VVE-RAPPORT RAPPORT VAN HET
ONDERZOEK IN HET KADER VAN
DE VOOR- EN VROEGSCHOOLSE EDUCATIE
KINDERDAGVERBLIJF PINOKKIO LOCATIE LAUWERS 4
Locatie(s) :Pinokkio locatie Lauwers 4 Brinnr. :
Plaats :9405 BL Assen
Onderzoeksnummer :14631
Datum onderzoek :5-4-2011
Datum vaststelling rapport :14 juli 2011
1. INLEIDING
Dit rapport is het verslag van een onderzoek van de Inspectie van het Onderwijs naar de kwaliteit van de voor- en vroegschoolse educatie (VVE). VVE is bedoeld voor jonge kinderen die
onvoldoende zijn toegerust voor een soepele instroom in groep 3 van het basisonderwijs, waardoor ze grote kans lopen om achterop te raken.
In dit rapport worden de volgende onderwerpen besproken:
De voorwaarden van VVE
De ouders
De kwaliteit van de educatie
Het VVE-programma, zoals dat wordt aangeboden
Het pedagogisch klimaat
Het educatief handelen
De ontwikkeling, zorg en begeleiding
De kwaliteitszorg
De doorgaande lijn tussen de voor- en vroegschool
De resultaten van VVE
Elk van de VVE-kwaliteitsaspecten is uiteengelegd in indicatoren. Als een indicator beoordeeld wordt, gebeurt dat doorgaans met de volgende oordelen:
1. Staat in de kinderschoenen: verbeteringen zijn dringend nodig
Deze kwalificatie geeft aan dat er écht iets verbeterd dient te worden.
2. Enigszins ontwikkeld: verbeteringen zijn wenselijk
Deze kwalificatie geeft aan dat het wenselijk is dat iets verbeterd wordt.
3. Voldoende
4. Goed ontwikkeld: een voorbeeld voor anderen
Deze kwalificatie geeft aan dat dit aspect in orde is, en wel op een zodanige manier dat andere voor- en/of vroegscholen hiervan kunnen leren.
Opbouw van het rapport
Hoofdstuk 2 beschrijft het totaalbeeld van het onderzoek. De beoordeelde onderwerpen
(indicatoren) staan in hoofdstuk 3, met eerst de oordelen en daarna een toelichting als dat nodig is. Als er op basis van dit onderzoek afspraken gemaakt zijn, staan die in hoofdstuk 4.
Groepsinformatie peutergroepen:
Aantal peuters in groep a: 29 , waarvan een onbekend aantal doelgroeppeuters
Kinderdagverblijf Lauwers 4 staat in de wijk Baggelhuizen in Assen West. De bevolking in deze wijk uit de jaren ’70 van de vorige eeuw is overwegend autochtoon Nederlands. Niet meer dan ongeveer 6% is van niet-westerse herkomst. Aangezien de populatie op het kinderdagverblijf een goede afspiegeling is van de wijk, zijn er nauwelijks of geen gezinnen waar thuis geen Nederlands wordt gesproken. De kinderen stromen door naar vier of vijf basisscholen, wat een goede
afstemming in het kader van de doorgaande lijn bemoeilijkt. Lauwers 4 maakt deel uit van Pinokkio, een organisatie voor kinderopvang die de laatste jaren sterk is gegroeid en nu beschikt over elf locaties voor dagopvang en buitenschoolse opvang. Deze groei zet zich naar verwachting in de komende jaren door. De organisatie is zich bewust van de druk die deze snelle groei legt op de kwaliteit. De ontwikkeling van beleid en werkwijzen staan duidelijk onder centrale regie, met als voordeel dat de verschillende locaties in hun ontwikkeling redelijk gelijk lopen. Concreet houdt dit bijvoorbeeld in dat op alle locaties voor dagopvang het VVE programma Puk&Ko is ingevoerd en dat vrijwel alle leidsters gecertificeerd zijn voor dit programma. Een ander voorbeeld is de
invoering van een nieuw kindvolgsysteem, dat nog dit jaar op alle locaties wordt uitgezet – inclusief de opleiding van de leidsters. Hoewel Pinokkio geen kwaliteitscertificering heeft, is het kwaliteitsdenken goed ontwikkeld en als zodanig ook erkend door de gemeente Assen.
