Q&A webinar Anke van Hal
Vragen tijdens het webinar
1. Moet de transitie visie warmte niet een transitie visie voor geluk worden? En moet er dan ook geen transitie visie komen voor een wijkaanpak en niet alleen voor warmte?
Het maakt het wel lastiger, maar als het lukt is de winst wel heel groot. Als je de snelle weg denkt te bewandelen dan ga je er niet komen. Het is dus eigenlijk geen keuze.
Als je de vraag stelt; het moeten wijkuitvoeringsplannen worden die positief ontvangen worden door bewoners. Dan kom je tot de conclusie dat je andersom beginnen. Wat leeft er in de wijk? Wat kun je doen in de breedte? En waar kun je de koppeling leggen met energie?
Die kennis komt dan in de WUP en TVW. Als je wilt dat het niet alleen op papier klopt, maar ook in de praktijk dan ontkom je er niet aan om de wijk als startpunt te nemen.
2. Zie je ook verschillen tussen doelgroepen mbt de 3e succesfactor? man/vrouw - jong/oud e.d.?
Onderzoek gedaan ‘gezinsspraak’. Daaruit blijkt dat het bijna nergens sec over
energiebesparing gaat, maar veel meer als koppeling met onderhoud voor de woning.
Daarbij heeft de man vaak de focus op techniek en geld. Voor de vrouw is dat de inrichting, comfort en het esthetische aspect. Maar bijvoorbeeld ook ‘geven we bij een verbouwing geen overlast voor de buren?’
Voor mensen die onder druk staan (financiële druk, tijdsdruk) geldt dat ze een hele smalle scope en hele korte termijnvisie krijgen. Het is goed om je te realiseren dat van een voorlichtingscampagne dan ook maar een fractie binnenkomt.
Maar een heel klein gedeelte mensen vindt energie echt niet belangrijk en maar een beperkt gedeelte vind het zo belangrijk dat ze hun beslissingen er op baseren. Voor het grootste gedeelte geldt dat wanneer het meegenomen kan worden met de dingen die ze echt belangrijk vinden ze er positief tegenover staan.
3. Vanuit de pilot proberen we woningeigenaren op basis van inzichten, verkregen uit metingen, handelingsperspectief te bieden door ze te laten investeren in comfort, het verbeten van de onderhoudstoestand en het in stappen toewerken naar een einddoel. Hoe kijk jij hier tegenaan en heb je nog tips hoe we mensen nog meer kunnen activeren?
De aanpak is nog heel erg op woningniveau gericht. Er zijn nog kansen om ook de tuin (klimaatadaptatie) mee te nemen of een koppeling te leggen naar waar gemeentes mee bezig zijn in de wijken.
Als het gaat om geluk dan moet de woning voldoen (geen tocht e.d.), maar de meerwaarde zit op kleine dingen in omgeving. Dit kunnen bijvoorbeeld al kleine irritaties zijn in de wijk.
4. Waar moeten we aandacht aan geven als het gaat over communicatie? Hoe kunnen we dat in een pilot op een goede manier doen?
Als je het framed als energie komt het bij heel veel mensen niet binnen. Het is beter om het bijvoorbeeld te framen als het toekomstbestendig maken van de wijk, waar de het
verduurzamen dan een onderdeel van is. Wat ook werkt is het benoemen van de voordelen die er aan vastzitten en daarbij ook te werken met illustraties.
Voorbeeld Heerhugowaard in video op 45:45
5. Als bewoners inzicht hebben in hun data van hun woning (CO2, E-verbruik, G-verbruik, temperatuur, verbruik apparatuur, enz), zullen ze dan meer hun gedrag gaan aanpassen om duurzamer te leven?
De effecten zijn heel wisselend, zeker op lange termijn. Binnen gezinnen kan dit ook wisselen. Vaak is er één iemand die het belangrijk vindt er op gaat sturen, wat irritaties opwekt bij anderen.
Hoe het vormgegeven was maakte ook veel verschil. Zo werkte de tools die simpeler vormgegeven waren beter dan degene die meer technisch waren ingericht.
