POLITIEKE VRAAGSTUKKEN VOOR HET NEDERL. VOLK
EEN REDE IN DE TWEEDE KAMER
LOUIS DE VISSER
Op 9 November 1938 nam de communistische afgevaardigde
L.
de Visser het woord tijdens de Algemene Beschouwingen over de Rijks- begroting. Na de buitenlandse situatie besproken te hebben, liet hij zich als volgt uit over de binnenlandse toestand:Niet alleen de internationale politiek, maar ook de binnenlandse bracht bij brede lagen der bevolking teleurstelling en verontrusting.
Toen de Koningin de traditionele slotzin der Troonrede had uitge- sproken, dacht men, dat de rede eigenlijk nog beginnen moest.
Uit niets bleek het positief Christelijk karakter, dat de Regering als etiket op haar Kabinet had geplakt, ook niet toen de inhoud van de Millioenennota bekend werd.
Ernstige verwachtingen omtrent de sociale politiek zijn gewekt. "Het woord van verlossing" zou worden gesproken. In stede daarvan een nietszeggende Troonrede, gevolgd door een pessimistische Millioe- nennota, die opzettelijk in de donkerste kleuren is gehouden om een schijn van rechtvaardiging te geven aan de aartsreactionnaire plan-
nen, die er in verborgen zijn.
Men vraagt zich in de Christelijke kringen der werkende massa te recht af, of voor de dekking van die politiek het etiket "positief Chris- telijk" geen misbruik is van de Christelijke overtuiging, waardoor het vertrouwen wordt geschokt, verbittering en weerstand worden ge- wekt.
De bestrijding der werkloosheid moest staan in het teken van econo- mische en physieke weerbaarmaking van het volk.
Van een groot plan tot verlevendiging van het bedrijfsleven en nor- male werkverruiming is geen sprake.
Het plan-WesthoU kan daarop geen aanspraak maken. Slechts de luttele
f
20 millioen om 90à
100.000 man aan het werk te zetten, bewijzen het reeds. Het waarderend oordeel van den heer Albarda kan ik helaas niet delen.Het is het raffinement van een reeks van maatregelen om op kosten van de werklozen de werkloosheid weg te werken en op de steun te bezuinigen, om te komen tot opheffing van de steun en een werk- plicht in te voeren. Geen B-steun en kolentoeslag meer. Nieuwe lasten: loonbelasting, schoolgeld betalen. Vakarbeiders tot grond- werk degraderen en een massa naar burgerlijk armbestuur afvoeren.
Hierin ligt het geheim van het luttele bedrag van 20 millioen.
Van een verdienstelijk werk als het rapport van het N.V.V. wil men echter niet weten.
Het plan voor de jeugdwerklozen is even slecht. Verbod van arbeid tot 14 en 16 jaar voor jongens en meisjes zonder verlenging van leerplicht en tegemoetkoming aan de verzorgers. De werkgevers bij
713
LOUIS DE VISSER EEN REDE IN DE TWEEDE KAM6R
de zg. scholing inschakelen. Daarnaast het '2 op 1 stelsel invoeren. Dit kan geen behoorlijke verzorging met betrekking tot de ellende van de werkloze jeugd zijn.
Maatregelen tot arbeidsspreiding worden niet aangewend.
Van inperking van de arbeidsduur bij Overheidsbedrijven wil men niet weten.
Het euvel der arbeidscontractanten wordt gehandhaafd.
De 40-urige werkweek wordt niet ingevoerd; verplichte vacantie evenmin.
Vervroegde pensioengerechtigde leeftijd; opheffing van het instituut der kwekelingen met akte, etc., men wil er niets van weten.
En dat noemt de Regering krachtige bestrijding van "het centrale probleem" der werkloosheid.
Voor de ouderdomszorg waarschuwt het Kabinet, dat men zijn ver- wachtingen niet te hoog moet spannen. Onjuist wordt het genoemd, dat dr. Colijn tijdens de verkiezing uitbreiding der ouderdomsvoor- ziening zou hebben toegezegd. Dat is letterlijk juist, maar wel weet iedereen, dat dr. Colijn verwachtingen heeft gewekt door tijdens de verkiezingen te zeggen, dat uitbreiding van ouderdomszorg valt te overwegen, wetende dat de kiezers daar hunkerend naar uitzien.
Wie nu weet, welk een erbarmelijke ellende door de niet verzorgde ouden van dagen, vooral in deze tijd van werkloosheid, wordt gele- den - familie en kinderen verkeren immers vaak zelf in de grootste armoede - zal moeten erkennen, dat de eis van Staatspensioen voor allen, die dat behoeven, meer dan ooit moet klinken, totdat ze is doorgevoerd.
Het financieel beleid van de Regering. Naar het oude recept schil- dert de Regering de financiële toestand van het Rijk zo donker mo- gelijk om des te gemakkelijker haar onwil tot constructieve wel- vaartspolitiek te masqueren en nieuwe lasten op de brede laag van de niet-bezitters te kunnen afwentelen.
Het spook der toenemende Staatsschuld wordt als angstwekkende- bedreiging den volken voorgehouden, die in de jaren 1931 -1936 met 700 millioen steeg en tot 4058 millioen in totaal toenam, waar intussen de vroegere afzonderlijk geboekte spoorwegschuld van 430 millioen in 1937 werd bijgevoegd, zodat van die onrustbarende stij- ging weinig overblijft en deze wellicht totaal zou wegvallen als tegen- over de Staatsschuld een balans van het Staatsbezit werd verstrekt, maar dat weigert de Regering volgens de Memorie van Antwoord.
De Staatsschuld is hier, in vergelijking tot andere landen, allesbehalve schrikwekkend.
In Hitier-Duitsland is ze - minus de leningen op korte termijn voor bewapening, wegenaanleg, etc. - in 5 jaar verdubbeld. Alleen reeds de geconsolideerde schuld.
Het belastingsysteem moet finaal worden omgewerkt. De indirecte belastingen, de slechtste die er bestaan, zijn reeds nu de hoofdbron van het Staatsinkomen. Een redelijke directe heffing met vrijstelling- der lage inkomens zou billijk zijn en moet er voor in de plaats komen.
Daarvan wil de Regering niet weten. In stede daarvan komt ze met
nieuwe ondraaglijke lasten voor de massa. De nationale inkomsten-
LOUIS DE VISSER EEN REDE IN DE TWEEDE KAMER en winstbelasting zal de economische verwarring nog vergroten en de sociale eliende verergeren. Een loonbelasting, ook voor de minst draagkrachtigen, zelfs de werklozen zullen er door worden getroffen, direct aan de bron geheven; dat betekent een nieuwe loonsverlaging.
Pensioenbelasting, pachtbelasting, huurbe!asting, rentebelasting en winstbelasting zonder enige minimum grens! Het is eenvoudig ont- stellend.
Opbrengst 90 millioen. Om de bittere pil te vergulden zijn enkele bepa:ingen in overweging, zoals tegemoetkoming aan grote gezinnen, waaronder ook worden verstaan de hoge inkomens; wijziging van de accijnswetgeving en omzetbelasting, vermindering van de vermo- gensbelasting en verdedigingsbelasting I en de personele belasting zuilen in hoofdu~ak voor de beter gesitueerden gelden. Er moet af 40 mi:iioen, waarvan 8 millioen door verlaging van vermogens- en verdedigingsbelasting I direct aan de bezitters ten goede zullen ko- men. Het parool ook voor dezen Minister blijft: halen van de armen en brengen bij de rijken; 50 millioen moeten weer extra door de niet-bezitters worden opgebracht, en dat noemt de positief-Christe- lijke Regering een rechtvaardiger verdeling van de belastingdruk.
Het volk kan dit offer wel dragen, zegt ze.
Dat kiinkt als de taal van de berucht geworden 9 heren: "Nederland leeft op een te grote voet". Dat is voor de groot-kapitalisten van Nederland stellig waar.
De 360 bankinstellingen in Nederland maakten grote winsten. Zij zogen goeddeels de voordelen van het vleugje opleving op.
Op de rijke bezitters moesten deze nieuwe lasten worden gelegd.
Tegen hun actie laaie op een tegenactie onder de leuze: de rijken moeten betalen. Halen waar is! En opheffing van het bankgeheim.
De verder voortgezette bezuiniging waarschuwt de massa voor wat haar wacht.
