Produktschap voor Siergewassen

(1)

t

Produktschap voor Siergewassen

HET GEZIN SVERBRUIK VAN BLOEMEN EN PLANTEN

IN DUITSLAND

1992 - 1994

RAPPORTNR. PVS 95-16

3

P

s

afd. Marktonderzoek/Market Research Department

(2)

HET GEZIN S VERBRUIK VAN BLOEMEN EN PLANTEN

IN DUITSLAND

1992 - 1994

RAPPORTNR. PVS 95-16

, ~f C • " h "J/

SfGH : 'X L \ 7 Den Haag, juni 1995 ^ U - ï^y !° i

P.J. Hoekstra • - J~J J

/ • . - ^

(3)

Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt worden door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke wijze ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever of auteur. (Produktschap Voor Siergewassen, Postbus 93099,2509 AB Den Haag, telefoon 070 304 1234)

Het Produktschap Voor Siergewassen stelt zich niet aansprakelijk voor even

tuele schadelijke gevolgen die kunnen ontstaan bij het gebruik van de gegevens die in deze uitgave zijn gepubliceerd.

(4)

INHOUDSOPGAVE PAGINA

Samenvatting 5

Inleiding 7

Percentage kopende huishoudens en bestedingen totaal

bloemkwekerijprodukten 9

Penetratie, bestedingen en bestemming snijbloemen 13 Penetratie, bestedingen en bestemming kamerplanten 17 Penetratie, bestedingen en bestemming bloeiend en groen 21 Penetratie, bestedingen en bestemming balkon- en perkplanten 25

Aankoopplaatsen 27

Regio's 31

Marktaandelen aankoopplaatsen per regio 37

Key-account 39

BIJLAGE I: Aantal huishoudens 41

BIJLAGE II: Assortiment 42

BIJLAGE III: Penetratie per regio 51

BIJLAGE IV: Kencijfers key-accounts 52

BIJLAGE V: Bevolkingsaandeel per deelstaa 53

(5)

SAMENVATTING

De Duitse consumenten hebben in 1994 1% minder aan bloemkwekerijgewassen uitge

geven dan in 1993. In het westen van Duitsland was die daling zelfs drie procent, terwijl de Oostduitse consumenten voor ruim 4% meer hebben uitgegeven aan bloemen en planten. De uitgaven aan snijbloemen laten een daling zien van 2% ten opzichte van 1993. Opmerkelijk is dat in het oosten van Duitsland de consumenten 3% meer aan bloemen hebben uitgegeven in vergelijking met 1992. De totale daling aan snijbloemen wordt dan ook volledig veroorzaakt door de uitgave-daling van 4% in het westen van Duitsland. De kamerplantenmarkt krijgt de grootste klap te verduren. In 1994 is voor ruim zes procent minder dan in 1993 aan kamerplanten door de Duitsers uitgegeven.

In beide delen van Duitsland is een daling geconstateerd: in het westen 7% (in waarde) en in het oosten 3% (in waarde) ten opzichte van 1993. De bestedingen aan balkon- en perkplanten laten een positief beeld zien. De Duitsers hebben vorig jaar 10% meer uitgegeven aan balkon- en perkplanten dan het jaar daarvoor. In zowel het westen als in het oosten van Duitsland is een groei van 10% gerealiseerd.

Het percentage kopende huishoudens van bloemen en planten is eveneens dalende. Lag de penetratiegraad in 1992 nog op 92%, in twee jaar tijd is dat percentage gedaald naar 87%. In het oosten kopen meer huishoudens bloemen en planten dan in het westen.

Het bedrag dat per kopend huishouden aan bloemen en planten wordt uitgegeven ligt in 1994 op zo'n ƒ 204,- en is licht stijgende (in 1992 ƒ 198,-). Opvallend is dat de Oostduitse huishoudens gemiddeld ƒ 211,- aan bloemen en planten uitgeven, terwijl het bedrag per kopende huishouden in West-Duitsland al drie jaar rond de 200 gulden ligt.

Snijbloemen worden nog steeds het meest gekocht en van alle honderd gulden die de Duitse huishoudens uitgegeven aan bloemen en planten komt 44 gulden ten goede aan snijbloemen en zo'n 22 gulden aan kamerplanten. Balkon- en perkplanten worden meer en meer populair getuige hun stijgend aandeel wat in 1994 uitkomt op 21%. In het oosten van Duitsland wordt maar liefst 62% uitgegeven aan bloemen, terwijl in het westen voor nog geen 38% daaraan wordt uitgegeven. In het westen zijn kamerplanten (24% waarde-aandeel) en balkon- en perkplanten (24% waarde-aandeel) meer in trek.

In vergelijking met 1992 en 1993 hebben minder huishoudens in 1994 bloemen gekocht.

In 1992 lag de jaarpenetratie van bloemen nog op ruim 80% voor geheel Duitsland en vorig jaar was het percentage kopende Duitse huishoudens gedaald naar nog geen 73%.

Opmerkelijk is het verschil tussen oost en west. In het oosten koopt bijna negen op de tien huishoudens weieens bloemen. Het percentage bloemenkopende huishoudens ligt in het westen op nog geen 70%. Voor bloemen komt het gemiddelde bestede bedrag per kopend huishouden uit op 107 gulden. Ten opzichte van 1992 is dat een toename van zeven gulden. In het oosten van Duitsland wordt gemiddeld per kopend huishouden ƒ 139,- uitgegeven aan bloemen. In het westen van Duitsland is dat beduidend minder:

ƒ 95,-. Bloemen worden overwegend gekocht om cadeau te geven (twee derde waarde- aandeel). Dit is in het oosten van Duitsland belangrijker dan in het westen. Het eigen verbruik is van minder belang getuige het waarde-aandeel van 22%.

PVS Marktonderzoek Gezinsverbruik bloemen en planten in Duitsland

f

(6)

Het percentage kopende huishoudens van kamerplanten laat de laatste drie jaar even

eens een daling zien. In 1992 kocht 77% van de Duitse huishoudens wel eens een in 1994 is dat gedaald naar zo'n 70%. Tussen het oosten en westen van Duitsland zijn geen grote verschillen. Het bedrag dat een kopend huishouden aan kamerplanten uitgeeft, is stabiel te noemen over de laatste jaren. In het oosten van Duitsland wordt echter per kopend huishouden minder aan kamerplanten uitgegeven dan in het westen (41 gulden ten opzichte van 59 gulden). Kamerplanten worden zowel gekocht om weg te geven als om thuis neer te zetten. Bloeiende kamerplanten zijn belangrijker dan groene kamer

planten. Voor zowel het cadeau-segment als voor het eigen verbruik-segment worden meer bloeiende kamerplanten gekocht dan groene kamerplanten.

