Beslissende slag in strijd om uw oude dag
Analyse. Waarom de privatisering van de Vlaamse zorg zo controversieel is
De Vlaamse meerderheid zet vandaag wellicht het licht op groen voor een gedeeltelijke privatisering van de Vlaamse zorg. Maar het plan krijgt stevige kritiek. Maken grote investeringsfondsen straks winst op de kap van uw avondmaal of uw bingonamiddag?
ANN DE BOECK
HET WOON-ZORGCENTRUM SINT ANNA, DAT ONDER ZORGBEDRIJF ANTWERPEN VALT. HET SCHEPENCOLLEGE BESLISTE AANDELEN OPEN TE STELLEN VOOR PRIVATE INVESTEERDERS, MAAR DAT KAN PAS ALS HET VLAAMSE DECREET GOEDGEKEURD IS. TIM DIRVEN
Verzorgers die worden uitgeperst aan een hongerloon. Ouderen die al blij zijn dat ze voor de prijs van hun pensioentje één keer per week gewassen worden. Laat staan dat iemand tijd zou hebben om medicijnen te geven, zinvolle activiteiten te organiseren of een luisterend oor te bieden. Het lijkt een dystopie, maar volgens de tegenstanders van de Vlaamse zorgplannen is dat waar we op afstevenen.
Aanleiding is een nieuw decreet dat vandaag ter stemming ligt in de commissie Binnenlands Bestuur.
Rusthuizen, woon-zorgcentra en andere zorginstellingen van een OCMW of gemeente krijgen daardoor de mogelijkheid om een apart bedrijfje op te richten, waar ze bepaalde taken, personeelsleden en infrastructuur in kunnen onderbrengen. Bovendien mogen private investeerders zich in de organisaties inkopen, tot
maximaal 49 procent van het investeringskapitaal.
Private investeerders krijgen zo veel meer macht over de zorg in Vlaanderen. Volgens de vakbonden en de oppositie zal dat leiden tot hogere prijzen, een slechtere dienstverlening en een afwending van uw
belastingsgeld naar de zakken van investeerders. "Het principe is gewoon fout", zegt Ann De Martelaer, parlementslid van Groen. "Als elke meerwaarde in de zorg wordt afgemeten aan efficiëntie en rendement, dan gaat de zorg verloren."
De vrees is dat de dagprijzen voor bewoners stijgen. Volgens een studie van de socialistische mutualiteiten ligt de prijs van een commercieel woon-zorgcentrum nu al gemiddeld 8 euro hoger dan die van een openbaar:
64 versus 56 euro. Bovendien dreigt de werkdruk voor het personeel toe te nemen. Commerciële rusthuizen zetten gemiddeld 33 personeelsleden in per 100 bewoners, tegenover 43 in de publieke.
Dat personeelsleden die overgeheveld worden naar een apart vehikel slechts één jaar hun
arbeidsvoorwaarden behouden, zet volgens de vakbonden de deur open naar almaar kleinere lonen. "Na alle inspanningen in de coronacrisis krijgen ze het mes in de rug", zei Jan Mortier van ACV Openbare Diensten gisteren tijdens een hoorzitting in het parlement. Statutairen behouden wel hun statuut.
Het debat is deels ideologisch. Zo verwijst PVDA naar nieuwe cijfers die aantonen dat commerciële woon- zorgcentra in volle coronacrisis veel vaker een beroep moesten doen op de crisismanagers die de regering ter beschikking stelde. Van de dertien centra die wegens aanhoudende problemen onder verhoogd toezicht staan, zijn er twaalf in private handen. "Er zijn veel redenen om ongerust te zijn over de commercialisering", zegt parlementslid Lise Vandecasteele.
Vooral de manier waarop de meerderheid dit in november door het parlement probeerde te jassen, roept verdachtmakingen op. Ze maakte gebruik van een uitzonderlijke procedure in de coronacrisis om
beslissingen bij hoogdringendheid rechtstreeks plenair op tafel te leggen. Daarmee maakte ze misbruik van de situatie, aangezien de privatisering weinig te maken heeft met corona. Vandaag volgt er een tweede poging, via de commissie.
Dat er haast bij is, heeft te maken met de privatiseringsplannen van het Zorgbedrijf Antwerpen. Begin mei keurde het Antwerpse schepencollege in alle stilte een hervorming goed waarbij een kwart van de aandelen van de zorginstelling werd opengesteld voor private investeerders. Dat kan een half miljard euro opleveren.
Maar dan moet de Vlaamse regering eerst dit decreet goedkeuren. De regering wil het liefst nog voor het zomerreces afhandelen.
Minder helder is de positie van oppositiepartij Vooruit. Hoewel ze in Antwerpen de privatiseringsplannen steunt, zal ze vandaag tegen het Vlaamse plan stemmen. "In Antwerpen voeren we mee het bestuursakkoord
uit. Maar dit kunnen we absoluut niet steunen", zegt parlementslid Kurt De Loor. "Het zet de deur open naar een winstlogica en biedt geen enkele garantie op kwaliteit, toegankelijkheid en betaalbaarheid van de zorg."
De kritiek sluit aan bij de bezorgdheid van Margot Cloet, de topvrouw van zorgkoepel Zorgnet-Icuro. Zij waarschuwde in de hoorzitting voor cherrypicking: private investeerders zouden aan de haal gaan met winstgevende zorgtaken, terwijl de verlieslatende worden afgewend op de overheid. Bovendien ziet ze te weinig garanties dat de winst die investeerders maken geherinvesteerd wordt in de zorg.
Maar het moet gezegd dat er ook veel voorstanders zijn. Bij de taxshift van de regering-Michel kregen private zorgbedrijven een fiscaal voordeel, waardoor publieke bedrijven nu benadeeld worden. Met deze ingreep ontstaat er een gelijker speelveld. Onderzoek van de OESO toont bovendien aan dat ons zorgsysteem nood heeft aan schaalvergroting om in 2050 nog dezelfde dienstverlening te kunnen aanbieden als nu.
Dat bewoners minder gelukkig zouden zijn in een commercieel centrum dan in een publiek, wordt overigens niet ondersteund door een onderzoek naar levenskwaliteit aan de VUB.
"Dit schept mogelijkheden", merkte VUB-professor gerontologie Dominique Verté gisteren op. Maar het ene moet voortvloeien uit het andere. "Waar wil Vlaanderen eigenlijk naartoe met de zorg? Die visie is
belangrijk, maar ontbreekt op dit moment."
