Prudens van Duyse, Natalia · dbnl

(1)

Prudens van Duyse

bron

Prudens van Duyse, Natalia. C. Annoot-Braeckman, Gent 1842

Zie voor verantwoording: http://www.dbnl.org/tekst/duys002nata01_01/colofon.php

© 2014 dbnl

(2)

Natalia.

Eerste elegie. 1832.

Prudens van Duyse, Natalia

(3)

Dat zy, die u baerde, zich verheuge!

SPREUKEN, XVIII 25.

(4)

Eerste Elegie.

De dochter.

I.

Gezegende Engel Gods, der brave weêuw geschonken, Die aen uw zyde nog van vorig echtheil droomt,

Wen haer, nu langer niet aen de eenzaemheid geklonken, 't Geluk van hare jeugd weêr 't harte binnenstroomt, In u herleeft die jeugd, in u mag zy genieten Met al de zaligheid, die slechts een moeder kent.

Wat lieve tooverdroom sinds lang haer mogt ontschieten, Die blyft nog, en zy dankt voor wat de Heere zendt.

(5)

Herinnert ge u den tyd, dat ge aen heur voeten speelde, En ze op u roemde als 't puiksieraed der kuische gâ, En, als de slaep reeds wenkte, u met een kus bedeelde, By 't woord: ‘God zegene en bewaer' Natalia!’

En, in den winterkoû, zelv' met verkleumde vingeren Uw leedjes dekken kwam, en, in de ziel verblyd,

De lust niet kon weêrstaen nog de armen eens te slingeren Rond uw geliefden hals; herinnert ge u dien tyd?

Ja, gy vergeet ze niet, die onvergeetbre dagen, Waerin de liefdeband zyn knoop heeft toegehaeld, Terwyl de zegen, door haer mond dan voorgedragen, U nog elk avond uit hare oogen tegenstraelt.

II.

Wanneer de tempelklok, die over d'egâ rouwde Der beste Moeder, u naer 't Godgewyd altaer

Herroept, dat ge ook in rouw by Vaders dood aenschouwde, En gy, met stillen tred, hervoort stapt nevens haer,

Dan zegt een moeder vaek: ‘Daer gaen ze weder beiden, Gelukkig door elkaêr, elkaêr tot een heelal.

O, 't uer zal bitter zyn, als ze eenmael moeten scheiden, En op haer lippen 't jongst vaerwel besterven zal.

(6)

Een vader heeft gewis op d'oever van het leven, Toen reeds zyn koude hand onmagtig nederviel, Die aengebeden telg zyn zegening gegeven, Gevloten in een traen uit zyne ontvlamde ziel.

't Was zoo. Reeds voelde hy het plegtig doodsuer naken, En zegende u, zyn schat, zyn overdierbaer kind.

De liefde deed zyn borst, zyn veege borst nog blaken Voor u, Natalia, die hem zoo had bemind;

Voor u, Natalia, die zielsgeheimen kende,

Der vrouw alleen vertrouwd, opdat zy lave en redd';

Voor u, die vroeg ten troost verstrekte van de ellende, En voor geen zorgen deinst, by Moeders ziekenbed.

't Is stichtlyk u te zien, met saemgepreste palmen En neêrgeslagen oog, verdiept in smeekgebeên, En naest uw Moeder neêrgeknield, by 't wedergalmen Des hallels, als in 't ryk der eeuwge zaligheên.

't Is treffend u te zien op 't heilig graf der vaderen, Met hun godvruchtigheid en eenvoud nog bezield.

Ge zyt de roos gelyk, die onder leliebladeren

By 't morgenrood verschuilt, als gy naest Moeder knielt.

O, kon het stoflyk oog 't onstoffelyk doordringen, Dan zag 't een' Serafyn, met starrenkrans omstraeld, De goddelyke harp der vlekkelooze kringen Verlatend, en op aerde in 't heiligdom gedaeld, Waerin gy nederbuigt; 't ontwaerde in al zyn trekken De zaligheid, die ginds niet siddert voor een graf;

Ja, 't zou in 't lief gelaet den vader zelv' ontdekken, Die teeder voor u bad, wanneer hy u begaf.

