E-book. Hoogsensitief, zonder zweverigheid

1

E-book

Hoogsensitief, zonder zweverigheid

2 HSP, van onwetendheid naar kennis

Dit E-book heb ik ten eerste geschreven voor mijn (hsp) cliënten en alle andere geïnteresseerden. Maar ook voor de omgeving die samen leven met een

hooggevoelig persoon. Er bestaat nog veel onwetendheid op dit gebied. Als jij als hsp’er zelf niet weet hoe je ermee om moet leren gaan, laat staan de

omgeving. Op internet en boeken is er natuurlijk veel te vinden over hsp. Ook is er nog veel onwetendheid over hsp bij de GGZ. Mensen die hsp zijn en nog niet weten hoe ze ermee om kunnen gaan ervaren de lasten van hun

hooggevoeligheid. En hebben klachten die lijken op symptomen van een burn- out, autisme, depressie, angst en paniekaanvallen of add, adhd. Vaak is de scheidslijn ook dun op dat gebied. Depressie, borderline, fibromyalgie gaan vaak hand in hand met hsp. Met deze klachten gaan ze naar de huisarts en die

verwijst ze door naar de GGZ. Hsp is niet te diagnosticeren is, want het is geen ziekte, geen aandoening en geen stoornis. Veel cliënten krijgen een onjuiste diagnose, onnodig medicatie voorgeschreven en een behandeling die totaal averechts werkt. (buiten het feit of hsp’ers wel andere aandoeningen ernaast hebben) In mijn ogen denkt en behandelt de GGZ vanuit ziekte. En daarmee wordt de hsp’er enorm tekort gedaan. Maar omdat hsp geen ziekte is, mag het worden bekeken vanuit gezondheid. Dat maakt een groot verschil in het

behandelen daarvan. Ook zijn er discussies tussen diverse wetenschappers die hoogsensitief willen bewijzen of juist ont-krachten. Maar is empathie en zijn gevoelens wel te meten? Of is hoogsensitiviteit toch een

persoonlijkheidsstoornis? Daarover zijn nog veel vraagtekens en discussies. Ik pretendeer ook niet de waarheid te verkondigen, want hsp blijft nog een grijs gebied en ieder mag zijn/haar mening en beleving hebben, wat ook subjectief is.

Maar er worden wel een aantal fabels, mythes en onzin over hsp verkondigt. Dat doet een grote afbreuk waar de essentie van hsp om draait. Wat ik wel weet, is dat ik en andere hsp coaches/therapeuten nog een lange weg hebben te gaan om hsp in de (Nederlandse) maatschappij erkend te krijgen, zonder dat het wordt afgedaan als iets zweverigs, mode-gril of drama queens.

Degene die hsp zijn zullen dit e-book lezen om hun eigen hooggevoeligheid beter te kunnen begrijpen. De omgeving van de hsp’er zal dit e-book (waarschijnlijk) met nieuwsgierigheid en/of met enige sceptici lezen. Aan de omgeving wil ik vragen om dit e-book met een open mind te lezen.

Eigenlijk spreek ik liever niet van behandelen, maar van trainen, coachen en begeleiden. Ik leer jou als cliënt om jezelf beter te bewapenen tegen prikkels van buitenaf, zonder je af te sluiten van de omgeving. Ik leer je een stevig

fundament te bouwen, zodat je met vertrouwen, levenskracht en levensvreugde als hsp’er staande weet te houden. Het is niet anders dan trainen, trainen, trainen. Het is een vaardigheid die ik je leer wat een onderdeel wordt van je

3

lifestyle. Ook na deze trainingen kan je dit blijven toepassen in je dagelijks leven. Hoe mooi is dat?

De andere kant is dat hsp door sommige mensen als spiritueel en/of zweverig wordt ervaren en dit ook zo uit dragen. Met alle respect, maar hsp wordt steeds meer wetenschappelijk bewezen. Elders in het e-book leg ik dat uit.

In dit e-book heb ik getracht zoveel mogelijk hsp van een nuchtere kant te benaderen, sterker nog: met een wetenschappelijke onderbouwing en met logisch nadenken. Wellicht voor sommige mensen te theoretisch, maar wil je als hsp’er jezelf begrijpen hoe het komt waarom je je zo voelt en/of reageert, is kennis en inzicht de eerste stap is naar bewustwording en begrip. Tijdens de hsp begeleiding werken we om hoofd, hart en buik met elkaar te verbinden.

Mocht je (opbouwende) feedback willen geven, mis je iets wat je graag zou willen weten of heb je nog ergens vragen over dan hoor ik dat graag.

Voor nu veel leesplezier.

Ontspannen groet, Lianne Bekker

4 Over Lianne

Mijn naam is Lianne Bekker, (1976) zelf hoogsensitief en woonachtig in Etten- Leur waar ik ook mijn praktijk heb. Ik ben op missie om hoogsensitieve volwassenen te helpen om met hun hoogsensitiviteit een balans te vinden in deze snelle, overprikkelende en rationele wereld om deze prachtige eigenschap te ervaren als een positief voordeel en kracht. Ben jij hoogsensitief, maar tegelijkertijd ook nuchter, dan kan ik jou helpen.

Persoonlijk

Ik heb een hele lieve vriend en hou van het leven en ben positief ingesteld. Ik ben gek op gezond en lekker eten, kan lachen om dieren, opgezweept of

ontroerd worden door mooie muziek, mij verdiepen in een goed boek of film, in stilte genieten van de natuur, liters thee drinken, salades in de zomer en soepen in de winter eten en humor om het leven te relativeren.

Hobby’s:

Net als vele andere hsp’ers heb ik brede interesses. Maar ja, ook ik moet een keus maken. Ik sport 3x in de week en 1 avond in de week zing ik met veel plezier in een popkoor. Ik ben altijd met muziek bezig geweest, heb 9 jaar pianoles gehad en 2 jaar gitaarles en heb altijd in koren gezongen. Daarnaast pas ik graag op loge honden.

Door anderen word ik omschreven als:

Rustige uitstraling en een vertrouwd gevoel, geduldige luisteraar, betrokkenheid, meevoelend en intuïtief, maar tevens nuchter en no-nonsens

mentaliteit, creatief in denken, motiverend en een inspirator om het beste uit mensen te halen.

