Beste tellers, 30 November 2020
De telweekenden van november liggen weer enkele weken achter ons en hoe anders zijn de huidige omstandigheden ten opzichte van enkele weken geleden. De omstandigheden tijdens de integrale waddentelling waren ronduit aangenaam. Een week later, tijdens de watervogel-, ganzen en zwanen tellingen, was het wisselvallig al waren de tellingen prima uit te voeren.
In deze nieuwsbrief een blik op de waddentelling en maandelijkse WaVo tellingen, met enige aandacht voor vogelgriep.
Daarnaast een blik op de slaapplaatstellingen van Grote Zilverreigers/Aalscholvers en de tussenstand voor de overnachtende ganzen en zwanen in Fryslân.
Het mooie najaarsweer gaf met tegenlicht enige uitdaging in groepen Toendra’s en Kolganzen, Wijnjeterp 13 november 2020 (foto: Sjouke Scholten)
Vogelgriep
Op diverse plekken in Fryslân worden dode vogels gevonden waarbij is gebleken dat een aantal van deze vogels besmet is geraakt met het hoog pathogene vogelgriepvirus. Vooral de Brandganzen lijken getroffen te zijn door dit erg besmettelijke virus, maar ook diverse andere soorten zijn hieraan al
bezweken. Sovon is betrokken bij de monitoring van dit virus en daarom willen wij de tellers oproepen om dode en zieke vogels te melden in het opmerkingen vak van jullie telling!
(zie ook www.sovon.nl) Ganzen en zwanen
De tellers van de waddenwerkgroep hebben vanwege de vogelgriep voornamelijk vanaf de dijk geteld om verspreiding van het virus zoveel mogelijk te beperken. Dit kan invloed hebben op de aantallen waargenomen vogels in deze gebieden en bij de maandelijkse totalen (tabel 1).
Op enkele plekken in Fryslân zijn de Knobbelzwanen zich weer aan het groeperen voor de aankomende winterperiode. Tussen Schraard en Exmorra ziet het wit van de Knobbelzwanen, maar liefst 679 individuen zijn hier geteld. Kleine Zwanen werden niet ingevoerd op het vaste land al zijn deze weldegelijk te zien op enkele locaties aan het IJsselmeer. Voor de Wilde Zwaan geldt dat dit het laagste aantal is sinds 2015 (26 ex.), maar ook deze zijn aanwezig op het IJsselmeer. Een groep van 24 ex.
werd waargenomen rond de vliegbasis van Leeuwarden.
Toendrarietganzen zijn redelijk stabiel aanwezig in Fryslân.
Verrassend is dat het hoogste aantal dit keer niet in zuidoost Fryslân werd waargenomen maar tussen Oude Bildtdijk – Vrouwenparochie (4049 ex.). Voor onze ‘Blaupoatsjes’ geldt
wederom dat dit het laagste november aantal is van de afgelopen tien jaar. Gelukkig gaat het internationaal nog steeds erg goed met deze soort maar moeten we er zelf iets meer moeite voor doen. De hoogste aantallen werden doorgegeven bij Gaastmeer – Heeg (485 ex.), Noorden van Sneek (409 ex.), Kaappolder (406 ex.) en Oudega – Nijezijl (400 ex.).
Dat de Kolganzen een succesvol broedseizoen achter de rug hebben is goed terug te zien in het veld. Veel juveniele vogels zijn aanwezig wat de aantallen in november flink opschroeft.
De Grootste groepen zaten bij Elahuizen – Woudsend (13.700ex.), zuiden van Exmorra (13.532ex.), zuiden van Oldeboorn (12.150) en Polder Poppenhuizen (12.098ex.).
Tabel 1: Voorlopig aantal zwanen en ganzen op het vaste land van Fryslân in november 2020 (stand 27 nov. 2020)
nov. 2020 gem. nov
Knobbelzwaan 3.511 3.121
Kleine Zwaan 0 748
Wilde Zwaan 27 74
Toendrarietgans 5.736 6.310
Kleine Rietgans 2.187 13.030
Kolgans 278.984 263.905
Grauwe Gans 57.461 36.972
Grote Canadees 814 446
Brandgans 224.322 244.661
Rotgans 736 1.093
Nijlgans 455 675
Watervogels in Fryslân
provinciale nieuwsbrief maandelijkse tellingen ganzen + zwanen, watervogels & slaapplaatsen
seizoen 2020/2021 nr 4. December 2020
De afgelopen tien jaar zijn tijdens de november telling nog nooit zoveel Grauwe Ganzen waargenomen als afgelopen telling. Hoge aantallen werden gemeld bij Ottema Wiersma reservaat eo (6836ex.), Polder Pingjum (4559ex.), Groote Noordwolder Polder (3500ex.) en Warga – Grou (3010ex.).