Desondanks is de inspectie van oordeel dat Pinokkio meer gerichte aandacht dient te besteden aan de kwaliteitsontwikkeling en –bewaking van VVE in al zijn aspecten. Pinokkio locatie Lauwers 4 is gevestigd in een voormalig politiebureau en is enigszins van de hoofdweg afgelegen. De
buitenspeelplaats ziet er aantrekkelijk uit en is spannend en uitdagend voor de kinderen. Binnen zijn verschillende groepsruimtes grenzend aan een grote gemeenschappelijke ruimte. De inspectie is van oordeel dat een optimaal en voorbeeldig gebruik is gemaakt van de mogelijkheden die het gebouw binnen biedt. Door het ontbreken van geschreven taaluitingen op ooghoogte van de kinderen beoordeelt de inspectie de kwaliteit van de binnenruimte desondanks als onvoldoende.
Het pedagogisch klimaat is warm, opgewekt en veilig. De leidsters stralen enthousiasme en oprechte genegenheid voor de kinderen uit. De manier waarop gewerkt wordt, is in veel opzichten voldoende. Een goed voorbeeld voor anderen vindt de inspectie de manier waarop muziek en beweging zijn geïntegreerd in de uitvoering: niet alleen is dit een aanmerkelijke verrijking van het aanbod, maar ook de enthousiaste betrokkenheid van de kinderen wordt er sterk door vergroot.
De planning blijft echter in zijn algemeenheid onder de maat. Steeds ontbreekt een duidelijke doelgerichtheid, waardoor het moeilijk is een passend aanbod te realiseren, evaluaties niet goed mogelijk zijn en een adequate monitoring van de ontwikkeling van kinderen lastig is. De kwaliteit van VVE op Lauwers 4 is in grote lijnen van voldoende niveau. Er zijn verschillende
verbeterpunten, die door de leiding van de locatie en door de leiding van Pinokkio onderkend worden en deels ook al in ontwikkeling zijn genomen. De inspectie vertrouwt erop dat het kinderdagverblijf zich binnen afzienbare tijd op de genoemde punten zal verbeteren.
3. DE OORDELEN MET EEN TOELICHTING ALS DAT NODIG IS
A CONDITIES Pinokkio
locatie Lauwers 4
A0.1 Er is een recent GGD-rapport beschikbaar 3
A0.2 In het rapport zijn de basisvoorwaarden voor voorschoolse educatie getoetst 2 A1 Een integraal VVE-programma
A1.1 Naam/namen van programma(s) Puk & Ko
A1.2 Wat is de kwaliteit van het programma? 3
A2 De groepsgrootte voldoet aan de maximumeisen (voorschool) 3 A3 Leidster – kind ratio ("dubbele bezetting") 3 A4 Voldoende VVE-tijd
A4.1 De peuters bezoeken de voorschool gedurende voldoende tijd (per week) 3 A4.2 Wat is doorgaans de beginleeftijd voor
VVE? 2 jaar
A5 Kwaliteit beroepskrachten
A5.2 Alle beroepskrachten zijn toereikend gekwalificeerd (opleiding) 3 A5.3 Alle beroepskrachten spreken voldoende Nederlands 3 A5.4 Alle beroepskrachten zijn toereikend geschoold (voor het vve-programma) 4
A5.5 Er is een jaarlijks VVE-opleidingsplan 3
(A0.2) In het meest recente GGD rapport zijn de subsidievoorwaarden voor VVE nog niet meegenomen.
(A5.4) Alle beroepskrachten zijn gecertificeerd voor Puk&Ko.
B OUDERS Pinokkio
locatie Lauwers 4
B1 Gericht ouderbeleid 2
B2 Ouders zijn vooraf adequaat geïnformeerd 2
B3 Intake 3
B4 Stimuleren om thuis ontwikkelingsstimulerende activiteiten te doen 2 B5 Participatie in VVE-activiteiten in de voorschool 3
B6 Informeren over de ontwikkeling van hun kind 2
B7 Rekening houden met de thuistaal 3
(B1) Het ouderbeleid van Pinokkio is summier uitgewerkt in de Oudergids, het Pedagogisch beleid en het Pedagogisch werkplan van de locatie. Men zet daarbij vooral in op de communicatie met en de informatievoorziening aan de ouders. Het idee van een gedeelde pedagogische en educatieve verantwoordelijkheid komt er niet in naar voren. Er is evenmin sprake van specifiek aan VVE gerelateerd ouderbeleid. Een analyse van de ouderpopulatie ontbreekt en evenmin zijn de doelen en verwachtingen ten aanzien van de ouders geëxpliciteerd. Het voornemen is om het ouderbeleid van Pinokkio breed te herijken en daarbij de VVE kwaliteitsstandaarden als richtlijn mee te nemen.