Ervaring

Rond mijn 30-35 jaar kwam ik bij toeval in aanraking met hoogsensitiviteit. Ik wist niet wat het betekende, maar ik ben er over gaan lezen. Dat was in de periode dat ik zelf niet lekker in mijn vel zat, zowel privé als in mijn baan. Tot mijn grote verbazing herkende ik mij daarin en toen viel alles samen. Ineens begreep ik waarom ik als kind (en nu nog steeds) niet van mensenmassa’s hou, niet met poppen speelde, maar liever las en achter de piano zat. Ook had ik tijd nodig om de prikkels die ik op school kreeg te verwerken. Dagen later kwam ik met mijn verhaal wat ik op school mee had gemaakt. Maar vooral ook het aanvoelen van emoties van mensen. Door mijn omgeving werd het weg gerelativeerd. En zo waren er meer kenmerken waarin ik mij zelf daarin

herkende. Uiteindelijk ben ik zelf bij een hsp coach terecht gekomen en er ging een wereld voor mij open. Hadden mijn ouders en ik dat toen maar geweten.

5 Achtergrond

Zelf heb ik een medische achtergrond. Ik heb 15 jaar gewerkt in de reguliere gezondheidszorg. Zowel als verpleegkundige en later als activiteitenbegeleider.

(dagbesteding en welzijn) Omdat ik merkte dat het belevingsgericht werken mij veel beter lag en de affiniteit ook groter was. Ik wilde weten wie de mens is achter een klacht. In plaats van te kijken naar alleen het fysieke lichaam en de klachten die daarbij horen. Van de een op de andere dag maakte ik kennis met aromatherapie in de activiteitenbegeleiding. En daar werd mijn interesse gewekt voor de natuurgeneeskundige therapie/alternatieve zorg.

6 Wat doe ik:

Ik help (hooggevoelige) volwassenen die zich onrustig en gespannen voelen in hun hoofd en in het lichaam om rust van binnen te ervaren, waardoor je

ontspannen en nuchter met prikkels en stress om gaat.

Herken je dit?

 Je voelt je anders en je reageert anders, maar niet op de manier die bij je past. Waardoor jij jezelf niet begrijpt en je omgeving ook niet en het alleen maar erger wordt.

 Je bent al een tijd lang oververmoeid. Je slaapt veel, maar je bent en blijft moe. Waardoor je te moe bent om leuke dingen te ondernemen.

 Je hebt een groot verantwoordelijkheidsgevoel en je zorgt graag voor anderen. Waardoor je voor je gevoel teveel verplichtingen hebt en te weinig tijd voor jezelf hebt.

 Je graag anderen een plezier doet, waardoor jij over je grenzen heen gaat?

 Je hebt dusdanig last van zintuiglijke prikkels en/of last van gevoelens en emoties van andere mensen, waardoor je drukke plaatsen liever vermijd?

 Je hoofd voelt als een grote chaos van piekerende gedachten, to do

lijstjes, beren op de weg zien en allerlei ideeën die niet uitgewerkt kunnen worden? Waardoor je uitstelgedrag hebt? En waardoor je moeite hebt om keuzes te maken vanuit je hart en buikgevoel?

Maar om te weten of je hoogsensitief bent, is het wellicht handig om er wat over te lezen.

Wat is hoogsensitief?

HSP betekent Highly Sensitive Person, oftewel hoogsensitief of hooggevoelig.

Sensitief betekent “ gevoel en zintuigen”. Sensitief is een term die ook in de reguliere gezondheidszorg gebruikt wordt.

Kortom: je zintuigen en je zenuwstelsel reageren gevoeliger, waardoor de prikkelverwerking in het zenuwstelsel diepgaander, uitgebreider en intenser verloopt. Wanneer je langdurig harde prikkels krijgt te verwerken en je maakt geen tijd om jezelf weer op te laden raak je overprikkeld. Jij ervaart de wereld anders en neemt details waar en beleeft alles intensiever. Ook voel je de emoties en energieën van andere mensen haarscherp aan, waardoor je de energie en emotie van die ander over gaat nemen.

Hoogsensitief is een eigenschap, een persoonskenmerk. Net als dat de ene persoon rechtshandig is of blauwe ogen heeft. Hoogsensitief is geen ziekte, geen aandoening en geen stoornis. Je hebt geen hsp, maar je bent hsp.

Dr. Esther Bergsma heeft een complete definitie opgesteld over hsp:

7

Hoogsensitiviteit is een aangeboren temperament met een grote gevoeligheid voor (interne en externe) stimuli en het diepgaand verwerken van en sterk

reageren op deze informatie Esther Bergsma - 2017

Verschil hoogsensitief en hooggevoeligheid

Een tijd lang werd er een verschil van onderscheid gemaakt tussen hoogsensitief en hooggevoeligheid. Eind 2017/begin 2018 hebben diverse hsp professionals (die hsp vanuit de wetenschap benaderen) met elkaar afgesproken dat er geen verschil is tussen hoogsensitief en hooggevoelig.

Dus: hoogsensitief= hooggevoelig en hooggevoelig =hoogsensitief.

HSP, iets nieuws?

Ik ga terug naar 1976, mijn geboortejaar.

Hsp heef altijd bestaan, alleen waren we ons jaren geleden daar toen

niet/minder bewust van. Simpelweg, omdat de intensiteit en hoeveelheid van prikkels een stuk minder was. En dus vielen de hsp’ers minder op.

Nu leven we in een zeer gehaaste en overprikkelde maatschappij. De (sociale) druk en het prestatiegerichte is alleen maar toegenomen. Met de komst van internet, mobieltjes, grotere klassen nemen de prikkels alleen maar toe.

Er bestaat zelfs een document dat er ooit onderzoek is gedaan naar het aantal en intensiteit van prikkels van de middeleeuwen in vergelijking met de tijd waarin we nu leven. Wat bleek: de prikkels die wij nu per dag binnen krijgen, kregen de mensen in de middeleeuwen per jaar binnen. Dat zegt wel iets over de

prikkelverwerking en nog steeds de aantal toenemende burn-outs . De bron heb ik helaas nog niet kunnen vinden van dit onderzoek.

Weetje: “ er komen 4,5 miljoen prikkels per seconde binnen”

Omdat we in een haastige en overprikkelde maatschappij leven vallen de hsp’ers des te meer op in vergelijking met de middeleeuwen of 50 jaar geleden.

