedenken die cradle to cradle zijn of zouden moeten zijn?

WAT HEB JE NODIG?

• MAIZENA • AZIJN • GLYCERINE • BAKPAPIER SPULLEN UIT DE KEUKEN

EETLEPEL • POLLEPEL • STEELPANNETJE OOK HANDIG

KLEURSTOF • KOEKVORMPJES ZELF BIOPLASTIC MAKEN

voor dit proefje heb je de hulp van een volwassene nodig

MATERIALENBIEB

Aireal is een bibliotheek met verschillende materialen, in plaats van boeken. Alle materialen kun je gebruiken om het klimaat te verbeteren,

zoals bijvoorbeeld bouwmaterialen. De materialen die

Teresa van Dongen heeft verzameld halen koolstofdioxide uit de lucht.

Koolstofdioxide is heel erg schadelijk voor het milieu en het klimaat.

Het ontstaat bij fabrieken, maar ook auto’s stoten koolstofdioxide uit.

Alle materialen die Teresa van Dongen laat zien zijn ontwikkeld met het idee van circulaire economie. Dat is een manier van maken waarbij

er geen afval meer bestaat. Misschien is het in de toekomst zelfs mogelijk dat je het afval van fabrieken kunt eten!

Aireal - Teresa van Dongen

In de toekomst kunnen we het afval wat we maken misschien wel opeten?

Misschien staat er dan wel een restaurant naast de afvalberg.

Ga binnen en buiten op zoek naar afvalmateriaal en natuurlijke materialen. Vervolgens kun je deze materialen sorteren.

Maak op tafel de volgende groepen:

Maak vervolgens opnieuw twee groepen

Vergelijk de foto’s. Zijn de materialen die je hebt gesorteerd terug te vinden in allebei de groepen?

Is iets wat biologisch afbreekbaar is ook herbruikbaar?

Of iets wat afval is wel biologisch afbreekbaar?

Welke oplossingen kan je bedenken voor het afval

Hoe zou het afval toch opnieuw gebruikt kunnen worden? Welke oplossingen kan je verzinnen?

Waarom is de bibliotheek van

Teresa van Dongen handig? Denk jij dat we straks afval kunnen eten?

AFVAL HERBRUIKBAAR

MAAK ALS JE KLAAR BENT EEN FOTO

BIOLOGISCH AFBREEKBAAR

BIOLOGISCH NIET AFBREEKBAAR

MAAK ALS JE KLAAR BENT EEN FOTO

KLIK!

KLIK!

JE EIGEN MATERIALENBIEB

Huizen bouwen is niet heel milieuvrien- delijk. Bomen moet worden gekapt voor

deuren en kozijnen, ijzer moet worden omgesmolten tot staalconstructies en bakstenen moeten 5 dagen in de oven liggen om te drogen. Dit kost allemaal veel energie en grondstoffen. Het be-

drijf Seawood ontdekte dat je met zeewier ook hele goede bouwmateri- alen kunt maken. Zeewier groeit snel en heeft geen landbouwgrond nodig of

zoet water. Daarnaast neemt zeewier koolstofdioxide op en maakt het zuur- stof, allebei goed voor de planeet! De bouwplaten bestaan uit samengeperste snippers zeewier die ook weer biologisch

afbreekbaar zijn, en dus geen afval SeaWood Materialen - BlueBlocks

Wist je dat mensen

al langer natuurlijke

materialen gebruiken voor

het bouwen van huizen?

bijvoorbeeld koeienmest?

DUURZAAM BOUWEN

Aangespoeld zeewier kun je op het strand vinden.

Ga nu zelf naar het strand of een andere plek in de natuur.

Zoek op deze plek naar materialen die je als bouwmateriaal kunt gebruiken.

Je kan een huisje maken van de gevonden materialen of bouw een hut waar je in kan picknicken.

Om takken aan elkaar te knopen kun je gevonden visnetten gebruiken of oude plastic zakken.

Kun je nog andere materialen bedenken waar we op een duurzame manier mee kunnen bouwen?

van welk materiaal denk je dat gebouwen in de toekomst worden gemaakt?

