De Raad volgens Rosa. De vorming en samenstelling van de Raad van Holland en Zeeland (1428-1477)

Algemeen Rijksarchief Publikatiereeks nummer 4

HANDELINGEN VAN HET EERSTE

HOF VAN HOLLAND SYMPOSIUM

GEHOUDEN OP 24 MEI 1996 IN HET

ALGEMEEN RIJKSARCHIEF TE DEN HAAG

ONDER REDACTIE VAl\'R.HUIJBRECHT

AI_GE'l1EE~RIJKSARCHIEF

28

Rand, allhans'111Brabant leidde dit plantoteenl1elt'lgetegen_wne! van, enV(;I"volgl'lI'

rel!\ lol een hlokkadedO~lr.de Stalen, Ook de hiér<lrchischc' ondcrq+kking van de

Raadaall de Gnlle Raad _ en later het P;.tr!c'nJent Wil Me,heier: - in de J,ucn vijftig Ijkt geheel te passen in hetBourgondi~che ('0ntrali,thche streven. We meeten dan ook

;FIn"('llWn dal de centrale ()Verheid - op WlIlIl'IltCIlUiltLij Jiln:-loc de lllogdijkhl'id U1g

_ gCplll'<:;Jheeft de ontwikkeling vun deRauo te sturen10de Joorh:!;lr gCWl'Il,tc

ric:h-!ing.

S. COl1d!l~il'

De structuur\'<111de R'ldenlilde v<>r,/cn(/ommenV);I.1/'ldcrcn, Brupnnt en Hn!!il!1d

vel'lOunliude \ijft';cndc~cuw een duidelijke ovcr<èenkom'il. HetISa:lllf1~m('lijk dn: de

opbouw van het ParlementmnPurijs daartoe direct of indirect als voorbeeld heeft

gediend. I,oals Va:l CacncgcmvCflnl1('ddc,~5 W:1:lr'ichijnlijk was hel (\,tnhet grote

aanzien van het PClrijse ho,';;gcrechtshof Ie J,lIlken, Jal de yCl"'oi(hi Ilende rrglonalt' Raden in Je N('(k\rlnndcn cen zo flro:", overppnknm<;t vcrtpllcn.

W;InI1r.u de n1"selijkhcid zich a~l11dicnd(' heefl de centrale overheid van de

Bmirgontl'r<;chc landen gepoogd Je ontwikh'ling van de Raden Ieslllre~ en is da,lr in

meerdereofminde:'e mateookwclingc,;1aagd.Volgen,'i de huidige stand Viln onder70ek

wasde hCllloeicni, van de~,ertogen met de Raad vun Vlaanderen cn:ci,I:i1 voor het

,'IH';ra:ll'endeontwikkelingvandele((J,"titutieY' Ook bij de i'11llikkcling nln delüden

vanBrah~lnl en H<l!landISJe hand\',tnde ççlltmlc overheid\\<.:1teher!-;enncn, ethter in

veel minder~lerke mated'lll bijdie van de RaadVimVlaanderen.Inhetgnt:lf~char

HollulJIJ, vnndrnv~lc br1::n~;r'ljhr<;f:lprcninde invilittinnelc l\nTwihkC'ling van de Raad

rl~li\t~opaandmng ,,.an de nllderdancn. en nietopir,<:tlgatic 1'11;1<JeCCI1[l':t'CoverhdLl. De

hetl"Okk('nheid van de Hnllilr!d'iC Statenbijde nprichling van de Raad,deontwikkeling

van vcr,ch'dlcnrk~mbtenen bli de\ormgevingV~llldecentr~)[' (}rd(lnn~'ntie~ van 1462

en1480 is :wnt(lonhaar. Blijkh:l;lrhe,~hnen deHnllanch.' onderdanen grootbelangaan

het goed functioneren van de rechterlijkemuchL EO:,]1 en;lI)d",lJelekenl overigens niet

uat de S!<lten van Holland

het

alleenrecht h<ldden op de instd\ltionali<;cring: op enkele

plinten is ook de irlvloedvur.de .:entrale overheid merkbaar,en dandenk ikmet r.ume

:Iilllde in'ircllingvaneen opcnh:lar ministeriein1434.

V;;:r(]cr onilnzoeklI~lill'dtVt';'ipl"cidinSendeont,~il(kelingvan 'Illslitutio<lnli,erinpmn.

delleni~n00dr:'lkdijl;. De [l'ogclijkhe-idbesuwt dat de in,ti:'ltionc/c hl.ll1wdmk vanuit

Parijs werd overgebracht langs debmilinkbanden die de Bourgondi'iche hertogen

kenden meI het Franse konhgshui'i, Indat geval is hetmmr1cmelijkdat de Raad van

VI;""'f!l'riOJlHI~ dir~çlç it1~f';l':lli"hronheeft gefungeerd voordc ,1nrlerer~J:;innnleRaden. Het is echter ook mogelijk dat het Parijse model, ten gevolge V;1ll de tocl('mende juridi-sçhc scholing, gold als een ..Igcmeen aal1v;Jurde narm voor de vormgeving van

institu-ties. In dat geval zou hel opmerkelijk zijn, dat zowel de centmie overheid - bijde

ontwikkeling van d", GroteR~ad. het Parlement van Mechelen, wellicht de Raae. van

Vlaanderen _ als de onderdnnen vande Lage Landen - ten aanzien van de Raad van

Holland en de Radd van Bra6ant - zich bedienden van hetzelfde voorbeeld.

,,\'_,

1"'''''''''1'''0_

I02·Hl<.. Philip ,h, B"I<I. 1260 \'.

De Raad volgens Rosa. De vorming en samenstelJing van

de Raad van Holland en Zeeland (1428-1447)

dr.l. M. Damen

Gl~AF1EKt

• R \'1 C.1,,"'~."1',

·N'"".

Ic,clIo" UJ;,I bell"I"r,"~"'1~ i'rn'C"~'"';Cr. ~ve, <I~"''''er'.'" ',"'" , vaH hol LI",I"ef "U" ho, 11"1' ",," \j"llano',"','dr'I'"'-,,,'I. 1,-,'!"'" "Nm!8~11985)"iQ

, ",n,

lrc'''''d;)',Dejj~""""e ~79·~SO"

" D<~:,"I'hot\'I1-bmcrl;n;on. ,,,,,HCrt'H,:,k',<'C,",ce-:,'" en d, ,'c""':"n,,,'n

"""""lT'

J.1l"r1iO(.U""'I",'·,,,~,--,

"n"·.h,, ",,,,,,

19551'))-98, P. C<1c"h,i\", I., I"" "-1"'/ de I"

{'"""-,;,."",,;,;;:,;::,,;".';,1"

,""',W"

d~ \j"';'i',,~,~;;',I,~:~~;,;~~:~ i;;~: i;~4.'i~;~ ~~~_!';'~~

Rii'id\herclJ\\'crdGn'l:lll\';ln~e.lijk door de graaf'I,lllhethofonderhouden BUarwel:igh~ld

van de graal" kt'mkn zij ráci1enopeen tijdelijke. vergcwdillgon1 rn hllileigen (lIlderhOlid

te yo·)rt.kl\.Oll\\"';Indn;,k:metdeZo<'n Vim Delt'(in1428.Toel'dc:\q'\.~"rl\c\\Filip).

"'ll)

BOIII"gOlldil' en Ja(;(JbaVWlBeieren bestuur enrerh(~rni<lkvan Heiland~nZeel,l1ld aan de

'Negenen ' De leden vandc~eRn:ld Ol1t\ Îngc.n voortaan eenv(\~tejnarliJkse belOldig:ng.

Deil'trnd\Il'IÎlèvun L1c'I,elleloJdigh:gblJlI'uwit pr<l\<.tisçhOllgplll\lbClicn VI'Drden. J\-lcn

mo<:t bedenken dulFilip~slechts g('durC'nà:, korte perioden in Hollund vcrblec:L De

nlild'ihcrcll konden daarom me! mals vweger aan hel hof onderh(lUder: wtlfden. Zij

dienden dailrum meI een vast j:::t"!ijk,~ulansin hlll~ leven<;olldcrh<llI(.J te voorzien. "

Bové>~dien ol1tvingen fllnctionarissen vall ande!'e BrllJ:gondischc instellingen, zoal, de

HoJ'rLlld, deKan~"bl"ij "'-'UB<luq;ondit'-Vlaanderen en deYJa:lm~eRutd cn

Reken-kumer, ook aleen vaste hCi"oldigingJ' Het lijkt logisch dat daarom ook voor de

Hol1nndsc inQe1lingcll een dergelijke regeling getroffen werd.

Naast deze pr,\ktis..::l\eIdenendjn andere~crk\;\ril1t-:cndeflkhilM.W:I:ll'M"hijll l ijkW,\).

