1 Zomerstage van 12 Kamerleden en fractiemedewerkers GroenLinks bij Dock Rotterdam Feijenoord, 11 september 2017
Met het voltallige cluster Sociaal van GroenLinks: drie Kamerleden (Linda Voortman, Co- rinne Ellemeet en Lisa Westerveld) en negen persoonlijke- en beleidsmedewerkers (Ka- merlid Zihni Özdil was verhinderd).
Feijenoord: Rotterdam op zijn kwetsbaarst
Na ontvangst met broodjes hield Roderik Dubbeld (manager DOCK) een korte inleiding over DOCK, de Welzijnsopdracht in Rotterdam en het gebied Feijenoord. Kernachtig geeft Roderik de karakteristieken van Feijenoord weer: 80.000 inwoners, 180 culturen, 50%
van de jongeren werkloos en één van de meest kwetsbare gebieden in Rotterdam (ter il- lustratie: Rotterdam telt 11.000 laaggeletterden, met de ‘hoogste’ score in Feijenoord).
DOCK heeft drie werksoorten: Participatie, Jongerenwerk en Maatschappelijk Werk. Het antwoord van DOCK op de Nieuwe Welzijns- opdracht (2011) en de veranderingen in het sociaal domein is ‘blended dienstverlening’:
burgers helpen elkaar (familie, vrienden, buren en burgers die elkaar nog niet ken- nen, onder wie vrijwilligers en buddy’s die worden gecoacht door DOCK). Motto: de professional ondersteunt de burger als het echt moet.
Het gaat om een mix van individuele en col- lectieve dienstverlening, zoals bijvoorbeeld bij de Schuldengroep: jezelf en elkaar hel- pen met ondersteuning van vrijwilligers die begeleid worden door sociaal werkers van DOCK. Die aanpak maakt deel uit van een brede ondersteuningsstructuur die bijvoor- beeld ook sport, bewegen en onderwijs omvat.
Drie aanbestedingsronden
Sinds 2011 heeft de gemeente Rotterdam drie aanbestedingsronden uitgevoerd. Sinds 2015 formuleert Rotterdam de targets waarvoor aanbieders kunnen offreren. De laatste aanbesteding beslaat 3 jaar.
De aanwezig participatiemakelaars (zeg maar de vroegere opbouwwerkers) Mo Smit, Bert van Oostenbrugge (maatschappelijk werker), Bernadette Reinders, Loubna Farissi en Filiz Islekter geven alvast een voorproefje van blended dienstverlening. Desgevraagd geeft Roderik aan dat wordt samengewerkt met ggz-instellingen zoals Parnassia en Pa- meijer (is onderaannemer van DOCK, klussendienst voor cliënten in Begeleid Wonen).
Mantelzorg en het Alzheimercafé zijn enkele van de vele voorbeelden van samenwerking tussen ggz en het sociaal werk van DOCK.
Voor jongeren biedt DOCK zo’n 200 stageplaatsen. Daarnaast biedt het jongerenwerk ac- tiviteiten aan op school: weerbaarheidstraining, spreekuur op school, contacten met do- centen. Feijenoord telt alleen al zo’n 35 basisscholen. DOCK benadert vroegtijdige
2 schoolverlaters op basis van lijsten van de gemeente. Kanttekening: die lijst bevat alleen jongeren die al een jaar niet op school zijn geweest, dus het is soms ‘mosterd na de maaltijd’.
Geen dwang bij Tegenprestatie
Tot slot gaat Roderik in op de aanbestedingsopdracht rond de target van 500 cliënten Tegenprestatie (Participatiewet). De filosofie is dat er vanuit DOCK geen dwang is: ‘DOCK is geen sociale dienst, maar we hebben wel te maken met de meest kwetsbare groep met de grootste afstand tot de arbeidsmarkt.’ DOCK ziet de Tegenprestatie ook als een instrument om kwetsbare groepen te bereiken en hen een duwtje te geven in de richting van participatie en iets betekenen voor de lokale samenleving. DOCK beschouwt het als een positieve uitdaging om voor hen goede dienstverlening te ontwikkelen: op maat, want ieder mens heeft talenten.
Vervolgens vertellen de participatie- makelaars over hun werk met vrij- willigers, laaggeletterden, mantel- zorgers en de zogenaamde “verbor- gen vrouwen”. Maatschappelijk wer- ker Bert van Oostenbrugge over mantelzorg en de Tegenprestatie:
’mantelzorg ‘telt’ als tegenprestatie.
Er is een uitgebreid cursusaanbod voor mantelzorgers, zoals weer- baarheidstraining, bewust ontspan- nen en het Alzheimercafé. Elke don- derdag houdt DOCK een mantel- zorgspreekuur.’
Participatiemakelaar Bernadette Reinders over vrijwilligerswerk: ‘Het is belangrijk om de deze kwetsbare vrijwilligers – met veel laaggeletterden – de tijd te geven om zelfvertrouwen op te bou- wen, voordat zij de stap zetten naar vrijwilligerswerk. Belangrijk zijn de terugkomdagen (netwerkopbouw). Het begint met een laagdrempelige ontmoetingsplek en het gevoel
“ertoe doen”.
