De aansprakelijkheidsverzekering in ontwikkeling

(1)

DE AANSPRAKELIJKHEIDSVERZEKERING IN ONTWIKKELING

(2)

(3)

DE AANSPRAKELIJKHEIDS- VERZEKERING

IN ONTWIKKELING

ALLIC II

Th ierry Vansweevelt Britt Weyts

(eds.)

Antwerpen – Cambridge

(4)

De aansprakelijkheidsverzekering in ontwikkeling. ALLIC II Th ierry Vansweevelt en Britt Weyts (eds.)

Antwerpen – Cambridge www.intersentia.be

ISBN 978-94-000-0694-2 D/2016/7849/90

NUR 822

Alle rechten voorbehouden. Behoudens uitdrukkelijk bij wet bepaalde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt, op welke wijze ook, zonder de uitdrukkelijke voorafgaande toestemming van de uitgever.

Ondanks alle aan de samenstelling van de tekst bestede zorg, kunnen noch de auteurs noch de uitgever aansprakelijkheid aanvaarden voor eventuele schade die zou kunnen voortvloeien uit enige fout die in deze uitgave zou kunnen voorkomen.

(5)

Intersentia v

WOOR D VOOR AF ALLIC EN DE

AANSPR AK ELIJKHEIDSVER ZEK ERING

De Leerstoel Aansprakelijkheidsrecht en Verzekeringsrecht ALLIC (www.allic.be) heeft naast de bevordering van het onderzoek en het onderwijs in deze rechts- domeinen, ook het organiseren van congressen en studieavonden tot doel.

Op 22 oktober 2015 werd aan de Universiteit Antwerpen een ALLIC-congres gehouden over een van de belangrijkste verzekeringen, de aansprakelijkheidsverzekering.

Dit onderwerp werd gekozen op voorstel en in overleg met de stuurgroep van ALLIC.¹

Met meer dan 250 deelnemers was de studiedag opnieuw een succes. In dit boek worden de bijdragen van de verschillende sprekers op deze studiemiddag gebundeld.

Klassieke onderwerpen worden in dit congresverslagboek vanuit een vernieu- wende, geactualiseerde of kritische invalshoek besproken: de leiding van het geschil door de verzekeraar en de belangenconfl icten, de dekking in de tijd en de rechtstreekse vordering tegen en het verhaal van de verzekeraar.

Vervolgens worden de knelpunten en ontwikkelingen in twee specifi eke aansprakelijkheidsverzekeringen uiteengezet: die voor de bouwsector en die voor de advocaat.

In de slotbijdrage wordt een blik geworpen op de toekomst van de aansprakelijkheidsverzekering.

Dit verslagboek is uitgemond in een fraai naslagwerk dat zonder twijfel de lezer zal kunnen bekoren.

Wij danken de auteurs voor hun gewaardeerde bijdrage.

Tot slot ook een woord van dank voor uitgever Intersentia, in de persoon van Kris Moeremans, voor de mooie uitgave.

Britt Weyts Th ierry Vansweevelt

Voorzitter ALLIC Voorzitter ALLIC

Britt.weyts@uantwerpen.be Th ierry.vansweevelt@uantwerpen.be

1 Partners en dus leden van de stuurgroep van ALLIC zijn: KBC, Precura, Ethias, Omega Law, Lydian, Arces, Caluwaerts&Uytterhoeven, GSJ advocaten, Protect, AON, en Schuermans & Schuermans.

(6)

(7)

Intersentia vii

INHOUD

Woord vooraf – ALLIC en de aansprakelijkheidsverzekering . . . v

De leiding van het geschil door de aansprakelijkheids verzekeraar. Een analyse van de artikelen 143, tweede en derde lid en 152, tweede lid Verzekeringswet 2014 (art. 79, tweede en derde lid en 88, tweede lid WLVO) Marc Kruithof . . . 1

I. Inleiding . . . 1

II. De ratio van artikel 143 Verzekeringswet 2014 (art. 79 WLVO) . . . 2

A. Belanghebbenden bij het aansprakelijkheids geschil . . . 2

B. Het probleem: moral hazard bij leiding door de verzekerde . . . 7

C. De oplossing: leiding door de verzekeraar . . . 10

III. Toepassingsgebied van het leidingrecht van de verzekeraar op basis van artikel 143, twee de lid Verzekeringswet 2014 (art. 79, tweede lid WLVO) . 13 A. Conceptuele invulling van “samenvallende belangen” . . . 13