(7)

't Zag hem in de offerschael uw reine beden zamelen, En 't stof ontsnellen met dien bovenaerdschen schat, Den weêrklank eener ziel, die onder 't zuchten-stamelen, De liefdevlam voor God en Ouders slechts bevat.

III.

Bemin die Moeder vry: wie kan het meer verdienen?

't Was weinig, dat ze u eens bewaekte, als 't nachtkrip viel, Haer woord vertolkte u vroeg het woord des Ongezienen;

Zy laefde uw lip met melk, met leer en les uw ziel.

't Scheen hooger wysheid, die aen 't moederhart ontvloeide, Gelyk der gouden luit 't oorspronkelyke lied.

Haer hoop was 't, die uw hoop aen 't eeuwig leven boeide, Vertroostingvolle star, waer onze nacht voor vliedt.

Zy wees u op die star eer nog uw rede ontwaekte, En aen heur rein gevoel ontstak zy uw gevoel.

Toen gy, nog waggelend, den moederschoot genaekte, En u nog vasthield aen haer kleeding of haer stoel, Deed zy, by lieven lach, alreeds uw handjes paren, En, als een engeltje op uw knietjes neêrgebukt, Leerde u het Vader ons; als wierook opgevaren;

Dan reeds heeft ze in uw hart de godvrucht ingedrukt.

(8)

Bemin de Moeder vry, die dag en nacht verzinde, Hoe ze u bevryden zou voor elke vlek en spat.

Bemin de Moeder vry, die u zoo vurig minde, Voor ge onder 't zonnelicht nog plaets genomen had!

IV.

Als weêr de lente 't volk naer d' opgepronkten akker Verlokt, waer 't koele loof het lachend overspreidt, Als 't tripplend voetje weêr, naer luchte dansen wakker, Den eersten vedeltoon, als vreugdesein verbeidt;

Als op den wandeltogt, by gouden zonnestralen, De zyden zondagstooi der schoonen hoogmoed streelt, En ze in des jonglings blik, als vrysters, zegepralen, By wie gevleide waen het zoetst genoegen teelt, Dan is 't u stil vermaek tot Moeder zacht te naderen, Op 't ziekbed uitgestrekt, en haer by 't vriendlyk woord, Het tuiltjen aen te biên, dat gy woudt zelve gaderen, En waer het bloemtje in prykt, dat haer het meest bekoort;

Of 't schrift te lezen, dat haer nog vermaek kan bieden, En nutte leering schenkt aen ouderdom en jeugd;

Dan voelt gy de uren schier als oogenblikken vlieden, En smaekt al 't hemelsche der liefderyke deugd.

(9)

Laet zwellen dan van trots de ondichterlyke zielen, Wier schoonheid schittren wil by 't wulpsche bal-geglans;

Laet maegden in het stof voor Modes altaer knielen, Uw onschuld is uw roem, uw Moeder is uw krans!

V.

Wanneer gy in het veld moogt aen haer zyde treden, Na de afgelegde taek in 't zwygend avonduer,

Geniet uw jonge ziel, van driften onbestreden, Het zoet der kindermin by 't schoone der natuer.

Gy vindt ze dubbel schoon, kunt gy tot Moeder spreken:

‘Hoe lieflyk daelt de nacht! hoe frisch is de avondstond!

Hoort gy dien waterval, by de ingeslapen streken.

Zoet waeit het windeken de geurge velden roud.

In 't eenzaem wolkgewelf ontwaekt een enkle starre, Als een vriendin, de troost der ramp die eenzaem schreit.

Alleen de dog doet zyn getrouw gebas van verre Weêrgalmen, en beschaemt de lage ondankbaerheid.

Alleen de visscher op den vloed verheft de zangen Langs 't eigen meir, dat eens zyn vader zwerven zag.

Hy zwygt, en alles zwygt: ras zal zyn kroost weêr hangen Aen vaderlyken hals by zegen, lonk en lach.