(B2) De ouders worden vooraf onvoldoende geïnformeerd over VVE. Tijdens de intake en bij het doorgangsgesprek rond de tweede verjaardag van het kind, krijgen de ouders wel informatie, maar deze beperkt tot een uitleg van het programma zelf en de betekenis ervan voor de
methodisering van de aanpak. Doelen en verwachtingen – zo die er al zijn – worden niet duidelijk gemaakt. Evenmin wordt gesproken over het belang van de rol van de ouders voor het welslagen van VVE.
(B4) Niet alle ouders worden stelselmatig gestimuleerd om thuis met hun kinderen
ontwikkelingsbevorderende activiteiten te ondernemen. Soms geven de leidsters suggesties bij het brengen en halen van de kinderen, maar als dat gebeurt, is het meestal op vraag van de ouders.
De inspectie vindt het nodig dat het kinderdagverblijf hier een meer proactieve rol op zich neemt, bijvoorbeeld door sleutelwoorden, liedjes en activiteiten op te nemen in de themabrieven.
Overigens gebruikt het kinderdagverblijf wel de ‘logeer Puk’, waar alle ouders en kinderen actief en enthousiast aan meedoen.
belang van het kind is het noodzakelijk om minimaal twee keer per jaar te rapporteren naar ouders. Op die manier is het beeld van de ontwikkeling dat de ouders krijgen completer en genuanceerder en wordt de signaleringsfunctie van het volginstrument beter benut. Bovendien versterken 10-minuten gesprekken de band tussen kinderdagverblijf en ouders.
C KWALITEIT VAN DE UITVOERING VAN VVE Pinokkio locatie
Lauwers 4 C1 Kwaliteit van de educatie: het aangeboden programma
C1.1 Een integraal VVE-programma 3
C1.2 Werken met een doelgerichte planning 2
C1.3 Het aanbod gericht op de taalontwikkeling is voldoende dekkend 2 C1.4 Het aanbod klimt op in moeilijkheidsgraad en er wordt gedifferentieerd 3 C2 Kwaliteit van de educatie: het pedagogisch klimaat
C2.1 Het pedagogisch handelen van de leidsters is respectvol 3 C2.2 De leidsters hanteren duidelijke pedagogische gedragsgrenzen 3 C2.3 De leidsters stimuleren de sociale vaardigheden en de persoonlijke
competenties van de kinderen 3
C2.4 De leidsters tonen respect voor de autonomie van het kind 3 C2.5 De inrichting van de ruimte is aantrekkelijk, uitdagend en spel- en taal-
uitlokkend 2
C3 Kwaliteit van de educatie: het educatief handelen
C3.1 Het educatief handelen van beide leidsters is goed op elkaar afgestemd 2 C3.2 Er worden effectieve en gerichte activiteiten voor de taalontwikkeling
uitgevoerd 3
C3.3 De leidsters/leerkrachten bevorderen de interactie met en tussen kinderen 2 C3.4 De leidsters stimuleren actieve betrokkenheid van de kinderen en verrijken
het spelen en werken 4
C3.5 De leidsters bevorderen de ontwikkeling van aanpakgedrag (strategieën) bij
de kinderen 3
C3.6 Het gedrag van de leidsters met de kinderen is responsief 3 C3.7 De leidsters stemmen de activiteiten af op verschillen in de ontwikkeling van
de individuele kinderen 3
(C1.2) Kinderdagverblijf Lauwers 4 werkt met een jaarrooster en uitgewerkte themaplanningen.
Daaraan ontbreekt echter de doelgerichtheid. De doelen die Puk&Ko levert bij de activiteiten, voorzien onvoldoende in die leemte en worden bovendien niet gebruikt als ijkpunt voor de eventuele effecten. Door de programmadoelen te verbinden met ontwikkelingsdomeinen en vervolgens te koppelen aan de ontwikkelingsprofielen van de kinderen, kan de doelgerichtheid vergroot worden. Dit versterkt de impact van het programma structureel. Het kinderdagverblijf vertrouwt erop dat met de invoering van het nieuwe volginstrument (Kijk op ontwikkeling) het doelgericht werken beter uit de verf komt.
