1
De stervensfase
De stervensfase
Het kan zijn dat u zich moet voorbereiden op uw eigen dood. Of dat iemand gaat overlijden die u lief is. Wat kunt u verwachten?
De tekst hieronder beschrijft verschillende kenmerken van de stervensfase. Heeft u
vragen? Schroom niet om een verpleegkundige, arts of andere medewerker uw vragen voor te leggen.
Veranderingen vlak voor de dood
Sterven verloopt bij ieder mens op een persoonlijke, unieke manier. Toch zijn er wel algemene kernmerken en veranderingen die duidelijk maken dat iemand stervende is.
Onderstaande gebeurtenissen doen zich voor bij mensen die zo ernstig ziek zijn dat de dood nabij is. Dezelfde signalen in een andere situatie hoeven niet te duiden op een stervensproces.
Veranderingen die erop wijzen dat het einde van het leven nabij is, zijn te verdelen in drie categorieën:
Minder behoefte aan eten en drinken 1.
Veranderingen in de ademhaling 2.
Terugtrekken uit het leven 3.
1. Minder behoefte aan eten en drinken
Het is vaak moeilijk te accepteren als mensen stoppen met eten en drinken. Zelfs als we weten dat ze stervende zijn. Het is een signaal dat ze niet meer beter worden. In het begin van dit proces worden mensen zwakker. Dan kan eten en drinken een zware inspanning worden. In dit stadium kan hulp bij eten en drinken als prettig worden ervaren.
2
Uiteindelijk komt er moment dat eten en drinken niet meer wenselijk of noodzakelijk is, bijvoorbeeld als het lichaam eten niet meer verdraagt. Voor de naasten kan dit zeer verontrustend zijn, eten en drinken zijn nauw verbonden met zorgen en leven.
Maar u kunt ook op een andere manier voor uw geliefde zorgen. Bijvoorbeeld door tijd met elkaar door te brengen en herinneringen op te halen. Wees niet teleurgesteld als u weinig reactie krijgt. Mensen zijn vaak te zwak om te reageren, maar zij waarderen uw
inspanning. Gewoon bij elkaar zijn kan veel rust en troost geven. Door zo om te gaan met elkaar kun je dankbaar terugkijken op het leven dat samen is gedeeld. Het kan de
stervende doen beseffen dat de herinneringen aan hem of haar blijven.
2. Veranderingen in de ademhaling
Mensen die lijden aan kortademigheid, zijn vaak bang dat ze stikken. Als het levenseinde nadert, wordt het lichaam minder actief en heeft het minder zuurstof nodig. We zien vaak dat de ademhaling van stervende mensen rustiger wordt. Dit valt de naasten ook vaak op.
Deze kennis kan geruststellend zijn voor diegenen die ademhalingsproblemen hebben.
Angstgevoelens kunnen de kortademigheid erger maken. In dat geval werkt de
aanwezigheid van naasten vaak geruststellend, zodat kortademigheid wordt voorkomen.
Soms treedt in de laatste uren van het leven een luidruchtig reutelen op. Dit komt door slijm in de luchtwegen. De stervende is dan niet meer in staat het slijm op te hoesten. Het reutelen klinkt vervelend, maar de stervende heeft er zelf vaak weinig last van. Veranderen van positie, zoals het op de zij leggen, helpt soms. Soms kan ook medicatie het reutelen verminderen. Het reutelen gaat er meestal niet helemaal van weg.
Als de stervende met open mond ademt, kunnen mond en lippen uitdrogen. Het regelmatig bevochtigen met behulp van een wattenstok of zalf kan dan prettig zijn.
3. Terugtrekken uit het leven
Terugtrekken uit het leven is meestal een geleidelijk proces. Iemand brengt steeds meer tijd slapend of doezelend door. Het lijkt of de persoon geen interesse meer heeft in de omgeving. Dit langzaam terugtrekken uit het leven is een natuurlijk proces en kan
samengaan met gevoelens van rust. Het is zeker niet zo dat de stervende hiermee geliefde personen uit de omgeving afwijst. Uiteindelijk kan de stervende buiten bewustzijn raken.
Wanneer de dood zeer nabij is – denk in minuten of uren – kan het ademhalingspatroon veranderen. Soms ontstaan lange ademhalingspauzes (15 tot 30 seconden) of is alleen sprake van buikademhaling. De stervende is zich hiervan niet bewust. De omgeving kan hiervan schrikken.
Kort voor het sterven verbleekt de huid en voelt deze koud en klam aan. De nagels van de handen, de voeten en de knieën vertonen een enkele keer wat blauwe vlekken. Soms zijn er op het moment van overlijden spiertrekkingen in het gelaat te zien. De meeste mensen blijven in deze fase buiten bewustzijn, ontwaken niet meer en overlijden vreedzaam en rustig.
3
Tot slot
Deze laatste fase is voor u als naaste moeilijk en verdrietig. U houdt van deze persoon, u heeft misschien intensief voor deze geliefde mens gezorgd, nu moet u loslaten. Bedenk dat er mensen in uw omgeving zijn die u door deze moeilijke periode heen kunnen helpen.
Heeft u behoefte aan een toelichting of een gesprek? Neem dan contact op met de verpleegkundige, specialist of huisarts.
Verantwoording
Het grootste deel van deze informatie is met toestemming overgenomen uit de folder ‘De stervensfase’ van het Integraal Kankercentrum Nederland, 2012. De folder is onderdeel van het Zorgpad Stervensfase.
Contact
Oncologie T 088 753 24 63
Ma t/m vrij van 08:00 – 16:30 uur
Verpleegafdeling - Interne Geneeskunde B0