Voorbeeld hoe data wordt gebruikt in Den Haag op 50:00 in de video
6. Geen gedoe: wij willen gaan onderzoeken hoe we woningeigenaren kunnen ontzorgen qua gedoe mbt invullen formulieren voor aanvraag subsidie en bij het daadwerkelijke
verduurzamen van de woning (rommel e.d.). Zijn er in NL gemeenten die al op een bepaalde manier dit soort drempels wegnemen?
In Tilburg loopt een project Dubbel duurzaam, daarnaast gebeurd het ook bij
woningcorporaties. Maar er zijn vooral voorbeelden bekend waarbij het niet zo goed loopt.
Zie ook de website van http://www.homemates.nl/ voor meer goede voorbeelden
7. Ik ervaar een dilemma tussen aan de ene kant het complexer maken om meer mogelijkheden in beeld te krijgen en aan de andere kant de behoefte van bewoners aan eenvoud en
concreetheid. Hoe brengen we dit bij elkaar?
Die complexiteit zit niet op bewonersniveau, maar meer hoe je op wijkniveau moet kijken wat er speelt. En zo creatief bent om de koppeling te leggen met de opgave en het daarna te vertalen tot een helder en simpel verhaal voor de bewoner. De manier om tot het heldere verhaal te komen vraagt nog wel wat.
Voorbeeld hoe je effectief informatie kunt ophalen uit de buurt op 57:00 in de video 8. Zijn er nog kansen/tips in de huidige corona situatie
Nu de nood hoog is kunnen er dingen wel die eerst niet konden. De kunst is om daar de energietransitie bij te halen. Bijvoorbeeld het inzicht dat we nu opdoen dat het ‘verblijven’ in de wijk belangrijk is en dat het niet alleen gaat om snel te kunnen verplaatsen. En dat het dus van belang is om even naar buiten te kunnen, dat er natuur is in de omgeving. Vanuit hier de koppeling maken met biodiversiteit en klimaatadaptatie.
De aandacht voor ventilatie is ook heel lang onderbelicht gebleven. De belangen zijn veranderd, waardoor er ook nieuwe koppelingen mogelijk zijn met de energietransitie.
Gezondheid kan nu de ingang zijn om van daaruit ook het gesprek te voeren over de verduurzaming van de woning.
9. Hoe krijgen we de jeugd enthousiast? Hoe krijgen we jongeren betrokken?
Het betrekken van jongeren die veel ingangen hebben en het een interessante opgave vinden kan tot goede inzichten leiden. Ouderen weten niet wat er speelt bij jongen, dus zorg er voor dat je een aantal jongeren betrekt, ze serieus neemt en echt naar ze luistert.
Leuke voorbeelden vanaf 1:07:00 in de video
10. De trekkers in de wijk zijn vaak wel techniek en energie gericht. Dat sluit dan wel goed aan bij de klassieke gemeentelijke insteek. Hoe bouwen we een organisatie die de Transitie naar Geluk in de wijk en in het gemeentehuis van de grond krijgt?
De gepensioneerde ingenieurs, die nu vaak actief zijn en naar voorlichtingsavonden komen, hebben het voordeel dat ze veel kennis hebben en bereid zijn aan de slag te gaan. Maar het nadeel dat ze vaak voor een kleine parochie spreken. Hier zit veel energie, dus neem ze mee en maak er gebruik van. Maar open daarnaast een route voor de andere type bewoners, maar deze krijg je niet mee met een bewonersavond over energie besparing. Zo zijn kookclubs ideaal, daar zit bijvoorbeeld een haakje naar koken op iets anders dan gas.
Bij gemeenten werken veel mensen die de wijken heel goed kennen, bijvoorbeeld omdat ze er zelf wonen. De verantwoordelijkheid ligt nu bij de mensen die verantwoordelijk zijn voor
het thema energie. Het is zaak om deze mensen niet alleen op te laten gaan, maar samen met de mensen binnen de gemeente die de wijk goed kennen. Zoek waar de kennis zit en trek daar samen mee op.