In 1994 kocht 59% van de Duitse huishoudens wel eens een balkon- of perkplant. Twee jaar daarvoor lag dat percentage op 62%. Tussen het oosten en westen zijn slechts kleine verschillen zichtbaar. De penetratiegraad ligt in het westen op 60% en in het oosten op 54%. De bestedingen per kopend huishouden aan balkon- en perkplanten zijn in twee jaar tijd opgelopen. In 1992 werd gemiddeld ƒ 55,- aan balkon- en perkplanten uitgegeven op jaarbasis, in 1994 was dat al ƒ 63,-. In het westen van Duitsland wordt beduidend meer per kopend huishouden aan balkon- en perkplanten uitgegeven (ƒ 69,- ten opzichte van ƒ 41,-).

Ten opzichte van voorgaande jaren zijn de posities van de desbetreffende aankoopplaat

sen niet echt veranderd. De traditionele bloemenwinkel is in Duitsland de belangrijkste aankoopplaats voor bloemen, kamerplanten, balkon- en perkplanten. In waarde gemeten hebben zij een aandeel van 36%. Voor de verkoop van bloemen zijn de bloemenwinkels nog dominanter. Zij zijn goed voor de helft van de totale bloemenhandel. Ook voor kamerplanten zijn de bloemenwinkels het belangrijkste kanaal getuige hun aandeel van 30%, maar de concurrentie is groter. De kweker is eveneens een belangrijk aankoop

plaats. Ongeveer een vijfde van alle bloemkwekerijprodukten wordt bij een kweker gedaan. Voor bloemen en kamerplanten afzonderlijk heeft de kweker een marktaandeel van zo'n 20%. op het gebied van balkon- en perkplanten zijn zij echter de leiders: 31%

van de totale waarde aan balkon- en perkplanten wordt door hen gerealiseerd. De levensmiddelenhandel (LEH) is als derde aankoopplaats gepositioneerd met een markt

aandeel van 18%. Met name op het gebied van kamerplanten zijn zij sterk met een kwart marktaandeel. Ook wat betreft de aankoop van balkon- en perkplanten kopen Duitsers relatief veel bij LEH's. Met 19% marktaandeel is de LEH ook hier weer het tweede belangrijkste aankoopplaats. Op de markt worden alle produkten verhandeld, maar bloemen voeren wel de hoofdtoon. Tuincentra spelen een ondergeschikte rol als aankoopplaats voor consumenten wat betreft bloemkwekerijprodukten. Alleen op het gebied van kamerplanten en balkon- en perkplanten kopen Duitsers hun spullen bij een tuincentrum.

De regio's Nordrhein-Westfalen en NordWest (Hamburg, Bremen, Schleswig-Holstein en Niedersachsen) zijn de belangrijkste regio's. Gezamenlijk hebben zij een waarde- aandeel van 41% in de totale bestedingen van bloemkwekerijprodukten. Het oosten van Duitsland is goed voor bijna een kwart van de totale bestedingen.

Gezinsverbruik bloemen en planten in Duitsland PVS Marktonderzoek

(7)

INLEIDING

Duitsland is veruit de belangrijkste exportmarkt voor Nederlandse bloemen en planten.

Het is dus van groot belang om te weten hoe de Duitse markt van bloemen en planten er op consumentenniveau uit ziet.

Het Produktschap voor Siergewassen (PVS) heeft op verzoek van Bloemenbureau Hol

land (BBH) voor de jaren 1992, 1993 en 1994 deelgenomen aan het huishoudpanelon- derzoek van het marktonderzoekbureau GfK Panel Services in Duitsland. In dit panel

onderzoek worden wekelijks de huishoudelijke aankopen van bloemen en planten gere

gistreerd. Aankopen door instituten, horeca en bedrijven worden dus niet opgenomen.

Het panel bestaat uit 5.000 huishoudens, verdeeld over het westen en oosten van Duits

land, die qua samenstelling, inkomen, regio en sociale klasse landelijk representatief zijn voor heel Duitsland.

In dit onderhavige rapport worden de uitkomsten van het onderzoek voor het jaar 1994 weergegeven en waar mogelijk wordt een vergelijking met de twee voorgaande jaren getrokken. De huishoudens die in dit panel zijn opgenomen hebben voor bloemen en planten de volgende gegevens geregistreerd:

• wat de gekochte produkten zijn

• welke produkten het zijn

• hoeveel produkten gekocht zijn

• de betaalde prijs

• waar de produkten zijn gekocht

• waarvoor of voor wie de produkten gekocht zijn

• en wie de produkten heeft gekocht

In dit rapport wordt onder de totale markt verstaan de optelling van de produktgroepen snijbloemen, kamerplanten, balkon- en perkplanten, droogbloemen, grafwerk en advent

kransen. Onder snijbloemen vallen gemengde boeketten, mono-bossen en bind- en steekwerk. De post kamerplanten valt uiteen in groene-, bloeiende- en arrangementen van kamerplanten. In dit rapport zal de produktgroep planten veelvuldig genoemd worden in combinatie met die van bloemen. Hieronder wordt dan de totale markt van bloemkwekerijprodukten verstaan.

Opgemerkt dient te worden dat voor de consument het verschil tussen een kweker en een tuincentrum niet altijd even duidelijk is. Bouwmarkten vallen bij de aankoopplaat

sen onder de post overig.

Mocht u na het lezen van dit rapport nog vragen hebben die onbeantwoord zijn geble

ven, dan kunt u zich wenden tot het PVS, 070 304 1234.

P.J. Hoekstra

PVS Marktonderzoek Den Haag, juni 1995

PVS Marktonderzoek Gezinsverbruik bloemen en planten in Duitsland 1

(8)

8 Gezinsverbtuik bloemen en planten in Duitsland PVS Marktonderzoek

(9)

Percentage kopende huishoudens van bloemen en planten

100%

80%

60%

40%

20%

Totaal West Oost

1992 92.1% 90.8% 97.5%

1993 89.2% 87.8% 94.9%

1994 86.8% 85.4% 92.9%

Ü1992 ü 1993 H1994

PVS Marktonderzoek

• Het percentage Duitse huishoudens dat bloemen en planten koopt is dalende.