Filips er na drie jaar oorlcg bijgeb~ntdat hij 7ijn nieuwvCr\\or~cngewest kon overlnten

aan een V'lste groep hctroLlv>hilrc mensen. Een pcrm,lncnte h(,7()!diging maakte het ambl

van J"mlsheer leer aantrekkelijkenzon het creëren van zo'n stabi'de gl'Oep

fUilCtiL''1:I-risser, gunstig kunnen hê'j·nvloeden. Autrund heef! bLjvoorbedd <lang<:lvoud dal het

t0ckenncn van wedden

in

het Parlement van Parijs. heeft hijgçdragcil

aan het

creëren

v:m~rahjlileit; voor60% van deParij~e r:l;1d~h".rcnhetekende pa, de dood 'Jet einde van

hun carrière.7Bovendien rekende Filips er wellicht opdat hij door dit tïnnnci;jJc

lokkertjeuok VUtir;l;ltlshcrcn dietotzijn\'OOl'll;\ligcte.gcnst'ln(lc.\" behoordeneenlo~a1e

3, Ralldslwrell met een

'vaste'

wedde

1447,i:;er~cn0P';.1ICIHJl, duling tezien. Ook11ettotale mmtal notities in de~1cmnr;~lkn loopt in de/.e periode terug. Wellicht is de oorzaak vOCJrdeze vcrmindcl'dc activilelt van

de Raad de hrsttHII''icri'I,' lijden, hetg('(I\'cn1('_lIl',ch~rvun y.,'illcmV'-lnLalning.~W,lt

belreft dev()lIedi~h<.'id\alL verder (lP te merken dat zel'r v!lak r.a deClr~(}mmirlgVlln de

:I!IIlWé'7Jge1',liId~hNcn de uitdrukking 'ende meer anderen van den raiJe' volgt Het blijft

gi~~t:llwiedit: ',II1\krcn'W:Jl"è\1.

DOll:' gebruik te Illaken V:ln de rekcningen V:ln de tresorier - vanaf1432

rcntmce'ier-generaal - j...g~r"(\gdhet beeld v:.:Jl deRamJen zijn Ic,kn !cÇ(l'l1pkk'j(~!l,Indeze

reke-ningw staan ~llcraud'ihcren1'J'~r.::';oll'ddie een wedde ontvingen. Het gilUl in del:e

peri\lde om ee] groep van40he/,('ldigdcnlad~hercn11kJIltwce categûrictn IlilcCI1',:ilt"

nld(hhcl"('11 met~en 'vu,l~'wedd.. en wad,hclen met een wedde '.,;wende lot

wedel'-';C;;);;;11 mijli'genaLliehs heeren" Echttr het guat hier~Jeçhl~om .1D') VUil de 132

personenuWé~nofmeen.lcl"c kerenbIJeenf.illmgvan deR,wd:I::nw(,'zig geweesl zijn.

DI.'OVCl"l!!C'02~1~ll1\\~Iig:~l,hi.\na 70%,O\\tYll1gc;n gecn wed1.le"I:;lid\'.11"1dl'Ram\vall

Holland.Zij\V,mJcnhier :I:lngnillid nis flllhc:rnlcilgdc:;Hldsher~1)

2 o j - - - 1

6 0 ' j - - - -

-I

80j---!

Raadszittingen waarvan de

aa~wezigen

bekend zijn (vijfjaarlijkse gemldelden)

28

Raad, althans in Brabant leidde dit plan lol een heftige tcgcMtD.nd van, enYcnolgen~

zelf~ tol een blokkade door, de Staten. Ook de hiërarchi'c'he onderschikKing van de

R"ada:.ll1de Grote Raad - en later het Parlc.mcnt van Mechelen - in de jaren vijftig lijkt

geheel Ie passen in hetBouq:o\1(n~che centralistische ~treven. We moeten dan ook

:wnnerncn ll"t de centmIe overheid - op momenten dat zij daartoe de mDgclijkheid zag _ gepoogd beeft de Olll\\ikkeling. vun de Raad te sturen in de dOllf huur gewenste

rich-ting.

5. C(1nclusic

De <;lructlJlIrvan de Raden in de v(I('stcndommcnV]~);mdcren, Brabant en Holland

vertoont in de vijftiende eeuw een duitk\\jkc overeenkoms!. Heth;<l'lnncmclijk dat de

opbouw van het PLlrlcmcnt van Parijs daartoe direct of indirect als vOül'becld heeft

gediend, zoals VanCa~negem vermoedde.3~ W~~I·~chijn1ijk was hel aan het grole

:1:\l17icn vanh~t Parijse hoogg:erccht~hofte danken, dat de ver~chillendercgiom'.k Raden

Inde Nederlanden een zo gro\[: overeenkomst vertonen.

Wannen dè mogelijkheid zich aandiende heeft de centrale overheid van (k Bourg(>nni"ehe landen gepoogd de ontwikkeling van de Raden te sturen en is Jaar in

meerdere of mindere mate ookwelin gr,laagd.Volgen~ de huidige stand van onderzoek

was de bcrnoeicni" van

de

hertogen met de Raad Van Vlaanderencr\l(.:ia~d voor het

(lnl~r.1~r, en de011(\\ikkcling van deze in<;titlllieY;Ookbij de ontwikkelin':. van de Raden

V;ln Bmhnnt en Hollnnd is de hand ,:111 de centrale overheid wel te

herkc~rlncn,

e..::hter in

veel minder sterke mate dan bi) die van de Raad van V!tlandcrcn. ln hetgraaf~(:h;lr

Holland, vl'ndcn vele belangrijke 'Lippen in dein~lituti(111e1eIll1rwikkeling van de Rilild

rIants op ;1;1I1rlrflng van de ondclklOen, en niet op instigatie van de Ç<'ntralc overheid. De

betrokkenheid van del-loll:ltld~e Staten bij de oprichting van de Raad, de ontwikkeling

van wr<;chillende ambtenenbij de vormg-c'inf: van de eenlralC'. ordonnanties van 1462

Cll 1480is fl<lnlOonh<lal', B\ijkhaar hechtten del-k,l\and~c onderdanen groot belang aan

hel goed functioneren van de rechterlijke macht. Een en ;lIlder betekentovcrigcn~niet

dill de Staten van Holland het nllccnrccht hadden op dein~ril(ltionnli~ering: op enKele

punten is ook de invloed vnn de ccntrale overheid merkbaar, cu dan denk ik met namr ~I:;mde instelling van een op<"nhailrmin\~h'riein 14:14.

Verder onderzoek naar de verspreiding en dl' fJlltwikkeling vanin~tilllti(lllalisering~mo­

delleni~ noodzakelijk. De mngelijkheid besloat dat de institutionele h1allwdrllk vanuit

Pafij~ werd overgebracht Jllngs de fflmiliale banden die de Bourgondische hertogen

kend",n rllet het Franse kon;ngsllUis. In dat geval is hel annncmelijk dat de Raad van

Vln;lI111cren als directejn'~riratiebronheeft gefungeerd voor de andere regionale Raden.

Het is echter ('10k mngclijk dat het Parijse model, ten ·gev01!ie \'an de toenemende juridi-sche scholing, gold als een algemeen aan\·:Iarde norm voor de vormgeving van

institu-ties. In dat gevalZ-OU het opmerkelijk zijn, dat zowel de centrale o\"erheid - bij de

ontwikkeling van de Grote Raad, het Parlement van Mechelen, wellicht de Raad van

Vl~:mderen _ als de onderdanen van de Lage Londen - ten aanz.ien van de Raad van

Holland en de Raad van Br;rrflnl - zichbediend,~n van hetzelfde voorbeeld.

\\ v,,,, ('","ogen'101",<1,,";00 102_r04. ." BLJVV"'[~.'P rhihp ,he Bcld. l26~.v.

..

De Raad volgens Rosa. De vorming en samenstelling van

de Raad van Holland en Zeeland (1428.1447)

drs. M. DomelI

JO

2. I\'J~lhodcen bronnen

\';\11 oudc;llCr\\;1\het degeIl 1\I\[l\Com de grafelijke oorkonden

~e v~l:r1.icn

van

~~bS~~iP:

li~, waarin de r,l,',d~ht~ren en klerk~lI werden ~crmcld ?le bIJ de beoor on l~~

bC(I:ok\;cl1 waren. Deze \1';lditic werd voongczet in deMCIl;nrtakn

Ro~a"

de

I:()tu.l~~

..

:,~

de Raad. Na deuit<;p,..I::1: VUilde raad staatll~n vermel~: Gedaen by, Presentl l., 'Ducrbywaren van Jen rade', gcvülgd door de;\:In\\'Iwge rnadsh;rcn, . . . ,'. cl

Vom dil ondcl"i'.lll.:kl.ijn alle

r~l::rl"hcrcn

die genoemd

wor~en

111

d~ .n~tltles

\ un ' :

deTli.;n Memoriult::n Rosa en het Men)llriaalT,opgc'nol11cn 111 eentL1tah,mk.