Hsp’ers kunnen uitstekend functioneren wanneer er ruimte is voor eigen

autonomie, ontwikkelen van vaardigheden, kwaliteiten, zo lang de hsp’er alle tijd en rust heeft om dit te kunnen ontwikkelen. En tijd heeft om weer te herstellen.

Maar in een maatschappij waarin alles MOET, niks mag, resultaatgericht is , onder tijdsdruk moet werken en verlies van autonomie, dan pas komen de lasten van je hooggevoeligheid naar boven.

Daarom lijkt het nu ineens of hsp een nieuwe verzonnen term is.

Hieronder een beknopt geschiedenis overzicht van wetenschappelijk onderzoek naar hsp:

8

 De psycholoog Carl Jung schrijft over ‘aangeboren sensitiviteit’ (1913).

 In 1935 publiceert de theoloog en psychotherapeut Eduard

Schweingruber het boek Der sensible Mensch. Het werk is een vroege poging om ‘de gevoelige mens’ in al z’n facetten te beschrijven.

 Vanaf de tweede helft van de twintigste eeuw krijgt de eigenschap aandacht vanuit de persoonlijkheids- en ontwikkelingspsychologie. Zo onderzoekt Hans Eysenck prikkelgevoeligheid in het kader van introversie. Jerome

Kagan verdiept zich in ‘hoogreactieve kinderen’, terwijl Mary Rothbart onderzoek verricht naar negative affectivity.

 1978: de oorzaak van hoogsensitiviteit is volgens Wolfgang Klages te vinden in de thalamus. Dit schakelcentrum in de hersenen laat bij hoogsensitieve personen meer prikkels door dan bij mensen die de eigenschap niet hebben.

 De psycholoog Elaine Aron introduceert in een wetenschappelijk artikel de naam sensory processing sensitivity (1997). Een jaar eerder verscheen haar boek The Highly Sensitive Person. Uit dit boek stammen de woorden

‘hoogsensitief’ en ‘HSP’.

Daarna neemt het onderzoek een hoge vlucht:

 HSP is een eigenschap die voorkomt bij ongeveer 15-20% van de bevolking en bij meer dan honderd diersoorten. Een hoogsensitief

persoon verwerkt zintuiglijke en sociale prikkels dieper. (Aron en Aron, 1997; Acevedo et al., 2014)

 Onderzoekers hebben een verband tussen HSP en erfelijk materiaal ontdekt (Licht et al., 2011; Chen et al. 2011). Hoogsensitiviteit is dus een aangeboren eigenschap.

 Men gaat ervan uit dat ‘hoogsensitief’ een categorie is. Dat wil zeggen: je bent het wel of niet; je kunt het niet ‘een beetje’ zijn (Borries en Ostendorf, 2012). (Michael Pluess, onderzoeker aan de Queen Mary University of London, onderscheidt in een onderzoek uit 2017 echter wel drie categorieën: je kunt

‘weinig sensitief’, ‘gemiddeld sensitief’ of ‘hoogsensitief’ zijn.)

9

 Hersenscans laten zien dat het brein van hoogsensitieve personen anders werkt. Wetenschappers meten meer activiteit in de hersendelen die betrokken zijn bij het verwerken van visuele informatie en bij empathie.

(Jagiellowicz et al., 2010; Acevedo et al., 2014)

 HSP hangt samen met een sterk behavioural inhibition system (BIS) en heeft een evolutionaire functie. Hoogsensitieve individuen (15-20% van een populatie) pauzeren, observeren, schatten kansen en risico’s in en gaan dan pas tot actie over. De overige 80-85% wacht niet en onderneemt zo snel mogelijk actie. Beide strategieën hebben evidente voor- en nadelen en zorgen ervoor dat de populatie als geheel kan overleven. (Aron en Aron 1997;

Smolewska et al., 2006; Wolf et al. 2008)

 Hoogsensitieve personen worden extra sterk door hun omgeving beïnvloed. In een negatieve omgeving zijn zij in het nadeel, maar in een positieve omgeving zijn zij juist in het voordeel. HSP is dus geen stoornis, maar een neutrale eigenschap die – afhankelijk van de situatie – goed of slecht uitpakt. Zie de onderzoeken naar differential susceptibility (Belsky, 1997a; Belsky 2005; Belsky et al., 2007; Belsky en Pluess, 2009)

en biological sensitivity to context (Boyce en Ellis 2005).

 Er zijn echter ook aanwijzingen dat hoogsensitiviteit vooral voordelen met zich meebrengt. Zie het begrip vantage sensitivity (Pluess en Belsky, 2013;

Pluess en Boniwell, 2015).

 Diverse onderzoekers hebben gekeken hoe hoogsensitieve personen scoren op de persoonlijkheidsfactoren van de ‘Big Five’. Er is een positief verband met neuroticisme en openheid voor nieuwe ervaringen. (Smolewska et al., 2006)

 Door de diepe verwerking van prikkels hebben hoogsensitieve personen een langere hersteltijd nodig. In een onderzoek kregen proefpersonen een visuele taak voorgelegd. De personen met HSP waren sneller en maakten minder fouten, maar voelden zich na afloop wel meer gestrest dan niet- hoogsensitieve personen. (Gerstenberg, 2012)

 Hoogsensitieve personen zijn sterk in contextonafhankelijk denken (creatief denken). (Aron et al., 2010)

10

 In 2013 is professor Elke van Hoof (Vrije Universiteit Brussel)

een grootschalig onderzoek naar hoogsensitiviteit gestart. Meer dan tweeduizend volwassenen doen mee. Intussen loopt er onder leiding van professor Patricia Bijttebier (KU Leuven) ook een onderzoeksproject waarin HSP bij achthonderd kinderen wordt onderzocht.

Bron: Pieter Offermans

Grondlegger HSP:

De grondlegger van hsp is ontdekt door Elaine Aron, een Amerikaanse

psychotherapeut en universitair docent. In 1996 ontdekte zij de term hsp. Zij heeft wetenschappelijk onderzoek hier naar gedaan en kwam tot de ontdekking dat 15 tot 20% van de (Nederlandse) bevolking hoogsensitief is.

Prof dr. Elke van Hoof, zelf ook hoogsensitief, heeft de laatste jaren nog meer onderzoek gedaan en heeft wetenschappelijk kunnen bewijzen dat er meerdere delen in het brein actief zijn als er prikkels toegediend worden bij mensen die hsp zijn. Een andere pionier op hsp en wetenschap is dr. Esther Bergsma, ook zij is zelf hoogsensitief.