Vogelgriep heeft onder Brandganzen veel slachtoffers gemaakt, zowel in Nederland als in Duitsland. De aantallen doorgegeven Brandganzen zijn lager dan het tienjarig gemiddelde, maar is lang niet het laagste aantal ten opzichte van de november tellingen van afgelopen tien jaar. Er kunnen daarom ook geen conclusies aan dit aantal worden gehangen ten aanzien van de vogelgriep. Hoge aantallen Brandganzen werden gezien tussen
Anjum en Ee (13.600ex.), Tibma – Engwierum (12.400ex.), Polder Kooihuizen (11.591ex.), Kloosterburen – Eernewoude (10.790ex.) en Polder Cornwerd (10.075ex.).
Onder de Rotganzen zijn ook diverse slachtoffers gevallen vanwege vogelgriep. Bij deze soort is het ook nog niet bekend wat de weerslag op de populatie zal zijn. Een groep van 570 vogels werd waargenomen bij Polder de Eendracht West.
Volgende tellingen:
Ganzen/zwanen/wavo: weekend van 12 december Integrale waddentelling: weekend van 19 december
Enkele Kleine Rietganzen tussen de Kolganzen en Toendra’s in zuidoost Fryslân, Bakkeveen 13 november 2020 (foto: Sjouke
Scholten)
Goudplevier, Kievit en Wulp
In november was de tweede en laatste telling van Goudplevier, Kievit en Wulp. Normaliter geldt november als piektrektijd voor Goudplevier. Er zijn weer behoorlijk wat aantallen doorgegeven van de genoemde soorten, al zal nog niet alles compleet zijn.
Het officiële (landelijke) verslag zal nog gedaan worden maar een eerste tipje van de sluier kan vast opgelicht worden. Op het
vaste land zijn tot op heden ruim 35.000 Goudplevieren, 87.000 Kieviten en 20.000 Wulpen door gegeven. Gezien de aantallen die beide tellingen zijn doorgegeven mogen we wel stellen dat Fryslân behoorlijk belangrijk is voor deze drie soorten.
Hierbij wil ik de tellers heel erg bedanken voor het tellen en doorgeven van de gegevens, wederom wordt dit weer erg gewaardeerd!
Nijsgjirrige soorten
Afgelopen november was er weer een integrale waddentelling waardoor de lijst met nijsgjirrige soorten weer redelijk lang is geworden (tabel 2).
Soorten als Kleine Zilverreiger en diverse meeuwensoorten betreffen nagenoeg allemaal kust meldingen. Exoten zoals Zwarte Zwaan, Mandarijneend en Rosse Stekelstaart zijn soorten die in de winterperiode mondjesmaat tevoorschijn komen en zich met enige regelmaat ophouden tussen grotere groepen eenden.
Grote Zilverreigers werden uiteraard ook weer zorgvuldig ingetekend door de tellers. Er zijn nagenoeg evenveel Grote Zilverreigers op het Friese vaste land doorgegeven als in oktober, respectievelijk 825ex in nov en 823ex. in oktober.
De grootste aantallen werden ingevoerd bij De Deelen – Vuurland (26ex.), Langelille – Munnikeburen (20ex.), Polder Poppenhuizen (18ex.) en Polder Bloksloot nw (18ex.). Of dit overeenkomt met de slaapplaatstellingen lees je verderop in de nieuwsbrief.