B. De beperking tot civiele geschillen verklaard . . . 20

C. Gevallen met niet-samenvallende belangen . . . 21

1. Meningsverschillen zijn geen niet-samenvallende belangen . . . . 21

2. Wat indien de verzekerde belang heeft bij aansprakelijkheid? . . . 22

3. Gedeelde aansprakelijkheid en de verzekerde lijdt ook schade . . . 25

4. Onvolledige dekking . . . 26

a. De verzekeraar kan mogelijk dekking weigeren . . . 27

b. De verzekeraar kan mogelijk regres instellen . . . 31

IV. Inhoud van het leidingrecht van de verzekeraar . . . 37

A. Algemeen . . . 37

B. Bepalen of de vordering van de benadeelde wordt bestreden of niet . . . 40

C. Minnelijke regeling van het aansprakelijkheidsgeschil . . . 40

1. Vergoeden van de benadeelde . . . 40

2. Sluiten en uitvoeren van een overeenkomst met de benadeelde . . . 41

3. Ongeacht of de belangen “samenvallen” of niet . . . 43

(8)

Inhoud

viii Intersentia

D. Bestrijden van de vordering van de benadeelde . . . 45

E. Corollaire verbintenissen van de verzekerde . . . 46

1. Melding van het schadegeval . . . 47

2. Medewerking aan het voeren van het geschil . . . 48

3. Is de verzekerde gehouden tot passiviteit?. . . 49

V. Wat de verzekeraar te doen staat bij “niet-samenvallende belangen” . . . 52

A. Staking van de leiding van het geschil namens de verzekerde . . . 53

B. Melding aan de verzekerde . . . 55

C. Vanaf wanneer de leiding staken en het niet gedekte belang melden? . . . 57

1. Tijdstip kennisgeving volgens artikel 152, tweede lid Verzekeringswet 2014 (art. 88, tweede lid WLVO) . . . 57

2. Tijdstip melding op basis van artikel 143, tweede lid Verzekeringswet 2014 (art. 79, tweede lid WLVO) . . . 64

VI. Gevolgen van de handelingen van de verzekeraar . . . 69

A. Gevolgen voor de verzekerde . . . 69

1. De gerechtelijke uitspraak in het aansprakelijkheidsgeschil . . . . 69

2. Handelingen gesteld bij het bestrijden van de vordering van de benadeelde tegen de verzekerde . . . 70

a. De vordering van de benadeelde valt volledig binnen de dekking . . . 70

b. De verzekerde lijdt zelf ook schade en acht de benadeelde gedeeld aansprakelijk . . . 71

c. De vordering van de benadeelde valt (mogelijk geheel of gedeeltelijk) buiten de dekking . . . 72

3. Handelingen gesteld in verband met de rechtstreekse vordering van de benadeelde tegen de verzekeraar . . . 75

a. Expertises . . . 75

b. Minnelijke regeling gesloten met de benadeelde . . . 77

B. Gevolgen voor de verzekeraar . . . 80

1. Tegenwerpbaarheid aan de verzekeraar . . . 80

2. Gedwongen dekking bij leiding ondanks niet-samenvallende belangen . . . 83

VII. Conclusie . . . 91

De dekking in de tijd van aansprakelijkheidsverzekeringen: een delicaat evenwicht tussen contractuele vrijheid en dwingende regelgeving Britt Weyts . . . 97

II. Regels voor alle verzekeringscontracten die de dekking in de tijd beïnvloeden . . . 98

(9)

Inhoud

Intersentia ix

A. De duur van het verzekeringscontract . . . 98

B. De omschrijving van het verzekerde risico . . . 100

1. Principe. . . 100

2. Aansprakelijkheidsverzekeringen van ondernemingen . . . 101

a. De BA uitbating en BA na levering . . . 101

b. Mogelijke problemen . . . 103

III. Bijzondere regels voor aansprakelijkheidsverzekeringen met betrekking tot de dekking in de tijd . . . 105

A. Een dwingende wettelijke regeling enkel voor aansprakelijkheidsverzekeringen . . . 105

B. Het korte (wettelijke) succes van het zogenaamde act committed- systeem . . . 106

C. De keuze van de wetgever voor het loss occurrence-systeem . . . 108

1. Krachtlijnen . . . 108

2. Toepassingsproblemen . . . 109

a. Het ontbreken van een defi nitie van “voorvallen van schade” . . . 109

b. Wat met het inlooprisico? . . . 112

c. Wat bij opeenvolgende contracten? . . . 114

D. Het claims made-systeem als uitzonderingsregime . . . 115

1. Draagwijdte . . . 115

2. De sunset-clausule . . . 116

a. Schade tijdens de duur van de overeenkomst indien bij het einde van de overeenkomst het risico niet gedekt is door een andere verzekeraar . . . 116

b. Daden of feiten die aanleiding kunnen geven tot schade, die tijdens de duur van de overeenkomst zijn voorgeval- len en aan de verzekeraar zijn aangegeven . . . 119