De middenstand wordt met de lege dop van een "aanvullende kre- dietmogelijkheid" afgescheept; de boeren met inschakeling van hun organisaties bij eventuele maatregelen, die in uitzicht worden gesteld, terwijl de middenstand onder ondraaglijke lasten gebukt gaat en de boeren evenzeer aan de rand van de afgrond zijn geraakt en velen tot de stand der armlastigen vervallen.
Ook de gemeenten zullen worden genoopt de bezuinigingen onver- zwakt voort te zetten. De aangekondigde maatregelen zullen de ge- meenten niet ontlasten of van de Regeringsvoogdij ontslaan.
In stede van herstel der gemeentelijke autonomie nieuwe lasten voor de gemeentenaren, zoals ook B. en W. van Amsterdam zeer wel inzien.
Het Rijkspersoneel ziet zijn ellende bestendigd.
Geen loonsverhogingen, geen arbeidsverkortingen. Handhaving van de ellende der arbeidscontractanten.
Het onderwijs te herstellen wordt door de Regering botweg gewei- gerd. Zelfs de door allen scherp veroordeelde overvolle leerklassen wil men handhaven, ondanks de onherstelbare schade, die de school- jeugd reeds is toegebracht.
De reactie woedt voort.
715
I !
LOUIS DE VISSER EEN REDE IN DE TWEEDE KAMER Het verenigingsrecht IS m gevaar. Vóór de komst van de nieuwe crisis wil men door wettelijke maatregelen de organisatie van de ar- beiders ernstig verzwakken.
De nieuwe lijst van verboden verenigingen voor ambtenaren is weer met enige uitgebreid. Zelfs voor vrede en vrijheid mogen de ambte- naren niet strijden, contact en overleg met die verenigingen mogen zij niet hebben.
Het fascisme wordt daarentegen zorgvuldig ontzien en mag ongestraft zijn schandelijke aanvallen op verschillende volksgroepen voortzet- ten en zijn, de onafhankelijkheid van Nederland ondergravend werk ten dienste van het Hitler-fascisme ten uitvoer leggen.
Wie zijn voor deze politiek verantwoordelijk? Niet alleen de Re- gering. Ook de politieke partijen. Ook de sociale groeperingen, hier in de Kamer aanwezig. Zij laden een grote verantwoordelijkheid op zich, vooral in deze tijd.
De Rooms-Katholieke Staatspartij, conglomeraat van sociale tegen- stellingen, verzameling van onderscheiden maatschappelijke groe- peringen, is genoodzaakt in schijn voor allen wat te doen.
Tegenstelling tussen woorden en daden spreekt echter ten duidelijk- ste, vooral vóór en tijdens de verkiezingen en daarna in het Parle- ment. Op vakverenigingscongressen en boeren- en middenstands- vergaderingen, dan moet men de radicale Katholieken horen uitpak- ken, dan is er geen haar goed aan Colijn. Maar hier stemmen zij regelmatig vóór de voorstellen, die onder zijn leiding worden ont- worpen. Zelfs hier in de Kamer hebben we wel zeer scherpe woor- den gehoord. Maar als het op de daad aankwam, dan bogen al die woordopposanten de nek en gingen krom onder het coalitiejuk door.
Zij, die zo spreken, en zus handelen moeten voor de massa der R.K.
werkers ontmaskerd en in staat van beschuldiging gesteld worden. Er moet geëist worden, dat hun handelen in overeenstemming met hun woorden zal zijn, ook als ze tegen hun eigen geloofsgenoten-Minis- ters moeten optreden. Politieke waarachtigheid is thans meer dan ooit geboden.
En gij, vrijzinnig-democraten, nazaten van het roemrijke geslacht der vroegere radicalen? Van mannen als de Ko, Kerdijk, de jonge Treub en zoveel anderen, die in de dagen der scherpste anti-socialistische hetze, voor coalitie, staatkundige rechten en sociale wetgeving op- kwamen. Acht gij uw gedrag daarmee in overeenstemming toen gij steunde het vorige Kabinet-Colijn en ook nu nog veel, zij het tegen heug en meug, slikt?
Is er geen taak voor u in de strijd tegen de bedreiging van het ver- enigingsrecht? Was het in overeenstemming met uw beginsel, toe te laten, dat de Regering tijdens de internationale spanning regeerde zonder Parlement?
En de sociaal-democratische fractie, heeft ze geen wroeging voor de steun, die ze Colijn's regeringen bij herhaling bood?
Laatst nog bij het stemmen voor de extra defensiekredieten, daar- vóór bij een serie sociale maatregelen, die ongeveer alle ten nadele van de arbeiders zijn uitgevoerd, terwijl de Ministerszetel langs die weg niet wordt bereikt. Zij kan in de eenheid de macht formeren om
LOUIS DE VISSER EEN REDE IN DE TWEEDE KAMER
het Regeringskasteel binnen te dringen. Ook wij erkennen, dat het dringend noodzakelijk is, dat een partij, die een kwart van het volk vertegenwoordigt, in de Regering zit. Zij kan dat in de eenheids- formatie der massa bereiken door fier voor de beginselen te strijden en niet te stemmen voor reactionaire Regeringsmaatregelen. Moet niet in deze hoogst ernstige tijd de scherpste strijd tegen reactie en fascisme worden gevoerd? Dienen allen, die de democratie willen verdedigen, niet samen te gaan bij komende raads- en Statenverkie- zingen, opdat geen stem voor de democratie verloren ga?
Moet niet voor een gemeenschappelijk program van directe eisen worden gestreden: wettelijke regeling van de vacantie; 40-urige werk- week; verzorging van ouden van dagen; hulp aan de middenstand en boeren- en plattelandsbevolking; verbetering van het onderwijs en verlaging der leerlingenschaal; handhaving en uitbreiding van demo- cratische rechten; intrekking van de wet in zake het verenigings- recht; intrekking van het ambtenarenverbod; maatregelen tegen het fascisme; democratische rechten voor Indonesië; uitvoering van de petitie-Soetardjo; welvaartspolitiek hier en in Indonesië en voor col- lectieve veiligheid en vrede. Dat moet wezen de politiek, die de anti- fascisten en democraten tot makkers verenigt in de strijd tegen reactie en fascisme.
Nooit was de tijd zo ernstig als nu.
Vooruit, naar de macht in de eenheid, dan zijn we onoverwinnelijk.
Klinke het gezamenlijk appèl tot de massa!
In het gesloten front ten strijde tegen reactie en fascisme, voor vrede, welvaart en democratie!
717
i' t
I I' I
ÉÉN VAN DE BRIGADE VERTELT
(Opgetekend door THEUN DE VRIES)
" ... Ja, daar zit ik, de Zaankanter, nou weer in het rustige Holland, en de verschrikkingen van zestien maanden tijds liggen achter me ...
Of ik er wat van wil vertellen? Natuurlijk. De dingen, die je daar mee maakt, zitten voor eens en altijd in mijn hoofd geprent, dat kan ik je verzekeren. Zo iets vergeet je nooit weer. Het is een stuk proletari- sche en politieke opvoeding geweest met de scherpste en hardste middelen, maar we hebben er wat van geléerd ... !
Om dan maar bij het begin te beginnen ... Het was in Juni '37, dat ik dienst nam en vanuit Frankrijk naar de Pyreneeën trok. De niet- inmenging werkte "schitterend"; alle normale wegen waren bewaakt en versperd, en we troffen onzen gids bij een oude smokkelpas. Een avontuur op zichzelf! Nadat we zestien uur geklommen hadden, kwamen we aan dat duivelspad, vlak boven de afgrond. We waren met 286 man. We gaven elkaar een arm, en zijdelings voortlopend, voetje voor voetje, schoven we langs dat ezelsweggetje. Wee je ge- beente, als je daar een verkeerde stap had gedaan. Je had vast een man of zes meegenomen in de diepte. Toen we aan de overkant wa- ren - na 20 spannende minuten - en vanuit een steviger onder- grond naar beneden keken, konden we geen bodem zien ...
We kregen brood en wijn in Vigeras, en werden daarna via Barce- lona naar Valencia gebracht. Een paar van de jongens kregen het direct te kwaad, toen ze de puinhopen van een bombardement za- gen. Ze deserteerden. Ja, dat is het soort, dat zulke schone berichten over "ronselarij" in de wer~ald heeft gestuurd; ze waren soms nog zo goed ook, om er met het geld van de hele troep vandoor te gaan, en ik heb met die heren straks nog enkele appeltjes te schillen.