• In het oosten van Duitsland kopen relatief meer huishoudens bloemen en planten dan in het westen.

• Het aantal stuks dat per kopend huishouden wordt aangeschaft is de laatste drie jaar stabiel te noemen en ligt in 1994 op bijna 100 stuks.

Tussen oost en west zitten geen grote verschillen.

(10)

Bestedingen aan bloemen en planten

(in Hfl per kopend huishouden)

1992 ƒ198 ƒ199 ƒ191

1993 ƒ201 ƒ 200 ƒ 197

1994 ƒ 204 ƒ200 ƒ211

11992

li

1993

H

1994

PVS Marktonderzoek

• Per kopend huishouden wordt op j aarbasis gemiddeld ƒ 204,- uitgegeven aan bloemen en planten.

• Het bedrag per kopend huishouden ligt in het oosten van Duitsland (ƒ 211,-) hoger dan in het westen (ƒ 200,-).

10 Gezinsverbruik bloemen en planten in Duitsland PVS Marktonderzoek

(11)

Gekocht assortiment bloemkwekerijprodukten

(Totaal Dultsland en In waarde-%)

Snijbloemen 44%

Kamerplanten 22%

Balkon- en perkplanten

21%

Overig 3%

Grafwerk 10%

1994

PVS Marktonderzoek

• Snijbloemen zijn veruit het meest populair getuige hun waarde-aandeel van 44%. Opmerkelijk is dat in het oosten van Duitsland bloemen een waarde-aandeel van 62% hebben, terwijl in het westen nog geen 38%

aan bloemen wordt uitgegeven.

• Kamerplanten, balkon- en perkplanten zijn iets minder populair en vertegenwoordigen ieder een vijfde van de totale omzet. Deze

Pro

dukten zijn beduidend populairder in het westen dan in het oosten van Duitsland (13% waarde-aandeel in het oosten ten opzichte van 24% in het westen).

• Aan grafwerk wordt relatief het minst uitgegeven, in zowel het oosten als in het westen.

PVS Marktonderzoek Gezitisverbruik bloemen en planten in Duitsland 11

(12)

\2 Gezinsverbruik bloemen en planten in Duitsland PVS Marktonderzoek

(13)

Percentage kopende huishoudens van bloemen

100%

80%

60%

40%

20%

1992 80.4% 77.4% 94%

1993 76.3% 72.7% 90.3%

1994 72.6% 68.7% 87.2%

Ü1992 ü 1993 B1994

PVS Marktonderzosk

• In vergelijking met '92 en '93 hebben minder huishoudens in 1994 bloemen gekocht. In 1992 kocht 80% van de Duitse huishoudens wel eens een bloemetje. In 1994 was dat nog geen 73%.

• In het oosten van Duitsland kopen bijna negen van de tien huishoudens weieens bloemen. In het westen van Duitsland ligt het pecentage huishoudens dat bloemen koopt op nog geen 70%.

• Het aantal bloemenstelen dat een kopend huishouden in 1994 heeft ge

kocht ligt op 85. In het oosten kopen de huishoudens iets meer stelen (90) dan de kopende huishoudens in het westen (83 stelen).

(14)

Bestedingen aan bloemen

(in Hfl per kopend huishouden)

1992 ƒ100 ƒ 89 ƒ 124

1993 ƒ 104 ƒ 93 ƒ131

1994 ƒ107 ƒ 94 ƒ139

PVS Marktonderzoek

1992 m 1993 SS 1994

• Het bedrag dat per kopend huishouden wordt besteed neemt toe tot ƒ 107,- als gevolg van een toenemende hoeveelheid.

• De prijs per steel ligt in het oosten vier dubbeltjes hoger (ƒ 1,55) dan in het westen (ƒ 1,13).

• Daarmee samenhangend wordt in het oosten voor bijna 140 gulden aan bloemen per kopend huishouden besteed en in het westen voor nog geen 95 gulden.

(15)

Bestemming bloemen (Totaal Duitsland en In waarde-%)

Als cadeau 65%

Voor thuis 22%

1994

PVS Marktonderzoek

• Bloemen worden overwegend gekocht om cadeau te geven. Dit is in het oosten van Duitsland belangrijker dan in het westen.

• Het eigen verbruik van bloemen ligt in het oosten onder het niveau van het westen. In het westen wordt voor 59% besteed aan cadeau's en voor 27% om zelf te gebruiken (in waarde gemeten). In het oosten wordt meer aan cadeau's besteed: 76% en veel minder voor het eigen verbruik (13% in waarde gemeten). In drie jaar tijd zijn geen verschuivingen opgetreden.

• Bloemen worden voornamelijk gekocht door vrouwen. Driekwart wordt door hen gekocht, terwijl de mannen nog geen 20% uitgeven aan bloemen.

(16)

(17)

Percentage kopende huishoudens van kamerplanten

100%

80%

60%

40%

20%

1992 77% 76.3% 79.6%

1993 73.6% 73.3% 74.7%

1994 69.8% 70.1% 69%

Ü1992 IB 1993 H1994

PVS Marktonderzoek

• Ook het percentage kopende huishoudens van kamerplanten is dalende.

• Bijna net zoveel Oost-Duitse als West-Duitse huishoudens hebben in 1994 wel eens een kamerplant gekocht.

• Per kopend huishouden worden gemiddeld in een jaar 10 kamerplanten gekocht en dat is de laatste drie jaar stabiel. In het oosten worden 'slechts' 7 kamerplanten per kopend huishouden gekocht en in het westen 10 (eveneens geen verschuivingen).

(18)

Bestedingen aan kamerplanten

(in Hfl per kopend huishouden) ƒ 7 0

ƒ 60 ƒ 50 ƒ 40 ƒ 3 0 ƒ 20 ƒ 1 0

1992 ƒ 54 ƒ 59 ƒ 38

1993 ƒ 56 ƒ 6 1 ƒ 39

1994 ƒ 55 ƒ 59 ƒ 4 1

1992 tü 1993 111994

PVS Marktonderzoek

• Het bedrag dat een kopend huishouden aan kamerplanten uitgeeft, is stabiel over de laatste drie jaar.

• In het oosten van Duitsland wordt beduidend minder aan kamerplanten per kopend huishouden besteed dan in het westen van Duitsland.

• De gemiddelde prijs per kamerplant ligt onder de zes gulden (stabiel over drie jaar). Het oosten van Duitsland betaalt minder per kamer

plant (ƒ 5,60).