BOUW JE EIGEN HUISJE VAN GEVONDEN MATERIALEN

HANDIG OM MEE TE NEMEN

• EEN SCHAAR

• EEN PICKNICKKLEED

• WAT LEKKERS

Zijn er materialen te vinden waarmee je de

wanden en het dak van je huisje dicht kunt

maken?

Wist je dat paddenstoelen de helden van de natuur zijn? Ze ruimen de rommel op en maken er eten voor planten en

dieren.

JAS OP DE GROEI

De jassen van Dasha Tsapenko & Han Wösten groeien!

De meeste kleding wordt minder waard als je het draagt, omdat ze slijten of te klein worden. Dat is niet zo bij deze groeiende jassen!

Ze worden juist meer waard als ze groeien. Elke keer groeit er weer wat nieuws op de jas, zoals paddenstoelen en planten. Die kun je daarna

afknippen en op eten.

Fur_tilize - Dasha Tsapenko & Han Wösten

Denk je dat deze jassen ooit in de winkels hangen? Zou jij je eigen jas opeten als het kon?

Zoek buiten naar mooie natuurlijke materialen, zoals

blaadjes, mos en bloemen en plak deze met dubbelzijdig tape op de jas hieronder, of teken de jas na op een groter vel papier. Leg er een stukje vershoudfolie overheen en leg je boek open op een warm plekje. Kijk na

een week nog eens naar je jas, is er bij jou ook wat gaan groeien?

OOK ZO’N JAS? AAN DE SLAG!

WAT HEB JE NODIG?

• DUBBELZIJDIG TAPE • VERSHOUDFOLIE

AFVAL OM MEE TE BOUWEN

Foresta is een product ge- maakt van afvalmateriaal uit bijvoorbeeld de landbouw. De vezels van deze planten en

grassen worden samen- gevoegd met de wortelachtige

draden van paddestoelen, mycelium. Zo ontstaat er nieuw en natuurlijk materiaal.

Het laat zien dat het mogelijk is om materiaal te maken met

zo min mogelijk schade voor de natuur.

Foresta Acoustic System & Mogu Floor Flex - MOGU & Arup Group

Wist je dat paddestoelen heel gezond voor je zijn? Lekker

eten dus!

Met dit proefje ontdek je hoe een paddestoel zich voortplant. Leg een champignon op een wit papier

en dek deze af met een beker.

Een dag later zie je op het witte papier sporen.

Dat zijn een soort zaadjes waarmee weer nieuwe paddestoelen en mycelium kan groeien.

Mycelium lijkt een alleskunner te zijn.

Zou je met mycelium een auto kunnen laten groeien of een stoel?

Wat kan jij verzinnen?

EIGEN KWEEK

Wist jij dat het maken van leer en textiel het meest vervuilend is voor de wereld?

Voor leer heb je koeien en een weiland met veel gras nodig. Daarnaast zijn de poep, plas en het boeren van de koeien schadelijk

voor het mileu. Van de koeienhuid kun je leer maken. Om leer een kleur te geven is er

veel water en chemische verf nodig.

Treekind leather (boomvriendelijk leer), is gemaakt van afvalmateriaal uit de natuur,

zoals bladeren van bomen. Maar ook oude tomatenplanten van boeren worden gebruikt. Zijn je Treekind leren schoenen te

klein? Dan kun je de schoenen in de tuin leggen waar ze langzaam in de bodem

opgenomen.

Treekind® - Biophilica

in de toekomst zijn jouw leren

schoenen misschien wel van tomaten

gemaakt!

LIEF VOOR DE WERELD

Bladeren van bomen en planten zijn ook heel geschikt als knutselmateriaal. Zoek buiten mooie bladeren en laat ze drogen.

Zoek een warm plekje in huis. Leg een krant met daarop een stuk keukenrol neer en leg je mooiste gevonden bladeren op het velletje keukenrol. Let op dat de blaadjes niet op elkaar komen te

liggen. Leg hier weer een stukje keukenrol op en een krant.