Van Valencia ging het naar Albacete, en daar begon de eigenlijke militaire examinatie. "Wat ben je, wat kun je, wat wil je?" - Nou, wat mij betreft ... ik wou naar het front. En zo stuurden ze mij als aanstaand artillerist naar Almanza.
Daar heb ik eerst drie weken onderricht gehad met de nieuwste Russische 7,5 cM-kanonnetjes; en toen deze vooropleiding met suc- ces was afgelopen, was het: Naar Madrid! - Ik was ingedeeld bij de batterij "Thälmann"; andere jongens zaten in dezelfde stellingen bij de batterijen "Antonio Gramsci" en "Liebknecht". Ik werd telefonist bij de waarneming ... maar als je nou denkt, dat we daar ook weer van dat staalharde, nieuwe materiaal in de fikken kregen, dan heb je
't
mis; de kanonnen, waar we de fascisten voor Madrid mee weg- veegden, waren van de wonderlijkste samenstelling: half van de Sko- da-fabrieken, half Spaans fabrikaat, en er liep ook nog wel eens een Oostenrijks onderdeeltje tussendoor. - Bij Morata heb ik het eerste treffen met den vijand gehad; ik vocht er met Amerikaanse en Enge:se kanonniers samen. Het was je reinste vuurdoop!*
Onze batterij boekte enkele kleine successen, en daardoor werden we in het grote offensief voor Brunete gegooid - over de Sierre Navada de laagvlakte in. Wij - de batterij "Thälmann" - zaten
I I
THEUN DE VRIES EEN VAN DE BRIGADE VERTELT
opgesteld in het kerkhof van Villanueva de Granada. Bij de vijfde lading hebben we de toren van de kerk naar beneden gehaald; de priesters, die daar aan de kant van Franco vochten, zagen we met machinegeweer en al naar beneden kantelen ... Nou, bij Brunete ging het hagels toe ... Het was maar: heen en weer terug, heen en weer terug; en na de derde grote attaque kwam het toch weer in fascistenhanden terecht.
Daar, bij Brunete, - of nog preciezer, bij Villanueva de Pardo - heb ik voor het eerst L i st e r zien werken. Hij kwam er met zijn beroemde XVe brigade oprukken ... Goeie help! wat een storm- wind. Hij heeft op die plek den Moren een afstraffing toegediend, die ze lang zal heugen.
Ik kreeg daar mijn eerste grote verwonding - een granaatscherf in de knie. Maar een korte rust, goede verpleging en niet te vergeten de warme zon van Spanje hadden me gauw weer op de been. - Onze batterij werd hierop afgecommandeerd naar Madrid. We kwamen er in Casa del Campo, een der voormalige luxe buiten- wijken te liggen. We kregen direct vier ontzettende dagen: hardnek- kige gevechten op de begane grond en luchtbombardementen boven je hoofd, dat horen en zien je verging. Je vocht ten slotte haast niet eens meer met de wapens ... het was soms man tegen man, om elke centimeter grond ... Een ware hel, kan ik je zeggen. Bij die gelegen- heid heb ik ook de eerste fascistische tanks gezien. Ze kwamen als grote grijze monsters over de pontonbrug aankruipen ... Nou, de eerste hadden we al gauw onklaar; die bleef staan en roerde geen vin meer; de tweede bleef voortkruipen. Gelukkig kreeg ie al gauw een lading in een van de rupsen - en hij ging netjes overstag, en zo het water in ... Of je wilde of niet, je werd er tot held. Ik heb er de vrouwen en meisjes van Madrid, onder de hagel van lood, stenen zien aanslepen voor de barricade's, die ze haast met de armen niet konden vasthouden. Prachtwijven! - Wij zaten er op momenten ook lelijk in de knel. Zo herinner ik me, dat we op een gegeven ogenblik met zijn zevenen nog vijf geweren hadden, allemaal ver- schillend fabrikaat; we hadden de patronen los in de zak, en moesten eerst nog een hele tijd zoeken ook, voor we de juiste patroon bij het juiste geweer konden ontdekken ... Ja, daar is het heet toegegaan.
Maar we hebben ze toch tegengehouden - en dat moest ook wel - als je had gezien, hoe iedereen in de linie's was. Ik heb er generaal Miaja in de voorste loopgraven zien staan, dagen lang; zijn jas stond stijf van de luizen. En Pasionaria heeft ons aangevuurd met het ge- weer aan de schouder. Het was onbeschrijfelijk, dit élan, dat ons allemaal pakte.
Tegenwoordig komen ze daar niet meer door. Madrid is een van de machtigste vestingen van de wereld; als je zag, wat voor een bastions van beton en staal of ze daar gezet hebben ... !
*
Mijn volgende gevechtsterrein was bij Guadelajara. Nou, daar weet je alles van. In acht dagen tijds hebben we er 17000 Italianen ge- vangen genomen; de proviand voor vijf maanden en munitie voor 4
719
,, '
THEUN DE VRIES EEN VAN DE BRIGADE VERTELT
bataljons waren voor ons! Wat hebben we de fascisten daar op hun falie gegeven!
Toen was het weer: naar Valencia. We waren intussen gemotori- seerd, en hadden vier weken rust genoten in Viljena, waar we er weer fijn bovenop kwamen. Onze zonderlinge kanonnen waren ons afgenomen; die kregen de mannen van de "Lincoln"-brigade. En wat wij kregen ... je raadt het nooit ! . . . De 155-centimeters van Port Arthur, waarmee de Russen in 1905 op de Japanners geschoten hebben ... Ja, je lacht, maar het waren prima wapens, ondanks hun ouderdom; fabrikaat 1896, 1898, 1902 ... van het beste mangaan- erts, eenvoudig prachtdingen. Nou, we hebben ze weten te hanteren ook!
Zo langzamerhand konden we al merken, dat de Spaanse soldaten, het Spaanse volksleger, een volmaakt verdedigingsleger begon te worden. De republiek heeft alles gedaan, om een hechte volksarmee te scheppen, en ze is er in geslaagd. Ik weet er van mee te praten, want ik heb met de batterij "Thälmann" de hele veldtocht tegen Te- ruel meegemaakt. Wat de Spaanse brigades daar voor wonderen hebben verricht, hoef ik je niet lang en breed uit te meten. Het was perfect. - Maar het staat voor me vast, dat het verlies van T eruel na zoveel maanden, niet anders dan een gevolg is van de sabotage en het verraad van Spaans-burgerlijke officieren, wien het langzaam duidelijk begon te worden, dat de invloed van het werkende volk op de gang van zaken in het republikeinse Spanje een beetje groot werd.
- In elk geval hebben de fascisten de stad heroverd - als puinhoop - en wij werden terug gedreven naar Otrillio.
Daar, tussen Otrillio en Montalban, heb ik mijn tweede verwonding opgelopen. Maar zo ver ben ik nog niet. Eerst heb ik nog even mee- geholpen, om de fascisten klop te geven. Het ging er weer hels toe in die gevechten; soms stond je van 's morgens tot 's middags te lossen en te laden achter de vuurmonden, terwijl de bommen links en rechts van je neervielen, met hun gemene gierende snelheid ... Monsters waren het, die de fascisten daar op ons hebben laten neerploffen, van 100 tot 450 kilo ... In de dalen van het Aragon-gebergte heeft na zulke gevechten vier dagen en langer de mist van de explosie's gehangen, zodat je niet voor of achter je kijken kon. Daar heb ik ook Willi Rigli zien sterven, een van onze schitterendste jonge kamera- den. Hij was een Zwitser, die al met 25 jaren politiek commissaris was ... En hij was niet de enige, ho maar! De verdediging van Spanje heeft wat edel bloed gekost ... Ook dat vergeet ik nooit weer: die doodsstrijd van je beste kameraden, hun schreeuw naar hun ouders, hun meisje, voor ze voorgoed het leven gelaten hebben ...
Maar de vijand heeft niet minder klappen gehad dan wij. Ik herin- ner me de episode, waarbij twee Moorse eskadrons onze batterij in de bergen aanvielen. Onze commandant was een oude Schutzbun- der, die in de Sowjet-Unie tot een eersterangs artillerist was bijgesle- pen ... Ik weet niet, of je ooit hebt gehoord, hoe die Moren aanval- len - ze liggen vlak op de kop van het paard, de karabijn tussen de oren van het beest, en ze schieten je recht voor je voorhoofd; en a I s ze ooit missen, dan vliegen ze met de kromsabel op je af, om
THEUN DE VRIES EEN VAN DE BRIGADE VERTELT je hoofd er met één zwaai af te slaan. Welnu, die wilden kwamen op ons af. Wij, de waarnemers, zaten boven aan de helling, de rest van de batterij was beneden. Onze Schutzbunder liet ze tot op 1200, 1100 meter naderen, en toen ze in volle charge waren, was het achter elkaar:
-Granaten!