(19)

Bestemming kamerplanten (Totaal Duitsland en in waarde-%)

Overig 3%

1994

PVS Marktonderzoek

• Kamerplanten worden zowel gekocht om weg te geven als om thuis neer te zetten. Het eigen verbruik segment wordt iets belangrijker: van een 40%-aandeel in 1992 naar 44% in 1994.

• Bloeiende kamerplanten zijn belangrijker dan groene kamerplanten als het om een cadeau gaat.

• Ook voor het eigen gebruik zijn bloeiende kamerplantenplanten favoriet.

• Vrouwen zijn de belangrijkste kamerplantenkopers. Bijna 82% van de totale kamerplantenafzet wordt door hen gerealiseerd. Mannen hebben een waarde-aandeel van 13%.

(20)

(21)

Percentage kopende huishoudens van bloeiende- en groene kamerplanten

( T o t a a l D u i t s l a n d )

100%

80%

60%

40%

20%

Bloeiend Groen

1992 68.4% 27%

1993 64.7% 27%

1994 59.6% 24.7%

Eü

1992 EÜ1993

H

1994

PVS Marktonderzoek

• Bloeiende kamerplanten worden door 60% van de huishoudens wel eens gekocht. Een kwart van de huishoudens koopt wel eens een groene kamerplant.

• Tussen Oost en West zitten geen verschillen.

• Per kopend huishouden worden gemiddeld 7 bloeiende kamerplanten gekocht en dat is de laatste drie jaar stabiel.

• In 1994 zijn slechts 2 groene kamerplanten per kopend huishouden aangeschaft en ook dat is geen verandering ten opzichte van eerdere jaren.

• Ruim ƒ 36,- wordt per kopend huishouden op jaarbasis aan bloeiende kamerplanten uitgegeven. Voor groene kamerplanten ligt dat bedrag op ƒ 17,-.

(22)

Bestemming bloeiende kamerplanten (Totaal Duitsland en In waarde-%)

Overig 3%

1994

PVS Marktonderzoek

• Bijna de helft van de bestedingen van de bloeiende kamerplanten komt ten goede aan het segment 'cadeau's' en bijna 45% van de uitgaven aan bloeiende kamerplanten is voor het eigen verbruik segment.

• Tussen het oosten en westen van Duitsland zijn er geen verschillen.

(23)

Bestemming groene kamerplanten (Totaal Duitsland en In waarde-%)

Overig 3%

1994

PVS Marktonderzoek

• Groene kamerplanten worden eerder voor thuis gekocht dan om cadeau te geven.

• Voor het graf worden bijna geen groene kamerplanten gekocht.

• Ook hier geldt dat er geen duidelijke verschillen opvallen tussen oost en west.

(24)

(25)

Percentage kopende huishoudens van balkon- en perkplanten 100%

80%

60%

40%

20%

0% Totaal West Oost

1992 62.3% 63.4% 58.7%

1993 59.9% 60.7% 56.9%

1994 58.7% 60% 54%

111992 ü 1993 H1994

PVS Marktonderzoek

• Het percentage kopende huishoudens van balkon- en perkplanten is licht dalende.

• In het oosten van Duitsland kopen minder huishoudens planten voor op het balkon of voor in de tuin dan 'westerse' huishoudens dat doen.

• Per kopend huishouden worden ongeveer 29 planten aangekocht. In het oosten ligt dat aantal beduidend lager: 22 stuks. In het westen worden 31 planten per kopend huishouden aangekocht.

(26)

Bestedingen aan balkon- en perkplanten

(in Hfl per kopend huishouden) ƒ80

ƒ 70 ƒ 60 ƒ 50 ƒ40 ƒ 30 ƒ 20 ƒ10

1992 ƒ 55 ƒ61 ƒ 35

1993 ƒ 56 ƒ 62 ƒ36

1994 ƒ 63 ƒ 69 ƒ41

ü 1992 iH 1993 H1994

PVS Marktonderzoek

• Het bedrag dat per kopend huishouden wordt uitgegeven aan balkon

en perkplanten laat een stijging zien.

• In het westen van Duitsland wordt beduidend meer per kopend huis

houden aan balkon- en perkplanten uitgegeven dan in het oosten.

• De gemiddelde prijs per plant ligt landelijk op ƒ 2,18. Het westen zit daar iets boven (ƒ 2,25), terwijl het oosten daar beduidend onder zit (ƒ 1,83).

(27)

Aankoopplaatsen bloemen en planten (Totaal Duitsland en In waarde-%)

Kweker

TC 22%

36%

1994

PVS Marktonderzoek

• De bloemenwinkel is voor de aankoop van bloemen, kamerplanten en balkon- en perkplanten het belangrijkst in Duitsland. In waarde gemeten hebben zij een aandeel van 36%.

• De kweker is eveneens een belangrijk verkoopkanaal getuige hun aandeel van 22%.

• De levensmiddelenhandel (LEH) bezitten de derde plaats met een marktaandeel van 18% (licht gestegen).

• De marktstandplaats is goed voor een aandeel van 11%.

• Het tuincentrum speelt een ondergeschikte rol als verkoopkanaal van bloemkwekerijprodukten met een aandeel van 7%.

(28)

Aankoopplaatsen bloemen (Totaal Duitsland en In waarde-%)

Bloemist 49%

1994

PVS Marktonderzoek

• Binnen de produktgroep snijbloemen is de traditionele bloemenwinkel onverslaanbaar. Bijna de helft van de markt hebben zij in handen en dat is de laatste jaren satbiel te noemen.

• De kweker is goed voor een aandeel van een vijfde in de totale bloemenverkopen.

• De LEH kent een marktaandeel van 14%. Ten opzichte van 1992 is dat een lichte stijging. De LEH kende toen een aandeel van 12%.

• 12% Van alle bloemenuitgaven wordt op de markt gedaan.

• Het tuincentrum verkoopt bijna geen bloemen.

(29)

Aankoopplaatsen kamerplanten (Totaal Duitsland en In waarde-%)

Markt 7%

Bloemist 30%

Overig 8%

Kweker 20%

1994

PVS Marktonderzoek

• De bloemenwinkel heeft ook de leidende positie wat betreft de verkopen van kamerplanten (marktaandeel is 30%).

• De LEH's hebben een kwart van de kamerplantenmarkt in handen.