(10)

Van 't gothisch torenspits verspreidt zich door de wolken De stem van 't heilig brons, den wandlaer tot vermaen.

Het veld is stom, maer fakkels spranklen, en bevolken Het plegtig hemelruim!...’ Dan is uw bede een traen!

VI.

Eens - vader rustte reeds - als de avond nederdaelde, En 't teeder maenlicht traeg geheimvol oprees, dat, Gelyk een tempellamp, tot in het harte straelde;

Eens, dat gy weêr 't heelal voor haer alleen vergat, Waert ge op een zodenbank aen heure zy' gezeten, En vestte 't minnend oog op 't eerbiedwaerd gezicht.

Gy hadt elk onheil, zelfs uw Vaders dood, vergeten, En smaekte 't voorgevoel der vreugd in 't eeuwig licht.

‘Myn Moeder, lispte gy, wat zyn wy wel te samen!’

- 't Is waer, was 't heilig woord, door haer gevoel gebaerd;

Woord, daer eenvoudigheid en moederliefde in aêmen, Gelooven doet gy nog aen rein geluk op aerd!

Schoon is de wedstryd van een heilge kinderliefde;

Uw broeders minnen ook hun Moeder rein en teêr, Maer in den jammernood, die de arme weduw griefde, Zyt gy toch de Engelin, gezonden van den Heer.

(11)

VI.

Zie daer het beeld der maegd, die ieder moet beminnen.

Voorwaer, gelukkig, die ze kind of zuster noemt!

Haer liefderyke hand strooi' lang, met blyde zinnen, Op Moeders winterpad het geurigst lentgebloemt!

En moog' de Hemel reeds op aerde 't loon haer schenken, Dat hy aen kinderliefde op aerde heeft beloofd.

Zy leve, altyd gelaefd door zaligend herdenken,

En strekk' haer de ouderdom tot krans om 't brave hoofd!

Ja, rolle eene eeuwe lang de heilstroom harer dagen;

Als de, uit den boezem van 't gebergt gestraelde, bron, Zoo zuiver vloei hy voort! zy smaek' vol welbehagen De lust van wel te doen tot 's levens jongste zon!

Dat zulk een voorbeeld elk tot kinderliefde wekke!

En schoon de Denderstad, haer wieg, tot puin verga, Dat nooit der tyden nacht heur eernaem overdekke, En naest Antigoné noem' men Natalia!

De Denderstad kan 't vry met éénen mond verklaren:

Geen dochter overwon ze in dien gewyden gloed.

Slenst, roozen! lauwren, dort! zwygt, vaderlandsche snaren!

Zy is zich zelv' genoeg, by 't zelfvoldaen gemoed!

(12)

Natalia.

Tweede elegie. 1841.

(13)

Zy vond geene plaets ter uitrusting van haren voet, en is tot hem wedergekeerd.

GENESIS, VIII. 9.

Zy heeft hare weduwkleederen afgelegd.

JUDITH, X. 3.

(14)

Tweede Elegie.

De weeze.

I.

Het pluimloos broed verschuilt in schut van donzen wieken Der moeder, die het kweekt met liefdezorg. Het piep', Daer kleppert, reeds ter hulp gesneld, het siddrend kieken;

Ja, 't is een hooger hand, die 't deze zielzucht schiep.

Maer is dat broed gegroeid, en kan 't de slagpen reppen, En voelt het kracht genoeg tot zwervend zelfbestaen,

Dan breekt de liefdeband. God, die den mensch wou scheppen Naer eigen beeldtenis, blies d'eeuwgen vonk zelf aen

Der liefde, ziel der ziel, die nimmer uit kan dooven, Die uit den nacht des doods met voller gloed verryst,

(15)

En voor den Christen, by ontwyfelbaer gelooven, Het graf verzinken doet, als ze op den Hemel wyst!

II.

O Zuster, de eenige door de Almagt my gegeven, Hy dreef die kinderzucht uw maegdenboezem in.

Aen uwer dagen bron wydde ook uw jeugd haer leven, Aen haer, die grensloos minde eene onbegrensde min.