~p

de:?_

m,lnic'r \;Orldeaan\\e7ishl'id,frcCjuclllic' \'J.ll de

raadshCrc~,g~mctc~,worden.,

Zo

l~ be~e

keilt!\\'(')1;,

Ll:ld<;h,~I'cn g~middeld

over een pl:'riode van VIJf,lllur.biJ meer

d~n

20%

~an

Jenlnd~liltingw;l;mwciligwar~n(zie grafiekl~). Natuurl.l~ktreedt.erel~lge ~e~:t:

,e-n\ng op in de rc,ult;ltCI): raad,hcrcn die korte lijd l.n dl.enst liJn gc\:'ce.'\

.(7o,~I:~

pleSl(l!; nl

Gocs'''''ijn de Wilde)Dl' een ;lmhtstermijn hehben die ?IJ\ nmbecl0 v(':r,plC"',ld IS ovelt~ee

vijfjaarlijkse perioden, zullen ondanks een

r~'gelmatlge

presentle een

,~aag

:?CI"i1I:ldel:lc

halen Aang.nkl1 de gegevens over de periode \428·1432 zeer pover ZIJn, zIJn deze lllet

npgçn(\l11cn inde<IIUllyse, . " d 1428 1447 . 1

W"II',chlinliik is het (lVerzicht van de r~ad~heren\n de peil? e - . .me

e(;I'~ ket. Dli i, onder mldere te wijten aanhe.~feit dat de rq;i'itl"atlcva~.dea~l~wc7.lg<:n

bi'

d~

rn'I{\-;71ttingcn in de eersle jaren niet JltlJd

c~'en

coll'cquwt :",as

~Zl~

gratlek.11.'. In.

d~

JCriode 142k-1432 hijv{'orbeeld zijn

e.~

gemlddekl slechts .'.6,

~It,tm~en pe~.:IIt~~

\,,;,i

I'\"ln deT'I1\\'l''ligc

r:wd~hl'ren

bekend zIjn. D,wrI1ll \\ erd de

rCbl~lr.ltle

.vdn de I

a~ds

hCrt:n'~eriel;:'tCr

'handgenomen:g('I11',ddeld ruim 71 JittJngcn per jaarInJe penode

GRAFIEK1

Raadszittingen waarvan de

aa~wezigen

bekend zijn (vijfjaarlijkse gemldelden)

1433-1437 en bijn<l 120 per jaur in ue vijf V(]lgcndcjaren. [n de luutslC periode.

1443-1447.i~er een opl':l1lcncle duling te zien. Ook het totale;J~nt..lnotities in de Memorialen

loopt in deze periode terug, Wellicht is de IlIlr/:1:1" voor deze vcrmlndude activileil van

de Raad debç\tllllr,cri~i~ tijden~het gOllvcrneUrq:h:ir van Willem vun Lallling,4Wil'.

betreft de V0lkdig:heid vult verderopte merken dal l.eer vaak na deopQ"nmingvan dl;'

:1:lnwc7igeraad~herenJeuitdrukking 'ende meer anderen vun Jen ruide' volgt. Het blijft

gissen wie die 'nndercn' waren.

Door geblllik te maken vanJerdcningen van de tresoriel' - vanilf 1432n.',l1tmCi'-'l~r­

generaal - is gcroogd hel beeld Viln de Raad en

zijn

leden tee(\mrklr.r~n.In deze

reke-ningen staan alle l'a:ldshcren opgcspmd die een w(."ude ontvingen. Het gaat in deze

periode.omeen groep\'~11140bc:mldigdc r:::ldsheren die in twcc eiltegorieën [Iite'cmalt:

r;i;ld<;hcrcn md een 'vaste' wedde en pad ,heren met een wellde 'staende lOL weder·

seggen mijl1~gcnadi,'h, heeren'. Echter het gall[ hIer~le,",htsom 30% van de 132

rer~()ncl1die éénofIn,',erdere kerell bij een zitting van deRnadaan\\'l'i.ig geweest djn,

De overige 92 ii'1ll11'c7igel1, bijna 70o/~,ontl'ingen geen w.::dde als liJ van de Ruad van

Holland. Zij worden hier ;l:1ngcduid als 0nhcmldigde r:I:lthhcrcn

3. Raadsheren met een 'vaste' wedde

Raad'ih('r~n\\crden ;1;Jn\'an\;elijk Joor de gmaf:1~1llhet hof ol1dé'rhnuden Bij afwel.igheid

VUilde graaf k0ndcn zij rekenen op een tijdelijke v:rgoeding om in hun eigen onderhoud

te voorzien. Dit v{'l':llldcrde mel de Zoen van Delft in 1428. Toen deJegenden Filips van

Ril\lI'gondië en J;lcoba van Be.ieren he'illl'.lr enrecht~rr;r,\kvan Holland en Zeeland aan de

. Negenen '.De leden viln deze Rand Ol1t'.'illgen voorman eenva~(<:' jnHl'lijk~('he7o!diging.

Deinlrodw:ti~'van deze ht/f'!diging kan vanuit praktisch oogpunl bezien worden. Men

moet bedenken dat Filipsslechl~gedw'endc kone perioden in Holiand verbleef. De

r:lIld~heren konden thtarom ni",! zoals \rocgermlnh",! hof onderhmlden worden. Zij

dicntkn daarom met e.e.n vast jaarlijks~alul"isin hun Ievensonderholld te vuurzien.5

Bow'lldicn ontvingen functiorwrisscn van undere 8ollrgondi<:cne instellingen.Z01i1Sde

Hofraad, de Kanselarij van B'llirgondië-Vlaanderen en de Vlaum,e Raad en Reken"

kamer, ook al een vaste bC7oldiging.óHet lijkt logisch dat daarom uok voor de

Hollandsein~rcllingcneen dergelijk\: r:::geling getroffen werd.

Naast

deze pr<1ktische redenen zijn andere verklaringen (kllkhmll·.Wa<lr~ehijnlijk wa~

Filips ermidne jaar oorlog bij gebaat dut hij lijn rliclII.\ verworven gewe;i! kon overl,\cen

aan een vllste groep hetrouwb:irC mense·n. Et>npc_nll~nent{'be7.o1diging maakte het ambt

van r:wdshcer zeer :lantrckkelijk en zou het creërenVimzo'n stabiele groep

fllllctinll!l-rissen gunstig kunnen beïuvloeden. Autl'and heef! bijvoorbeeld aangetoond dat het loekennen van wedden in het Parlement vnn Parijs, heeft bijgedragen uun hel creëren vanst~biJit~.it;voor60%vandeParijse rnnd,heren betekendepn~de doodheteinde vun hun carrière.' Bovçndien rekende Filips er wellicht op dut hij dool' dit financiële

lokkertje ookv:mr;wd,heren die tot zijn voormalige tegen'irander, behoOl'dcn een loyale

4 Rwo.1.""'0","" 'r'M". Ie <elW" <I",,', h<h,,;n r."kd""~,",!:;oëO"~·..e, de' "d,'o ,{"",.".-''1het ,,,,,hi"1' ,,'" h,'. J-It,r

va"Hnll,m"',1',-,1,'.'"·",,,,\I'I'hl("'('"1>1",1R'l(19851,fj~

, \''''1RtOI1l<dijL

'k

1,\'\'1',.1<'379-J3U.

, De "'""I,herc'I·'","o,.Hr.g," "''-I'hh'·'''''·,á\\'c·''''''·''1'··\ on Je

,<,""'''''''''<'rt

de,-,'-on",,-,,""''''en d<' IO.;,·,,,,hc""<l'rti,·,,<'"n.l'",,,,':,·M~ kreg~".J11'''1'"1,Lr'.~".",,'t~('I'

"1'11\'(,'11,"" I,h,h'I" Phlli[,/''--I,'H".,<'tChll"/'"I,'1"""'1'111,W,""elt<)55)9)·9~.r(""d;"I1.-I\\.l-c1'1"""""'"cl,' /" dJ,,'" ("~I/I,,'i,'.Ie1I"",gogt.'i"F"I,,""'~

""",

I,'.•d,'"ol,Rnl!l:l,,,,m' drI" "",-"',,.,de Vir/"I"(KOllnjk.l1elLlc1982)1(l4·IO~""]"0"

R"",p.,o}, DI' .\,,,., "",,/ "[m</('''''''Iog' '""d'.'R"r",\'''mll~t""I,."{>"rl<,'''('''',-op1Ji'~"do,(6"""'" I~nl149·lóO, 1.17·ISq

1~~.I72,191-193,

32

JJ

1~ 1~ 1~ 1~ 1~ 1 . 1~ 1~2 1~ 1~ Jaar

'.' In deJ"'~n_{1441. 1443 en 1445 v,',,,cho,'_" Flor;, wo: op meer d,"e~no,jfJe van de >.ut,ngen. Fmnk Von Bor,elelL en}

He,drik """_{B~"eleJ' heer ,-,n Vee'~, r""c'roenje" :01 1444 ,n 'ri"donj,," 9c:;. """ de}

Rode?i''''g,'>] " \-'" Rio,,.,,,.,!".1)0''"''.\Ww .151)en J,n'md.n"....den"l-""b",,·' liJ.II.~

o

Wederseggen

~

Onbezoldigd

I

fm'

Wedde ,

I

I

,1-

,i

-I~

-

!'-1

~

1llI10

~

~

"

o

%

0

Jus niet alleen over aan eenva~tegmrpfllnetjnn:lrj~senIllanr hij zorgde er (lok voor dat erv;\ren r,wdlheren de npe.n plekken opvulden. .