• De kweker is goed voor een aandeel van 20% en heeft iets van zijn aandeel verloren (in 1992 een aandeel van 22%).

• Het tuincentrum is wat betreft de kamerplantenverkopen iets belangrij

ker dan de bloemenverkopen en staat op de vierde plaats met een aandeel van 10%.

• Op de markt wordt relatief het minst aan kamerplanten gekocht (hun aandeel is 7%).

(30)

Aankoopplaatsen balkon- en perkplanten

(Totaal Duitsland en in waarde-%)

19% LEH

Kweker 31%

1994

PVS Marktonderzoek

• De kweker is het belangrijkste verkoopkanaal voor de consumenten om hun balkon- en perkplanten te kopen. In 1992 had de kweker nog een marktaandeel van 35%.

• De LEH staat op de tweede plaats met een marktaandeel van 19% en kende een lichte stijging ten opzichte van 1992 (16%).

• De bloemenwinkel is wat betreft balkon- en perkplanten minder belang

rijk dan de verkoop van bloemen en kamrplanten. Zij hebben 'slechts' een aandeel van 15%.

• Het tuincentrum heeft 14% van de balkon- en perkplantenmarkt in handen.

• Op de markt worden deze planten ook wel eens gekocht: marktaandeel is 11%.

(31)

Bundeslanden en regio's in Duitsland

BRD-WEST

8. BRD-OOST Nordwest

1: Hamburg

2: Schleswig-Holstein 3: Niedersachsen, Bremen

4: Nordrhein-Westfalen Südwest

5: Rheinland-Pfalz, Saarland 6: Hessen

7: Baden-Württemberg 8: Bayern

9: Berlin NordOst

10: Mecklenburg-Vorpommern 11: Brandenburg

12: Sachsen-Anhalt

SüdOst

13: Thüringen 14: Sachsen

(32)

Aandelen regio's in bloemen en planten-aankopen in 1994 (Totaal Duitsland en In waarde-%)

SudWest 12%

SudOst Berlin

9% 5%

PVS Marktonderzoek

• De regio's Nordrhein-Westfalen en NordWest (Hamburg, Schleswig- Holstein, Niedersachsen en Bremen) zijn het belangrijkst voor de afzet van bloemkwekerijprodukten. Deze twee regio's nemen ruim 40% van de totale aankopen van bloemkwekerijprodukten voor hun rekening.

• Het oosten van Duitsland is goed voor bijna een kwart van de totale bestedingen.

(33)

Aandelen regio's in bloemen-aankopen in 1994 (Totaal Duitsland en In waarde-%)

SudWest 12%

Baden-Wurttemberg

11%

Bayern 12%

NordOst 9%

SudOst 10%

Nordrhein-Westfalen 23%

Nordwest 20%

PVS Marktonderzoek

• Voor de bloemen-aankopen zijn de regio's Nordrhein-Westfalen en NordWest het belangrijkst. Samen zijn zij goed voor een waarde- aandeel van 43%.

(34)

Aandelen regio's in kamerplanten-aankopen in 1994 (Totaal Duitsland en In waarde-%)

Bad e n-Wu rttem berg

11%

Bayern 13%

Südwest

11%

NordOst

8%

SudOst 9%

Nordrhein-Westfalen

21%

Nordwest

21%

Berlin

6%

PVS Marktonderzoek

• Ook hier zijn de regio's Nordrhein-Westfalen en Nordwest het belang

rijkst voor wat betreft de kamerplanten-aankopen.

(35)

Aandelen regio's in balkon- en perkplanten-aankopen in 1994 (Totaal Duitsland on In waarde-%)

SudWest 13%

8%

PVS Marktonderzoek

• Het zal geen verbazing wekken dat de regio's Nordrhein-Westfalen en NordWest het belangrijkst zijn voor de aankoop van balkon- en perkplanten.

(36)

Produktaandelen per regio in 1994 (in waarde-%)

Bioemen Planten Balkon Overig Totaal

BRD-West 38 24 24 14 100

Nordwest 40 27 22 11 100

Nordrhein-Westfalen 39 23 23 15 100

Südwest 36 22 26 16 100

Baden-Württemberg 36 25 26 13 100

Bayern 35 24 26 15 100

BRD-Oost 62 15 11 11 100

NordOst 63 13 10 14 100

SüdOst 65 15 9 11 100

Berlin 56 18 18 8 100

TOTAAL BRD 44 22 21 13 100

• In de regio Berlin wordt relatief veel aan kamerplanten en aan planten voor op het balkon uitgegeven in vergelijking met andere Oostduitse deelstaten.

(37)

Marktaandelen aankoopplaatsen snijbloemen per regio in 1994 (Basis: West-Duitsland = 100% en in waarde-%)

BRD- West- Nord- Nordrh.- Süd- Baden- Bayern

West Berlin West Westfa. West Württ.

Bloemenwinkel 48,1 60,7 51,5 49,2 45,4 39,7 44,0

Kweker 16,2 3,5 14,1 15,4 17,0 21,6 22,0

TC 2,3 0,1 1,0 2,5 1,4 4,5 4,0

Markt 14,0 23,2 19,8 15,5 8,6 12,3 4,0

LEH 16,0 7,4 9,2 14,6 24,6 18,8 23,6

Edeka 1,7 0,6 1,6 1,5 2,4 2,4 1,6

REWE-groep 2,9 5,7 3,2 1,5 4,4 2,5 2,8

Tengelmann-groep 1,1 0,5 0,8 1,5 1,2 0,8 1,1

Aldi 6,6 0,1 0,1 7,3 11,6 7,5 13,6

Nordwest: Schleswig-] Holstein, Hamburg, Niedersachsen, Bremen SüdWest: Hessen, Rheinland-Pfalz, Saarland

• De bloemenwinkel heeft relatief gezien een hoog marktaandeel in West-Berlin en relatief laag in Baden-Württemberg.

• West-Berliners kopen weinig bij een kweker.

• Bij tuincentra worden weinig bloemen gekocht. In Baden-Württemberg en Bayern is dat nog relatief het meest.

• De markt is een zeer belangrijk aankoopkanaal in West-Berlin. In de regio's SüdWest en Bayern is ze veel minder belangrijk.

• LEH is relatief sterk vertegenwoordigd in SüdWest en Bayern.

• Aldi is van de LEH's het best vertegenwoordigd in Duitsland en met name in Nordrhein-Westfalen, SüdWest, Baden-Württemberg en Bayern hebben zij een groot aandeel.