- Shrapnells!
-Snelvuur!
... en ik geloof niet, dat er van al die Berbers één is overgebleven.
Cornedbeef noemden wij dat, en waarachtig, het had er wat van.
We hebben ze toen tijdens de aftocht begraven, door een rotswand op
ze
te laten springen.Het waren vreselijke gevechten, en onze voorraden waren vrijwel op.
ln geen 8 weken hadden we een cigaret gezien; koffie was gebrande gerst, ééns per week kregen we een lepel suiker, per dag een half kommiesbrood de man, en toen er ten slotte rookgerei kwam, kon- den we allemaal ... een halve cigaret krijgen, en we moesten er nog voor in de rij gaan staan. Dáár heb ik geleerd, wat "het peukje"
waard is, en als ik nu zie, hoe jullie achteloos hele stukken cigaret wegdrukken, dan word ik onwillekeurig nog verontwaardigd over zó- veel verspilling ...
*
Nou, bij Otrillio kreeg ik mijn tweede onderscheiding - een gra- naatscherf in mijn buik bij het verschrikkelijk luchtbombardement, dat vanuit Saragossa over ons losbrak ... De Duitse en Italiaanse vliegtuigen hebben hun best gedaan, om ons tot de grond te demora- liseren, maar tegen de Spaanse jagers konden ze niet op ... Zo'n luchtgevecht is een vreselijke, adembenemende sensatie ... Vriend en vijand staakt het vuren en kijkt toe, hoe daar in de lucht om de overwinning gestreden wordt. Als roofvogels schoten de Spanjaarden steeds tussen de fascisten door, en als de verhouding 3 : 7 was, in het nadeel der Spanjaarden, dan kon je er nog zeker van zijn, dat wij wonnen ... Maar ja, het materiaal van de republikeinse luchtmacht komt ook uit het vaderland van de werkers, waar ze die spullen we- ten te maken, net zo goed als de geweren en mitrailleurs, en net zo goed als het fijnste picrine-antiluchtgeschut, waarvan we de behan- deling door Sowjetkameraden nebben geleerd.
Net vóór ik mijn verwonding opliep, had ik me voor het front te ver- antwoorden wegens inbreuk op de discipline, en dat kwam zo. Toen we Campe binnenrukten, voetje voor voetje, want alle zijstraten zaten nog vol fascisten, en je wist nooit, waar de dodelijke kogel vandaan kon komen, zag ik een van mijn oude kameraden, Josef P. van de Frans-Belgische brigade, gewond tegen de muur liggen. Ik sprong van mijn wagen en rende naar hem toe, om hem op de rug naar het hospitaal te slepen, dolblij, dat ik hem weer terug had gevonden.
Maar het feit, dat ik mijn kanon en de telefoon in de steek had ge·
laten, was een ernstige fout tegen het bevel, dat we hadden om onder geen voorwaarde onze post in de steek te laten, en ik heb dan ook voor het front gestaan, om een eersteklas berisping in ontvangst te nemen. Maar de politieke commissaris heeft me "gered", omdat
721
;!
THEUN DE VRIES EEN VAN DE BRIGADE VERTELT
het ten slotte terwille van een gewonden kameraad was geweest, dat ik de rij verlaten had. Hier heb je brieven van de Vlaming, mijn broe·
der in de nood, een kerel, die met één been naar huis is gegaan, en die nu weer vooraan werkt in de Belgische arbeidersbeweging.
*
Kort daarop lag ik zelf naast hem in het hospitaal, en dat was feitelijk het einde van mijn militaire loopbaan. Over die hospitalen moet ik nog het een en ander zeggen, en wel dit, dat ik zelden of nooit een dergelijke weergaloze hygiëne en goede inrichting heb gezien. Voor- al die van de Amerikaanse Medica! Service zijn wonderen van mo- derniteit en je wordt er in een wip weer beter. Ik heb toen nog drie weken bij de ziekenwacht gediend, maar het was September ge- worden, en we hoorden, dat de Internationale brigades naar huis zouden gaan. Voor verdere krijgsdienst werd ik afgekeurd: ik was ook te oud, de veertig net gepasseerd, en zelfs de Spaanse kamera- den deden boven de 36 jaar geen dienst!
Als een soort afscheidsgeschenk hebben we toen met z'n allen een Kindertehuis gesticht met 400 bedjes, waar de kinderen van Baski- sche, Asturische en Catalaanse kameraden een onderdak konden vinden. Op dat feit zie ik ook met de grootste voldoening terug, zoals je begrijpt. Want soldaat zijn in Spanje betekent niet alleen:
doden, maar ook opbouwen. Ik zou je ellenlange verhalen kunnen doen over de kolossale opbouw in de meest uitgebreide zin. Want het Spaanse volk is een volk, dat onze hulde verdient - prachtmen·
sen, naar lichaam en geest, een ras, waarvoor het de moeite waard is te leven en te sterven. Zo'n volk kan niet kapot ... tenzij men ze uithongert. En dáár moeten we een stokje voor steken, dat mag nooit, maar dan ook nooit gebeuren. Integendeel, ze moeten winnen, en - ze z u 11 e n winnen. Ze hebben alle voorwaarden ervoor: de bin- nenlandse vijand is vernietigd, de schurken van de P.O.U.M., die met de fascisten aan de fronten voetbalden, inplaats van ze te vermorze- len, zijn gevangen gezet, het volksleger staat schitterend op de been, de offensieven hebben succes ... nu nog de pogingen tot blokkade met een vloot van levensmiddelen doorbroken, en we zijn er!
En ja, dit wil ik je nog wel zeggen, we zijn terug in ons eigen land, wij, de 27 nationaliteiten, die voor de Spaanse democratie hebben ge- vochten - maar als ze ons straks nog eens nodig zouden hebben - zij of anderen - dan staan we klaar, en we nemen allemaal nog vijf man mee, om de fascisten de laatste genadeslag toe te brengen!"
tv1UNCHEN 1938
Ze hebben de vrede verraden ze hebben hun vrienden verkocht en later met laffe tiraden
een uitvlucht gezocht.
Bij al hun gewichtige woorden vol afkeer van het geweld zat achter hun stijfwitte boorden de angst om het geld.
De angst om de dierbare duiten doorbibberde al hun gepraat en deed hen deemoedig besluiten tot stiekum verraad.
Een land dat zij talloze keren te helpen hadden beloofd
werd door het verraad dezer heren van alles beroofd.
Een volk dat gewapend en moedig de rovers had willen weerstaan werd door deze vrienden koelbloedig de das om gedaan.
Toen gingen ze haastig naar huis toe en hielden een radio-rede -
de kapitalist deed zijn kluis toe:
Goddank, het is vrede!
Ze hebben de vrede verraden, ze brachten hun vrienden ten val - de vuisten gereed kameraden, ze zijn overal!
Ze zijn overal waar de renten op het loon van den arbeid gespaard in de zakken der heren regenten bijeen zijn gegaard.
TJOMME
723
TJOMME
Ze noemen zich graag democraten, ze zijn aan den bijbel verknocht, maar wie zich door hen laat bepraten wordt rustig verkocht.
Ze willen de orde bewaren in positief christ'lijke zin - de vuisten gereed proletaren en loop er niet in!
De vuisten gereed en de ogen geopend bij dag en bij nacht;
wie eenmaal hun vrienden bedrogen zijn eeuwig verdacht.
Van hen valt niets anders te leren dan wetenschap voor de proleet:
zolang deze heren regeren, de vuisten gereed!
MUNCHEN 1938
OORLOG OF VREDE
J. POSTMA
EEN DISCUSSIE IN DE S.D.A.P.
In de bewogen Septemberdagen ontstond in de Arbeiderspers een polemiek over het vraagstuk van Oorlog of Vrede. Deze polemiek is voortgezet in de Soc. Gids van October in de vorm van prae- adviezen voor een bijeenkomst van de S.K.M.V. die 30 October plaats vond. Het resultaat van de discussie in deze bijeenkomst is ons helaas door de Arbeiderspers onthouden.