Bijna allerd~d'ihcl'('n meteen vaste weddebch(1orden101 de mee,!'Ktieve nt:1d'ihei"cn

(:degrafiek IV). Alleen de raadsheren Floris van Borselen. 7ijn op\ol)'..cl' latob van Cats en Dirk Ililn_{Zwielen behoorden niet :ol dit gC7dsC'hap. Daarbij moel a:mgetl'!,cnd}

worden dut Van Cuts en Van Zwieten pas in 1447 werden aar,gestcld.F1orl~nm

Bor.lelen had echter g{'(lllTcndcdegt'hele ondçrzo{'Mcperiode eenbezo(di.~de aan,~!el­

Jing. Wil1lrscIJijnlijk wrbh:ef hij (Och regelmatiger in hetZeellw~cdan in het Hangse. Het lijkt alsof de Van Borsedens z.ich na het gouycrnellrsch:lp in 1430-J432 hebben afge-keerd

van het dageliJh

hc.stllllr

van de

_{grnafsch~[Jpe,n: ook Frank van Borselen en} Hendrik van BorseJt'n verloonden zich nnu\'. dijks in de Raad, ,1lhnewcl Lij e<:n w<:ddt_{'tofwederscf;gcn'}

genoten.15

HoeweldeeerMetwee_{rentmee.1>t('.rs-generaal, Godst'ak ûQmen\Villem"anNaaldwJk,}

nog tol de meestaetic~'cn_{behMrdcn, h,l;/ldcn hun npvolgers WiHelllEngc~rcch(sz.en} Anthoni~_{Michiels dit niveau niet meer. De oorzaak ligt wellicht bij de verandering van}

de_{aard van het ambt. Voorheen W;lS de tresofier, deamhrcJijkc}

voorganger ,'an de

renf-rnec<;ter-gener<lill. na degl'llaf debelilngrijkstc_{persoon van de grnafscharren enmeestal}

tevens zijn 5!mlhoudc-.r. De rentm('ester-generaill bleef wel lid van de Raad TIaar vooral

\,;tn\\'cgc' zijnfunctie aishoog"efinnncië.lemnbt~tl<lar,16

o

60

GRAfIEKIJ

Raadsheren in de Memorialen Rosa

Per jaar naar beloldiging 1426-1447

h"'

", ,,,' 1"'<1":"",h·"k<' .. ,.",,,,.,.,,,,"!,ll'f"~([JÓ!l[",,~1"')4)~'J,

()iJ'o,c"h: I'a" V,,"cn volgde '"jn vaderJ'\l1opHl1434 en

"i.,e,,"""'''" """"",,,,ARA, Rok. Rd.. [JlV.n'. t15f61)ren"lV

'4

Filip.1 wilde d'l! een',','I'(I'(H!'.n'!mgdirecte controle over,de gililg vun <',Ikeil ju Hoilullu

en Zecl'lIld hilt!. Ocw moes! hel'8ollrgnldi'Thcoelang'111 de uoor p:II"!IJ<;!rlJd\crdc.2!dc

gr:)<I!',dlctrpcn veilig ,tellen. Hij henocmde d;i,lI"omin 1432 zijnra:ld~h~cr~,k'1111C]'llilg.

Hug\' van LilllllrlY, ('en edclm:11l lIitHCllc~~u\\<:n,tol'oc\crstc \'fin den,RaJ~k.:hüo.kl,of \'[)()I'/l!lcr Vlill tic R;I:llJ.VunLuna}' 1:11 7.lJI1 opvolgcl'WillemvilnLilulllgM::H.le~~altijd

met de1.c term ol" ab 'gouverneur' ,l:lnt;eduid el' nooitai~ \r~ldh{ll~d~r.17 Het bliJkt (d,~.l

Van LIIlIWY zijn t<wk~ericll~ 1l~1l1enlild,ej,ll'cn14~:1-1437maar helst gCIllldd21,d Y):~

Viln tic r;1<ld'/illingcl1bU\\'o()lld~(ZiE:gratJek IV),ZIJnopvols,'r,louwendil lllVC,\LII1ICI

halen,hoewel/ij lijdens hun bewind wel de]llee~l acueve pel'so[1Crl van de Raad W~lrel1,

Ecn uit/oil(kl'ing hlCI'("P is Wllem van Lululng die \'an 440 trll 1442, de ecrste .luren V(lllILjngou'C""('\II'<cr"p,/."~I· vu,lkbuüellHolland vr.:rrcellle.IH

4, R:HHI"hl'r12n met 12l'nW{'(lrll''fot\\'(!dl'I'~~ggcn'

In de periode 1433_1'110 ont"; ngcn 23 nl:1d,Jwrcn~cnwedde 'slacndc tot1I'(~dcrsq,gell

mijnsgl'n~Hlkhs heercn'. Dnt wil zegger: dal de wedde werd tllther:l:iJd loldal de herlo/):

uel.eI,OUhcrroepen. Hoewel dele hcpaJing uitcr:wrJ voor ;lllc :Ian'tdllngcn gold, \"el'c!

t,C bij deze groep expliciet vermeld. Vri,iwd 'llle 13r~::I(hhcrc:l. 'tot 1I','d~~~':L'[,gCtl

wenlcn in 1433:wnge~lcld,l~ Van de 23 gcnlltcn cr 16 in dl' V()()I',llgcl:lndc VIJlJHlll:cn

gewone bezoldiging. Hun nieuwe SHlal'is WHS lager dan ZIJ ?cwendwur~Jl: de l1le~sle

'Wcck!crl.'W(\\CdCr\C~:ben'bedl'ocg.cn100srhildcllpel'jmlr.Duwn~ hetzelfde hedr~lg dal

een 'icerclaris.ndeHo'bnci',(';k:mo;,~larij kro.::eg el, sle<:hts cen kwa:l van het sallll'l'van

el~nhemldi'(d l'aad'_hcer.211 . .

GeJ.i,~'" deg~'h;\\'\r\'c,I'Jeterm 'tot 'AC'\kl'c:;.':;gcn' enhet l'lge,e~<ll\\ns.ltjktheth~gmlll mn

een gwep1-:J~ld<hC'r':ll van het tweede gal'l1Jluur. Doalnicltçmin m;let n:en hun n~.l luel

ontiC'r)Çh:ltr,'Il. De Bléçourl en Meijers. de lIilgn'Cf\ vnr, de eerste drie "'I;mOll:de,I~,

doenhen Ic bxt"IsZIJstellen dj! debC\1Ilcmin:; ;\\1433V'1lIde ril:I<!,hncn '.Ot

WC(!<;I-seggcn' :wn,Iuil 'bij de practijk V:lll voor J4~2,loen ookll~USI,?e ~a.s~e, k.~r~ud:J::re

belolüigdera~I+;[edcnIIIlelJ dm,uan hetbcwrnc~ ~ccln:IITT~l (Il1JJ.n~IIISI\CIIn<.,l, .~et

h!;i~:l(1011 ,Ir/.eC;FI(l';\ll'r~nweldegçllJk ,h:\11;'\r~\Ii\'''rccr(1C'llm

de

'/1(lIl1gC!\\',11\

de,

~d,\J,

In'de periode 1434-1440 num meer dan ~m% van de a:lngç~leidr nl:ldshcrc.n 9,\n de

Zittingen deel (zie gwfïek111).Enkele van dezeraad~hç;cnwaren zelfs~ctlc~'~r ~[~n

r;Hld_,\\~n;:1lmd<:t'llYa~\~wedde:, De~OCi5le i1o,;\l\-:I~rOl\UV,\II deze\I~dèn,10l'-( llO\\.ntl,.,,_n

vCl'l1weden dilt het hier

om

een niet te vcnv;tarlOlen groep gaal:

de

nlalj,~h('rel: t~t

\I'eder,egg..:n' warena!knn~il, op de Vlaming Roeland van Uutkcrke nl!, (If).;Plmtlg Uit

'7 Z'OVlur

v""

LUHn) "I, '"",,,",,,. ,.,,,, ,ICJl ra;,I"' or 'ov",,,o' AllAIl'f~

inv "'.