11 Hoe werkt de prikkelverwerking

De prikkelverwerking is diepgaander, intenser en langzamer dan bij niet-hsp’ers.

Prikkels komen hard, snel en intens binnen. Prikkels worden niet gefilterd, omdat hsp’ers geen (koffie) filterzakje hebben.

Je hoofd raakt snel vol als een spons die te zwaar wordt.

Nieuwe prikkels krijg je niet meer in je opgenomen en verwerkt.

Als je maar doorgaat en jezelf niet “oplaadt” door rust te nemen, is de accu/brandstof leeg.

Met als gevolg:

Overprikkeling!

12

Werking hsp brein, persoonlijk aantrekken en gevoelig reageren Hoe komt het nou dat je als hsp’er opmerkingen van anderen zo persoonlijk aantrekt en dat je gevoelens/emoties van anderen zo goed voelt en/of overneemt? De thalamus, hypothalamus en de amydala zijn hier

verantwoordelijk voor. Bij hsp’ers is dit ontvankelijker en laagdrempeliger om prikkels te ontvangen. Hieronder een uitleg m.b.v. de afbeelding hieronder:

Thalamus:

De thalamus is verantwoordelijk voor:

 Doorgeven en aanpassen van prikkels, afkomstig van zintuigen

 Bewustwording van bepaalde prikkels

 Emotionele associaties en triggers

 Bewustzijn

 Speelt in op gevoel

Hypothalamus:

Reguleert je gevoelens en emoties. Bij stress stuurt de hypothalamus een prikkel naar de hypofyse die de bijnieren aanzet om cortisol (stresshormoon) aan te maken. Door dit stresshormoon krijg je een primaire reactie: vluchten, vechten of bevriezen. Hierdoor gaat weefsel verkrampen en krijgt het geen doorbloeding.

Lichamelijke klachten uiten zich dan. Met als gevolg dat je immuunsysteem wordt uitgeschakeld en alle gevolgen van dien.

13

De hypothalamus laat bij hsp’ers meer prikkels door. Dat betekent dat hsp’ers meer zien, voelen en horen dan niet-hsp’ers. Uit diverse hersenscans is gebleken dat deze prikkels veel verschillende gebieden in het brein aansturen. Het diepere doordenken komt, omdat het brein actief is. Wanneer er “ druk” achter zit om in een korte tijd veel te presteren en er geen herstelperiode is om op te laden, dan laat de prefrontale gebieden in het brein een verminderde activiteit zien. De hsp’er raakt vermoeid. Zelfs in rust zijn verschillende delen in het brein actief.

Amydala:

De amydala is verantwoordelijk voor het verwerken, aansturen en ervaren van emoties. En de regelaar van angsten. De amydala staat in verbinding met de thalamus en de hypothalamus. Hsp’ers zijn gevoeliger voor zowel negatieve als positieve prikkels. Je krijgt niet alleen veel sensorische informatie binnen. Dus zintuigelijke prikkels, zoals gehoor, reukvermogen, tast, zicht. Maar je reageert ook sterker op prikkels bij goedkeuring en/of afwijzing van je omgeving. Daar is de amydala verantwoordelijk voor. Het hsp brein staat als het ware continue op “ standby”. Dat betekent dat je continue waakzaam bent op het voorkomen van fouten maken. Waarschijnlijk herken je zelf dat je het niet fijn vindt om

aangesproken te worden op fouten. Anderzijds vind je complimenten ontvangen en/of aangeven wat je talenten zijn ook lastig. Maar dreigingen voel je ook feilloos aan. Amydala is ook verantwoordelijk voor motivatie en cognitieve functies. (waarnemen, opnemen en verwerken van informatie)

De amydala speelt ook een rol wanneer je als hsp’er dingen probeert te

vermijden. Of bijvoorbeeld bij afwijzing in de liefde kunnen ze obsessief gedrag vertonen in de vorm van aanhankelijk, verlatingsangst, zich opofferen ten koste van jezelf. Of het tegenovergestelde: koel, afstandelijk, kritisch en veroordelend.

Het lijkt er dus op dat bij hooggevoelige mensen het brein gefocust is om zo snel mogelijk de beste afweging te maken. Vooral in reacties op anderen. Dat

verklaart ook waarom jij als hsp’er graag voor anderen klaar staat en jezelf op de laatste plaats zet.

Op MRI scan is het zien dat hsp’ers een sterke ja of nee reactie hebben op emotionele foto’s. Bij bepaalde opdrachten worden er meerdere gebieden

zichtbaar dan bij niet-hsp’ers. Dat wort het diepgaande verwerken genoemd. De hersenen functioneren daadwerkelijk anders. Hsp’ers krijgen vaak te horen dat ze te diep en te ingewikkeld denken. De kracht waarmee prikkels binnen komen is bij hsp’ers vele malen sterker dan bij niet-hsp’ers.

Bron: Prof. Dr. Elke van Hoof

14 De 4 kenmerken van hsp:

Er zijn 4 kenmerken die passen bij hsp zijn:

 Diepgaande informatieverwerking

 Emotionele intensiteit

 Sensorische gevoeligheid

 Overprikkeling en/of Onderprikkeling

1. Diepgaande informatieverwerking

Informatie komt pats boem binnen. In de hersenen bij hsp’ers zit er geen filterzakje om informatie te filteren. Het filteren heeft als doel dat je kan scheiden welke informatie wel belangrijk is om op te nemen en te

verwerken en welke informatie niet. Uit hersenscans is gebleken dat prikkels in verschillende gebieden het brein aansturen. Het diepere doordenken komt omdat meerdere delen in het brein actief is. De informatie die binnenkomt heeft meer tijd nodig om dit te kunnen verwerken. Een boek lezen, les krijgen op school, in gesprek zijn met mensen zijn situaties waar de diepgaande informatie verwerking plaats vindt.

Maar ook bv een vakantie na 6 weken nog helemaal kunnen voelen en beleven.

Diepgaande informatie verwerking herken je als volgt:

- Meer tijd nodig om na te denken - Diepere nadenken

- Maken van bewuste keuzes

- Zien en inzicht van problemen/risico’s en creatief denken in oplossingen

- Plichtsgetrouw, verantwoordelijk gevoel

- Staan voor rechtvaardigheid, normen en waarden, loyaliteit

2. Emotionele intensiteit

Je voelt dieper de emoties en energieën beter van anderen en bij jezelf.