Bovenop leg je een zware stapel boeken of iets anders zwaars met een vlakke onderkant. Na 3 dagen zijn je bladeren droog.

Je kan met de bladeren een schoen ontwerpen of misschien heb je een ander idee.

Waarom zou dit producT “Treekind Leather”, boomvriendelijk leer heten? Denk je dat leer

uit bladeren leer van dierenhuiden gaat vervangen?

NATUURLIJKE KNUTSEL

(VER)BOUW HET LEKKER ZELF

De kast van Studio Cartier heet Mymo. Mymo staat voor mycelium en modulair. Mycelium zijn de worteldraden van padden- stoelen. Modulair betekent dat de

kast uit losse onderdelen bestaat waardoor je de kast makkelijk kan veranderen. De vorm past als

een puzzel steeds op een andere manier in elkaar. Zo kun je de kast

steeds een andere vorm geven.

Deze paddenstoelen kast past zo precies in elke kamer!

Mymo - Studio Cartier & SIGN

Paddestoelen zijn eigenlijk geen groente, maar de vrucht van een schimmel.

Zoals een appel de vrucht is van een boom.

Ontwerp een meubel, bijvoorbeeld een stoel, bed, kast of krukje, dat modulair is. Bijvoorbeeld een bed dat met je meegroeit, of wat dacht je van een kast die je ook anders kan

gebruiken, bijvoorbeeld als stoel of trap.

Denk na over de materialen van je meubel. Hergebruik je materiaal, laat je het meubel groeien of bedenk je een andere oplossing? Maak een mooie tekening van je ontwerp en geef je

ontwerp een bijpassende naam.

Waarom is het handig als een meubel modulair is? Denk je dat we straks meubels van

mycelium bij de IKEA kunnen kopen?

ONTWERP EEN MEUBEL DAT STEEDS KAN VERANDEREN

KWEEKVLIEGTUIGEN

Wat als je een vliegtuig niet bouwt, maar kweekt? Het project Growing Airplanes, vliegtuigen kweken, onderzoekt of dit mogelijk is.

In Nederland hebben we heel veel kassen waar groente, fruit en bloemen groeien. Als de groenten of bloemen zijn geoogst blijven takken, stengels en bladeren over. In plaats van dit weg te gooien worden de plantenresten gemengd met paddenstoelen. Dit mengels

gaat in een bak in de vorm van een vliegtuig.

Het duurt maar 5 tot 10 dagen om de bak vol te laten groeien.

Dan halen ze de vorm er af en wordt het vliegtuig gedroogd.

Wat overblijft is heel sterk, superlicht en kan bijna niet in brand vliegen. Het vliegtuig kun je gemakklijk reparen.

Het mycelium groeit de gaten gewoon weer dicht.

Growing Airplanes Project - Floriade BV en SIGN

Wist je dat er straks misschien wel

paddestoelen door de lucht

vliegen?

Hoe ziet een fabriek waar je vliegtuigen kweekt er uit? Wat zit er allemaal in een vliegtuig?

Maak een plattegrond van deze fabriek.

Laat goed zien waar je de verschillende onderdelen van het vliegtuig laat groeien.

KWEEKVLIEGTUIGENFABRIEK zou jij in een

mycelium vliegtuig

durven vliegen?

UPCYCLEN

Deze lamp heeft een bijzondere vorm.

De vorm van de lamp is afgekeken van een vaas uit 1936 van het ontwerpduo

Alvar en Aino Aalto. De lamp heeft een organische vorm. Dat zijn ronde vormen die in de natuur voorkomen.

De ontwerper Peter van Oei heeft zich laten inspireren door deze bijzondere vorm. Hij heeft er een nieu-

we toepassing voor bedacht, niet een vaas, maar een lamp.

Deze lamp is gekweekt in een mal met mycelium, de worteldraden van de paddenstoelen. Voor het kweken van deze lamp hebben ze afvalmateriaal

gebruikt uit de glastuinbouw.

Hier kweken ze bijvoorbeeld paprika’s en chrysanten in hele grote kassen.