Gy waert het die 'k bezong, als ons de wiek nog dekte Der Moeder, thans gestapt in Godes majesteit;

Gy waert het, die myn lier tot zachte toonen wekte:

Uw naem, Natalia, blyft my nog zaligheid!

III.

't Herdenken aen die vrouw voor ons vol moedergoedheid Blyft aen 't bedrukt gezin een overwaerde pligt.

(16)

't Is smartlyk, maer die smart wordt zelv' niet zonder zoetheid, Wanneer het kinderhart ter regter plaetse ligt.

't Is smartlyk, maer 't gevoel dat zy haer loon mag smaken, De nageur harer deugd, die balsemryke bloem,

Doen myne erkentenis voor d'Alvoorziende blaken, Dat ik zulke achtbre vrouw nog lieve Moeder noem'!

Zoo kan zwaermoedigheid ook reine wellust teelen, Zoo plukt herinnering een kostelyken krans

Op 't graf der waerde ziel, die ons in 't graf blyft streelen, Als 't nagevonkel van verdwenen zonneglans.

Vermaen my tot geen troost, by 't zwaertst verlies van 't leven, Als nog haer braefheid voor myn weenende oogen blinkt.

Want er zyn tranen, 'k voel 't, zoo teeder als verheven, Waer al het heilgenot der aerde by verzinkt.

't Herdenken is der maen gelyk, die aen de kimmen Stil opstygt, en by 't licht, dat door den sluijer straelt Der wolken, lafenis in 't lydend hart doet klimmen, En doorgestreden ramp met weelde mild betaelt.

IV.

O droeve maer!... myn Moeder kampt met ziekte en lyden.

Ik vlieg naer 't vaderdak te rug; 'k hergroet ze, en waen,

(17)

Dat haer herstelling my eerlang weêr zal verblyden.

Zy spreekt: ‘Myn goede zoon!’ en lacht my vriendlyk aen.

Gelooven kon ik niet, dat de achtbre Vrouw zou sterven.

De liefde vleide ons zacht, zy, zuster van de hoop.

Die hoop deed my, helaes! den laetsten zegen derven, Waer de Eeuwge zelf in spreekt voor gansch een levensloop.

Maer nog, nog bied ik haer, geteekend met den stempel Des doods, den laetsten kus op bleeke en koude wang;

Nog kniel ik voor haer koets, gelyk men in den tempel Ten halve reeds gesloopt, al zwyge er bede en zang, Te dieper nederbuigt; nog zien myn twyflende oogen Die lieve Moeder, met de heerlykheid des doods

Bekroond, voor de eerste mael niet met myn leed bewogen, Verjeugdigd in haer slaep, en in 't gelaet iet groots,

Iet onbeschryflyk groots, dat sprak van 't andre leven;

Kalm, als de daegraed van een lieven meischen dag, Verheffend als de nacht, met starrentooi doorweven.

Nog zie ik om haer mond een goddelyken lach;

Nog bomt het klokkenpaer, met traeggesleepte klanken, Van uit den toren voort, op ongelyke maet;

Nog schiet in 't heiligdom het waschlicht doffe spranken;

Nog rouwt het Godsaltaer in aeklig floersgewaed;

Nog staen ze voor myn oog, omneveld door de tranen, Die weezekindren, met een fakkel in de hand,

Rond 't heilig lyk geschaerd, gelyk om ons te manen:

‘Ziet, God omvleugelde ons in diepgezonken stand.’

Nog vaert het orgel, als het harpgeruisch der hemelen, By 't De profundis op, en dreunt me in 't zwelgend oor,

(18)

Toen over 't bukkend hoofd een Engel neêr kwam wemelen, Die nauwlyks 't eeuwig licht begroette in 't Engelkoor!

't Was, als een kenbre schim, die ons in zoete droomen Genaekt, op blanke wiek, met Edens roozenkroon.

De zwarte baer verdween; een stem scheen toe te stroomen, Eene aengebeden stem, die lispelde: ‘Myn zoon!’

Waer waer gy, dierbre, dan? Niet aen myn zyde, ach! Zuster, Gy knielde in 't vaderhuis, welks eerezuil bezweek.