Zie ook nog een mooi voorbeeld uit Eindhoven op 1:17:00 in de video
11. Wat kan Wiebes hiervan leren als het om de warmtetransitie gaat?
De intentie is goed, maar er zit te veel focus op geld en techniek. De factor mens (bewoner centraal) wordt overal genoemd, maar wat het in de praktijk betekent is een wassen neus.
Het alleen roepen van ‘bewoners is belangrijk’ is onvoldoende. Er moeten handvatten gegeven worden over hoe je dat dan echt doet.
Uit alles blijkt dat wanneer je veel tijd stopt in de voorbereiding en de mensen echt leert kennen de kans veel groter is dat je echt draagvlak hebt voor je projecten. We moeten vertragen om te kunnen versnellen. De deadlines zorgen er nu voor dat deze tijd ontbreekt.
12. Vertrouwen is cruciaal. In de kranten en politiek nemen de tegenstellingen toe en wordt er eerder gestuurd op geen vertrouwen dan op vertrouwen.
Vragen die tijdens het webinar niet beantwoord zijn
1. Stel dat we in een gebied met 500 woningen, dat aardgasvrij moet worden, een budget over hebben, b.v. € 500 per huishouden. In welke richting zouden we bij de besteding van dat geld kunnen denken als we compleet focussen op de derde succesfactor. Is daar ook onderzoek naar gedaan?
Daar is geen onderzoek naar gedaan. Je kan er op veel manieren mee omgaan. Bijvoorbeeld een klussenbudget. Als je toch in de woning bezig bent met de verbouwing mogen mensen voor een beperkt bedrag maatregelen laten treffen die ze echt heel belangrijk vinden. Soms gebeurt dat dmv een keuze uit bouwkundige ingrepen (schuifpui, trap, …), soms dmv een budget voor een klusjesman die de dingen kan doen die al lang op het verlanglijstje staan zoals gordijnrails verhangen, een wand schilderen. Gemeenten delen ook wel eens
energiebesparende producten uit en treken dan samen met een klusjesman de wijk in. Het geld kan ook worden benut om een ontmoetingspunt te creëren als daar behoefte aan is.
Zoals Woonkamer Aardgasvrij Pendrecht… Kortom, opties te over maar hangt af van wat er leeft.
2. Mijn gemeente zet vol in op adaptatie, hoe koppel je dat dan aan gedrag/bewoner om zelf aan de slag te gaan met energie in de woning
Bijvoorbeeld: Samen aan de slag voor een toekomstbestendige wijk. De gemeente investeert in de omgeving, de bewoners in hun woningen,…
3. Bal komt heel vaak bij gemeente terecht, die nog met heel veel uitdagingen te maken heeft, grote opgave voor een (kleine) ambtelijke organisatie ? gedrag speelt daar ook een rol, de energie ambtenaar met de handen in het haar, wat zou hij/zij binnen en buiten zijn organisatie moeten doen (do's en don'ts) ?
Dat is een belangrijk aandachtspunt binnen ons experimentenprogramma Verduurzaming kwetsbare wijken. Geen eenvoudig antwoord op de te geven. Samenwerken en krachten bundelen en leren van andere gemeenten is de rode draad…
4. In het essay staan verschillende typen wijken beschreven en daaraan verschillende groepen bewoners. Met welke type wijken kun je het beste beginnen?
Is niet te zeggen. Daar waar al veel energie zit bij bewoners kan een criterium zijn. Of waar de nood het hoogst is. In de praktijk zullen het toch vooral de wijken zijn die als eerste worden
aangewezen binnen de Transitie Visie Warmte op basis van technische en financiële argumenten.
5. Het verhaal sluit erg aan bij positieve gezondheid en blue zone (plaats waar je langer en vitaler leeft). Geluk is een beladen term bij gemeenten/provincie. Is dit een rol voor de Provincie?
Dat beladen zijn neemt wel af, merk ik. Het helpt de energietransitie een boost te geven en die regierol daarvan ligt bij gemeenten. De koppeling met positieve gezondheid is in dat kader een heel logische.