Tabel 2: Nijsgjirrige soorten op het vaste land van Friesland in november 2020
Soort Aantal Naam gebied Waarnemer
Roodhalsfuut 1 De Leijen Marten Sikkema
Roerdomp 1 Bouwe Pet e.o. J. Seinstra, P. van de Polder
Roerdomp 1 Bergumermeer A. Timmerman Azn
Nijsgjirrige en extra soorten
Roerdomp 1 De Leijen Marten Sikkema
Roerdomp 1 Fluessen noordwest Tjitte Zuur
Roerdomp 1 Petgaten Oldelamder Heine van Dijk
Kleine Zilverreiger 1 Holwerd oost buitendijk Meino Zondervan, Sije Schotanus
Kleine Zilverreiger 14 Schiermonnikoog Telploeg Schiermonnikoog
Kleine Zilverreiger 1 Terschelling Telploeg Terschelling
Zwarte Zwaan 2 zuid van Hardegarijp Albert Jongbloed
Zwarte Zwaan 4 Deelenput Romke Kleefstra
Zwarte Zwaan 2 Schoteruiterdijken J. de Vlas
Sneeuwgans 3 Koehool - Voorgronden E. Mulder
Casarca 2 Suameer - De Tike Fokke de Jong
Casarca 6 Polders de Twaalf Voeten Sjouke Scholten
Mandarijneend 1 Augustinusga - Harkema Jeffrey Huizenga
Rosse Stekelstaarteend 1 Terschelling Telploeg Terschelling
Kraanvogel 2 Fochteloo - Tachtig Bunder Dirk Hiemstra
Bokje 1 Groote Wielen eo Freek Nijland cs
Bokje 1 Schoterzijl - Scherpezeel Theo Meijer
Bokje 1 Terschelling Telploeg Terschelling
Pontische Meeuw 1 Vlieland Telploeg Vlieland
Pontische Meeuw 14 Terschelling Telploeg Terschelling
Pontische Meeuw 1 Schiermonnikoog Telploeg Schiermonnikoog
Geelpootmeeuw 1 Terschelling Telploeg Terschelling
Cetti's Zanger 1 Kraanlannen Sip Veenstra
Cetti's Zanger 1 Polder de Samenvoeging Libbe Zijlstra
Cetti's Zanger 5 Vlieland Telploeg Vlieland
Klapekster 1 Fochteloërveen Koert Scholten
Klapekster 1 Rottige Meenthe - Linde Henk Ruiter
Grote Zilverreigers (broedkleed rechts, geringd midden) nabij Stiens, 5 november (foto: Jan Kramer)
Extra soorten
Binnen de extra getelde soorten is een kleine verschuiving te zien (tabel 3). De Bruine Kiekendieven hebben het Friese land nagenoeg achter zich gelaten waarbij dit gat wordt opgevuld door zijn Blauwe broertje. De aantallen IJsvogels en
Slechtvalken zijn niet meer weg te denken binnen de tellingen.
Langs de kust worden de groepen kwelderzangers al behoorlijk groot, waarbij toegevoegd kan worden dat er momenteel ook meerdere IJsgorzen worden waargenomen.
In tabel 4 een overzicht van de extra soorten op de Waddeneilanden.
Tabel 3: De extra getelde soorten op het vaste land van Fryslân tijdens de novembertelling 2020
Gebied Teller(s) Aantal Gebied Teller(s) Aantal
Blauwe Kiekendief Vervolg IJsvogel
Fochteloërveen Oostelijke deel Koert Scholten 1 Polder De Samenvoeging Libbe Zijlstra 1
Vliegveld Leeuwarden eo Jan Kramer 1 Sybrandabuurstervaart Romke Kleefstra 1
Het Oogvliet Henk Hiemstra 1 Schoterzijl - Scherpezeel Theo Meijer 1
Oosternijkerk - Lioessens Sieds Boersma 1 Plas Canada, Appelscha Dirk Haaijema 2
Groote Wielen eo Freek Nijland cs* 1 Fochteloo - Tachtig Bunder Dirk Hiemstra 1
De Lits, Rietveld S. & S. de Groot 2 Harlingen haven noord Jelle Postma 1
Bouwe Pet e.o. J. Seinstra, P. van de Polder 1 Ruigpootbuizerd