• De REWE-groep is vooral vertegenwoordigd in West-Berlin en in het noordwesten van Duitsland.

(38)

Marktaandelen aankoopplaatsen kamerplanten per regio in 1994 (Basis: West-Duitsland = 100% en in waarde-%)

BRD- West- Nord- Nordrh.- Süd- Baden- Bayern West Berlin West Westfa. West Württ.

Bloemenwinkel 30,0 47,4 33,3 30,7 29,8 24,2 23,9

Kweker 19,7 5,0 19,2 19,4 16,7 22,4 25,4

TC 10,9 9,0 8,5 15,1 7,7 10,4 11,8

Markt 7,2 8,3 9,8 10,1 3,6 5,5 2,4

LEH 25,0 24,3 22,7 19,2 26,7 27,4 25,7

Edeka 4,4 0,4 3,6 2,6 6,1 6,6 6,0

Markant-groep 3,9 0,1 3,5 1,4 10,4 6,0 2,3

REWE-groep 6,6 12,7 6,3 4,4 11,3 6,7 4,4

Tengelmann-groep 2,4 2,7 1,4 3,6 1,9 1,9 3,0

Aldi 3,4 2,2 3,1 3,9 2,5 2,5 4,1

Nordwest: Schleswig-] Holstein, Hamburg, Niedersachsen, Bremen SüdWest: Hessen, Rheinland-Pfalz, Saarland

• In West-Berlin heeft de bloemenwinkel het grootste marktaandeel

• Daarnaast wordt er relatief gezien heel weinig bij een kweker gekocht.

• In Nordrhein-Westfalen zijn het tuincentrum en de markt relatief be

langrijke aankoopkanalen.

• Daarentegen is de LEH in die regio ondervertegenwoordigd.

• De REWE-groep is de belangrijkste LEH in Duitsland wat betreft de aankopen van kamerplanten door consumenten.

• In de regio SüdWest zijn de Markant-groep en de REWE-groep sterk vertegenwoordigd.

• In Bayern is Edeka de belangrijkste LEH.

(39)

Key-account snijbloemen regionale verdeling in 1994 (Basis: West-Duitsland = 100% en in waarde-%)

Edeka REWE-

Groep Tengelmann-

Groep Aldi LEH-

Totaal

BRD-West 1,7 2,9 1,1 6,6 16,0

West-Berlin 2,4 13,6 3,1 0,2 3,2

Nordwest 22,4 26,8 18,4 0,2 13,9

Nordrhein-Westfalen 24,1 26,8 39,0 30,7 25,1

SüdWest 19,9 21,3 15,7 24,9 21,7

Baden-Württemberg 17,4 10,7 9,5 14,5 14,9

Bayern 13,7 13,7 14,3 29,6 21,1

Nordwest: Schleswig-Holstein, Hamburg, Niedersachsen, Bremen SüdWest: Hessen, Rheinland-Pfalz, Saarland

• Edeka behaalt van de totale snijbloemen-omzet slechts 2,4% in West- Berlin. De andere regio's zijn belangrijker.

• De REWE-groep behaalt drie kwart van haar snijbloemen-omzet uit drie regio's: Nordwest, Nordrhein-Westfalen en SüdWest.

• Nordrhein-Westfalen is voor de Tengelmann-groep veruit de belang

rijkste deelstaat en in de regio's West-Berlin en Baden-Württemberg behalen zij relatief minder omzet aan snijbloemen.

• Voor Aldi zijn West-Berlin en Nordwest de regio's waar bijna geen snijbloemen-omzet behaalt wordt.

(40)

Key-account kamerplanten regionale verdeling in 1994 (Basis: West-Duitsland = 100% en in waarde-%)

Edeka Markant REWE- Tengelmann- Aldi LEH-

(ex. Spar) Groep Groep Totaal

BRD-West 4,4 3,9 6,6 2,4 3,4 25,0

West-Berlin 0,4 0,1 8,4 4,9 2,3 4,2

Nordwest 21,7 23,4 25,2 15,6 23,9 23,8

Nordrhein-

Westfalen 15,5 9,1 17,3 38,1 29,7 19,8

SüdWest 19,6 36,7 24,1 10,9 14,5 20,5

Baden-

Württemberg 21,2 21,4 14,3 11,0 10,3 15,5

Bayern 21,5 9,3 10,6 19,4 18,9 16,2

^ordWest: Schleswig-Holstein, Hamburg, Niedersachsen, Bremen Südwest: Hessen, Rheinland-Pfalz, Saarland

• In de regio West-Berlin behaalt Edeka slechts 0,4% van de totale kamerplanten-omzet.

• De Markant-groep behaalt de meeste omzet in de regio SüdWest (37%).

• De helft van de totale kamerplanten-omzet van de REWE-groep wordt in de regio's Nordwest en SüdWest behaalt.

• Nordrhein-Westfalen is voor de Tengelmann-groep veruit de belangrijk

ste regio.

• Aldi behaalt slechts 2% van haar totale kamerplanten-omzet in West- Berlin.

(41)

BIJLAGE I: AANTAL HUISHOUDENS

TABEL 1: ONTWIKKELING AANTAL HUISHOUDENS, TOTAAL DUITSLAND Jaartal

aantal

huishoudens index

aantal personen

per huishouden index

1991 33,2 min 100 2,24 100

1992 33,5 min 101 2,22 99

1993 33,5 min 101 2,21 99

TABEL 2: SAMENSTELLING HUISHOUDENS, TOTAAL DUITSLAND Aantal

personen 1992 1993 1994

1 29% 30% 30%

2 30% 30% 30%

3 19% 19% 19%

4 15% 15% 15%

5 + 7% 6% 6%

(42)

BIJLAGE II: ASSORTIMENT

Om meer inzicht te geven in bloemen- en plantencijfers wordt hieronder de belangrijk

ste soorten bloemen en planten weergegeven die door de Duitse huishoudens gekocht worden. Deze verdeling geldt eveneens voor de balkon- en perkplanten. De onderstaan

de tabellen staan, daar waar het de waarde betreft, vermeld in Duitse Marken. Alle cijfers vermeld zijn per 100 huishoudens. (Gemiddelde koers 100 DM = ƒ 112,60 in 1992, 100 DM = ƒ 112,33 in 1993 en 100 DM = ƒ 112,14 in 1994)

TABEL 3: PERCENTAGE KOPENDE HUISHOUDENS SNIJBLOEMEN 1992, 1993 EN 1994

(IN PROCENTEN)