IV. Besluit . . . 120

De rechtstreekse vordering tegen en het verhaalsrecht van de verzekeraar Charlotte Henskens . . . 121

I. De rechtstreekse vordering van de benadeelde tegen de aansprakelijkheidsverzekeraar (art. 150 Verzekeringswet 2014) . . . 122

A. Inleiding . . . 122

B. Bestaans- en uitoefeningsvoorwaarden . . . 123

C. Verjaring van de rechtstreekse vordering . . . 126

1. Algemene regel: artikel 88 Verzekeringswet 2014 . . . 126

2. Stuiting en schorsing van verjaring . . . 128

3. Verjaring tegenover gesubrogeerde . . . 131

(10)

Inhoud

x Intersentia

II. (Niet-)tegenstelbaarheid van excepties aan de benadeelde (art. 151

Verzekeringswet 2014) . . . 133

B. Verplichte aansprakelijkheidsverzekeringen . . . 134

1. Tegenstelbare verweermiddelen . . . 135

a. Niet-verzekering . . . 135

b. Geen dekking . . . 137

2. Niet-tegenstelbare verweermiddelen: voorbeelden . . . 139

C. Niet-verplichte aansprakelijkheidsverzekeringen . . . 141

1. Tegenstelbare verweermiddelen . . . 141

2. Niet-tegenstelbare verweermiddelen . . . 144

III. Verhaalsrecht van de aansprakelijkheidsverzekeraar (art. 152 Verzekeringswet 2014) . . . 144

B. Voorwaarden . . . 145

1. De verzekeraar heeft de benadeelde betaald hoewel hij zijn prestatie had kunnen weigeren of verminderen . . . 146

2. Het verhaalsrecht werd contractueel voorbehouden . . . 146

a. Algemeen . . . 146

b. Uitzondering voor de WAM-verzekering . . . 147

3. Enkel tegen de verzekerde of verzekeringnemer die aansprakelijk is voor het schadegeval en enkel ten belope van die aansprakelijkheid . . . 149

4. Kennisgevingsplicht . . . 151

5. Oorzakelijk verband . . . 154

a. Algemeen . . . 154

b. Bijzondere regeling voor WAM-verzekering . . . 154

6. Uitvoering te goeder trouw . . . 156

C. Verjaring van het verhaalsrecht . . . 157

De aansprakelijkheidsverzekeringen in de bouwsector Kristof Uytterhoeven . . . 159

II. De beroepsaansprakelijkheidsverzekering van de architect . . . 160

A. Een verplichte verzekering. . . 160

B. Een ruime verzekeringsplicht . . . 164

1. Personeel toepassingsgebied . . . 164

a. Algemene regel . . . 164

b. Uitzondering . . . 165

2. Omvang van de dekking . . . 165

C. Een voorwaarde om het beroep van architect te mogen uitoefenen . . . 169

(11)

Inhoud

Intersentia xi

D. Een verzekeringsplicht die de openbare orde raakt . . . 170

E. Modaliteiten van de verplichte verzekering . . . 171

1. Het koninklijk besluit van 25 april 2007 . . . 171

2. Welke activiteiten moeten verzekerd zijn? . . . 172

a. De activiteit van architect . . . 172

b. Territoriale draagwijdte . . . 174

3. Welke aansprakelijkheid moet verzekerd zijn? . . . 174

4. Wie zijn de verzekerden? . . . 175

a. Personen die verplicht verzekerd moeten zijn . . . 175

b. Bijkomende deontologische verplichtingen ten aanzien van stagiairs, medewerkers en personeelsleden . . . 178

5. De minimale dekkingsgrenzen per schadegeval . . . 179

6. De toegelaten uitsluitingsgronden . . . 182

7. De dekking in de tijd . . . 184

F. Soorten polissen . . . 186

1. Abonnementspolis of enige werfpolis . . . 186

2. Globale verzekering . . . 187

G. Controle van de naleving van de verzekeringsplicht . . . 189

1. Preventieve controle door de organen van de Orde van architecten . . . 189

2. Publicatie op de internetsite van de architecten die gerechtigd zijn het beroep van architect uit te oefenen . . . 190