6. De burger betrekken is lastig. Lukt het je onvoldoende om de 3e succesfactor te betrekken in het proces van de TransitieVisie Warmte, krijg je dan nog een tweede kans bij de actualisatie of ben je ze dan voor eeuwig kwijt?
Zeker niet. Er liggen ook kansen bij de WijkUitvoeringsPlannen en zelfs bij de uitwerking daarvan in de praktijk.
7. Betekent het dan dat je eigenlijk het lange termijn belang moet kunnen vertalen naar het korte termijn belang?
Of andersom: het korte is waar de meeste mensen zich mee bezig houden. Die verbind met je duurzaamheidsbelangen en die zijn lange termijn.
8. Bij wijkaanpak vaak in dilemma: Mensen willen graag meedenken en invloed hebben, maar ook op voorhand inzicht/overzicht in de stappen en maatregelen. Op welk moment is het slim om mensen er bij te betrekken? Direct, of als je al een concept idee-/plan hebt?
Ligt eraan met welke je vraag je komt. De vraag: uw wijk moet op termijn van het gas af.
Duurt nog lang maar we willen kijken of we een verband kunnen leggen met wat er speelt in de wijk. Wat vindt u goed en wat niet goed? De vraag kan altijd gesteld worden.
9. In hoeverre maakt autarkie onderdeel uit van de derde succesfactor.
Als het iets wat bewoners belangrijk vinden valt het eronder. Het kan ook deel uitmaken van de gereedschapskist van duurzame maatregelen waarmee je mensen wilt helpen hun belangen te behartigen.
10. Mensen die uit idealistische redenen al verduurzaamd hebben vallen vaak buiten de boot. Zou het niet goed zijn ook die mensen mee te nemen (door hen b.v. al voorbeeld te laten dienen).
en de hobbels waar zij tegen aanliepen weg te nemen?
Zeker belangrijk om recht te doen aan hun enthousiasme. Zij kunnen hun ervaringen te delen.
11. Ik ben al jaren bezig om ons huishouden te verduurzamen. Inmiddels al veel gedaan, maar er liggen nog kansen die ik niet durf te benoemen. Puur uit onzekerheid: welke partij ontzorgt mij? Er zijn bijvoorbeeld 4 adviseurs geweest voor isolatie muren...4 verschillende
antwoorden....dus laat staan de laatste stap naar warmtepomp. Daarnaast frustratie omdat we veel willen investeren( en al hebben geïnvesteerd zonder subsidie), maar alleen met een gedegen partij met actuele kennis en geen verkooptarget. Want ik ben nu bang dat ik geld uitgeef, waar ik later spint van krijg omdat het onze leefsituatie op termijn niet verbeterd.
Een herkenbaar probleem. Het beste is te zoeken naar mensen met goede ervaringen en daar van te leren. Koplopers lopen altijd dit risico.
12. Er wordt gezegd dat mensen willen veranderen om drie redenen: pijn, noodzaak of verlangen.
Ben je het daar mee eens? Zo ja, in welke volgorde kan je dan het beste de energietransitie aanvliegen, zo nee, was is jou reden waarom mensen willen veranderen en in welke volgorde.
Klopt wel denk ik. Bij de derde succesfactor draait het om verlangen maar noodzaak kan ook helpen (we gaan echt van het aardgas af) en de pijn van een hoge energierekening ook.
13. Er wordt vaak gesproken over het uiteindelijke doel aardgasloos. Ik geloof zelf meer in de stap voor stap methode. Wat is het beste in relatie tot verandering van ons gedrag?
Er is niet één goede richting. Hangt echt van de omstandigheden af. Er zijn goede en slechte voorbeelden van integrale oplossingen maar ook van kleine stappen. Daarbij loop je
bijvoorbeeld het gevaar dat de laatste stappen moeilijk en duur zijn. Mijn richtlijn is een beetje: naar een integrale oplossing waar dat kan en in stapjes waar dat niet kan.