1992 1993 1994

Snijbloemen 80,4 76,3 72,6

Gemengd boeket 57,8 55,1 51,8

Mono-bos 72,5 68,6 65,4

Amaryllis 4,0 3,2 3,3

Anemoon 0,9 1,1 1,4

Anjer 36,1 32,8 32,3

Anthurium 5,0 5,0 5,0

Aster 15,3 13,9 12,8

Chrysanten 14,2 13,7 13,0

Cyclamen 5,6 4,8 4,0

Freesia 10,6 11,8 10,7

Hyacint 1,0 0,6 0,8

Gerbera 9,0 8,9 7,9

Gladiool 5,1 4,7 4,4

Iris 0,6 1,2 0,9

Lelie 6,5 6,0 5,1

Margriet 2,8 2,5 2,1

Narcis 19,5 18,0 14,9

Orchidee 16,8 12,6 11,5

Roos 44,9 43,5 43,0

Statice 0,6 0,5 0,4

Tulp 34,9 28,6 28,3

Vergeet-mij-niet 0,2 0,1 0,1

Arrangementen 14,8 12,1 11,1

(43)

TABEL 4: PERCENTAGE KOPENDE HUISHOUDENS KAMERPLANTEN 1992, 1993 EN 1994 (IN PROCENTEN)

1992 1993 1994

Kamerplanten 77,0 73,6 69,8

Bloeiende kamerplanten 68,4 64,7 59,7

Amaryllis 1,3 1,8 1,5

Anthurium 2,5 2,3 2,2

Azalea 22,8 20,9 17,4

Begonia 14,5 13,8 11,5

Bromelia 0,7 1,0 0,9

Calceolaria 2,7 1,5 1,2

Chrysanten 17,0 19,3 11,9

Cyclamen 28,1 25,5 25,8

Erica 11,0 11,9 2,7

Hibiscus 5,1 4,7 5,1

Hortensia 5,1 4,7 5,3

Hyacint 6,9 5,2 5,4

Kalanchoë 8,5 8,4 8,0

Orchidee 4,6 4,9 4,9

Poinsettia 25,8 24,3 23,7

Primula 27,1 26,0 26,3

Saintpaulia 19,4 17,0 15,6

Groene kamerplanten 27,0 27,0 24,7

Cactus 8,3 7,3 7,4

Dieffenbachia 1,2 1,7 1,5

Ficus 6,5 6,5 6,9

Hedera 7,4 7,7 7,0

Palmen 6,5 7,2 6,2

Philodendron 0,9 0,7 0,6

Soleirolia 3,2 2,5 2,3

Varen 5,6 5,3 3,7

Arrangementen 9,6 11,7 10,6

De terugval van Erica wordt met name veroorzaakt doordat in 1994 de Erica overwegend onder de balkon- en perkplanten is gevoegd.

(44)

TABEL 5: PERCENTAGE KOPENDE HUISHOUDENS BALKON- EN PERKPLANTEN 1992, 1993 EN 1994 (IN PROCENTEN)

1992 1993 1994

Balkon- en perkplanten 62,3 59,9 58,7

Afrikaan 6,9 7,5 6,9

Anjer 5,7 6,8 6,4

Aster 6,0 5,5 8,5

Begonia 13,2 12,8 13,1

Erica 13,0 11,7 20,0

Fuchsia 14,0 12,8 12,4

Geranium 33,9 33,2 30,1

Impatiens 15,2 14,1 12,7

Lobelia 10,4 9,5 9,2

Margriet 12,6 11,9 11,7

Petunia 8,8 9,9 9,1

Primula 12,5 11,7 9,6

Viool 21,6 20,5 21,2

(45)

TABEL 6: HOEVEELHEID AANGEKOCHTE SNIJBLOEMEN 1992,1993 EN 1994

1992 1993 1994

Snijbloemen 6.442 6.182 6.194

Gemengd boeket 2.051 1.980 1.865

Mono-bos 4.361 4.183 4.305

Amaryllis 11 10 12

Anemoon 13 10 16

Anjer 813 758 828

Anthurium 11 14 15

Aster 219 189 181

Chrysanten 149 139 128

Cyclamen 70 59 48

Freesia 120 147 130

Hyacint 5 4 6

Gerbera 63 62 56

Gladiool 55 54 57

Iris 5 9 7

Lelie 48 43 40

Margriet 22 20 17

Narcis 400 476 358

Orchidee 40 33 33

Roos 1.261 1.273 1.422

Statice 4 2 2

Tulp 767 643 711

Vergeet-mij-niet 2 3 0

Overige 141 237 127

Arrangementen 30 18 24

(46)

TABEL 7: HOEVEELHEID AANGEKOCHTE KAMERPLANTEN 1992, 1993 EN 1994

1992 1993 1994

Kamerplanten 703 706 644

Bloeiende kamerplanten 497 499 441

Amaryllis 2 2 2

Anthurium 3 3 3

Azalea 42 38 32

Begonia 30 34 26

Bromelia 1 1 1

Calceolaria 6 3 3

Chrysanten 47 50 27

Cyclamen 59 60 59

Erica 43 46 10

Hibiscus 7 6 7

Hortensia 6 6 7

Hyacint 14 10 13

Kalanchoë 15 16 16

Orchidee 7 7 8

Poinsettia 59 50 48

Primula 116 129 144

Saintpaulia 38 34 33

Groene kamerplanten 62 62 53

Cactus 13 13 11

Dieffenbachia 1 2 2

Ficus 9 8 8

Hedera 14 15 12

Palmen 10 10 9

Philodendron 1 1 1

Varen 7 7 5

Overige 130 131 134

Arrangementen 14 17 17

(47)

TABEL 8: HOEVEELHEID AANGEKOCHTE BALKON- EN PERKPLANTEN 1992, 1993 EN 1994

1992 1993 1994

Balkon- en perkplanten 1.628 1.626 1.690

Afrikaan 65 61 60

Anjer 20 21 22

Aster 27 31 38

Begonia 157 149 150

Erica 62 62 109

Fuchsia 48 46 45

Geranium 319 317 312

Impatiens 89 83 89

Lobelia 63 57 59

Margriet 33 34 32

Petunia 65 75 66

Primula 82 92 69

Viool 359 386 387

Overige 226 211 252

(48)