II.In"'~-2

L

55V.~II~L·C~,2~Jlr.'''. Y

I :\:\". 1,_1",t~2v ,.,~I'J'h V"<>r V:u,L~I"IJ~ARA !lvIILn\'.nr )1'!.'~ C~~,I~;;,v~"~~,~).1I7;,~t,~,~.:'r;'''a I;d':, w,"',li"I'II",,,,,1I~," ,,,,,,h.,; ""'" . .

',']a"

IilmlIV-VIf1_c,,""1~~2).lVI"

mil

I,,·,

I/ol «i<'1I11",,,1)

l'rl/I/lo,I",,,1,

ARA RoL Rck '0" ,"14()

77

0,,, "'

dc """""",:-'" ",,,,dl v,,,,I Kd.R"~io'Ol. I

I"" ''''''''1\1.'\\''''':''''1\

\\,,,,..1, \\" ..'.'-l\'''WH,,~""""

i:,~00' Il"",,",lij~ f)~

Irt·,,,,",,,

.\~I 'I"I,ll~r",' .,,," I"" h""',1 " ..",I.de ';""

"M.J "·,T, \;,,\\,I'r··,.'di! _ \"1.",,4"d.";

I"Alloe" jn 14.14C!] ;1114.19 \'<>1"1,,,,""L~ 'w,'-('''<1''''''1<1'''''1 ,,,,'rd i"

;"~:,,

HOI <;hHl

14'~

".h'

~,s,be

,',' "cn ".uu"

""~ \i~1

",\nl,kn .;,;" '"" I!n ",h'I,i,-f, on I'''''r"',HW.f\\' va,,!M

I, 'kh,."""d,'c;'0hUIF,·~,':t('c\Will"",v"J\[~""'nd krco~<!In «'h'ld,'" ARA. R,LRc~.Lil\',tlr,.lH

r,47r·4~1·

" De Ill<'<"ur!Ctl MO;I"'""~11"w·".'.. .IX-X

35

d~ belangrijkste HoJi:1nd"c ~n Zeeuwse adellijh-' gesbchten en lIil kt plilrieiaal van de

sleden Haarlem, Ltlden, Delft en Zierikz('e.n

TDCh blijft he! lI10eilljk Ie verklaren Wfl~ror.1 alk.:::n in Hollund d('rgeIijk~ nlai.bhaen

werden ll<l!lge:,teld~nnier iuVlaand~ren

or

BHl.?UllLHel is delklxwr dal Filip, lijdelijk

een bredebas!~ van ervaren nlacl~hcrcn puraat wilde houden die de vaste kern VUl] bezol.

digde nlmhhcrcl1 'be-hulWn:!Il1' konden E.ijn en hen zo ,1odig vcrv:wgcn. n Hoc plausibel

deze verklilliJlg.o(J~ klink!, ert.ij11illlden' optiö Jenkb<wr Bb we kijken nailr de Cill'fière

v.~~ d(~7e r;l<ld,h('r~n 111d'leml vanofjuist gekeerd tegenFilip,.

BIJde Zo('nVHnDelft(J428)had Jacobu het rechtomdri<::valld~negen r""dshe,,:nlC

ht"noCIlWrt. N'-\ hetv~r..JlllgI'<ln VulelKiel1ne., (24 jllnllari 142',1) bevonden zich nog s!ced,

Iw~hallg.CI~vunJ.lcflbu ondet de door Filip., aange,-relde rw..d,heren, Haa:' Invloed op het

I,:lrd~heerll-,ke be.~llltir raakte Jacoba echterOD 12april 1433 kwijt,!Oen I.ij del}r"af~

Sdt'lppeuIlh>eS\ <I\\t:la\l ;1;111~lh,p,,, T""crwekelItllli.ll'lla:;lelde Fllip_, Ie ,\1iddclhurg, op

dc laatste dag vun :tJJn vcrbhJflilZeeland, de wedden voor :;:ijn riwdshuen vuSt.24 De

'v,:stc' wedden gingen meI terugwerkende kracht in op 1 novel;lh(:r 1432, de dag :lál hii

hetgO\I\'~ml'm\',1l1 \'[,n de V'ln Borselens had heëindigd, en de wccklcn <tO! wCclerwggen;

op1!nel 1433, dc eerste dag van de eerste maand dat Filip, ufflcieel deaIJee~hccl­

schappij had in Holland en Zeeland. Vijf V<ln de IW'-lalf madsheren die Jacoba inj~hrllal'i

l4:9inVi.llcnóellnc; bel'HlemUe, kregen een gelijkeoflelfs hogere wetidc 'tot wClkr,

sl-'ggt'n'.l~ Vcn~oeJcliJk gaf ftl ips aan deze randsheren een wedde OIJ] een grotere kring

van vertrnllwC'lmgcn op Ic bouwen onder J,lcoba\ diënlèle.

Eenvoorbeeld:debrocr~ Jun en Lodewljk van Montfoorl tradcr; namens Jacohnopuls

(1nderh,\I1del:iar~ bijdeZoen vanDelf:.JanW(]Svervolgen,éénvan de Jrie dOOI haar

1I:lIlgcslcldc~;l:l(hhcl'cl1 in het college del' NegenelI, Be;de broer~ waren iJl 142<.J-14:1(l

t>t:zllldil;dmildsiJeer en ontvingen vanaf 1433 een wedde 'totwed(',I'scggçn',~~Jan w~!s

op~ nowmner. 1432 l"e!fstot rJ~~shee-r-kumcr!i~~~un Filips benoemt!. Aangezi~n bij

nIet voorkomtlilJe hotordo1l1[lntle-s gaH( Parll'o'IC1111 el'Vlill uil dar het bier een

ocnoe-mll1g '''uuxhOl1neurs" el S<ins gage,' betreft. Hij kreeg echter wd degelijk een

vergoe-ding alleen werd deze niet aal1 het hof m,lal' in Den Hanguithct~wld.?7Jluewel Jans

naam niet zo fre{juem opduikt in de J\1emoriak,l,ver~cheenLijl! broer L"dewijk v.tker

111 htl H:lagse college. Hij werdin 1445 zdfs tol bezoldigd I'<wdsheer betJllemd.

On(kr de wn(!,hcren met een \\Ioode 'tol wedcrscggcn' vinden we liet11Jleen voornlrliigc

~egenst!l~~i"'rsvunFilip~,E.nkcJell speelden juist in diensl V<lllFilir~een belangrijkerol

In

de

Sll'1Jdomde machtIn

de

graafschnppen. Zo bekkedden Hendrik~n Frunk van

" ""." '<10"""''':', Dç 1'''''<''''''1;:)~,lol"n

"tI_

Fr"",

011 I!oodnk va,~[\'-'okn /7"('1,,"<1\. I;,",onLO""""j,il""I'~l"'lr,'",".

W,II<m e"Albro,hl ",,""'",l1iwi.'1. Wili''''

v""

Eg,,">Ou.Janv,,,ilo,I'!"e"h",~,OnJunVI'"V",nOJl.SLCUO". Mc'ljlCn KI""".. uHH~'''I'''', 1'1'''1< P"cd,c tI;1 Le,óeo, P"ppc1''')''''''''''7HJlller;k,cC"It

J""

do WncLIIIDdl'i.

" I"",Rlemwl'}K /JeIff.m([~352

" V""P.i"~~'''J', 'Do" ...,":0''~.'-I""

'.' Jo" 0.1 LodC\Vljk ·""1~i"'HlniT' ~il

!""

VallV,""enkregen CCI1 e"ell h<>gc wedd•. Dirk """ dCJ~kr',",·~"CEl Willen: "",, 'J''''ic'\\'',;l k'''ge, oen'wookc;, '0 hogewed,l.Code,' 2'10-240Cn

v,'"

R"'tl'''''l\.f)~Ii".\.",.,,'.16H \""'Ja~oh,," 'rJ'.d"..~

""",,"0)'(''' kreeg Gel''''",It, Zi.'1

"'0

'V"Sie'",,,,,Ide, FI"ri,';onKljfl1Qo,~on we<lcc """",',"" ,,',""

fldmlh ,.. ,,, Do".-,,;\',1\'''''<1'0"ne,,!,iJ"O[ ",,' r"dgo",(.Jan \'..InNcck""lIJr"'''1 ",,,, /tllcll<lp JI,<"'110' Jolrhg.-Io

,,,,,rl,he',,,,

" Voo..1,"",,,,,1,,,1,0 ,1<'1<'''"'1011 IIIdie"'1""11 Jacoba .';e J "'"dorL,nden,I)e h,,,,,.",,,,-,,) """·\1""(.'1''-''·' '"d".~""'·'...,·..,"c,," ""'; h<l~"dJfUlnI-h,~~'I/CIE"'''''·..·.'!al' H',/I,,,,,!(±,,~,I-I4'J(I)(A"'"19571:02-tIl6 Oe""Wil \'",.,.,10 I""" 1;}')_ \4.>11l.rc~,·nij)"çhIC'''1 '"1434 ','e!,""",,,1 In,1:1I",,)",j,J"'"word " .."J"n200il ,."orlll L"'It'l.'ijlI'~"!'·,·I"ld('o '''''2d.ellu "I>"r hun ""y'en""'de;,o'l>eyi'do,,'hOIlverrlchl voor Je Zi,eJl Wo Dein.ARA,Rok.Rol.on"lU 134 I, SIv Oe1'''1'1'

l>ewlLngv,ndLI bcJra& werdp'~in 1441 geJ"an.