3. Voortdurende controle door de Provinciale Raden van de Orde van architecten . . . 193

4. Informatieverplichtingen in hoofde van de verzekeraars en de Staat, de Gemeenschappen, de Gewesten en de Regie der Gebouwen . . . 194

5. Informatieverplichtingen in hoofde van de architect . . . 195

H. Sancties bij gebreke van een verzekering . . . 196

I. Sancties bij niet-betaling van de premies . . . 199

III. De andere bouwactoren . . . 199

A. De verzekeringsplicht van de architecten en het gelijkheids- beginsel . . . 199

1. Het arrest van het Grondwettelijk Hof van 12 juli 2007 . . . 199

2. Gevolgen van het arrest van het Grondwettelijk Hof van 12 juli 2007 . . . 203

3. De wetsvoorstellen tot het invoeren van een wettelijk verplichte beroepsaansprakelijkheidsverzekering voor aannemers van werken in onroerende staat . . . 208

4. Het voorontwerp van wet betreff ende de verplichte verzekering van de burgerlijke aansprakelijkheid van aannemers en ontwerpers van werken in onroerende staat . . . . 210

(12)

Inhoud

xii Intersentia

B. De veiligheidscoördinator . . . 216

1. Een beperkte reglementaire regeling . . . 216

2. Kort overzicht van de inhoud van de verzekeringspolissen burgerlijke aansprakelijkheid . . . 217

C. Enkele facultatieve verzekeringen . . . 219

1. De verzekering Alle Bouwplaats Risico’s (ABR-verzekering) . . 219

2. De verzekering tienjarige aansprakelijkheid (controle- verzekering) . . . 224

a. Algemene beginselen . . . 224

b. De dekking voorafgaand aan de aanvaarding van het verzekerde bouwwerk . . . 225

c. De dekking na aanvaarding van het verzekerde bouwwerk . . . 226

d. De dekking in de tijd . . . 229

IV. Besluit . . . 229

De beroepsaansprakelijkheidsverzekering van de advocaat: een stand van zaken Paul Depuydt . . . 233

II. De evolutie van de verzekering in België . . . 236

III. Onderzoek van de Amlin-polis afgesloten door de Orde van Vlaamse balies . . . 243

A. De toepasselijke wetgeving . . . 243

B. De draagwijdte van de dekking . . . 244

1. De verzekerden . . . 244

2. De verzekerde risico’s, de uitbreidingen en uitsluitingen . . . 245

3. Het bedrag van de waarborg en de vrijstelling. . . 248

4. De territoriale uitgestrektheid . . . 249

5. De dekking in de tijd . . . 249

6. Aanvang en duur van de verzekering . . . 251

C. De regeling bij schadegeval . . . 251

1. De aangift e van het schadegeval . . . 251

2. Andere verplichtingen van de verzekerde bij schadegeval . . . 252

3. De leiding van het geschil . . . 253

4. Erkenning van aansprakelijkheid – Verhaal en afstand van verhaal . . . 254

5. Medeverzekering . . . 255

IV. Bijkomende verzekeringen . . . 255

A. Dekking in verdere rang . . . 255

B. Dekking van gerechtelijke mandaten. . . 258

V. Enkele gegevens betreff ende de schadestatistiek . . . 259

(13)

Inhoud

Intersentia xiii

Van aansprakelijkheid naar verzekering en deresponsabilisering … en indien het alleen maar een illusie was?

Philippe Colle . . . 263

II. Maatschappelijke rol en belang van de aansprakelijkheidsverzekering . . . 264

III. Evolutie van het aansprakelijkheidsrecht . . . 265

A. De vergoeding van schade door abnormalen veroorzaakt . . . 266

B. Het Gemeenschappelijk Waarborgfonds . . . 266

C. De vergoeding van de zwakke weggebruiker . . . 266

IV. De door het noodlot getroff en slachtoff ers . . . 267

V. Tendens tot deresponsabilisering . . . 268

A. Bobette . . . 269

B. Ontploffi ng en instorting van niet verzekerd appartements- gebouw . . . 270

C. De hagelstormen van 7 en 10 juni 2014 . . . 270

VI. Bedenkingen vanuit een maatschappelijk oogpunt . . . 271

A. Vrijheid en zelfb eschikkingsrecht van de burger . . . 271

B. Vrijheid en verantwoordelijkheid . . . 271

VII. En als dit alles maar een illusie was? . . . 273

VIII. Besluit . . . 275

(14)