Veel hsp’ers nemen de energieën van andere mensen over. Stel: je voelt je blij en opgewekt en je gaat naar een verjaardag waar je praat met iemand en ineens voel je je somber. Dat is in principe raar, want je voelde je een tijd daarvoor heel anders. Daardoor hebben veel hsp’ers moeite met het herkennen van “ zijn die emoties van mij of van die ander?”

Emotionele intensiteit herken je als volgt:

- Sterke empathie, aanvoelen, invoelingsvermogen, meevoelend, betrokken, warm, zorgzaam

- Opnemen van subjectieve details en signalen van hun omgeving - Intens genieten, schoonheid kunnen in zien, diep geraakt worden - Voelt stemmingen en energieën van anderen uitstekend aan

15 3. Sensorische gevoeligheid

Dat heeft te maken met de gevoeligheid van de zintuigen: geluiden, fel en flikkerend licht, geuren, gevoelig zijn voor naden in de kleding of niet tegen wol kunnen. Sensorische gevoeligheid herken je als volgt:

- Gevoelig lichaam

- Intens genieten van kunst, natuur, muziek - Beelddenker

- Groot verbeeldingskracht - Creatief

4. Overprikkeling en/of onderprikkeling

Overprikkeling is een gevolg wanneer de diepgaande informatie

verwerking, emotionele intensiteit en sensorische gevoeligheid te vaak, te hard en te lang worden toegediend. Kortom: een teveel aan prikkels krijgen, waardoor het al, van nature gevoelige zenuwstelsel een soort kortsluiting maakt. Nieuwe prikkels die binnen komen worden overbelast en dus niet meer opgenomen en ook niet meer verwerkt. Met als gevolg dat prikkels een negatieve associatie krijgen.

Onderprikkeling komt door te weinig prikkels, waardoor routine, dagelijkse sleur, geen uitdagingen, geen vernieuwde veranderingen zijn slopend zijn. Je wordt geestelijk niet meer gevoed, waardoor je ook geen positieve energie krijgt.

Je aandacht verslapt, je verveelt je snel, je wordt moe, je voelt je lamlendig, somber, chagrijnig met als gevolg geen burn-out, maar een bore-out. Het verwarrende is dat de klachten lijken op een burn-out. Onderprikkeling komt voor bij de hss (high sensation seeker) type.

De hsp’er bestaat uiteraard niet. De ene hsp’er is de andere hsp’er niet. Zet 50 hsp’ers op een rij en ze zijn alle 50 verschillend. Uiteraard word je gevormd door je:

 Opvoeding

 Karakter

 Welke beroepskeuze je hebt gemaakt

 Wat je mee maakt in je leven

 Welke mensen er op je pad komen

 Wat je van andere mensen leert

 Hoe je met tegenslagen omgaat

Hieronder staat een schema welke andere kenmerken er nog meer zijn. Het is niet zo dat je per definitie ook in deze kenmerken jezelf in “ moet” herkennen.

Bijvoorbeeld: Please gedrag, moeite met assertiviteit en moeite met plannen komt niet bij elke hsp’er voor. Zie het als een soort bij-kenmerk ten gevolge van

16

de 4 hoofd-kenmerken. Het gaat echt om de 4 kenmerken om jezelf een hsp’er te kunnen noemen:

1. Diepgaande informatie verwerking 2. Emotionele intensiteit

3. Sensorische gevoeligheid 4. Overprikkeling/onderprikkeling Overige kenmerken Hoogsensitiviteit

Lichamelijk Emotioneel Mentaal Spiritueel Veel zien, kleine

veranderingen waarnemen

Aanvoelen van emoties en stemmingen van anderen

Goed geheugen Eigen wijsheid, heel gericht eigen weg volgen

Graag de kat uit de boom kijken en observeren

Snel zorgen

maken Grote

woordenschat Vol levenslust, enthousiast en blij zijn

Scherp horen Toetrekken naar mensen die buiten de groep vallen

Snel van de ene naar de andere gedachte associëren

Hechten aan waarheid

Gevoelig zijn voor natte of kriebelige kleding

Behoefte aan een rustige omgeving, zonder teveel mensen

Diepzinnige

vragen stellen Gericht zijn op liefde, harmonie en vrede

Intenser pijn

ervaren Moeite met

veranderingen Eindeloos willen

weten “waarom” Diep nadenken over levensvragen Subtiele smaak en

geuren

onderscheiden

Kwetsbaarheid van anderen zien en begrijpen

Beter zijn in taal

dan in rekenen Sterke verbinding met natuur en dieren

Gevoelige ogen,

last van fel licht Tijd nodig om aan een nieuwe

situatie, omgevingen mensen te wennen

Liever creatief bezig zijn, dan letterlijk de kennis op school

reproduceren

Respect voor het leven en mensen

Negeren van lichamelijke

behoeften/klachten

Goed

inlevingsvermogen Moeite met structureren, organiseren en plannen of juist heel goed hierin zijn

Loskoppeling van

het lichaam Groot bewustzijn

en zelf reflectie Hekel aan

oneindig oefenen en herhalen Niet in de

belangstelling willen staan

Beelddenker

17 6 Types hsp’ers:

HSP’ers zijn te verdelen in 6 types:

1. Introverte rustzoeker 2. Extraverte rustzoeker

3. Introverte high sensation seeker (hss) 4. Extraverte high sensation seeker 5. Introverte strong willed

6. Extraverte strong willed 1. Introverte rustzoeker

Dan ben je graag alleen en doe je ook activiteiten het liefst alleen. Je houd liever 1 op 1 contact. Je houdt van rust, regelmaat, structuur. Je zoekt graag de rust op en je bent vaak in eigen gedachten, emoties en ideeën verzonken. Wanneer wordt de rustzoeker overprikkeld? Als er in een korte tijd en lange tijd prikkels van veel gedachten, emoties, energieën van andere mensen worden toegediend.

2. Extraverte rustzoeker

Als hsp’er zit je continue in dilemma tussen de kenmerken van de introverte hsp’er. Maar je wil je ook je energie en focus naar anderen richten, dus naar buiten. Als extraverte rustzoeker is het zaak om naar je lichaam te luisteren, grenzen durven te stellen.