Gy badt: 't verbryzeld hart klopte u allengs geruster.

't Gebed was u Gods stem, die 't stormnat effen streek!

En nu, al waggelend den tempel uitgetreden, Volgde ik, met broeder, haer, de wellust onzer ziel.

Toen heb ik, Zuster lief, voor u, voor u gebeden, Op wie de laetste strael van 't stervend ooglid viel!

V.

De zon blonk schitterend, meêdoogloos voor myn smarte:

Het veld pronkte overal, gelyk ten feest bestemd.

Natuer, uw frissche lach greep bitter my in 't harte, My zelv' bewustloos, of in 's jammers boei geklemd!

Reeds had de boer gezucht, by 't rustloos nederplassen Des regens, dat zyn hoop vernield zou wezen, de oegst

(19)

In 't nat vergaen, dien hy zoo juichend op zag wassen, En die zyn huisgezin wat brood bezorgen moest.

Hy bad: door de Almagt werd zyn smeekgebed vernomen, En 't stael zwierde yvrig rond, naer buit op d'akker graeg.

Verwezenlykt zag hy zyn herfst- en lentedroomen;

Te droogen hier en daer hing 't koren op de haeg.

De vreugd bezielde alom den halfontblooten akker;

Der maegd en 's jonglings oog ontschoot een warme lonk;

De lach riep 't zoetst gevoel in hunnen boezem wakker, En ik - ik volgde 't lyk van haer, die 't licht my schonk.

De dood had ook geoogst met d'onverzaedbren sikkel;

Myn Moeder had hy thans ter slaepkoets ingeleid.

Tot d' Engel van het graf sprak zy: ‘Waer blyft uw prikkel!’

Zy viel - want zy was ryp voor zaelge onsterflykheid.

Hoe stak de lykkoets af by 't groene veld... zy spraken Intusschen onderling: ‘Wat heerlyk schoone dag!’

En voelden niet wat dolk zy me in den boezem staken, Waer moederloosheid, als een berggewigt, op lag.

God, wie heeft my gebragt tot aen den schoot, die de aerde Voor haer ontsloot, niet ver van d'ingeslapen gâ.

Ik bad, rilde en bezweek. Der graven nacht omwaerde Myne oogen... dan, 'k bekwam... Waerom bekwam ik, ha!

(20)

VI.

'k Hervond u in den tuin, ter koelte neêrgezeten Van 't lustpriëel, door 's Vaders zorg gekweekt, en waer Zoo vaek het olmgeboomt, na 't vrolyk middagëten, Zyn groen verdek op 't huisgezin verbreidde - daer, In dit gezegend oord, waer wy als kindren speelden, En ons der Oudren les in 't hart al spelend droop,

Waer 't nooitvergeten paer de aertsvaders ons verbeelden, Met d'Eeuwige vertrouwd, by vast geloof en hoop - In dit gezegend oord, waer Vader 't schoon vertolkte Van Feith en Helmers en Racine, en menigmael

Voor myn nog jeugdig brein der wiskunst diep ontwolkte, En elken sluijer hief van Roomsche of Grieksche tael.

In dit gezegend oord beplant door heure handen, En dat in vroeger tyd haer zorgverpoozing was, Daer rilde 't denkbeeld my door huivrende ingewanden, Dat thans de geurge bloem zou spruiten... uit hare asch - Dat thans alleen die bloem haer slaepkoets zou omgeuren, Die gy zoo teêr verkwikte in weduwfoltering,

En waer de kindermin nu vruchtloos by zou treuren, En knielen, in de hoop op moederzegening -

(21)

Dat thans heur hand niet meer die planten zon besproeijen, Nog onlangs hare zorg, als vroeger 't jonge kroost - Dat thans vergeefs de traen van onze smart zou vloeijen;

En dat geen Vader meer, geen Moeder ons vertroost!

VII.

Niets blyft ons in het leed, dat onverdraeglyk griefde!...

'k Verdwael... Ons blyft op aerd, naest vaders graf, heur graf, En ginds omhoog, haer liefde, onsterfelyke liefde!