Alde Faenen - Princehof Freerk Jelsma 1 Het Oude Bildt - St Jacobiparochie Wil Grond 1 Polder Poppenhuizen Jan Kleefstra 1 Broeksterwoude - Veenwouden S. & S. de Groot 1 Augustinusga - Harkema Jeffrey Huizenga 1 Holwerd west binnendijks Harry Feenstra 1
De Leijen Marten Sikkema 1 Oude Bildtpollen west buitendijks Teake Roosjen 2
Sondelerleien Wybren Siemensma 1 Slechtvalk
Geeuwpolder - Graverij Sjoerd Bakker 1 Holwerder & Blijaerpolder Henk Hiemstra 1
Polder de Bloksloot zuidoost Herman Postma 1 Ferwerd - Birdaard Henk Hiemstra 1
Polder De Eijsinga Anton Silvius 1 Het Oogvliet Henk Hiemstra 1
Ravenswoud Dirk Hiemstra 2 De Lits, Rietveld S. & S. de Groot 1
Holwerd oost buitendijks M. Zondervan, S. Schotanus 4 Bergumermeer A. Timmerman 1 Holwerd oost binnendijks M. Zondervan, S. Schotanus 1 Polder De Samenvoeging Libbe Zijlstra 1
Blija west buitendijks Henk Hiemstra 3 Sybrandabuurstervaart Romke Kleefstra 1
Ferwerd buitendijks Auke Visser 2 Meinesleat - Akkrumerrak Sjoerd Bakker 1
Oude Bildtpollen W Teake Roosjen 2 Geeuwpolder - Graverij Sjoerd Bakker 2
Oude Bildtpollen O Hans Horstmann 1 Boornzwaag over de Wielen Herman Postma 1
Oude Bildtpollen O Hans Horstmann 2 Holwerd west buitendijks Harry Feenstra 1
Koehool - Harlingen Meinte Engelmoer 1 Blija west buitendijks Henk Hiemstra 1
Bruine Kiekendief Ferwerd buitendijks Auke Visser 2
Oude Bildt - St Jacobiparochie Wil Grond 1 Oude Bildtpollen west buitendijks Teake Roosjen 2
Polder Kolkhuizen Bert Kuiper 2 Koehool - Westhoek buitendijks E. Mulder 1
Zwagermieden Ron van der Hut 1 Westhoek - Zwarte Haan Jan Tuinhof 2
West Westerschatting Albert Jongbloed 1 Smelleken
Polder De Samenvoeging Libbe Zijlstra 3 Groote Noorderpolder Wil Grond 1
Holwerd west buitendijks Harry Feenstra 1 Koevordermeer Anton Silvius 1
Frater Blija oost buitendijks
W. v/d Heide, W.
Spoelstra 1
Holwerd oost buitendijks M. Zondervan, S. Schotanus 22 Blija west buitendijks Henk Hiemstra 1
Oude Bildtpollen O Hans Horstmann 180 Oude Bildtpollen O Hans Horstmann 1
Koehool - Westhoek buitendijks E. Mulder 60 Strandleeuwerik
Westhoek - Zwarte Haan Jan Tuinhof 82 Oosternijkerk - Lioessens Sieds Boersma 1
Grote Gele Kwikstaart Holwerd west binnendijks
M. Zondervan, S.
Schotanus 8
Groote Wielen eo Freek Nijland cs* 1 Blija west buitendijks H. van der Wal 37
Nieuw Weper e.o. Dirk Hiemstra 1 Blija west buitendijks Henk Hiemstra 42
IJsvogel Westhoek - Zwarte Haan Jan Tuinhof 10
Het Oogvliet Henk Hiemstra 1 Koehool - Harlingen haven Meinte Engelmoer 13
Bouwe Pet e.o. Freek Nijland cs* 1 Sneeuwgors
Alde Faenen - Princehof Freerk Jelsma 3 Koehool - Westhoek buitendijks E. Mulder 3 Eernewoude - Margrietkanaal Leonieke Hoste 1 Westhoek - Zwarte Haan Jan Tuinhof 1 Kloosterburen - Eernewoude Erik Gorter 1 Koehool - Harlingen haven Meinte Engelmoer 9
Kraanlannen Sip Veenstra 1 Zeearend
Petgaten de Veenhoop Sip Veenstra 1 Alde Faenen - Princehof Freerk Jelsma 2
De Deelen eo Romke Kleefstra 3 Sluishoek Romke Kleefstra 2
De Leijen Marten Sikkema 1 Sybrandabuurstervaart Romke Kleefstra 2
Olterterp - Heidehuizen Sjouke Scholten 1 *= Freek Nijland, Fokko Winterwerp, Marnix Oudega