De stelen van deze planten worden gebruikt als voeding voor

het mycelium.

Wist je dat Nederland beroemd is om de glastuinbouw?

In het Westland staan gigantische broeikassen waar planten en bloemen

worden gekweekt die eigenlijk niet in ons klimaat kunnen groeien.

My cel & Floor Lamp - Rob van Houten (My cel) & Peter Oei (Floor Lamp) Hang je ballon op aan het tuutje. Smeer hem in met behanglijm en plak de stroken krantenpapier op de ballon. Let op: Laat het tuutje vrij en plak de stroken tot de helft van je ballon om er een lampenkapje van te

kunnen maken. Smeer de stroken op de ballon ook in met behanglijm, dit kan je met je vingers doen of met een kwast. Als je vier lagen van stroken op de ballon hebt geplakt, kun je beginnen met de afwerking.

Je kan er snippertjes gekleurd papier op plakken. Voor een mooi nat- uurlijk effect kun je er gedroogde bloemetjes of blaadjes op plakken.

Laat je papiermache goed drogen. Als het opgedroogd is kun je de bal- lon laten knappen en is je lampenkapje klaar.

WAT HEB JE NODIG?

• BALLON

• STROKEN KRANTENPAPIER

• SNIPPERS GEKLEURD PAPIER

• BEHANGLIJM

• KWAST

• GEDROOGDE BLOEMEN

• SNOER

• STEKKER

• FITTING

• LEDLAMPJE

Sluit samen met een volwassene het LED

lampje aan.

bedek dit deel van de ballon met papi-

er en lijm

UPCYCLEN THUIS

Voor deze opdracht heb je wel wat spullen nodig en de hulp van een vol- wassene. Je gaat nu zelf een lamp maken van oude kranten. Deze vorm van recyclen, noem je upcyclen, van een waardeloos materiaal, maak je

iets waardevols net zoals de ontwerpers van deze gegroeide lamp.

Het maken van textiel, voor onder andere kleding, is een grote en vervuilende industrie. Vooral onnatuurlijke kleurstoffen zijn slecht voor

onze gezondheid en het milieu, vanwege de gevaarlijke

chemische stoffen die er in zitten. Kleurstoffen uit zeewier kunnen een goede oplossing zijn voor dit probleem. Van zeewier kun je prachtige kleuren maken die gebruikt kunnen worden voor het milieuvriendelijk

verven van textiel.

NATUURLIJKE KLEUREN

Zeefier

Zeewier kan groen, bruin, of rood worden.

Groen zeewier groeit in ondiepe wateren en rood zeewier groeit op 100 meter diepte

in de zee.

VERVEN MET SPINAZIE

Je kunt zelf ook natuurlijke kleurstoffen maken.

Kook bijvoorbeeld rode kool, bietjes of spinazie.

Als het water is afgekoeld kun je er mee schilderen.

Maar ook in het kruidenrek kun je kleur vinden. Meng kurkuma of paprikapoeder met wat water.

Of wat dacht je van koffie of thee? Probeer het uit!

Vraag thuis om oude katoenen kleding en verf er iets nieuws op.

Daarna kun je de kleding wassen en aan doen. Doe tijdens het verven wel een schort of oude kleding aan, anders verf je misschien

iets te veel kledingstukken ;-)

Waarom denk je dat er nu vooral onnatuurlijke kleurstoffen worden gebruikt?

Waarom is het gebruik van zeewier

een goede oplossing?

Samenwerking tussen allerlei soorten leven is belangrijk voor een gezonde planeet. De stad is bijvoorbeeld niet

alleen een leefgebied voor mensen, maar ook voor andere organismes, zoals planten, bacterien, schimmels, insecten en

dieren. Max Latour en Pierre Oskam maken 3D prints van modder en mycelium, de wortel-

draden van paddestoe- len, papier en zaden. De objecten zetten ze in de stad neer. Daarna hopen

ze dat er spontaan organismen op het ob-

ject gaan groeien.

Zo wordt de stad steeds gezonder.

