Kennis en bewustwording van

[ ]

REDACTIONEEL

[ 1 8 1 3 ]

4 december 1998 Jaargang 133 Nr. 49 Pharmaceutisch Weekblad

Kennis en bewustwording van

ongewenste effecten is noodzakelijk

O

georganiseerd door de Afdeling Klinische Farmacologie van het Academisch Medisch Centrum onder auspiciën van het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen en de Stichting Landelijke Registratie en Evaluatie Bijwerkingen (LAREB). Financiële ondersteuning werd verkregen van de firma Novartis Farma BV. Verheugend was dat uit alle doelgroepen die werden aangeschreven – de medische en farmaceutische beroepsgroepen, de patiëntenverenigingen, de ziekte- kostenverzekeraars, de industrie, de overheid en de pers – vertegenwoordigers aanwezig waren. Meer kennis en bewustwording van de risico’s die verbonden zijn aan geneesmiddelengebruik, lijkt immers voor al deze doelgroepen wenselijk.

Studies in de Verenigde Staten geven niet alleen aan dat 5% van alle ziekenhuisopnames te wijten is aan bijwerkingen van geneesmiddelen, maar ook dat 17% het gevolg is van aan geneesmiddelengebruik gerelateerde morbiditeit [1]. Belangrijk zijn hierbij aanwijzingen uit de literatuur dat de helft van deze opnames te voor- komen is [1 2]. Dit voorjaar verscheen in de JAMA een alarmerende publicatie waarin de conclusie getrokken werd dat negatieve effecten van geneesmiddelen op de vierde tot zesde plaats staan als doodsoorzaak in ziekenhuizen [3]. Maar hierbij moet benadrukt worden dat aan de constatering van het reeds in 1974

gepubliceerde artikel van Hershel Jick: “Drugs:

remarkably nontoxic” [4], de afgelopen vijfentwintig jaar niets veranderd is.

We moeten ons ook afvragen of er niet een verschil bestaat tussen de twee, vaak naast elkaar gebruikte termen “Drug Induced Morbidity” en “Drug Related Morbidity”. Hoewel “Drug Induced Morbidity”

ongetwijfeld de meest pakkende benaming voor het onderwerp van dit themanummer is, moet men zich goed realiseren dat het hier niet alleen bijwerkingen van geneesmiddelen betreft [5 6]; ook medicatiefouten en prescriptiefouten spelen een belangrijke rol.

“Drug Related Morbidity” kan echter ook ontstaan door onvoldoende therapietrouw. Hiervoor kan iets simpels als adequate informatieverstrekking aan de patiënt van grote preventieve betekenis zijn. Ook ondermedicatie speelt een rol bij de medische en economische schade die aan farmacotherapie gerelateerd kan worden, evenals het onverhoopt falen van een therapie. En alleen wanneer we alle kosten die aan het bovenstaande verbonden zijn meerekenen, komt men uit op de schattingen van Johnson en Bootman van een totale schade van 76,6 miljard dollar voor de Verenigde Staten in 1995 [5].

Een extrapolatie van dit bedrag naar de Nederlandse

situatie zou een kostenpost betekenen van 10 miljard gulden. Dat dergelijke schattingen een groot

betrouwbaarheidsinterval hebben, komt in het artikel van Johnson en Bootman uitvoerig aan de orde.

Om deze schade te beperken zal onderwijs vanuit de Klinische Farmacologie en de Klinische Farmacie over de negatieve kanten van geneesmiddelengebruik een belangrijker plaats moeten krijgen in de opleiding van artsen en apothekers. Maar ook binnen het beleid van overheid en zorginstellingen zal meer aandacht moeten komen voor onbedoelde effecten van geneesmiddelen.

Kosten die Drug Induced Morbidity met zich mee- brengen, beperken de mogelijkheden deze bedragen elders in de zorg te besteden. Mogelijkheden voor preventie worden in de eerste lijn vooral geboden door de combinatie van medische en farmaceutische kennis van het FTO. In ziekenhuizen werd een belangrijke aanzet gegeven in de vorm van formularium- en geneesmiddelencommissies. Hierbij zou de ziekenhuis- apotheker een belangrijke rol kunnen spelen. Een derde aandachtspunt is het melden van bijwerkingen. Het melden door artsen en apothekers van het vermoeden op bijwerkingen en de evaluatie door LAREB van deze meldingen, levert een belangrijke en soms onmisbare bijdrage aan onze kennis.

Onlangs verscheen een boek van de hand van de ethicus Heleen Dupuis onder de titel “Op het scherp van de snede”. Centraal in haar boek staat het oude adagium ‘primum non nocere’. Dit uitgangspunt vraagt om zorgvuldigheid en deskundigheid, zeker ook als het om geneesmiddelen gaat^●

LITERATUUR

1 Nelson KM, Talbert RL. Drug-related hospital admissions.

Pharmacotherapy 1996;16:701-7.

2 Avorn JL. Putting adverse drug reactions into perspective [editorial]. JAMA 1997;277:341-2.

3 Lazarou J, Pomeranz BH, Corey P. Incidence of adverse drug reactions in hospitalized patients. A meta-analysis of prospective studies. JAMA 1998;279:1200-5.

4 Jick H. Drugs: remarkably nontoxic. N Engl J Med 1974;291:821-8.

5 Johnson JA, Bootman JL. Drug-related morbidity and mortality; a cost-of-illness model. Arch Intern Med 1995;155:1949-56.

6 Lesar TS, Briceland L, Stein DS. Factors related to errors in medication prescribing. JAMA 1997;277:312-7.

C.J. van Boxtel Y.A. Hekster A.C. van Grootheest

Komende PW-specials

Erectiele disfunctie (januari) Valkuilen in vakliteratuur (februari) Jeuk (maart)

Urinewegincontinentie bij vrouwen (april) Benigne prostaathyperplasie (mei) Chronisch hartfalen (juni) (Planning onder voorbehoud)