Tabel 4: De extra getelde soorten op de Friese Wadden tijdens de novembertelling van 2020
Locatie Waarnemer(s) Aantal Locatie Waarnemer(s) Aantal
Blauwe Kiekendief Vervolg Slechtvalk
Oosterstrand - Paal 15 Henri Zomer 1 Plaat Rene Vos 1
Vliehors, oost Romke Kleefstra 1 Rif Arie Baas 1
Meeuwenduinen Peter de Boer 1 Griend Jan Veen, Hanneke Dallmeijer 1
Richel Eelke Sybren Dykstra 1 Smelleken
Grieën Louis Zandbergen 1 Strand de Vliehors Carl Zuhorn 1
De Groede Marc van Roomen 2 Oosterstrand - Paal 15 Henri Zomer 1
1e Duintjes Ruurd Noorhuis 3 Formerum - Oosterend Leo Bot 1
2e Duintjes Rob Vogel 3 Strandleeuwerik
3e Duintjes Chris van Turnhout 2 Paal 22 - paal 24 Jaap Vink, Arie Ouwerkerk 3
4e Duintjes Joost van Bruggen 1 Oosterstrand - Paal 15 Henri Zomer 34
Griend Jan Veen, Hanneke Dallmeijer 1 Posthuiswad Symen Deuzeman 6
Bruine Kiekendief Noordvaarder Hans Schekkerman 60
3e Duintjes Chris van Turnhout 1 4e Duintjes Joost van Bruggen 7
IJsvogel Punt en Muy Rinse van der Vliet 26
Polder West Harry Horn 1 Strandvlakte Marc van Roomen 1
Formerum - Oosterend Leo Bot 1 3e slenk (Oosterkwelder) Michiel van der Weide 4
Rimkeskooi Louis Zandbergen 1 Balg Leon Peters 2
Ruigpootbuizerd Sneeuwgors
Griend Jan Veen, Hanneke Dallmeijer 1 Strand de Vliehors Carl Zuhorn 3
Slechtvalk Paal 22 - paal 24 Jaap Vink, Arie Ouwerkerk 103
paal 3 - paal 8 Jaap Vink, Arie Ouwerkerk 1 Oosterstrand - Paal 15 Henri Zomer 5
paal 8 - paal 14 Jaap Vink, Arie Ouwerkerk 1 Posthuiswad Symen Deuzeman 9
Oosterstrand - Paal 15 Henri Zomer 1 Punt en Muy Rinse van der Vliet 42
Vliehors, west Jeroen Reneerkens 1 IJsgors
Vliehors, oost Romke Kleefstra 1 Paal 22 - paal 24 Jaap Vink, Arie Ouwerkerk 1
Posthuiswad Symen Deuzeman 2 Oosterstrand - Paal 15 Henri Zomer 1
Meeuwenduinen Peter de Boer 1 Noordvaarder Hans Schekkerman 2
Richel Eelke Sybren Dykstra 1 2e Duintjes Rob Vogel 2
Midsland - Formerum Piet Zumkehr 1 4e Duintjes Joost van Bruggen 2
De Groede Marc van Roomen 1
Strandleeuwerik, één van de (winter)kwelderzangers langs de Friese kust, Peazemerlannen 10 nov. 2020 (foto: Meino Zondervan)
In november worden al sinds een aantal jaren de ganzen en zwanen slaapplaatsen geteld. Dat dit een waar spektakel is waarbij grote aantallen over je hoofd vliegen is een feit. In de huidige tijd, waarbij de Zeearenden ook toenemen, neemt het spektakel alleen maar toe. De één noemt het verstoring van de slaapplaats en de ander vindt het onoverzichtelijk worden. Maar het blijft op je netvlies staan als er twee vliegende deuren spelenderwijs door een groep van 30.000 Brandganzen denderen, spektakel!
Kolganzen en Toendrarietganzen op hun slaapplaats, Duurswouderheide 13 november 2020 (foto: Sjouke Scholten)
Grote Zilverreigers & Aalscholver
In oktober zijn de Grote Zilverreiger en Aalscholver
slaapplaatsen weer volop geteld. Ik ben jullie de uiteindelijke aantallen nog verschuldigd. Totaal zijn er in oktober minimaal 1093 Grote Zilverreigers geteld op 44 slaapplaatsen. Het is, zoals verwacht, een heel stuk minder dan tijdens de
slaapplaatstellingen van 2019, toen er 2550 Grote Zilverreigers werden geteld.