Urban Reef - Max Latour & Pierre Oskam

Wist je dat je kan 3D-printen

met modder?

GROEN IN DE STAD ^BLOEMENBOM

Maak zelf een object dat een plekje kan worden voor bloemen en insecten.

WAT HEB JE NODIG?

• TWEE HANDEN POTGROND

• TWEE HANDEN KLEIPOEDER

(BENTONIET, BIJVOORBEELD TE KOOP BIJ EEN TUINCENTRUM)

• EEN KLEIN HANDJE (BIOLOGISCH) BLOEMENZAAD

• EMMER OF BAK

• LEGE EIERDOOS

• WATER

Doe de potgrond, het kleipoeder en de zaadjes in een bak en meng alles goed door elkaar.

Voeg steeds een klein beetjes water toe, totdat je het mengsel in een bolletje kan kneden zo groot als een

pingpongbal of je bedenkt zelf een mooie vorm.

Let op! Maak het niet te nat want dan kan je er geen vorm van maken. Je kan de zaadbommen bewaren in een

eierdoos. Voordat je ze door de buurt gaat verspreiden laat je ze eerst een nachtje drogen.

En nu op zoek naar een plek die wel iets fleurigs kan gebruiken!

Vind jij dat er genoeg ruimte is in de stad voor

andere organismen zoals dieren, planten en

insecten? Hoe zou dat verbeterd kunnen worden?

Een eindje verderop staat Het Gegroeide Paviljoen. Dit paviljoen laat zien dat je ook kan bouwen met alleen maar natuurlijke materialen.

De wanden van het gebouw zijn gemaakt van mycelium, de wortels van paddestoelen. Het mycelium kan je in een bepaalde vorm laten groeien en wordt een heel stevig bouwmateriaal. Goed nieuws voor het

klimaat! En de muren slaan

koolstofdioxide op, want te veel koolstofdioxide in de lucht zorgt voor een te warme aarde.

Het Gegroeide Paviljoen - Biobased Creations, concept Pascal Leboucq en Lucas De Man

GEKWEEKTE MUREN

Wist je dat je met de wortels van paddestoelen huizen kunt

kweken?

Hoe zou jouw straat, stad of dorp eruit zien als je gebouwen kunt kweken? Schrijf een fantasierijk verhaal of maak een strip over een dag

waarin jij in een huis woont gemaakt van schimmels.

Hoe ruikt het huis, hoe ziet de straat er uit als je uit het raam kijkt, wat vind je familie er van om te wonen in een huis van schimmels?

Moet je je huis water geven?

HOE ZOU DAT ZIJN?

Kan je meer toepassingen

bedenken

voor het

gebruiken

van

mycelium?

Wist je dat voor het

bouwen van het huis van de toekomst wel 100 verschillende materialen

zijn gebruikt?

Verderop op het Floriadeterrein staat het Exploded View Pavilion.

Het gebouw is gemaakt van materialen die nu nog niet zo gebruikelijk zijn voor het bouwen van een huis. Alle materialen zijn namelijk helemaal natuurlijk of hergebruikt. Je vindt er muren van planten,

bakstenen gemaakt van bacterieen, een keuken gemaakt van kweekresten van paprika’s.

HUIS VAN DE TOEKOMST

Het Huis van de Toekomst - Biobased Creations, concept Pascal Leboucq en Lucas De Man

Ga nu zelf aan de slag met het maken van een huis voor de toekomst.

Gebruik een doos als basis en ga op zoek naar natuurlijke materialen, takken, bladeren of gebruik materialen opnieuw. Of misschien vind je

onverwachte materialen, zoals popcorn, die je kunt gebruiken.

Waarom is het belangrijk dat we materialen opnieuw gaan gebruiken? Zou jij later willen wonen

in een huis gemaakt van popcorn?

HERGEBRUIKEN VOOR EEN HUIS

MOEILIJKE WOORDEN

ER WORDEN IN DIT BOEK BEST WAT MOEILIJKE WOORDEN GEBRUIKT. HIER ZIJN DE LASTIGSTE WOORDEN UITGELEGD.