~'t~;~~',i~;"~(J:':r::,':~:;~,~,~~r~t":I~"~"~"v;'~ ~;;~~~::"d~,:,~::~~~~,~~~,.~: ~~~\'g~,,;,:~:~II:I~;:;:';I~~~;~"~;~~' \:~,~~:,2::,~;

1Ii'!{'ritl·.c/n.",<10"'7S.l 175(,11-!V. deel IV, 1!K17. H<le""1 h"i"ngil'('d"'cl (moer)l>e,,'hM!l'''' " W<lrdjde 0('\"""',;<1 d"orCCn'oi"nklilg v,n ·:'7april14:13 doo,Pilip_<"an Jon~·J"Jt>IJJal]

R~~_lI1V""143 I·~~, 36

Borselcn in 14:'.6inZeeland, en Jacob vanOilasher\.:enR[1c1~1I1d van lTulkerkeln

1426-\427 in Hol1untl. b,'slllllrlijk-Illilitairefunctie~ voor Filips tijden~ '/.iJn strijdleg~n

J;lCDlJa.2H Behu1w Fnll1k van Borselen lllwlI.;tenzij uilen deel uil vnn de Ncgcnc.n111

1428. Fratlk VlmBorseknW~lS dtl:lrcnf't'gcn wel de hrl,lI)gl"ijht,~ITIl\ll van het drl(·tal

gouverneurs ,wn wie Filips van .1430 lot 1432 de gr;lar'scharrcn\'crr~lI1ddc,2'!Alle,vl,~r

(Jll11 IIl"Cn l.ij gt'durcnde kortere

or

1,II1gere tijd eenwed~k 'tol \,edcr~cgg~~'.Waar.~(hIJn1IJ~

wilde Filips de stelm "andeJ'('m<lt'IJTi.!;c licd('n niet k\':IJlf:\kcn. H.etIS.zel1.~ITlngcllJk dilt ZIJ

drukopFilir~ hchh~n uilgcocfend om VO\1r hen een aparte legeh~g In het leven tc rocpen

nlllJat zij lJiet wtlrt'n opgenl)ITlCn in de raadd;('.rn van leven /1l'1oldlgdcl"iI:~(bhel"<.on...

Floris van Kijthoek en God"cak Oom behoren tot een eIndere categ.on.:.. Val~.K1Jfh\le~

kreeg zijn we:dde van 150 ,;,:h:lctcn als<;\."hlld.do~"qdlillg voor helt,wdut hiJ nog.eCI~

bepaald bcdrilg ·,;mende hadrle opten c<I,I;(clicJllsClpvanScool1hovl'-1l . N" 144~)""etdd~

wedde' nnlgezct ineenlijl'renle.~o Oom ontving zijl) sulari~ 'tot wedcrsc.g.g"-:Il Iladat. hl.!

zes en een halfjulIr het ambt van rcntmceslcr-gcmoraa1 hud beldeed en FiliP' hem\~~lde

'versien (...lupdnt hij noch v'Jirwn altijt Yll1mer Ie bet gehouden soude wesen, sl.lnl·c

g\'nnden trouweli.: te dienen !:mle te raden'.'1

Twee maal werden de wed0cn indcl"<1;l;l(1 'wederscil' voor de gehele groep. De eer,tc

keer gd"l('lIrdc dat in 1434 maar noghClldfde jaar ""wden/.ehersteld, De weddewer~1

datlfc,ntcgen wel vcr);1;160 en voor een derde deel .vm.1 het aantal r:I:J.tlshc'cn~,elh

volledig gt"çhrapt (zie grafiek1l))2De Iwet'de hcrl.lcilmg vond plaatslrl 143:-;, ,oen

stopte de lIirh'·l:l1ing omdat de tienjarige bede,wallr~it deze wedden. werden bela~lu,

aJliep. Op hevelv'Ulhertogin Isubella werden de salumsen echter tolc,md.1440

doolbc-t.\Uld).l DenO{ld~:l;lk om een grole cliëntèle te onderlmlld",n was vier pal' eerder ;ll

'.\'cgge',';>Ilcn toen Jucoba overleed, Vanaf dat moment wuren er geen com:urrenlelll l1Cer voor de grafelijke titeP"

Vlm de 1",,,,d'bcl"cn met een wedde 'tot wedel"sq;gcn' kan nngt'yccr een kwart Wt de

meest (lctieve r:l<1(hhcrcn gerekend worden.-'5 Eén springt er duidelijk Ilit:. Wtl1clll.v~n

Egmlllld, heer vanJ.l'N'.I~te.in.Deze Kahcljnuwsc. eddm;lIl Inauk~in de pren tW~~ltlg

carrièl'e in hel bestuur van de granfsçharrcn. Onder JanVUilBeleren.\'c~·vulde hiJd",

nmbten 1';\11 r:wdshccr, Ircsorier en stadhouder.Hijwas wcderom tresoncr(ll1425 en11l

1428 was hij met drie anderen door Filips gecommillecrd tol hel hc\t.I.l[lrva~de

gr,:"-f-,charren.Jndil\zclfde jaar maakte hij deel uil van de Negenen en hiJ bleet he:wlrligd

ril:tddle<:.1 tot 1432,,16

Willelll was in dejaren \433-1442 deopéén na l11èest nc/ieve rnadshee.r(ziegrafie~ JV).

Vunaf mei 1436 kreeg hij

al"

enige vnn de rnad,hercn 'tol Il"cdcrseggen' een sulans dut

ndcllijkera:l[hher~n met een vaste hezoldiging ontvingen, vanwq.;~ de 'gr~ten ?ulpc

ellde bistnnd diehijgedaen heeft mil groo/encrosteende noeh dllgclicx doelm sateken

mijn~genudi,:hs heuen ende sijncn lande 1Iengnendc, den heer van Santes, oeverstc van

~~,

;;:;'

'~~;I~::,~Ii'~~"','::I~:'~':'~"'~ ~;?;I; ~:~h"d,'c ,~r~"JI

Flo,,, vonB,"'olo" ,icrhL'I

2(~1

,,,hildc,, 001,.'0,f';l'r'

w"

A"r'<' I,,.,

'''·'''''',·din14.11.A~!I,R"k.Rek i",orIJlI"49"

'" Ait-\,Re, Re,"w.or 1.\3 I4~" D~«'eddcwO'10"l""c~C!,,,or "iJn lewI1I"',g'"""lrw~rdI"cb~u,,,:o"'l'"hólh''''ld·

"")., 'Ü" ,"v nr. IJ7 L ",""Ecr>le h",I;"g Iijfrenle:ARII.ke~,Rek. inv"J.141 )2,De,.. lijfrente IkpJ""fH'iI "',,.

" 'IRA.hl,R"~"" Ilr.14{)f".iv.

" ARA. Rek. R..k oov '" 135 6IJr-6Iv. V,," R"'o,d;j~, D" lre,,,,ri, -'5)·.154

',~ :'t,~,~~,:'::,' ~:::'~:,~:: Id"·'~·;::::":;'~;~?:\'"""k"l"

'·",·nmtn ,.'''' deH"II"ml<r

~r"Y"n,

"",ne"'IJ"rrël,·'''o,,"elui' h.Jrej· F-' h " V G '111 ",k,." 5.'\.

'-'

fl'::!~',:;',':>t~;"(;;'llell' y"n.'~~.,~',~',':;r'.' h~"";~der

FI.)fl'

V'l"

K1JflH>ok.

W'",,,,,

\'all

,,;,;,I,lw'I~,Hendrik vu" Wo',"'."·'·'''~'' G,,~,""1cÜ<lln.

" V,,,,

RIL"""I;jI'. /Je"",Wm" 249,no,:>15-276. 27H·Z8iJ_ 29H-JIIII.:l11-3IL H2. 337.

J7

d011 raide')7 Nlldat in 1440 zijn wedde werd herroepen, bleef hij <lelie( lil de Raad.