3. Introverte sensation seeker

Ben je een introverte sensation seeker dan heb je behoefte aan

afwisseling, diversiteit, ondernemen van activiteiten. Maar niet altijd in grote sociale groepen, juist meer in 1 op 1 contact. Je hebt de behoefte om je geest te voeden, te delen met interesses die je hebt. Zoals kunst, muziek, persoonlijke groei. Je wil op dat gebied geïnspireerd raken. De introverte sensation seeker kan te maken hebben met een overprikkeling en onderprikkeling.

18 4. Extraverte sensation seeker:

Altijd ondernemend zijn en in contact met andere mensen. Alles is leuk, deze mensen zijn avontuurlijk ingesteld. En zoeken de grens op. Deze types hebben de behoefte om naar grote dance festivals te gaan met zoveel mogelijk mensen en harde muziek. Kenmerkend is dat als het teveel wordt, dan is de energie ook gelijk weg. Goed naar je lichaam en luisteren, grenzen stellen en rust nemen is wat de extraverte sensation seeker moet doen.

Weetje: 70% van de bevolking zijn de rustzoekers en de 30% zijn de sensatie zoekers.

Strong willed

Dat zijn de hsp’ers met een sterke innerlijke kompas. Deze hsp’er type weet heel goed wat hij/zij wil en wat moraal goed is. De strong willed doet niet altijd wat een ander zegt, alleen als de hsp’er daar het nut van in ziet.

De introverte en extraverte strong willed type ga ik nog uitgebreider uitwerken.

19

4 Soorten prikkels om overprikkeld te raken:

Wanneer korte termijn prikkels niet ont-laden kunnen worden en geen rust en ontspanning wordt genomen, worden korte termijn prikkels lange termijn prikkels. Korte termijn prikkels zijn kortdurend. Wanneer je bijvoorbeeld naar een feest, evenement, concert gaat waar er harde geluiden zijn en veel mensen zijn. Van belang is om op tijd je rust te pakken.

Er zijn 2 oorzaken van lange termijn prikkels:

 Interne prikkels: deze komen vanuit jezelf, van binnenuit: dat zijn ingeslepen patronen met als gevolg: stress, vermoeidheid, onrust,

spanning, somberheid, piekeren, angsten, slecht slapen, snel emotioneel worden

 Externe prikkels: relatie die al een tijd niet goed gaat, slechte gezondheid, stress op het werk, zorgen om financiën, maar ook straling van wifi,

slechte voeding.

Zintuigelijke prikkels zoals harde geluiden, fel en knipperend licht, geuren en naden of kriebelige stoffen in kleding behoren ook tot de externe prikkels.

Gevolg:

 Drukke malende gedachten/piekeren:

Kenmerkt zich door niet in het hier-en nu te zijn. Men zit met de aandacht en energie in het hoofd in plaats van het lichaam. Veel hsp’ers zijn zich

Korte termijn

Interne prikkels

lange termijn Externe

prikkels

20

niet bewust van hun eigen lichaam. Negeren van lichamelijke behoeften wordt totaal genegeerd en dissociatie van het lichaam.

 Snel emotioneel worden.

 Fysieke klachten door de interne en externe prikkels die niet verwerkt kunnen worden

De zojuist hierboven beschreven gebieden van gedachten, emoties en zintuigen zijn de 3 belevingsgebieden die ik gebruik in mijn praktijk en waarmee de cliënt zelfstandig praktisch mee aan de slag gaat thuis. Met als doel: bewust-er-zijn in het hier-en-nu.

Gedachten

 Verleden

 Toekomst

 Andere mensen

 Doemscenario’s (piekeren en angsten)

Emoties

 Vreugde

 Verdriet

 Verrassing

 Woede

 Walging

 teleurstelling

Zintuigen

 Horen

 Zien

 Voelen

 Ruiken

 proeven

21

Het Reticulair Activating System is een systeem in je hersenen datgene te laten zien waar jij je aandacht op hebt gericht. Het systeem zet je onderbewust aan het werk. Want alles wat je aandacht geeft groeit. Zo ook met hooggevoelige mensen. Wanneer geluiden als te hard wordt ervaren gaat de aandacht onbewust naar de geluiden. Alles wat je aandacht geeft, groeit. Daar zorgt het RAS voor.

Overprikkeling

Bij overprikkeling heb je teveel prikkels gekregen die je niet verwerkt kan krijgen. Prikkels zijn er overal en prikkels zijn er in vele soorten:

 Voeding en drinken (smaakzintuig)

 Straling van wifi

 Verkeer en uitlaatgassen

 Geuren

 Geluiden

 Fel en knipperend licht

 Emoties van anderen en van jezelf

 Temperatuur

 Kleding en schoeisel (tastzintuig)

 Mensen massa’s

 Informatie verwerking als je bv op school zit of een boek leest, film kijkt, met anderen communiceert

Symptomen van een overprikkeld zenuwstelsel - Chronische vermoeidheid

- Slecht slapen - Vol en druk hoofd - Spanning en onrust

22 - Burn-out

- Stemmingswisselingen - Stress

- Lusteloosheid - Onzekerheid

- Slechte concentratie - Hoofdpijn

Als je een overprikkeld hoofd hebt, is het heel lastig om inzicht te krijgen in je eigen patroon, waardoor je in een vicieuze cirkel beland.

Onder prikkeling:

Niet alleen overprikkeling komt voor, maar onder prikkeling mag ook zeker niet onderschat worden. Onderprikkeling komt in veel gevallen voor bij de hss (high sensation seeker) types. Onder prikkeling sluipt er geleidelijk aan in, terwijl je het niet in de gaten hebt. Het ontstaat wanneer je te weinig prikkels en

uitdagingen krijgt. Alles lijkt een sleur te worden. Rust en structuur is niet wat je nodig hebt, maar nieuwe keuzes, je relatie nieuw leven in te blazen, nieuwe baan/opleiding, nieuwe vrienden. Oftewel: stappen ondernemen die uitdagend zijn. Je moet juist in actie komen om niet onder prikkelt te raken.

Symptomen van een onderprikkelt zenuwstelsel:

Een onderprikkelt zenuwstelsel is net zo lastig en vervelend. Je loopt met je ziel onder je arm en weet met jezelf geen raad. Je wil veranderingen, maar je weet niet wat en hoe te beginnen. De eerste stap is om je eigen wensen en verlangens te erkennen. De symptomen lijken op een burn-out en dat maakt het herkennen en erkennen van onderprikkeling last. Onderprikkeling kan op lange termijn een bore-out worden.