De grootste slaapplaatsen werden geteld bij Gaestmermar – Dokkum (126 ex.), Sneekermeer Spekland (99 ex.), Brandemeer – zuid (99 ex.) en Lauwersmeer – Kollumerwaard (96 ex.).
Aalscholvers
Aalscholvers schommelen als slaapplaats aantal nogal eens. Het is natuurlijk niet alleen de ‘Friese’ IJsselmeerkust die ze gebruiken als hun slaapplaats maar ook de IJsselmeerkust in andere provincies. Dat de IJsselmeerkust nog volop in trek is bewijst het slaapplaats aantal bij de Bocht van Molkwerum wel, minimaal 1750 ex. werden daar geteld. Daarnaast is het merengebied altijd goed vertegenwoordigd met enkele stabiele aantallen zoals, Sneekermeer – Spekland (299ex.),
Blauhûsterpuollen (244ex.) en grote groepen bij het Hegewiersterfjild (228ex.) en Botmar (201ex.).
Totaal werden er 3769 Aalscholver geteld op 36 slaapplaatsen.
Ganzen en zwanen
De voorlopige aantallen ganzen/zwanen op slaapplaatsen zijn genoteerd in tabel 5. Enkele slaapplaatsen langs de waddenkust zijn nog niet geteld, waardoor de Rotgans op ‘0’ blijft staan.
Opvallend zijn de aantallen Toendrarietganzen in vergelijking met de aantallen die overdag zijn waargenomen. Het grootste deel van de Toendra’s zijn afkomstig van het Fochteloërveen, maar deze verdwijnen nagenoeg allemaal richting Drenthe.
Kleine Rietganzen kwamen allemaal vanaf de
Blauhûsterpuollen, één van de belangrijkste slaapplaatsen van deze soort.
Kolganzen werden in grote getale geteld bij de Terkaplester poelen (20.420ex.) en het Sneekermeer (19.165ex.).
Brandganzen werden voornamelijk langs de IJsselmeerkust geteld zoals bij de Steile Bank (45.000ex.), Gaastwad (15.000ex.) en Workumerwaard (9.500ex.). Nijlganzen overnachten volop bij de Frieswykpolder (116ex.).
Zoals in het begin van de nieuwsbrief al is benoemd zijn er toch diverse Kleine Zwanen en Wilde Zwanen aanwezig rond Friesland en dan met name in het IJsselmeer. Een groep van zo’n 80 Kleine Zwanen werd geteld bij de Mokkebank en 32ex.
bij de Makkumer Noordwaard. Een groep van 34 Wilde Zwanen werd geteld op de Wide Mar.
Tabel 5: getelde ganzen en zwanen op Friese slaapplaatsen (stand 30 november)
Soort Aantal
Toendrarietgans 24.936 Kleine Rietgans 1.304
Kolgans 117.419
Grauwe Gans 10.314 Grote Canadees 458
Brandgans 103.255
Rotgans 0
Nijlgans 234
Knobbelzwaan 124
Kleine Zwaan 148
Wilde Zwaan 50
Slaapplaatsen
Volgende teldata:
Met het einde van het jaar voor de deur is er in december nog een teldatum voor Grote Zilverreigers. Tussen 12 en 27 december 2020 mag er weer geteld worden (voorkeursdatum 19 december 2020 vanaf 15:30 uur). De aantallen zie ik graag weer tegemoet!
Oproep:
Mochten jullie nog eens foto’s hebben van jullie telgebied, slaapplaats, (water)vogels of andere vogel aangelegenheden die in aanmerking kunnen komen voor de nieuwsbrief, doorsturen mag! Zolang ze maar wel in Friesland zijn gemaakt.
Slaapplaats vanOordt’s Mersken Oost met Knobbelzwanen en Kolganzen, Bouwespolder 26 november (foto: Sjouke Scholten)
Sjouke Scholten, Natuurmuseum Fryslân, Schoenmakersperk 2, 8911 EM Leeuwarden tel.: 024-7410410, e-mail: sjouke.scholten@sovon.nl