~n;lI"·hljnljjf.. vanwl:gè.de Hoek,,~ ~Yl11p\lthi,,('n vun WilJem van Laluing, liep zijn

plest'IHle wel wat telug tlJdens LllIungs gOlil c:rncill·\chap. Toen deze lamsteIJl1445 her

veld moes! ruil11\:Il, werd VanEgmrmdbenO~llldtot bezoldigd raadsheer.

5. Onlw;mldigdc rallO'ihcren

Reeds in.d~veerticnde.ee~t~WilSd~ Raad geen geslotentolleg~.El'tl'aden regelmatig

personen Inoptlie gcen onlcleleb~1l0~l11lllgtot r";id,hcCIhlldd~n.De1[)lld,h<'~rkon lO de

Raad 'bij.~~n ~,t'rii'"Idegelegenheid{)ftijdelijkver"tcr'~cn.met belangrijke per~onell,

\\, anH<:er ZIJ In .zijn herberg vcrl->Icvcn of W<lllncel' het hem r[)lilll'k Oppoltuun V(l(lr).;l\ :lill'.1H

De BOlll'gondlsche mtlch!'i\l<è.rnal1le hleek niet direct het einde ""lildeze situlltie in te

luiden.O,-,k Il~ de in~t·.Ilblie van de 'Negenen' in 142S, hIeven èr namelijk niet

henoemd..:<.'11onhc/.oldigdeI"iw(],lJerct\in de Raad verschilnen, Deze lieden w1flnden m

he_1 (kcenniUIll 14.16-1445 J.el!"" de meerderheid vall heth;taleamlllll nctievl.' l'mldshercn

(;:Ie l',alieklil). De TIlP""lfen J.ijn 1442 met 55 en 1439, 1441 en 1443 met 43 onhezol.

dig(.k 1·:lil(lsher'-'ll. Toch .is een k<tnttekeningbij deze gctallt'n op Lijn p1mlls. Ongeveer de

hellt van ,llIe onbezoldIgde I"ilildsheren wa, zelden uanwaig en wDonde niet meer Jiln

~t'n tot drie r'i<l{h,:r.ittingen bij. Een belangrijke rol kllllllen deze Iiellen dan (Jok niet

gc..~peddhebb<:n in de Ra:td.

Voor een aantal~nbellildigde madshcrcn is a~lI1ncll1('hjr.: te makell waurom z_ijopeen

oep:liIl(1 'Jlnl1X'ntJl1dl.' Ra,lLl verschenen. Het gaat dan voornlllndijkOlllpersonen die uit

hoofde van hun functie op één vall dever~chillc'ndc he';fllllj"<;llivCilU\. participeerden in

d.e 1:ltld"il1illgCH. Uit deilJterlllt'(]i~lire he,ruI,r,laag vinden we fJljvoorbc('ld de

belang-rl,lk.~tc Hollandse CH Zeeuwse flilunciëte ;IIJll'1lelllln.'_Jl: de l<:lllmcestel van Noordhnll<tlld

enderelltmce~!cr" val) Beoosten - enBel\c.<;ten~chcldi', Hunver~ellljllillg in de Raad

"':~s Ze~\ II'equent en blijkt !lIet samen Te hangen mct de hehnlhklinl! vall louter fillan,

ClelekWeSlll's:w

~al1 van der Mlje bijl"lol·h.ccld I'1l'h(1"I~e in de period~ 1433-1437 ah enig onbezoldigd

\'Illd.~hcer lot de mee.<;[ aclleven,Inde jaren J438-1442wa~hijgemiddeld bij driekw<lrt

V~1I1 de rn:l(j'/it,tmt,!.cl) ~\Jnwelig en d"dHrmee het meest acticî in die periode (zie grnflek

IV

J.JunWU"Zijn curnère beg'lilnen als klerk ...an de tresorie van J<ll"oba vun Beieren

Wnat" 1434 edller trad hij in dienst van FilipsalsrentmeeSfer van Noordholifilld. DUI

was tevens het~aarwUllrinhij voor het eerst in d" Raad verscheen. Nadat Janin 1440

~ftrnrl ills r~ntme.csler, hleef hij on\'e~'m:Jlrlerd nctief in de Raad. Jn 1441 werd hij l.el!"s

lilde rekeningen gen()emd als bezoldIgd raadsheer, ah opvolger vun de overledenFlori.~

vnn den Abeele, mnarJan~wedde werd geroyecrd.40

Fi.lips de Goede vereerde HoHand in de mll;lr1rlcn maart-april 1439 l11et een bezoeken

ZIJIl ..vrotIW kInelI:! van oktober \444 tot januari144-5.Deze bezoeken waren

voorn'l-mchJkbedoeld om over een nieuwe bede te onderhandeh:n. De hertog en de hertogin

"

~~,~i:"f..Rek. 137 I 7.kIJ'J

"J"

h,',,'x-mio;In1445lOl hc/(>I"""rl0,,;,<1,"(",", ,\<·,,1/.'''''woM.(lPhel,drd~J",'e"" d",,,. " H M..~mkk"",Hel ",.'",,,,.,,,l'(~1J,ttHoe..." "" A'"i"'I,'{I"",,·,,",;"'I~II (Z"'p~ell IÇ~:!l 170.174 V<l<l' OC'f"''','<le1.1_17_1.1.17

~,~>'k,~,~~,:_:~;::~~',

':"::;

:;:"Rh"';~~':~::~

I

~;"~~:,~.~:;\~";'~~~:'::'~';':::,lt'~"~~~~~:_~"..

'",:'

:;,;"~~',;;~

I

~~r~;;~~;:;::

;;'

:",\;~

,I,;

:~;

J

~:~;:\~_~:,

,11."1>-14.10)1-11 (8n".,ol 1975\, ,1001I.101-302

,..) Janva"~" MiJ'" énB,'rl('II1lt,,,,,'on."",,1,,,,mm('cd,'" ,,',,'"""'Nlh,,!! 'H! Ja" Rijm"'lJ,,"QI"'vin "I, """""",,,.,,, H'·"""ICO',.}·' "I,'enL,,,,,,", ",,,fmor':lorJl"""'!""",·",'I,~'

',I ZIO /'1"""",m,,,,,-hn<'l" dlo'-"m"",,"~r,,'r~",I,,'c"""'1hL>~,·,,,1" ",,"oe,>27 )'_1'" 1441'""hce,,-';I,gJJOI'"",bhool'J..o'nhl-I',uit~11'11,,·";,'!.'r'1'dozepon",to.IV_VI, V I"·.112Ho\"lotJUl lOL' do<'Ill~l­

"J.1"h_{'"Imll'l-"",,}dL' Sm"lt,~k"I!'.'·',-.'!"."/..""I,,·, Hili"'""/f""dl)'w'l/olI",,,1%e~I""d<'tlW.,·'·F"""·',,,!,I '-'0" .,"" 1'<'('1','· .,

"w

Ru,,'" "'I'II'Ir'r'(Lo,doa19~1-.JlX·X. Vgl1."",\>;,,,,If/'"",,,,",!,'rj,I',. V,

"T._{Jll dezelfde bundel Al Brand, '1\n<lc'"d'},',"Ij<lO"""'Ioogo",""1""'1/1,.,,,,,,-{-loekel]in f"'''-miclrirh'',,,aand~IlWd>1IlIyle", "I",I"o·"d"H"lf,,"riIHil\-'c,,,,;,·, 19YOiWllk", \'""l(){i-illLalai";)' i" 1 W Mn,,'ilie ed.,V",,, \",,"P'.'~'.c'c"ien V.lIlH,h·+'m'l~ 1~1I·!lJ­B",,·hlli'Cllll<

Le'"c,,,,,,,~'87·91 VJO Kijlh,,,,k eH V"" Cent.bo'd,,""'''"h,''c'',>,' "<Lll lomb,,_ la" vnO dor Miio, h",,· klork v"" de ","one, V."Rl"l1l'd;l~,0..r"'I'-''C ,10K "-,," ~'ed,'r"d('öJOVanGeol,P<'I'IIj<"likl' ""k~~54·.\6

-1<.L-F Va"G~"',1/"<""Are"" ",m01'1I1 Fpl'IIIlrk/dr'(','"<',I,mJdrr in /"' J.iIIlrr\'Cill~!JJIJlJdiD~11H:HlgIQ4lJ2,-3I

"ARA Rok.R.k,lnv nr130f72r "' ,I"",,,,,,Rond '"",·,~·",,',~'(IIWI(l()-91.

"0.,,

r"",h"",, wij" hl ,mpI.omh,,~,11elll"'''''',Thlz,IHI!