Symptomen:

- Lamlendig voelen - Opgebrand zijn

- Geestelijk afgestompt - In een sleur zitten

- Geen keuzes durven/kunnen/willen maken

Op welk gebied kan er sprake zijn van onderprikkeling?

 Werk/opleiding

 Sociale relaties/vrienden

 Relatie met partner

 Gezondheid

23 Werk/opleiding

Je baan of je opleiding ervaar je niet meer als uitdagend en prikkelend. Je hebt het gevoel dat je niks meer leert en dat je onder je niveau zit te werken. Je hebt geen afwisseling, je functie bied geen apel op jouw krachtige eigenschappen en creativiteit. Het kost je alleen maar energie dan dat je er positieve energie van krijgt. Als je merkt dat je je autonomie aan het verliezen bent, raak je

onderprikkelt.

Tips:

- Praat met je leidinggevende dat je behoefte hebt aan iets nieuws in je werk. Misschien krijg je de ruimte om aan een nieuw project te starten - Kijk of je in je huidige baan een cursus kan volgen om jezelf ergens in te

specialiseren

- Kijk in je huidige baan of er collega’s en/of afdelingen zijn die jouw hulp/expertise kunnen gebruiken

- Zorg dat je naast je werk, een leuke hobby hebt ter compensatie van je saaie baan

- Ga eens onderzoeken of je misschien om wilt scholen en volg nieuwe opleidingen

- Ga op zoek naar een andere baan!

Sociale relaties/vrienden:

Vrienden komen en vrienden gaan in je leven. Je hebt het gevoel dat jij wil groeien, maar dat die ander stilstaat. Je hebt behoefte aan diverse soorten vriendschappen om te voorkomen dat je uit gekeken raakt op die ene vriend of vriendin die met dezelfde verhalen komt en waarmee je telkens hetzelfde mee onderneemt, zorgt voor saaiheid in de vriendschap met die ander.

Tips:

Onderhoud verschillende soorten vriendschappen. Dat zorgt voor afwisseling.

Een vriend waarmee je uit gaat, met een ander kan je weer goed praten en een derder vriendschap onderneem je weer bv sportieve/culturele activiteiten.

24

Zorg dat je vriendschappen hebt die gelijkwaardig zijn, waardoor jij geestelijk gevoed wordt en geinspireerd blijft raken en positieve energie geeft.

Partner

Uitgekeken zijn op je partner bij een langdurige relatie kan ook erg als een sleur worden ervaren. Sommige hsp’ers vinden het lastig om langdurige relaties te onderhouden. Alles wordt zo voorspelbaar. Soms wordt een partner als “ benauwend” ervaren om jou bij zich te houden en je het gevoel hebt dat je belemmert wordt in jouw persoonlijke groei. Het is aan jou zelf om jou relatie nieuw leven in te blazen.

Tips:

- Blijf in contact met elkaar, praten en een open communicatie verheldert de relatie

- Tijdelijk uit elkaar gaan geeft rust tot nadenken en krijg je meer inzichten - Ga in relatie therapie, ook al is de keus gemaakt om uit elkaar te gaan,

kan relatietherapie ook ingezet worden om het samen goed af te ronden - Verras elkaar op onverwachte momenten

- Onderneem samen activiteiten die je normaal nooit zou doen - Onderneem ook activiteiten alleen of met vrienden/vriendinnen

- Kijk eens samen naar je seksuele leven en kijk of je samen iets nieuws kan beleven

Gezondheid

Als je gedwongen wordt om het rustiger aan te doen, omdat je bv een burn-out hebt met als gevolg dat je veel activiteiten niet doet, waardoor je weer

onderprikkelt raakt. En zo is de viceuze cirkel rond.

25 Tips:

- Kijk wat je nog WEL kan en hoe je dat wilt aanpakken - Vind een balans tussen rust en actief zijn

- Bij actieve activiteit pas je tempo aan

- Kijk wat jezelf kan doen om beter te worden

- Onderneem activiteiten in huis waar je anders nooit aan toe komt - Doe iets waar je blij van wordt

26 Waarom beelddenkers uitstellen

Je ogen is je bewustzijn Het water is je onderbewustzijn

Bewuste denkbrein bestaat uit

Prefrontale cortex De dirigent

Denkbrein Links Denkbrein rechts

Logica Beelden

Taal Prolemen Metaforen

Oplossingen Creatief

Voelbrein

Onderbewustzijn

27

Bij sommige mensen is de linker hersenhelft beter ontwikkelt en bij andere

mensen de rechter hersenhelft. De prefrontale cortex heeft als functie om keuzes te maken, te plannen en te handelen. Het denkbrein rechts en het voelbrein is bij veel hsp’ers meer ontwikkelt dan het linker brein en de prefrontale cortex. Ben je een beelddenker, dan zie je letterlijk en figuurlijk het resultaat al voor je. Maar omdat logica en handelen wat minder is ontwikkelt, kunnen veel hsp’ers om deze reden uitstel gedrag hebben.

HSP en fabels:

Zoals altijd met “ iets nieuws in de ogen van leken” worden er fabels en onzin verkondigt over hsp. De (meeste) mensen die lukraak maar wat roepen, zeggen dit vanuit hun eigen onwetendheid en weerstand. Voor de hsp’er wil ik je als tip geven: besef goed dat opmerkingen nooit persoonlijk zijn bedoeld. In feite hebben ze zich totaal niet verdiept in hsp. Ze hebben ooit een keer de klok ergens horen luiden, maar de klepel hebben ze nog nooit gevonden. Mijn tip is ook om andere mensen vooral niet te overtuigen. Overtuigen, je gelijk willen halen, jezelf verantwoorden, uitleg geven is heel verleidelijk. Maar het maakt je alleen maar zwak. Beter is om jezelf te focussen op de mensen in je omgeving die je wel serieus nemen. Je kan een ander niet veranderen, maar je kan wel zorgen dat jou eigen kijk op het leven wel verandert, een positieve mindset creeeren. Zo lang jij zelf niet accepteert dat je hsp bent, gaat de omgeving dat ook niet doen. Als jij er zelf lekker nuchter en luchtig over doet met een vleugje humor, is het ijs al snel gebroken. Ben je ervan bewust dat de omgeving zich ineens geen houding weet te geven. Alleen jij bent degene die dat kan

doorbreken.