(C1.3) Het aanbod gericht op de taalontwikkeling is rijk, maar richt zich vooral op de uitbreiding van de woordenschat. Verschillende taalfacetten en taalvaardigheden komen nog onvoldoende aan bod.
(C2.5) Het gebouw is fraai ingericht. De groepslokalen zijn ruim en nodigen uit tot spelen. Er is een centrale binnenspeelruimte, waarvan een deel speciaal voor het thema is ingericht als supermarkt. Het thema (Smakelijk eten) is overigens door het hele gebouw zichtbaar gemaakt.
Themaliedjes staan uitgeschreven op een schoolbord in de centrale ruimte. De groepsruimte wint aan aantrekkelijkheid en uitdaging door de combinatie met de inrichting van de
gemeenschappelijke ruimtes. Het kinderdagverblijf maakt naar het oordeel van de inspectie een optimaal gebruik van de mogelijkheden van het gebouw. In de ruimtes ontbreekt het echter aan geschreven taal, bijvoorbeeld in de vorm van opschriften, een lettermuur en dergelijke op ooghoogte van de kinderen. Afgezien daarvan kan de binnenspeelruimte fungeren als voorbeeld voor anderen.
(C3.1) Voor zover de leidsters het educatieve handelen op elkaar afstemmen, gebeurt dat
dat de leidsters de tijd moeten nemen – bijvoorbeeld in teamoverleg – om hierover afspraken te maken, die vast te leggen en regelmatig te heroverwegen. Op die manier wordt ook duidelijk of de doelen en de planning overeenkomen met de uitvoering.
(C3.3) In de gesprekken met de kinderen zijn de leidsters het meest aan het woord. Zij stellen nog te weinig open vragen en voor zover zij dat wel doen, nemen ze de ‘8 seconden regel’ niet in acht, waardoor de kinderen te weinig tijd krijgen voor verwerking en beantwoording van de vragen.
(C3.4) Een speciale vermelding verdienen de muziek- en bewegingsactiviteiten die wekelijks door professionele krachten worden aangeboden en begeleid. Deze activiteiten sluiten aan bij het thema – dit wordt vooraf doorgesproken en voorbereid – en geven een bijzondere verrijking aan het spelen en werken. Ook de actieve betrokkenheid van alle kinderen wordt hiermee sterk gestimuleerd. De inspectie acht dit een voorbeeld dat navolging verdient.
D ONTWIKKELING, BEGELEIDING EN ZORG Pinokkio locatie
Lauwers 4 D1 Ontwikkeling, begeleiding en zorg binnen de groep
D1.1 Volgen van de brede ontwikkeling van alle kinderen 3 D1.2 De begeleiding is planmatig voor: de hele groep, de kleine (tutor)groep en
het individuele kind 2
D1.3 De evaluatie van de aangeboden begeleiding en zorg 2 D1.4 Specifieke aandacht bij de begeleiding en zorg voor de taalontwikkeling 2 D2 Ontwikkeling, begeleiding en zorg in de bredere zorgketen
D2.1 De leidsters hebben een overzicht van de kinderen die zorg nodig hebben die de voor- resp. vroegschool niet kan leveren, en van de aard van die zorg 3 D2.2 De leidsters melden kinderen aan voor externe zorg wanneer de voor- resp.
vroegschool de gewenste zorg niet kan leveren 3
D2.3 De leidsters blijven de ontwikkeling van kinderen met extra zorg bijhouden 3
(D1.2) De leidsters maken in de uitvoering weloverwogen keuzes in wat ze aan wie aanbieden. Dit doen ze op basis van hun kennis van de ontwikkeling en de vermogens van de kinderen. Wat ontbreekt is een duidelijk en inzichtelijke koppeling tussen ontwikkelingsinformatie, concrete (tussen)doelen en de planning van de begeleiding aan individuele kinderen, subgroepen en de hele groep.
(D1.3) Het aanbod aan activiteiten wordt per kind bijgehouden in weekschema’s, maar daaruit valt alleen af te lezen of en wanneer een kind met een bepaalde activiteit bezig is geweest. Of daar op een of andere manier speciale zorg aan is besteed en wat daarvan het effect was, is niet na te gaan.
(D1.4) De taalontwikkeling is onderdeel van de observatie- en registratiesystematiek, maar of en hoe op basis hiervan de begeleiding wordt bepaald, is onduidelijk. Evaluaties op dit gebied zijn niet aangetroffen.