."./IRA. Rok Re', "LV. nr. 146f74v, 7()r-v On inv.Jll.f47f79J·_~Or _I~l"h,"'",

l44h 1<'",10"

v,,,

M,''',!','''' en V,oEgn"'odalop2docombe, 1445deeedui _{",'I,""·"'" ,.'J~.'J~.}

Polter van der Luo Was doctor in het ctH1"llicke recht.E~1ljaar voor lijn a;tlHlcJling ah.

rcgi~1('l"hC\"'eI"n.k.r, _{was hij ;l;lt1gcstdd als raadsheer wnder wedde.}4_{.lOnder de}

onbezol-digde I1lild'ihcl'en bevonden zich naast Poller vlln der Loonogtwaalf meesters, afgezien vnn die Uil dè hovcl1gcwcsrrJU"c in'itcllin"i.'.n. Hoewel uit nader otldcrLock in de diverSt: IltliH'l"'IICil'lll;ltrikels nog zal moelen blijken of het hiel' werkelijk om geschoolden in hel gdcèl'de recht gaal, staat hel builen kijf dUl de Ru,ld ,It' en loe een beroep deed op

~p('l'i~di'lcn.+oI

Toch /.ijn et·nog_{veel raadsheren van wie nog niet duidelijk IS W;larnill zij}

r~lli("ir"C'I'(kl1

in een raadq,itling_ Over deLe personen i, in dit stadium vun hel llndr)"lOoè" nog Ie weinig informatie besehikhnllr.Helis wel opvallenddillrijd0l1S hetg()li\cmcllr,~h~\rV:tll

WiJlelll van Luiuing(144(), 1445)relatiefdemeesle nnhe7/1idigdc raadsheren

V,lO/"-komen. Aangezien hij ul.:lid Hoeken hevorderde insl<ldshe~turen_ ·IShel heelgoed

mogelijk dat hij ook in de R,wupet'~()nentoeliet uit deze hoek.DeLeIlypolhe:it wordt geslell;l(j door het feil dm onder andere Rt:'Înolid en Gij,,-hl'ccht Vlln Brederode, Floris van 8oschtlysen, Lodewijk viln Treslong, Gerl'Î! van Poel geest en de I.eer acrleve I"ilnliohel·cn Plot·is van Kijthoek, Jan van der Mijt en Arend vun Gent, in dele periode voorkomen in

deR'llK1.~'i

Arend van Gent verge/.elde Jacoba in 1421ophuurlei_~n<lar Engc'ltll1d en bleef nll de

Zoen van Delf[ tot ha,lt' dood in dienst uls raadsheer:_{ee',l wedde}

_,iI,

u, Inhetja:ll'1429-1430genoot hij r;I;Ii,hhe,:'r van Filips,47 Hij ve/"cheen enkelekel'enlilUI'Raad in de jUl·en dertig111<1:'11'pilS vanJf1438_{gehclIn1c dat met grolere regell1lilat. V,uwf dat jaar}

IShij

V()(ll·tdlll<'lld ,(ilnwc:tlg in Den Haag en het blijkt dat hij in de periode 14'-13-1447 zelfs'Ijs

de meesl i1l.:!levela<ld~h~èrkun\Vordenhc~chollwd(zie gmfie-kIV)_

Jansm,1 si,fIJ>lkcrdc al uatsinds 1443 in de~1em(lf!~t\cnsteeds meel' een lijn werd

gCll"Okkl.'1l IIIssLcll de nemJdigde en onbezoldigde raadsheren, De volgorde w;larin de

ra\ld~hcrcn_{genoemd wnrden in de Mel1lorin1cll, werd vóór dat jaar bepaald dopr}

.q;mu

en leeftiJd. V;lnat' 1443 slonden de bez(lldigde ra:ld,hcrcn het eerst genoemd, gevolgd door de unbezoldigde.-!g Zoals blijkt uil gruflekIJ[_{lJam valJaf dat jaar hetaantelI}

,mbe-zoldigde w;]thiJcrcn sterk af. In1446_{"'alen er nog slechts viel' ('nhe7oldigde nl:1d'bcrcl1} ellhet jaar erna nog maaréén,Toch verdween(lèinvloed wn deze rtwchheren niet hele-maal <langezien de meesl actieve 11l1hl;?oliligdcr!I:!(i~hcrcn nrgcnnml'11 werden in de he70ldigdcmndskern.49

Zo werden Arend V<lll Gent en Gerrit Potlel' van det·Loo aange-steld in april 1445,vlak voor het oll1.,jagvun WilJemVUilLaluillg, LQUèwijk van

MllllltOOI'!_{en WiHem van Egmond traden in decemher J445 aall}

al~bezoldigd rauds-heer.'i()

o

Wederseggen

Jaar

I_wedde

1428 1430 1432 1434 14 GRAFIEK 111

Bezoldigde Raadsheren in de Rekeningen

Per Jaar naarbezoldiging1428-1447

41

41J

I

I

I

C 1443-1447

BouQljn van Zw,a:en "',,{;j;·:"<>1g:;'Y'M»Y;

G"",;wij1 die Wi<:le

W=

Go"l!V<!nZl~ ~t;~Y;;'*'<c/;?%;~

_/

l~dewiJk vanderEycke _""/;;:,fó

;/

In 1428 stelden FiJips en Juçoba sam"n een g"oep/Jewlctigde_{rJul.hheren Han iY,et Hls}

opdr:lr:hl htll perm,IJlent te vertegen .... oordigel1.De pers.onele_{~~men.~tPIJil1gvun ueLe} rlladskem

wu,

_{in de eerste jaren I,og ""eltHrlvemJ1deringen}

onderh~vignwar veranderde YllMf )432 s\echt\ Lelden. AJJeen onder de hoogstefuncliOI1<1ri~st'nWtS<!t;ll1f1hllit('j' groot. Bovendien Warel\ deze bezoldigd", raadsheren _{op een enkeling na de meeSl} actieve raadsheren.

AI.~een eersttósch~lronddele kern _{bevonden zich den:t~dsheJ'en}

:net een weddt 'tot

weder~cggen',_{De meesten vlln henw~t'en IlJ"s~n}

14:2& en 14)2 a! bez.oldlgd raadsheer.

Hel is_{dl"nkbuar dat rilJps deze vergoedingen toekende}

on enerzijds eengrolen' kring van vertrouwelingen op te bouwen onder Lijn voorll1ulige_{tegenstanders en wldenijds}

omzijnJr,cde~'"Hlder,~

voor wie geen plaats was in de Hieuwe Raad. niet helemaalln:itCJl

het_{centrum van de mudlt te plaalsen. Ook}

bijJ~Zeraadsheren waren dererso~eJe

wisselingen mirJimilaJ. Een kwart~;lnh"-n behoorde

_w[

_{de ....eeraclil'l"eraadshereli.}

(n_{de tweede 'open' l<lag bevrJnd zich een}

z~ergroot aantalrll~1dshC'renzonde:-(bewl"

digue)aa~.~reJJjng,_{zoals in de veel'tiellde eeuw ook}

al_{het gèval "HlS. In uit opz.:cht} \;eranderde erii1_{1421\ dus niet zon:d. De meerderheid}

Vdi1_{deze onbezoldigde}

raads-heren nam,~lechtsaf en (oep:llats_{in de Raad. Voor een ll!lnta! had}

hdoptreden in de Raad te maken met de fllnetie die zij op dat moment_{bekleedden in de kill1"clarjj. al,} grafelijk_{anl"ltemt<)l cf}

in één van de hOl'engewesrr.lijJ...e bourgolluischeinsrerJingen.

In 1445

_{vonden helllrJgrijke.venlnd~ringen}

plaats:

_{V-mlem van Lalaing moest dtreden}

als

_{gouverneur, de onbezoldigde raadsheren verdWCJl{;f1}

la~gzaam maar

l.eker uit óe

Raad

_{en een nan:ul zeer actieve onbezoldigde}

raadshere~we:-dopgellom~nin de bezol-digde raltdskern. Pas vanaf dat moment is er~prak.e_{van een duiJelijk afgebakende Raad}

v,mHolland. 10 W ~ ~ ~ ~ N 00 00 100 Vi~jaarl\jks_{gemiddelde (%)}

(r

wm"';;-"Vj",

-W-e-d-d-e~~--;CO"'·

_{"'·"WC:-ed7e-,,:-eg-egen}

~

Onbezoldigd 6. Conclusie

o

Wederseggan • Onbezoldigd

WillefT: van~gmOnd

)"\;1van~erMie

OKAFIEK :V

Aanwezigheidsfrequentie raadsheren

A 1433·1437

Flons ""n Klj/hoek

'=~"'!'~--J:C-*i:-c±:--±:-:~-;i;:-:;;--;i

+

10 20 30 40 50 60 70 80 gO 100 Vijfjaarlijks gemiddelde_(%) G"rnt van Zijl

p,wedde

Willem V(ll1 [gnond Go±calk :)om FlorIs~ar.der. Aooale

Gerrl! va1 Zijl

H~ndfikuIen Hove

Boud'ln var. ZWiI:lten

_{/--l--:_\!}

Jan

""1

del doekhorsl _,

Floris v8ll Kïrfhoek

=:;::===J