Voor de omgeving wil ik als tip geven: wees er van bewust dat bepaalde opmerkingen hard en intens binnenkomen. Dat heeft met de diepgaande informatieverwerking en de emotionele intensiteit te maken. De hsp’er die net heeft ontdekt dat hij/zij hsp is heeft hier zelf al moeite mee om dit te verwerken.

Benader een hsp’er ook niet als aansteller. Hij/zij zal jou onbegrip, onmacht en weerstand aanvoelen en zal zich door jou onbegrepen voelen. Als dat langer aanhoudt zal de hsp’er of in opstand tegen je komen in de vorm van woede of zich stilletjes terug trekken. Beide is geen wenselijke situatie.

Mijn tip voor beide partijen: stap met een open mind in de hsp wereld en blijf met elkaar in gesprek. En leer, voor zowel jezelf als voor de omgeving op tijd de symptomen te herkennen als de hsp’er overprikkeld gaat raken. En handel hier gelijk naar.

Daarom: kennis is inzicht, begrip en wederzijds respect.

Onzin, fabels en mythes:

1. O, dat zijn die dramaqueens, van die overgevoelige en emotionele mensen

Nee, 1 van de kenmerken van hsp is emotionele intensiteit. Omdat de thalamus, hypothalamus en de amydala bij hsp’ers ontvankelijker en laagdrempeliger zijn voor gevoelens en emoties. Het aanvoelen van emoties van andere mensen is juist een positieve kwaliteit. Als alleen de

28

lasten worden ervaren reageert de hsp’er overprikkeld. Het is het zenuwstelsel wat gevoeliger reageert.

2. Hsp’ers hebben een 6^e zintuig.

Niet alle hsp’ers zijn paranormaal begaafd. Hoogsensitief heeft niets met de paranormale wereld te maken. Wanneer je paranormaal bent kan je dingen waarnemen die in deze aardse wereld niet waar te nemen zijn. Dit gaat (letterlijk en figuurlijk ) buiten onze aardse waarneming om. Waar hsp’ers last van hebben zijn de prikkels die elk aards mens kan

waarnemen, ook niet-hsp’ers. Alleen ze ervaren het intenser en dieper.

3. HSP is te genezen

Iets wat een kenmerk is, een eigenschap is niet te genezen. Anders zouden linkshandige mensen verholpen kunnen worden doordat ze

rechtshandig kunnen worden. En zouden donkere mensen een blanke huid kunnen krijgen. Je begrijpt dat dit onmogelijk is.

4. Vermijden en afsluiten van prikkels is het beste voor hsp’ers

Nee, integendeel en het is ook niet haalbaar. We leven nou eenmaal in een wereld/tijd met heel veel prikkels om ons heen. Van pamperen en

bezorgdheid tot over bescherming is niemand sterk van geworden. Sterker nog: je gaat je hsp als excuus gebruiken om niets te hoeven doen/willen.

En dan krijg je vermijdingsgedrag, dat is geen wenselijk gedrag. Voor zowel voor de hsp’’er zelf als voor de omgeving niet.

Bovendien is het niet reëel om te verwachten dat de wereld zich aanpast aan de 15-20% van de bevolking die hsp is. Jij mag er zelf mee leren dealen.

Zie je hsp zijn als kansen en uitdaging om er mee om te leren gaan.

Nieuwe prikkels geeft juist de motivatie en stimuli om te kunnen groeien als mens. Leren om bewuster te leven, je grenzen te kennen, naar je lichaam te luisteren en regelmatig ontspanning zijn de handvatten waarmee een hsp’er zich staande kan houden.

In de hsp begeleiding leer ik mensen niet om zich af te sluiten. Ik vind het heel belangrijk dat mensen wel kunnen blijven waarnemen en

communiceren met de buitenwereld, terwijl ze toch de aandacht bij ze zichzelf kunnen houden.

5. Hoogsensitieve mensen zijn verlegen

Verlegenheid heeft er niks mee te maken. Verlegenheid is een karakter eigenschap en heeft te maken dat je eerst “ de kat uit de boom” kijkt in sociale situaties. Dat is geen kenmerk van hsp.

6. HSP komt alleen bij vrouwen voor

29

Ook bij mannen komt hsp voor. Alleen, mannen werken vaak in een branche waar er niet/nauwelijks ruimte is over gevoeligheid of gevoelige onderwerpen wordt gepraat. Zoals de bouw, zakelijke/financiële functies, autowereld, sport. Er heerst hier en daar toch de overtuiging en cultuur dat mannen zich niet kwetsbaar opstellen.

Hoe zou je het vinden als je:

 meer energie hebt en meer energie overhoudt na een lange dag werken?

En er juist energie van krijgt?

 jezelf meer tijd gunt om te kunnen en mogen ontspannen, waardoor je jezelf nog meer kan opladen?

 je hoofd rustig is van binnen, waardoor je je veel beter kan concentreren en focussen en plannen efficiënter gaat? En daardoor meer rust en structuur in je dagelijks leven ervaart?

 je weer onder de mensen en in drukke situaties durft te begeven en je schaamteloos kan en mag genieten? Zonder dat je last hebt van de

zintuiglijke prikkels om je heen? Waardoor je weer het gevoel hebt dat je leeft?

 Keuzes durft te maken vanuit je hart, wat bij je past, waardoor je je

hooggevoeligheid als kracht gaat ervaren? En jezelf kan ontwikkelen wie jij bent.

Zou je dit willen? Dan nodig ik je graag uit voor een gratis inzicht gesprek. Ik luister graag met je mee en je krijgt 3 tips mee waar je al mee vooruit kan. Laat mij je helpen, je hoeft het niet alleen te doen.

Contact

Praktijk Liaroma Lianne Bekker Bazuinlaan 41 4876 AC Etten-Leur info@liaroma.nl Tel: 06-40648631 www.liaroma.nl

Facebook groep: hsp nuchter met prikkels

Volg Liaroma op Volg hspcoachliannebekker

30

Boekentips

1. Sterk voelen op het werk – Eveline Baar 2. Hoogsensitiviteit als kracht – Caroline Bont 3. Puur hooggevoelig – Jolijn Hendriks

4. De innerlijke criticus ontmaskerd – H&S Stone

5. Hoogsensitief en EHBO bij hoogsensitief – Elke van Hoof 6. Stil – Susan Cain

7. Leven met hooggevoeligheid – Susan Marletta Hart

8. De roep van de hooggevoelige vrouw – Tamara Beekmans