Drie typen van aansprakelijkheid

I (r Ver'pllur(stc _schade B1z. 54

5l

63 65 65 70 76 79 85

DRIE TYPEN VAN AANSPRAKELIJKHEID mr J.H. Nieuwenhuis

Het verhaal van personenschade. Een oud verhaal. Ieder draagt zijn eigen schade... tenzij

hij

een ander weet te overtuigen dat de schade

door hem moet worden gedragen. Het nieuwe burgerlijk wetboek

on-derscheidt drie manieren om die afwenteling van schade te bereiken: a. de aansprakelijkheid voor een eigen onrechtmatige daad van die ander,

b. de aansprakehjkheid voor onrechtmatige daden van personen voor wie die ander kwalitatief verantwoordelijk is. en c. de aansprakelijk-heid voor zaken.

Zie wat het eerste type van aansprakelijkheid betreft art. 6:162

lid l:

'Hij

die jegens een ander een onrechtmatige daad pleegt welke hem kan worden toegerekend, is verplicht de schade die de ander

dientengevol-ge

lijdt,

te vergoeden.'

H.

Drion. schrijvend over de functies van rechtsregels

in

het

privaat-rechtr), ziet hierin een gedragsregel (wie een onrechtmatige daad pleegt.

moet schadevergoeding betalen), maar vooral een be,glissingsregel (aan de hand van welke criteria dient de beslissing omtrent de

aansprake-lijkheid te worden genomen). De belangrijskte functie van art.6:162 is echter dat het een discussieregel is: het bevat de agenda voor het debat

over de aansprakelijkheid op grond van een eigen onrechtmatige daad

van de gedaagde.

In

dat licht bezien is de agenda van art. 6:162 veel

duidelijker dan die van

art.

l40l

(oud) BW waar onrechtmatigheid en

schuld een vast recept vormden voor een Babylonische spraakverwar-ring.

In

art.

6:162

zijn

twee agendapunten helder onderscheiden:

de

or-rechtmatigheid van de daad en de toerekenbaurhe id van de daacl aan de

dader. De criteria voor het eerste punt staan vermeld in

lid

2 (inbreuk op een recht, strijd met een wettelijke plicht en strijd met hetgeen in het

maatschappelijk verkeer betaamt). De maatstaven voor toerekenbaar-heid worden opgesomd

in

lid

3 (schuld. de wet, de

verkeersopvattin-gen).

Deze struclurering van het debat maakt de gewrongen constructies uit het oude recht overbodig. Het is niet langer nodig ten aanzien van een

automobilist die onjuist reageert op een overstekende Meppelse ree te llu i tcngcrcchtelijke _kosten

Skrt

\\'iizigirrgcn in _{de behandeling van artikel}

_3l

sprckcn _{van menseli-if}

:iyr

.begr4pelijk geclrag clal niertemin een ver_

;Ji:

i:,ï

ï:: :flï':

il

I

oi"t

"'o

ltl'àlii:'""

à'

à;

;;;;;

a ti ghei <1

w o rcr e n g. u

o,... J

ooj'lïl',ï

_{; :}

i

i:",ï'à.:

_;:fu

"ïï

l,,i:,lïff

:l:

ï :r

IJ.:

haal zonder schulcl _{Ën boete-} -

- -"""'

€

ffi":::,.,-X";lï

;1,'r,1'

(kwalitatieve) _{aanspraketijkheict}

voor

an<lere

'I,dien

_{een niet-ondergeschikte}

die

in

opclracht _{van een ander} wcrk-za,mhedcn ter uitoeÍèning _van

_al.r,

_tàr,1i

_verricht,

jegens een derde

aansprakelijk is voor een b1

,fi"

*.rLroamheclen _begane

_fout,

is ook die ander jegens _{de dercle}

_{,r1r;;"[;i;ïi}

Aannemer _A geert _{aan onderaannemer}

ts opdrachl een dak met riet te

dekken _{Tijdens dic werkzaarrrr.a",, lont}

B een mes _{varen waar.oor}

_c

ernsrig _{wordt verwond.}

_A is

j.g.;; i

;nsprakelijk

op grond van arr.

6: I 7

t.

De kern van _{het debat}

wË.ài

g.rr..a

_{clooi de}

_{,.i; ;;}

her gaat

om'werkzaarrheden rer u

itoeteni,s"ru;

_h";

;;àrfï

*Íï1ïJ!*.n,_

ue\er

_'

Dezc _{rraag moct worden bàntwoorcr irr hct licht}

van de ralitr

'un

dezc bepaling: cre _{eenheid uun}

_rr"i't"a.qf.