De polemiek werd gevoerd tussen Prof. Bonger en Joh. Winkler.
Hoewel de artikelen van Prof. Bonger wat "wild" zijn - als van iemand die opgeschrokken is - ademen ze een heel wat frissere geest dan die van Winkler. Bonger bepleitte een krachtiger houding tegenover de fascistische aanvallers en ten behoeve van de verdedi- ging van T sjecho-Siowakije. Hij komt op voor de collectieve veilig- heid en stelt het optreden van Chamberlain en Dalaclier in 't juiste licht.
Joh. Winkier daarentegen, neemt het op voor Chamberlain en Dala- dier, verdedigt hun politiek, geeft de collectieve veiligheid prijs en bepleit de z.g.n. neutraliteits-of zelfstandigheidspolitiek.ln volle open- lijkheid verdedigt hij het tegemoet-komen aan de fascistische aan- vallers, waarbij hij zelfs nog verder gaat dan Hitler, wanneer hij op blz. 603 schrijft:
" ... wij hebben de kans, die de nieuwe "vredespauze" ons biedt, te benutten. Ook tot oplossing der volgende problemen, die Duitsland zal stellen: Danzig, Memelge- bied, grondstoffen, koloniën. Wij zullen die problemen mèt Duitsland onder de ogen moeten zien."
Hitier was tenminste nog zo bescheiden om in München te verklaren dat hij in Europa geen territoriale verlangens meer heeft ...
Opmerkelijk is hoe in deze polemiek de werkelijke achtergrond der gebeurtenissen totaal verwaarloosd wordt. Mogen we Winkier ge- loven, dan is de oorzaak van alle misère de vrede van Versailles.
"Zonder Versailles geen Hitler" schrijft hij. Prof. Bonger bestrijdt dit door te schrijven: "zelfs bij een volmaakt verdrag zou Hitier of een andere oorlogsfanaticus toch gekomen zijn. Het mi!itairisme, waar- door het Duitse volk in alle lagen vergiftigd is, verdraagt geen neder- laag".
Hier hebben we dus de oorzaak van het de wereld en de beschaving bedreigende Nazi-fascisme. Volgens de één "Versailles" en volgens de ander "de nederlaag van het Duitse militairisme, waardoor het Duitse volk i n a 11 e I a g e n
(!)
vergiftigd is."Bij zulk een ernstige misvatting en onderschatting van het fascistische gevaar, kan men geen juist standpunt tegenover dit gevaar innemen.
De Duitse imperialistische kliek, die zich van Hitier en het fascisme bedient, wordt niet alleen gedreven door gekrenkte nationale gevoe- lens, noch door revanche gedachten, die - volgens Prof. Bonger - i n a 11 e I a g e n van het Duitse volk aanwezig zouden zijn, dit is voor hen slechts stof voor hun demagogie. De hoogste toppen van de
J.
POSTMA OORLOG OF VREDE726
Duitse bourgeoisie, die zich van Hitier en het fascisme bedienen, wor- den gedreven door slechts één begeerte, de wereld te veroveren en aan zich schatplichtig te maken. In 1914-'18 is dit mislukt, maar in 1918 is wel het Duitse Keizerrijk verdwenen, de Duitse imperialisti- sche machthebbers zijn echter, dank zij de welwillende medewerking van de Duitse Sociaal-Demokratie en in tegenstelling met hun Rus- sische klassegenoten, in hun machtige posities gebleven en beraam- den nieuwe plannen om de wereld te veroveren.
Er was evenwel iets veranderd in de wereld. De arbeidersklasse was bewuster en sterker geworden, zij was niet voor niets door oorlogen en revoluties gegaan, en had op een zesdè deel der aarde het Kapi- talisme vernietigd. De Duitse arbeidersbeweging was eveneens be- wuster en sterker geworden, het Duitse volk, arbeiders, boeren en kleine burgerij wilde geen oorlog. De kracht van de arbeidersbe- weging nam nog toe, het Socialisme werd in de Sowjet-Unie met succes opgebouwd; de crisis ondermijnde de positie der imperialis- ten. De meest reactionairen van de Duitse Imperialisten zochten een uitweg. Zij konden met het Duitse volk niet doen wat zij wilden. Hier- voor hadden zij het fascisme nodig.
Om met het Duitse volk te doen, wat thans door de imperialistische kliek gedaan wordt, moest eerst de Duitse arbeidersbeweging in al zijn schakeringen vernietigd worden, moest de burgerlijke democra- tie vernietigd worden om de brede lagen van het volk, naast de ar- beidersklasse, de boeren, de middenstand, de kleine burgerij uit te schakelen, moest aan de Duitse intellectuelen en kunstenaars het zwijgen opgelegd worden. Door het fascisme heeft de reactionairste troep van de Duitse imperialisten de alleenheerschappij veroverd.
Thans kunnen zij een nieuwe poging doen om de wereld te verove- ren. Met niets ontziende driestheid, met leugen en bedrog, woord- breuk en chantage, met bluf en geweld, zowel naar binnen als naar buiten, trachten ze hun doel te bereiken. Hun vijanden zijn de arbei- dersbeweging, de democratische krachten in de verschillende landen en de Sowjet-Unie. Dit zijn de krachten die het fascisme kunnen stuiten, en die het dus wil vernietigen. De "Vrede van Ver- sailles" en "de nederlaag van het Duitse militairisme" zijn slechts de middelen die deze reactionaire kliek voor hun dierlijk chauvinistische ophitsing en demagogie gebruiken. Wie deze uiterlijkheden voor de oorzaak aanziet van wat thans in Duitsland plaats vindt, is zelf slacht- offer van deze fascistische demagogie.
Er is niet veel goeds te zeggen van de Vrede van Versailles, maar wie deze vrede als de enige oorzaak ziet van het Duitse fascistische gevaar is toch wel erg mis. Evenmin is "de nederlaag van het Duitse militairisme, waardoor het Duitse volk in alle(!) lagen vergiftigd is", de oorzaak. Waarvoor zouden anders die afschuwelijke terreur te- gen het Duitse volk zelf en de chauvinistische ophitsing nodig zijn?
Het is trouwens bekend, dat men zelfs in hoge militaire kringen in Berlijn tegen de oorlog was.
Zoals gezegd, wie zozeer mistast omtrent het wezen van de gebeur- tenissen in Duitsland, is niet in staat het juiste standpunt tegenover het van die zijde dreigende gevaar te vinden.
J.
POSTMA OORLOG OF VREDE Een discussie over Oorlog of Vrede kan niet vruchtbaar zijn indien men de oorlogsdrijvers niet naar hun werkelijke waarde weet te schatten. En een discussie over de vraag of "de mens" al of niet een vreedzaam wezen is, is al even nutteloos. Het is beter te onderzoeken hoe oorlogszuchtig en gevaarlijk het Duitse fascisme is en wat er te- gen gedaan kan worden.Winkler, die de oorzaak van alle kwaad in Versailles ziet, wil dit natio- naal-socialistische oorlogsmonster met "billijkheid" en "rechtvaardig- heid" tegemoet treden (blz. 603). Hij wil het oorlogsmonster verza- digen met grondgebied, grondstoffen en koloniën. Onnodig te zeg- gen, dat men hierdoor dit monster sterker en gevaarlijker maakt. De weken die na München verstreken zijn, hebben het afdoende bewe- zen. Niet alleen de Duitse fascisten, maar ook de Italiaanse en Japan- se fascisten zijn brutaler en roofzuchtiger geworden.
En nu "de prijs voor de vrede". Winkier houdt hardnekkig vol, het diktaat van München een vrede te noemen, al schrijft hij op blz. 605:
,.Voor overdreven huldebetoon jegens Chamberlain en Daladier is geen aanleiding, - men zou dat huldebetoon dan trouwens ook tot Mussolini moeten uitstrekken {ja zeker, waarom ook niet tot Hitlerl J. P.) Voor overdreven huldebetoon is aller- minst aanleiding, wijl veel leed de losprijs van nog groter leed was."
"Misschien is die prijs "te hoog" geweest. Het doet er niet toe"
meent Winkler, de vrede is gered.
Zoals Chamberlain en Daladier zich lieten bejubelen als vredesapos- telen, zo stellen mensen als Winkier zich voor als de beste strijders voor de vrede en hij waarschuwt tegen "oorlogszuchtige stemmin- gen" in socialistische kringen, waarmee hij doelt op hen, die het niet eens zijn met de capitulatie-politiek van Chamberlain, Daladier en van Winkier zelf.