Bioplastic: Bioplastic is plastic wat kan worden opgeruimd door de natuur. Micro-organismen, kleine bacteriën, eten het plastic op.

Bioplastic wordt gemaakt van tarwe, mais, suikerriet of aardappel.

Chemische stoffen: Chemische stoffen zijn stoffen die in een fabriek worden gemaakt of als afval overblijven na het maken van een pro- duct. Chemische stoffen zijn niet altijd goed voor de natuur en kunnen ook niet altijd goed worden opgeruimd.

Circulaire economie: In een circulaire economie bestaat er geen afval.

Grondstoffen kunnen steeds opnieuw worden gebruikt.

Afval is dus geen afval maar de grondstof voor een nieuw product.

Economie: Economie is een vorm van wetenschap.

Economen onderzoeken welke keuzes mensen maken bij het maken, kopen en verplaatsen van spullen zoals telefoons, kleding, maar bijvoorbeeld ook eten en elektriciteit.

Fotosynthese: Fotosynthese is een moeilijk woord voor hoe een plant of boom voedsel en zuurstof maakt. Een boom of plant is het enige levende wezen dat zelf zijn voedsel kan maken.

Habitat: Een habitat is een leefomgeving waar bepaalde planten en dieren voorkomen. In dit leefgebied is bijvoorbeeld de temperatuur pre- cies goed, er is genoeg water en voedsel om te overleven en te groeien.

Klimaatverandering: Het klimaat verandert door het gedrag van mensen. De temperatuur op de aarde stijgt en de aarde warmt op doordat er steeds meer koolstofdioxide in de lucht komt. Door het stijgen van de temperatuur smelt het ijs op de polen en stijgt de zee- spiegel waardoor bijvoorbeeld eilanden onder water terecht komen en in Nederland in de toekomst de dijken hoger moeten worden gemaakt.

Koolstofdioxide: Koolstofdioxide wordt ook wel CO2 genoemd. Het is een gas dat van nature in onze lucht aanwezig is, bomen hebben het bijvoorbeeld nodig om te groeien en maken er zuurstof van.

Mycewat??

Maar door alle fabrieken, auto’s en vliegtuigen is er te veel koolstofdioxi- de in de atmosfeer terecht gekomen en dit is slecht voor het klimaat.

Kweekvlees: Kweekvlees wordt in een laboratorium gemaakt. Er wordt een cel uit een spier van een koe, kip of varken gehaald en deze wordt op- gekweekt. De cel gaat groeien in een machine die de cellen aan het werk zet. Kleine elektrische stootjes laten de cellen bewegen, door dit sporten worden de cellen groter, zoals de spieren van een sporter die veel traint.

Als de cellen voldoende gegroeid zijn kan je het vlees eten. Zo hoeft er geen dier meer te sterven voor een stukje vlees.

Micro-organisme: Een micro-organisme wordt ook wel een microbe genoemd en is zo klein dat we het met het blote oog niet kunnen zien.

Het zijn eencelligen zoals bacteriën, schimmels, algen en gisten, maar ook hele kleine meercellige organismen zoals nematoden en platwormen.

Micro-organismen komen overal in de natuur voor en helpen bijvoorbeeld bij het opruimen van dode planten of dieren.

Milieuvriendelijk: Milieuvriendelijk betekent dat het product zelf of het maken van het product de natuur niet beschadigd.

Mycelium: Een mycelium is een heleboel

schimmeldraden bij elkaar, als een soort wortelstelsel.

Mycelium groeit vaak onder de grond, maar ook op rottende boomstammen. Uit het mycelium kunnen schimmels en paddestoelen groeien.

Recyclen: Recyclen is het opnieuw gebruiken van materialen.

Glas, plastic en papier zijn voorbeelden van materialen die nu al worden gerecycled. Hergebruiken is zelfs nog beter dan recyclen, bijvoorbeeld het plastic tasje wat je opnieuw gebruikt. Upcyclen kan ook, dan maak je van een oud product iets nieuws of zelfs iets beters. Met een beetje creativiteit kan je door upcyclen hele mooie dingen maken.