_voor

_{h.;;i;.h;;à.}

n-,rg

,et

_{gcen verschir maken}

"f

,r.

;;;;;*àI'a"

bouwacriviteiten _Iaar

uit-;:;§ffi:ireieen

werknemers, aun

*.t'

Aoor

niet_ona.*ri*,ï,.

",

Het zal nog lastig _{zryn.hier cluicielijke grenzen te}

trekken. De

parlemen-tarre geschiedenis _{doet ee,., poging:}

.d.

_{Uàu*orderneming}

is niet aan-sprakelryk _{voor scha.e oo,}

_{à.rà.n-to"g.frà.f,,}

bij het bezorgen van het bouwmaterizrar _{door personeer}

,un d"l"u".ancier bij wie de bouwer het

nrateriaal bestelde. _{Imnrers hier geldt}

_ni"i'aut

de benadeelde

_.e

_dader

cn de bouwonderneming _{ars een}

_{,.i"."'..rrr"i.}

moet kunnen

beschou-,ï"ÏÏ,:;,0,ï'"

schade behoort niet tot

a"

.lrl.orr...

";;;';;r*àn0".-[)c zin

bcginnencre _{met 'immcrs' is}

eerder een machtswoord _{<]an een} rcclcngcving Het zou.een _{onl'ortuinrijke}

àntwikkeling zijn ars de vereis_

lc ccrrlrcicl _{tcn opzichte van de u.nuà"Jà"'ur}

te

zeerzou _{arlangen van}

Lritc.li.ikcr kcnnrerken.

.Het mag

*".

fr", ,f"chtolfer

g".n

,..ríil

_{_u_} kcrr

rÍ'clc

riclrrekkcncre

_{ondeàar;;;; ïin}

^,

dan niet croor micrdel

\,irn _{()l) lrel r,rt.rk 1.:cplilillstc}

naamhordcn vl

tlcrscheirll

,,oorrlrurucn yan nJn oprdrachtgever _{on_} Hct _{derde rype van aansprakcrijkheid is te}

vinden in art.6: lg6:

2

'De producent is aansprakelijk voor de schade veroorzaakt door een

gebrek in zijn produkt (...).'

Het

belangrijkste agendapunt

wordt

gevormd

door

art.

6:186: 'Een produkt is gebrekkig, indien het niet de veiligheid biedt die men daar-van mag verwachten (...).' De kern van het debat is verschoven. Onder het lekkende kruik regimea) was dat het gedrag van de producent: had

hij

kunnen voorkomen daÍ deze lekkende

kruik

in het verkeer kwam?

Thans staan de hoedanigheden van het desbetreffende produkt

in

het

centrum van de belangstelling. De risico's verbonden aan het produkt, bijvoorbeeld het slaapmiddei Halcion, moeten worden afgewogen te-gen de positieve effecten.s)

Van oud naar nieuw; van schuld naar risico? Deze gangbare typering van de lotgevallen van het aansprakelijkheidsrecht is bijzonder

weinig-zeggend. Risico-aansprakelijkheid opgevat als aansprakelijkheid zon-der schuld (no-fault

liability)

is er wel, en bovendien

in

toegenomen

mate, maar het is bijzonder weinig informatief de accentverschuiving aldus te omschrijven. Voor aansprakelijkheid voor onrechtmatige da-den van niet-ondergeschikte opdrachtnemers is culpa in eligendo van de

kant van de opdrachtgever niet langer vereist, en is

in

die zin sprake

van een aansprakelijkheid zonder schuld, maar het zwaartepunt van de

ontwikkeling wordt zo gemist: centraal staat thans het debat over de

vraag

of

de schadeveroorzakende activiteiten kunnen worden

'vereen-zelvigd' met het bedrijf van de gedaagde.

Ten aanzien van de produktenaansprakelijkheid geldt iets dergelijks.

De kern van het debat is verschoven: niet zozeer de gedragingen van

de producent, als wel de hoedanigheden van zijn produkt vormen het

hoofdpunt van de agenda.

NOTEN

r) _{Speculum Langemeijer, Zwolle.}

'?) HR I I november 1983, N"/ 1984, 331. r) Parl. Gesch. boek 6, b12.729.

a) _Parl.

Gesch. boek 6,b12.729.