München bracht echter geen vrede, maar versterkt oorlogsgevaar.
De prijs die in München betaald is, is niet alleen Tsjecho-Siowakije, het is versterkt fascisme, aangemoedigd fascisme, verzwakte en ver- .cleelde demokratische en vredeskrachten. De vredesapostelen en
pacifistische capitulanten, die zichzelf zo braaf vinden omdat ze T sjecho-Siowakije de prijs voor de vrede lieten betalen, hebben het fascisme en het oorlogsgevaar versterkt, de vredeskrachten verzwakt, de vrede verraden.
Het is zinloos de vraag te bespreken of de prijs voor de vrede te hoog is, als men geen vrede, maar versterkt oorlogsgevaar heeft gekregen.
De krachten voor de vrede waren - en zijn nog - talrijker en ster- ker dan de krachten die naar oorlog drijven. Een aaneensluiting van deze vredeskrachten en een krachtig optreden tegen de fascistische
"'orlogsdrijvers, had de oorlog bedwongen en zou een nederlaag aan het fascisme toegebracht hebben - zonder oorlog. De 21 e Mei heeft het bewezen, evenals enige momenten in de Septembercrisis. De vredeskrachten zouden dan versterkt zijn en de wereld zou er heel wat gunstiger uitgezien hebben dan thans, vooral voor de volkeren van T sjecho-Siowakije en Spanje - en ook voor de Joden in Duits- land.
J.
POSTMA
OORLOG OF VREDE Capituleren voor de oorlogsdrijvers is niet de beste vredespolitiek, maar de slechtste - dàt is nu nog eens weer bewezen.Prof. Banger wijst in zijn conclusie op de noodzakelijkheid van de collectieve veiligheid. In haar ligt voor de mensheid de enige red- ding van de oorlog, schrijft hij. Prof. Banger verzuimt echter de be- trouwbaarste vredeskracht te noemen n.l. de Sowjet-Unie. De moe- dige, duidelijke en tegelijk beheerste houding van de Sowjet-Unie moest in de rijen der Sociaal-Democratie en Moderne Vakbeweging wel diepe indruk maken, zoals ze in alle anti-fascistische kringen die- pe indruk heeft gemaakt. Maar Prof. Banger vergeet deze kleinig- heid en vergeet eveneens het optreden van de Communistische In- ternationale en de moedige en juiste houding van de Tsjechische en Franse Communistische Partij te noemen.
Daarom ook is zijn conclusie zo pessimistisch en acht hij de kans, dat de aaneensluiting van de vredeskrachten in afzienbare tijd ge- schiedt, niet groot. Het is ellendig met een zo pessimistische conclusie te moeten eindigen, schrijft hij. Inderdaad, de conclusie van de on- stuimig begonnen polemiek is wel erg pover.
Indien men een polemiek over Oorlog of Vrede voert, moet men de oorlogskrachten naar waarde schatten en kan men de voornaamste vredeskrachten niet ongestraft vergeten.
Joh. Winkier concludeert tot het opgeven van de collectieve veilig- heid en de vlucht in de neutraliteits- of zelfstandigheidspolitiek. Om de vrede te redden, wil hij de bestaande vredeskrachten ieder op zichzelf en voor zichzelf laten optreden en ze hierdoor stuk voor stuk overleveren aan het oorlogsmonster. Hierdoor snijdt hij de enige uitweg af. De vredeskrachten zijn talrijker en sterker dan de fascisti- sche oorlogsdrijvers, ook economisch en financieel sterker. Indien zij zich aaneensluiten, kan het oorlogsmonster in bedwang gehouden worden. Maar Winkier wil deze aaneensluiting niet, hij wil bij de feiten aanknopen - d.w.z. zich er bij neerleggen - nu de collec- tieve veiligheid als systeem faalde. Men zou de vraag kunnen stellen, waar het als systeem ooit werd toegepast!
Wel wil hij een politiek van samenwerking op internationaal econo- misch terrein ... We weten het reeds, een samenwerking met Duits- land om nog meer aan de wensen van het oorlogsbeest tegemoet te komen. Om het oorlogsbeest aan te moedigen, het sterker te maken.
De conclusies waartoe de beide prae-adviseurs komen zijn dus niet erg bemoedigend. Dit was niet anders te verwachten waar zij een verkeerde beoordeling van de krachten die naar oorlog drijven als uitgangspunt nemen, en niet de moed hebben de werkelijke vredes- krachten te zien en de weg te betreden die een uitweg biedt.
De vraag van oorlog of vrede is thans een alles overheersende, waar- aan ook de vraagstukken van binnenlandse politiek ondergeschikt zijn.
De September-maand was voor de arbeidersbeweging een vuur- proef. Het is werkelijk geen gemeenplaats wanneer we zeggen, dat we aan de rand van de oorlog stonden. De houding van de arbei- derspartijen in deze spannende maand, was een toetssteen om te be- oordelen of zij in staat zijn het juiste standpunt in te nemen tegenover
J. POSTMA OORLOG OF VREDE
het alles beheersende vraagstuk van thans, het vraagstuk van oorlog of vrede.
In het October-nummer van Politiek en Cultuur is de houding van verschillende arbeiderspartijen ten opzichte van genoemd vraagstuk reeds besproken. Hieruit bleek hoe de Soc. Democratie opnieuw in stukken viel en een toonbeeld van verwarring en passiviteit was. De hier besproken polemiek tussen twee vooraanstaanden uit de Neder- landse Sociaal Demokratie, is er eveneens een bewijs voor, hoe groot de verwarring en besluiteloosheid in die rijen was.
De uitbarsting is deze keer nog niet gekomen. Maar het oorlogsge- vaar is niet geweken. Zelfs de vredesapostelen van München kwamen terug met de boodschap: de vrede is gered en nu bewapenen! De fascistische oorlogsdrijvers staan thans sterker en de vredeskrachten zwakker dan in de Septembermaand.
De leden van de Moderne Arbeidersbeweging moeten zich wel be- wust zijn van de ernst der situatie en de omvang van hun verant- woordelijkheid. Waar zulke belangrijke vraagstukken op het spel staan, zullen zij, die invloed willen uitoefenen op de gang der we- reldgebeurtenissen moedig hun standpunt moeten herzien en hun kleinzielige vooroordelen ten aanzien van de Sowjet-Unie en de Communisten overwinnen, om eindelijk te erkennen dat de Sowjet- Unie een niet te verwaarlozen vredesfactor is en dat de eenheid van de arbeidersklasse en alle vredeskrachten noodzakelijk is om het dreigende fascisme af te wenden.
De ervaringen met Chamberlain en Daladier hebben geleerd dat voor de strijd tegen de fascistische oorlogsdrijvers, niet gerekend mag worden op vertegenwoordigers van de reactionaire bourgeoisie.
De arbeidersklasse moet een zelfstandige vredespolitiek voeren te- genover deze reactionaire bourgeoisie. Wie de regering Co!ijn thans in de armen valt, en zich overgeeft aan Oranje-verheerlijking zoals Winkler, bewijst de strijd voor de vrede, voor de collectieve veiligheid en voor de onafhankelijkheid van Nederland d.w.z. voor de vrede en veiligheid van Nederland, een slechte dienst.
:I
' '
I I
I
NEUTRALITEIT IN DE SPORT?
A. J, KOEJEMANS
De Nederlandse, zg. officiel.e sportbeweging 9aat prat op haar neutraliteit. Zij heeft met "politiek" ni•ets te doen of wil er al- thans niets mee te doen hebben. Zij wil slechts, iedet'le tak op haar eig>en terrein, de lichamelijk·e
ontwik~elingvan de j1eugd en ook van vele ouderen, dienen.
De neutraliteit is de uitdrukking van haar democratisch wezen;
haar ideaal is allen te omvatten, zonder onderscheid van geloof of politieke overtuiging. "Wij kijken aHeen maar, of iemand een voetballer, een sportsman is. Protestant, Rooms-Katholiek, Jood, liberaal, sociaal of wat dan ook, i·edereen is welkom in onze A.V.B.". Zo drukte de bestuurder van de Amsterdamse Voetbalbond Kok het kortgeleden nog ·e,ens k,ern.achtig uit. Wat hij hier zeide van de A.V.B., is, kan men wel z1eggen, de alge- mene stelregel in de offici.ele Nederlandse sportwereld.