Zonnepanelen: Een zonnepaneel is een soort plaat met daarop kleine vierkante zonnecellen. De zonnecellen zetten het zonlicht om in elektriciteit. Zo kan je met de zon je huis voorzien van energie.

Dit doe-het-lekker-zelf boek is ontwikkeld door Next Nature Academy en kan thuis worden gebruikt maar biedt ook veel mogelijkheden voor in de klas. In dit boek vinden kinderen informatie over de kunstwerken en ontwerpen die te zien zijn op de Floriade in het Dutch Experience Pavilion, waarvoor Next Nature de tentoonstelling Nature Loves Tecnology heeft gemaakt.

De opdrachten zijn opgezet rond onze onderwijsvisie:

EXPLORE-EXPERIENCE-ENGAGE-EVOLVE.

Tijdens de EXPLORE-fase ontdekken de leerlingen de verschillende kunstwerken en ontwerpen en hoe deze lief zijn voor de natuur.

Leerlingen verwerken hun kennis en nieuwsgierigheid uit in de creatieve opdrachten van de EXPERIENCE-fase.

De ENGAGE-fase stelt kritische en filosofische vragen om leerlingen te helpen nadenken over toekomstige scenario’s en hun eigen rol daarin.

Alle fases komen samen in de EVOLVE-fase waarin leerlingen evolueren in hun denken en doen door alle opgedane kennis, ervaring en eigen input.

De opdrachten dagen de kinderen uit zelf na te denken over de allerlei nieuwe ontwikkelingen en uitvindingen. Ze leren hun eigen visie te ontwikkelen en verwerken de opgedane kennis in creatieve opdrach- ten. Opdrachten zijn gedifferentieerd volgens een heldere aanduiding met sterren.

DOE HET LEKKER ZELF IN DE KLAS

Wist je dat de overeenkomst tussen kinderen, kunstenaars, ontwerpers en wetenschappers hun

nieuwsgierigheid en creativiteit is?

LEERDOELEN

• Leerlingen leren hoe technologie en natuur met elkaar kunnen samenwerken.

• Leerlingen leren de verschillende mogelijkheden voor een duurzame toekomst te verkennen en te bevragen.

• Leerlingen leren kritisch denken over de verschillende uitvindingen en ontwikkelingen.

• Leerlingen leren hun eigen mening over een duurzame toekomst met argumenten te onderbouwen.

• Leerlingen kunnen een mening vormen over het werk van de verschillende kunstenaars en ontwerpers.

• Leerlingen leren hun eigen verbeelding in te zetten voor toekomstige scenario’s.

• Leerlingen bekijken elkaars ontwerpen en vergelijken de verschillende oplossingen die gekozen zijn voor het vormgeven aan een idee.

• Leerlingen leren hoe technologie en natuur lief zijn voor elkaar.

De opdrachten sluiten aan bij de leerlijn kunstzinnige oriëntatie

Kerndoel 55 zoals beschreven door de SLO. Daarnaast sluiten de opdrach- ten aan bij de 21ste eeuwse vaardigheden; creatief denken en handelen, kritisch denken en probleemoplossend denken en handelen.

scan deze QR code voor

een PDF van dit doeboek

COLOFON

Design Concept & Tekst: Arida Bandringa Design & Illustraties: Ilse Mulder

Hoofd Next Nature Academy: Rolinka Kattouw Art Direction: Mieke Gerritzen

Senior Project Manager: Jennifer Palumbo Drukkerij Veldhuis Media

Meer weten over schoolprogramma’s?

Mail academy@nextnature.net

Next Nature Academy verkent met kinderen, jongeren

en volwassenen mogelijke toekomstige

scenario’s. We speculeren, debatteren

en filosoferen over onze rol op aarde in

de Next Nature.

Alle rechten voorbehouden. Bij gebruik van opdrachten en/of illustraties uit deze uitgave dient NEXT NATURE ACADEMY te allen tijde worden vermeld.