Als Judith, leide zy de weduwkleedren af, Om op den vyand, op den dood, te zegepralen.

Het blanke bruidgewaed omgolft haer leden sinds.

Geen bange twyfel, neen, kan in myn ziele dalen,

'k Verloor een Moeder hier... 'k won een beschermster ginds.

Reeds was ze digt by 't graf, als ze op een kindjes sterven Sprak: ‘'t Is een engeltje by onzen lieven Heer!’

O Moeder, die wy ligt voor luttel dagen derven, De Hemel telt voor ons ook nu een Engel meer.

‘Bid, kindren! bid den Heer!’ dit was het jongst vermanen Uit halfverkilden mond der Christenvrouw gehoord.

Wy baden... groote God!... wy baden, maer in tranen, En zy voltrok 't gebed in 't haer verwachtend oord!

(22)

VIII.

De Hemel schutte uw dierbaer hoofd! Dat, de Albehoeder Voor u elk nieuwe zon met nieuw genot bevrucht.

Gy hebt den laetsten lach van eene onschatbre Moeder Gewis ontvangen; gy, heur laetsten liefdezucht.

Beminde, moogt ge lang myn eenzaem pad verzellen...

Vervang myn Moeder, gy, zoo ze iets vervangen kan!...

Wen reeds myn ouderdom ten levensperk zal snellen, (Verwacht my zilvren hair!) verkwikk' me uw lach nog dan!

Vergeefs zoek ik alom die aengebeden trekken, Die lachten by myn lust en leden by myn leed;

In uw gelaet alleen mag ik ze nog ontdekken, Als gy me vriendelyk, gevoelvol, tegentreedt;

Of als ge, goed en gul, de hand den armen blinde Meêlydend toereikt, en hem opwekt door een woord.

Dan waen ik telkens, dat ik Moeder wedervinde;

Dan leeft voor my haer ziel in de uwe, o Zuster, voort!

(23)

IX.

Geheimenissenreeks, voor haer reeds zyt ge ontsloten, Gy, waervan 't stoutste brein zich nimmer denkbeeld schiep!

Wy dwalen in den nacht, bedrukte rampgenooten;

Haer werd veropenbaerd wie 't licht in wezen riep!

God heeft ze weggerukt, om by haer heil te voegen Wat hy aen 't onze ontneemt: zy zag haer gade weêr!

Ja, 'k las op 't dood gelaet den lach van 't zelfgenoegen, Den lach der zaligen, ontslapen in den Heer!

Gezegend weez' zyn naem door wien hy heeft geschapen;

Gezegend, door den dag, hetzy hy klimme of dael';

Gezegend, door den nacht, als 't stof zich legt te slapen, In vast vertrouwen op de aenstaende morgenstrael;

Gezegend door de star, wier flonkering niet bluschte, Sinds haer de alwyze hand zaeide in den wolkentrans;

Gezegend, door wie in zyn schoot zich strekt ter ruste, Of 't zoete voortgeniet van maen- en zonneglans.

Vliege, als een Serafyn, 't gebed den Hemel nader, Het dank - of smeekgebed, oorspronklykrein en warm!

God schonk den sterveling een liefderyken vader, Om 't beeld in hem te zien van d'albeschuttend' arm.

(24)

Hy schonk den sterveling een liefderyke Moeder, Om nooit te twyflen aen zyn gloênde teederheid.

De dood strekt by hun graf de Onsterflykheid tot broeder;

Daer hemelt zelf de rouw, die dankbre tranen schreit!

Ja, op het graf, dat eeus zyn schat ons zal herschenken, Bloeit nog de liefderoos, ten balzem voor de smart.

Daer kiemt verheven hoop uit zacht bezield herdenken;

Wat voor den blik verdween, verryst er voor het hart.

Zoo zinkt de zonne weg, maer leent, voor 't oog verborgen, Der maen een zachten glans, en mymring aen den nacht, Tot de aerd, gelyk een bruid, den afgewachten morgen Begroet, en grootsch herleeft in d'uitvloed van Gods pracht!