Men kan er tegen aanvoeren, dat dit ideaal' van een allen om- vattende sportbeweging nimmer is bereikt, dat er afzonderlijke sociaaldemocratische en roomskatholiek,e sportbonden bestaan, die elkaar en beiden de neutral,e bonden soms hefti.9 bekam- pen en omgeke,erd - het doet aan de leidende gedachte der neutral:e sportbeweging geen afbreuk. De neutraliteit was de grondslag voor de democratische ontwikkeling van onze sport.
Maar
di~ezelfdeneutraliteit herbergde ook geva11en. Ze werd al te vaak tot politiek·e onverschilligheid, erg•er, tot ·e•en angst, de maatschappelijke vraagstukken onder de og·en te zien. Het wóórd
"politiek" alle·en was voldoende, om een gehele alg,emene ver- gadering van een sportbond aan het schrikken te maken. Hi1er de sport - daar de "politiek" (waarbij men gemakshalve alles indeelde, wat niet dil"ed met "sport" ile maken had) ,en daar tus- sen in e·en, naar het scheen, onoverbrugba11e afgrond. In het
"neutrale" huisje leefde men rustig te midden der woedende baren ...
Totdat de golven zo hoog sloegen, dat het wa]er ook ov·er de drempel var. het "neutrale" huisje kwam. Toen waren
~eral spoe- dig bewoners, die stevige waberk·eringen wilden bouwen, ande- ren ·echter vonden dat "politi.ek" en strijdig met de "neutrali·beit".
En daarmee zitten we midden in het vraagstuk, waarvan we en- k·ele kanten in dit artikel willen belichben.
Het was de opkomst van het fascisme in Duitsland, dat de maat- schappelijke golven zo hoog deed opslaan, dat zij ook de sportbeweging begonnen te beroeren. Het f,eit, dat in 1936 het fascistische Duitsland de Olympische Spelen zou organiseren, plaatste de sportbeweging internationaal voor de noodzaak, zich met het vraagstuk van het fascisme, met dit veel omvatlende maatschappelijke vraagstuk, bezig te houden.
Immers, de sport bezit haar geestel.ijke idealen, di,e in de Olym-
pische Gedachte zijn ne·ergeJ,egd, idealen van vrede en mense-
lijke verbroedering.
A.
J. KOEJEMANS NEUTRALITEIT IN DE SPORT?Lijnrecht
~egenoverdez•e ideal•en staat het fascisme,
s~elselvan oorlog en geweld, van rassenhaat en onderdrukking.
Er mochten in 1936 nog velen zijn, di·e trachtten, het onv•erzoen- lijke met elkaar te verzoenen - de vraag z.elf was voor de ge- hele sportbeweging gesreld en zou haar niet meer loslaten. De strijd vóór de Olympische Gedachte, tégen het fascisme was in de sportwereld begonnen ·en verzamelde l"eeds twee jaar gel·e- den talrijk·e actieve sportbeoef,enaars en sportli·efhebbers en v.el·e l,eidende functionariss•en der sportbeweging, di'e toen reeds be- gl"epen, dat wilde men de neutraliteit, d.w.z. het democratische princiep van onze sport bewaren, men de strijd
~egenhet fascis-
me moest voel"en.
Sindsdien is de beweging voortgegaan. Waren het in 1936 nog de aarzelende schreden van personen en enkele organisati·es, die 'enige maanden voor de aanvang der Spel,en hun
s~em ~egendeelneming aan "Berlijn" verhieven - thans werd reeds twee jaar voor de aanvang der nieuwe Spel·en Tokio gedwongen, van het organiseren ervan afstand te doen. W•eerden de sporttijd- schriften in 1936 nog elke pol•emiek over de al-of-ni·et deelname aan "Berlijn" uit hun kolommen,
s~eldenzij zich zelfs geheel
~erbeschikking voor de propaganda der door de fascistische oor- logsstokers en rass·envervolgers georganiseerde Spel·en - thans gingen verscheidene van die tijdschriften, als de
Ams~erdamse"Sportweek", de "Revue der Sporten" •e.a., vooman en v·er- klaarden het voor onmogelijk, de organisati·e der Spelen des Vredes op te dragen aan een land, dat een naburige staat met oorlogsgeweld heeft overva!l.en.
"Berlijn" had z.elfs vele "verzoeners"
i~etsgel.eerd. Onder hen waren er, die met geestdriftige "neutraliteit" naar de fascistische hoofdstad waren getogen en terugkwamen met bittere ontgoo- cheling of minstens een gevoel van onbehaaglijkheid. Het kon zijn, dat men onder de indruk was gekomen van de ,,grondige"
organisatie der Berlijnse Spel,en. Maar di,e organisafi.e was di,enst- baar gemaakt aan een grootscheepse propaganda voor het fas- cisme en de sport zelf spe·elde feii!elijk een bijkomstige rol. Men heeft dat, twee jaar later, nog eens kunnen aanschouwen bij het zien van de zg. "Olympische film" en het werd toen opni·euw door verscheidene sportbladen openhartig toegegev·en.
Er is ook verder leergeld
g~enoegbetaald. Het fascistische Duits- land is, nadat het de Olympische Spelen had kunnen organise- ren, verder gegaan met aanmatigende eisen teg,enover de sport- bonden in andet"e landen. Uit de vel·e feiten daaromtr·ent stippen we ·er sl·echts twee aan. We herinneren aan het beruchi!e "vlag-
incident" tijdens het Paastournooi van Ajax-Biauwwit dit jaar "i!e Amsterdam. Duitse offideren komen
~eenNederlands stadion binnen en eisen het ophan9en van een hak,enkruisvlag. Duitse consulaire ambrenal"en blijken zich in hun gez•elschap
~ebevin- den en zorgen voor de lev,ering van het fascistische symbool. Het gastvrij ontvangen Duitse elftal weigert
~espelen, als di·e vlag niet wordt op9ehangen. De chantag>epoliti,ek, di·e men in het
731
A. J. KOEJEMANS NEUTRALITEIT IN DE SPORT?
groot tegenover zwakkel"e
sta~envo-ert, past men in het kl·ein o,p de sportv·elden van "bevriende" mog,endheden toe.
Het
h·~e·edevoorbe·eld. De "W·egweiser T urnerischer Presse- di,enst" te Berlin-Charlotilenburg z.endt aan de particuli·et'le adl"es- sen van Nederlandse sportjournalisten 09enschijnlijk "neutrale"
sportberichten toe, waartussen ·echter aHerlei fascistische propa- gandaberichten zijn verscholen, bv. hoe ",erg·erlijk" de situati.e bij de Oostenrijkse sport was, voor de Nazis a.!s "verlossers" kwa- men. De "Sportwe·ek" he,eft indertijd op dez·e gevaarlijk·e fascis- tische insluiper de aandacht 9ev•estigd <en hem de deur 9ewezen.
Maar het 9eval belicht, hoe de Duihe informatie-J om niet te zeg9en s.;pionnag<edienst ook in de Nederlands,e sportbeweg,in;g werkt en men te
B~erlijnz,elfs o\ller de privé-adl"essen der Neder- landse sportjournalisten beschikt.
Vel·e f,eHen liggen voor het grijpen, om aan te tonen, dat de Duibe sportbeweging g•een deel is van de grote internationale famiHe van sportbeoef·enaars, maar <e•en agentuur van Goebbels, dat fascistische propaganda he,eft te voet'len in de sportbeweging van de democratische landen.
Dez·e pogin9en tot ondermijning, van buiten af, van wat de Ne- derlandse sportbeweging tet'lecht als haar hoogste goed be- schouwt, haar democratisch karakter, zijn gevaarlijk genoeg.
Maar de Nederlandse sportorganisati.es hebben, o\ller het .g·ehe.el, nog ni·et de weg ingeslag,en, om zich te9en dez.e ondermijning met handen en voeten te
v~erwet'len,zoals toch ·ei9enlijk zou die- nen te 9eschieden. De gevolg·en van 'een verkeerd begrip der neutrameit openbaren zich. Men sluit liever de ogen voor het- geen er gebeurt of staat er onbeholpen
~endubbelslachtig te9en- over.
Men is verontwaardigd over de door de Nazis uitg,elokte "vlag- incidenten" - maar nodigt opnieuw Duitse clubs
~athet spel·en van wedstrijden uit.
Men is te.gen het houden van Olympische Spel•en in B·erlijn of Tokio, maar - men organise·ert landenwedstrijden op athl·eHek- voetbal-
~enander
g·ebi~edmet Duitsland.