E KWALITEITSZORG BINNEN DE VOOR- C.Q. VROEGSCHOOL Pinokkio locatie
Lauwers 4
E1 Er is VVE-coördinatie in de voorschool 3
E2 De vroegschool evalueert de kwaliteit van haar VVE 2 E3 De voorschool evalueert de opbrengsten van alle kinderen
E4 De voorschool formuleert op basis van evaluaties verbetermaatregelen en
voert die aantoonbaar en planmatig uit 3
E5 De voorschool borgt de kwaliteit van haar educatie 2
(E) Pinokkio zet duidelijk in op kwaliteitsontwikkeling en -bewaking, hetgeen naar voren komt in het handboek kwaliteit, waarin het pedagogisch beleid, protocollen en werkinstructies zijn opgenomen. Bij de invoering van nieuwe methoden en werkwijzen gaat men zorgvuldig en weloverwogen te werk. Ook leiden ervaringen tot verbetermaatregelen. Een goed voorbeeld hiervan zijn de discussies die op gang kwamen na invoering van het VVE programma Puk&Ko.
Leidsters en leiding merkten op dat het kindvolgsysteem in het licht van dat programma niet meer voldeed, waarna een traject werd opgestart voor het vinden en invoeren van een nieuw systeem.
een beredeneerd aanbod te kunnen geven. Ook bereidt men de invoering van 'Uk&Puk Thuis' voor, om een impuls te kunnen geven aan de ouderparticipatie. Maar VVE is meer dan een adequaat uitgevoerd programma. In het kader van de kwaliteitsontwikkeling en -bewaking moet er ook aandacht zijn voor aspecten als ouderbeleid, doelmatige planning, effectieve begeleiding en zorg, enzovoort. Op deze punten schiet de kwaliteitsontwikkeling en -bewaking van Pinokkio nog tekort.
(E2) De kwaliteit van VVE wordt nog niet stelselmatig en in al zijn aspecten geëvalueerd. Dat is ook nog niet goed mogelijk omdat de doelgerichtheid veelal ontbreekt en er dus geen duidelijke referentiepunten zijn voor zinvolle evaluaties.
(E3) Op dit punt onthoudt de inspectie zich van een oordeel, omdat op gemeentelijk niveau geen afspraken zijn gemaakt over de opbrengsten.
(E5) Pinokkio en in het verlengde daarvan de locatie Lauwers 4 heeft aandacht voor de deskundigheid van de leidsters en voor de specifieke zorg voor individuele kinderen. Dit zijn belangrijke elementen voor het borgen van de kwaliteit van VVE. Een gemis is echter dat voor- en vroegschoolse educatie niet geborgd is in een duidelijke kwaliteitscyclus van planning, uitvoering, evaluatie en aanpassing.
F DOORGAANDE LIJN Pinokkio locatie
Lauwers 4 F1 Er is iemand binnen het kinderdagverblijf verantwoordelijk voor de contacten
met de basisscholen 3
F2 Voldoende kinderen stromen door naar een vroegschool 3 F3 Het kinderdagverblijf zorgt voor doelmatige informatie voor de basisscholen waar de uitstromende peuters naartoe gaan
2 F3.1 Wanneer sprake is van een zorgkind, is er een warme overdracht 2 F4 Het kinderdagverblijf is op de hoogte van de VVE-programma’s van de
basisscholen en houdt daar zoveel mogelijk rekening mee
2 F5 Het pedagogisch klimaat en het educatief handelen van de voor- en
vroegschool is op elkaar afgestemd
2 F6 De manier om met ouders om te gaan op de voor- en de vroegschool is op
elkaar afgestemd
2 F7 De interne begeleiding en zorg zijn op de voor- en vroegschool op elkaar
afgestemd 2
(F3 – F7) Het is zaak dat het kinderdagverblijf Lauwers 4 gericht aandacht besteedt aan de doorgaande lijn. De informatie die doorgegeven wordt is niet doelgericht. Er zijn geen warme overdrachten en er is nog geen sprake van inhoudelijke afstemming op de genoemde gebieden.
Op dit moment is Pinokkio met het COG (Vereniging voor christelijk basis- en speciaal onderwijs in Noord- en Midden Drenthe) in overleg over de doorgaande lijn en men is actief bezig met het vormgeven van de overdracht. De kwaliteitsstandaarden van VVE zullen daarin meegenomen worden – mede naar aanleiding van deze inspectie.
4. VERVOLGAFSPRAKEN.
Het bezoek heeft geen aanleiding gegeven voor het maken van vervolgafspraken.