TABEL 9: WAARDE SNIJBLOEMEN 1992, 1993 EN 1994

1992 1993 1994

Snijbloemen 7.125,46 7.082,39 6.941,31

Gemengd boeket 2.850,94 2.913,24 2.789,96

Mono-bos 3,955,08 3.869,86 3.847,94

Amaryllis 55,61 59,35 53,18

Anemoon 9,48 6,76 9,35

Anjer 771,94 718,42 731,21

Anthurium 66,88 73,73 79,41

Aster 163,40 144,13 136,15

Chrysanten 235,67 233,24 209,43

Cyclamen 45,12 41,22 32,83

Freesia 107,98 113,43 101,48

Hyacint 6,21 7,24 8,48

Gerbera 121,28 117,71 102,94

Gladiool 39,46 39,03 40,24

Iris 3,23 5,48 5,44

Lelie 78,93 74,28 69,70

Margriet 21,62 18,40 17,16

Narcis 108,81 111,16 86,93

Orchidee 255,63 181,16 175,54

Roos 1.199,71 1.261,35 1.267,92

Statice 4,56 2,20 3,44

Tulp 483,35 412,36 446,43

Overige 136,42 276,40 291,09

Arrangementen 319,44 299,29 303,41

(49)

TABEL 10: WAARDE KAMERPLANTEN 1992, 1993 EN 1994

1992 1993 1994

Kamerplanten 3.672,02 3.643,92 3.408,12

Bloeiende kamerplanten 2.153,90 2.088,20 1.921,24

Amaryllis 13,68 15,55 14,90

Anthurium 25,73 32,99 29,01

Azalea 306,72 275,79 252,96

Begonia 143,22 150,56 136,17

Bromelia 10,85 9,94 10,84

Calceolaria 16,12 7,72 8,00

Chrysanten 176,21 184,96 103,90

Cyclamen 331,83 314,46 314,23

Erica 139,83 138,30 28,71

Hibiscus 52,14 44,75 52,91

Hortensia 74,09 73,14 82,80

Hyacint 35,35 28,98 32,16

Kalanchoë 56,25 56,01 59,63

Orchidee 124,60 133,49 150,95

Poinsettia 277,63 282,95 261,39

Primula 220,31 210,57 265,07

Saintpaulia 116,80 99,27 100,43

Groene kamerplanten 416,22 413,45 374,35

Cactus 49,71 53,27 45,26

Dieffenbachia 7,90 10,81 10,90

Ficus 100,57 98,47 99,68

Hedera 61,99 56,91 56,56

Palmen 112,55 117,65 98,58

Philodendron 13,05 9,50 6,44

Varen 42,17 38,21 31,11

Overige 847,53 966,44 829,94

Arrangementen 319,44 373,48 321,12

(50)

TABEL 11: WAARDE BALKON- EN PERKPLANTEN 1992, 1993 EN 1994

1992 1993 1994

Balkon- en perkplanten 3.052,39 2.980,03 3.283,03

Afrikaan 53,73 54,24 49,48

Anjer 47,94 50,06 52,82

Aster 53,63 52,12 79,94

Begonia 193,10 192,26 190,62

Erica 181,29 168,71 310,88

Fuchsia 160,12 148,26 139,57

Geranium 902,46 885,50 847,34

Impatiens 173,63 172,19 172,71

Lobelia 73,81 62,00 61,20

Margriet 158,68 162,96 168,76

Petunia 76,06 99,13 96,66

Primula 131,51 127,35 99,17

Viool 319,24 330,88 363,64

Overige 519,92 473,35 650,24

(51)

BIJLAGE III: PENETRATIE PER REGIO

TABEL 12: PERCENTAGE KOPENDE HUISHOUDENS PER REGIO IN % VOOR 1994

Nord Nordrh.- Süd Baden- Bayern Berlin Nord Süd BRD

West Westfa. West Würt. Ost Ost

Bloemen 75,1 68,6 66,6 65,1 66,1 81,0 86,3 91,2 72,6

Mono-bos 67,6 59,9 58,6 57,4 58,3 77,1 82,6 86,3 65,4

Gem. bos 51,1 46,9 46,8 47,3 42,7 63,1 69,6 72,5 51,8

Kamerplant 75,5 68,9 68,7 67,2 69,0 66,5 66,5 72,8 69,8

Groen 23,9 24,7 23,5 23,7 24,7 26,8 26,7 26,6 24,7

Bloeiend 67,6 59,5 57,6 57,4 58,0 55,9 56,5 59,4 59,7

Balkon en 59,7

perkplant 61,0 59,6 61,3 60,7 58,0 58,1 54,0 51,8 58,7

Totaal 86,8 84,4 85,3 84,0 86,3 89,4 91,9 93,9 86,8

• Ten opzichte van het landelijk gemiddelde van percentage snijbloemen kopende huishoudens, vallen met name de regio's NordOst en SüdWest positief op.

• In de regio NordWest kopen meer huishoudens dan landelijk gemiddeld kamerplanten en dan met name de bloeiende.

• In het oosten van Duitsland kopen relatief minder huishoudens balkon

en perkplanten ten opzichte van het landelijk cijfer.

(52)

BIJLAGE IV: KENCIJFERS KEY-ACCOUNTS

TABEL 13: VERKOOPPUNTEN EN OMZET PER KEY-ACCOUNT VOOR 1994

Aantal verkooppunten Omzet in Mrd. DM

Absoluut % Mrd. DM %

Asko/MHB 2.520 3,4 17,5 8,7

Edeka-groep 15.435 20,7 47,1 23,4

Markant-groep 20.715 27,8 57,2 28,4

Spar 9.960 13,4 20,9 10,4

Overig Markant 10.755 14,4 36,3 18,0

REWE-groep 8.185 11,0 37,3 18,5

T engelmann-groep 3.810 5,1 19,1 9,5

Overig LEH 23.735 31,9 23,4 11,6

Totaal 74.400 100,0 201,6 100,0

Noot: De omzet is een opte] ling van zowel non -food als food.

(53)

BIJLAGE V: BEVOLKINGSAANDEEL PER DEELSTAAT

Bevolking van Duitsland in 1994

(Duitsland = 81 miljoen inwoners) Südwest

13.4%

8.9% SüdOst 8.8%

PVS Marktonderzoek

• In het westen van Duitsland bevindt zich 78% van de totale Duitse bevolking (ruim 63 miljoen inwoners). In het oosten wonen bijna 18 miljoen inwoners.

(54)

Produktschap voor Siergewassen