Participatiemakelaar Mo Smit over Taal en laaggeletterdheid: ‘We hebben een uitgebreid aanbod van Nederlandse taal, ook al zit het niet expliciet in de Welzijnsopdracht van de gemeente Rotterdam. Het gaat daarbij met name om informeel een taal leren (vrijwillige taalcoaching tot niveau 2, is geen inburgeringsplicht) gericht op dagelijkse toepassing, in groepen van 8 tot 15 deelnemers. Veel deelnemers kampen met gezondheidsproblemen.
Met deze aanpak willen we hen over de drempel helpen om de Nederlandse taal te spre- ken. 18 vrijwilligers verzorgen zo taalonderwijs voor 200 burgers.’
Participatiemakelaars Loubna Farissi en Filiz Islekter over “verborgen vrouwen”: ‘Het gaat hier om geïsoleerde vrouwen met een beperkte (sociale) bewegingsvrijheid.’ Loubna en Filiz focussen op twee projecten met zo’n 200 vrouwen. In beide projecten wordt altijd samengewerkt met wijkteams, vanwege huisbezoeken en meldingen huiselijk geweld via onder meer vrouwengroepen.
1) Signalering, eropaf en sport/bewegen. Zij bereiken de vrouwen via scholen, sleu- telfiguren in de wijk, zorg, maatschappelijk werk, CJG etc. Ook hier wordt de Te- genprestatie ingezet als ‘stok achter de deur’: DOCK benadert de Sociale Dienst met signalering, waarna het sociaal werk ‘erop af gaat’. De ‘stok achter de deur’
3 geldt met name voor de vrouw om een geldig excuus te hebben in haar eigen ge- zin om in contact te treden met het sociaal werk. Sport en bewegen is populair onder de doelgroep. Illustratief hiervoor is dat zo’n 400 vrouwen in Feijenoord- deelnemen aan de beweeggroepen. Voor de “verborgen vrouwen” werkt dit uitste- kend om uit hun isolement te raken en hun sociaal netwerk te herstellen.
2) Studio Maia: interactieve workshops met vrouwen in Feijenoord. DOCK heeft met theaterbedrijf Formaat en de gemeente Rotterdam Studio Maia opgezet. Het is een groep vrouwen die wekelijks bij elkaar komt in het Riederkwartier. Ze ontbij- ten samen, delen kennis over hoe ze met dingen om kunnen gaan en hebben het over thema’s die voor hen belangrijk zijn. Theater wordt ingezet om onderwerpen als opvoeding, geluk, gezondheid, stress, werk zoeken, geld, de toekomst van hun kinderen in beeld te brengen. Sociaal werk kan zo een vertrouwensband op- bouwen met deze “verborgen vrouwen” en hun maatschappelijke participatie en positie verder te versterken.
In de pauze bezoeken we de nabij- gelegen Stadskruidentuin, waar we getrakteerd worden op heerlijke kruidenthee en taart. De vrijwil- ligers van de Stadskruidentuin wer- ken aan een groene & gezonde stad en elke bewoner kan hier ook aan bijdragen. Ze hebben mooie pro- gramma’s voor talentontwikkeling.
Rondetafelgesprek met vrijwil- ligers en Tegenpresteerders Vrijwilligers praten enthousiast over hun werk bij het Repaircafé en vrij- willige coaching bij schuldhulpverle- ning. Ze gaan uitgebreid in op de wijze waarop zij in contact zijn gekomen met DOCK, over hun ontdekkingstocht naar hun eigen talenten en de zogenaamde Basisgroepen (een programma van zes weken). Het sociaal werk meldt dat het best veel energie kost om een basisgroep te starten. ‘De Tegenprestatie (brief met oproep voor Tegenprestatie) geeft een zetje om in beweging te komen.’ De Kamerleden en fractiemedewerkers vuren heel wat vragen af op de vrijwilligers en deelnemers over hun motieven, wat het hen persoonlijk oplevert (sociaal netwerk, contacten, vaardigheden) en bureaucratische be- lemmeringen.
Wijkteams Rotterdam versus Wijkteams landelijk
Annemarie de Vries (wijkteam Feijenoord) en Hilde van Xanten (Movisie) geven een pre- sentatie. Movisie stelt jaarlijks een stand van zaken rond de sociale (wijk)teams in Ne- derland, samen met de VNG. Binnenkort komt er een nieuwe peiling.
De presentatie brengt zowel de landelijke als Rotterdamse situatie in beeld:
1. Stand van zaken sociale (wijk)teams in Nederland 2. Invulling geven aan één-gezin-één-plan-één-regie 3. Samenwerking in en met de wijk
4. Benutten van kennis en deskundigheid
5. Verdere doorontwikkeling sociale (wijk)teams
In de bijlage ziet u de volledige presentatie. De overall conclusie is dat Rotterdam op voornoemde punten positief scoort, met uitzondering van het outreachend werken van de wijkteams.
4 Hierover werd kort gediscussieerd. De uitdaging is om als wijkteam aan te sluiten op en een verbinding te maken met de professionals die werken in de haarvaten van de lokale samenleving.
Linda Voortman bedankt namens de hele GroenLinksdelegatieteam de vrijwilligers, deel- nemers, sociaal werkers en DOCK voor de boeiende gesprekken en presentaties. Tot slot dankt zij ook Sociaal Werk Nederland en Movisie.
Roderik Dubbeld bedankt op zijn beurt de Kamerleden en fractiemedewerkers voor hun belangstelling en vragen. ‘Een werkbezoek als dit is ook leerzaam voor onze professionals en vrijwilligers.’
Marcel Mathijssen (Sociaal Werk Nederland)