Men wil "ni·et naar Berlijn" - maar stuurt Nederlands·e sport- jongens en -meisjes naar Dortmund, Aken, Hamburg, etc. om er aan wedstrijden deel te nemen.
Hier slaat de neutraliteit in haar tegende·el om. Hier wordt zij de poort, waardoor de fascistische p11opaganda de Nederlandse sportbeweging binnendringt.
Als men het fascisme strijdig acht met de beginsel•en van het international·e sportl·even, de
beginsel~envan ·eer, vrede en men- selijke verbroedering, dan kan
~ero.i. sl·echts één standpunt zijn:
te ijve!'en voor de uitbanning van de fascistische
11sport"bonden uit het international·e sportleven en daarme•e, zover de macht van de ·ei9en organisatie reikt, zelf te beginnen.
Zo, en zo alle·en, bewaart men het neutral·e, d.w.z. democratische
karakter van onz·e sport tegen het gif der fascistische
politi~ek.A. J. KOEJEMANS NEUTRALITEIT IN DE SPORT?
Wij beschouwden tot dusver de,
la~enwe z,eg9en,
in~ernationalekant van de zaak, de verhouding der Nederlandste sportbeweging tot de fascistische landen.
Maar
~eris ook een binnenlandse vijand van de sport, ,er is ook een binnenlands fascisme, .aan9evoterd door Mussert, dat als a9entschap van de s,erlijnse machthebbers, de
neutral~e,demo- cratische sporlbewe·ging belaagt.
Het gevaar, dat de sport van de zijde van het "Nederlands,e"
fascisme bedreigt, wordt nog maar al
~eve,el onderschat. Men sluit er, uit
~eenverkteerd beg1'1epen neutraliteit, de ogen voor, gaat ook hier de kwestite met de opmerking, dat men in de sport "ni·et aan politiek moet doen", uit de weg.
lntuss,en dringt het fascisme langs vde wegen de sportor9anisa- ties binnen.
In de sterk,e, democratische organisatites bedi,ent het zich het liefst van sluipwe9en. Lte,errijk was in dit opzicht de crisi·s, die teni- ge maanden geiteden in de Amsterdamse Voetbalbond uitbrak.
Ogenschijnlijk brak dez,e bestuurscrisis uit we9ens verme,ende onregelmatigheden van teen
amb~enaar.In werkelijkheid tracht- ten de twe,e fascistisch-gezinde leden, die reeds
~eerderhet be- stuur waren
binneng~edron9en,hun positi1e te versilerken. De Joodse voorzitiler Gosschalk werd weggewerkt. Maar in de vaak
~eHe
debatilen, di'e om dez1e zaak werden gevoerd, werd
dez~ekern van de kwesHe steteds omzteild. Ni>et, dat de
me~erderheid'·van afgevaardigden ,en leden der ve11enigin9en
ni~etwist waar het om ging. Maar de begripsverwarring omtrent de neutraliteit van de sportbeweging openbaarde haar noodlott.i9e gevolgen
~en
... de fascisten
1de v_üanden van di'e 1neutralibeit, proMeerden ervan! Vooraanstaande sporHeiders als de AFC-voorziUer Gala- vazi, die als tegenstanders van het fascisme willen doorgaan, traden als verdedi9er van de fascistische candidailen op, omdat ..
zij zulke "bekwame" bestuurders zouden zijn. Met deze silem werden zij herkoz,en, ondanks eten sterke oppositie. De verdedi- gers van een sl'echt begrepen neutraliteit, openden zo de deuren voor de vijanden van onz,e sport.
In andere organisati,es, waar de invl'oed der leden minder groot is, of nagenoeg geheel is
uit9eschak~eld,z,oals in de wi,elersport- bond, waagt het fascisme zich aan openl1ijker aanvaHen.
Zwe~eghet "Nationalie Dagblad" bv. over het AVB-oonflict in alle talen, om zijn pionnen
ni~etopenbaar te maken - woeste
antis~emitische aanvallen richtte het blad op de Joods1e sec11etaris van de Ned. Wielren Unie. Te9elijkertijd proberen de fascisten in dez:e organisati·e van de
vel~emisstanden 'en de ontev11edenheid onder de beo,efenaars der wielrensport op demagogische wijze 9ebruik te maken, om invloed t·e winnen
~enposities te
verov~eren.Dez,e
~ender9elijke activiteit van het fascisme in de sportorgani·- saties bedreigt de Nededandse sport in haar schoonste tradities.
In het jongste Jaarv,ersl.ag van de Kon. Ned. Voetbalbond wordt van de zijde der
K~euze-Commissi·e 9eschrev~en:"Wij houden onze spel,ers immer voor, dat ter wa,arlijk belang-
A. J. KOEJEMANS NEUTRALITEIT IN DE SPORT?
rijker dingen in het Ieven zijn dan e·en gewonnen of verloren wedstrijd. Wij wiHen onze spel1ers ni·et bewerk,en met de druk van e·en national1e noodzaak en het komt vanz,elf ni·et in onz,e kraam te pas een goed resultaat te faroeren met premies ....
Zonder dwang of toepassing van drastische middel,en moeten onze
spel~ersde strijd aanbinden tegen (buitenlandse) elftall·en".
In dez,e uitspraak ligt één van di·e traditi,es van
on~esportbewe- ging besl1oiJen: dat zij vrij is van chauvinisme, vrij is van dwang.
Het fascisme staat daar Hjnrecht re9enover.
In de "Sportweek" van 21 Juni jl. werd naar aanl·eiding van de voetbalwedstrijd Nederland-Nederlands-Indië geschreven:
"Waar onz.e vlag waait, is i·edereen vrij om tot god
~egaan op de wijz,e, zoals zijn 9eweren hem da.t voorschrijft. En waar z•e waait is iedere•en vrij om de ,economische en social1e polihek te propageren, zoals hij die het beste voor de mensheid zi,et ..•
Een manif,estati·e als (dez·e) is helaas op ni·et v.eel plaatsen in de wereld mogelijk. La-ben wij dankbaar zijn, dat het in
Ams~erdam... mogelijk is".
In deze uitspraak ligt
~eenandere tradiHe van onz,e sportbewe,- ging besl.oten: dat zij vrij is van rassenhaat, dat zij 9een VIervol- ging kent om der wille van geloof of politiek'e overtui9ing.
Het fascisme staat daar lijnrecht te9enov,er.
Met "dankbaarheid" all·een behoudt men deze
traditi~esni·et.
Deze tradities worden ondermijnd, wanneer men de fascisten van binnenuit ·en van buiten af in de sportbeweging laat wroe- ten op de wijze, waarvan wij hierbov,en twee spnekende voor- be·elden gaven.
Wil men de schone tradities van onz·e sport on9erept bewar·en, dan moet men de fascistische ondermijners de deur wijzen. Juist als men van mening is, dat "protestant, roomskatholiek, jood, liberaal, sociaal of wat dan ook welkom" moet zijn in de sport- organisaties, moet men hun deur siJevig grendel,en tegren de fas- cistische insluipers.
Dat is de enige waarborg voor de handhaving van de neutraliiJeit.
Wij weten uit eigen 'ervaring, hoevele bestuurders van sportver- enigingen, grote en kleine, worstelen met dit probl·eem. Zij zi,en de gevaren, zij zien het met iJeg·enzin aan, dat er onder de l·eden van hun
v~erenigingfascisiJen rondlopen, zonder duidelijk iJe be- seffen, dat juist de neutraliteit van de sport gebi,edt, dat men ze moet verwijderen en de toegang voor ni.euwe moet Vlersperren.
Voor de brede massa der sportbeoef,enaren •en liefhebbers is dit
"probl·eem" al 9een probleem meer. Zij hebben gezien, hoe in het fascistische Duitsland de sportbonden tot ol'ganen van het propagandaministeri<e zijn 9eworden, hoe aan de Joden de
~portbeoef,ening onmogelijk werd 9emaakt, de katholi,eke en arbei-
ders-sportol"ganisaties werden verni,etigd, leden van de offióel·e
sportbonden, die het met de opvattingen der Nazis niet 'eens
war·en, in het concentratiekamp werden geworpen. De v·erant-
woordelijke sportbestuurders, di,e "neutrali-beitsangst" hebben om
tegen de fascistische wroeters op te treden, of di,e het internatio-
A. J. KOEJEMANS NEUTRALITEIT IN DE SPORT?
nal~e
