Performance behaviour in elite sports
Blijlevens, Suzan
DOI:
10.33612/diss.109492160
IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite from it. Please check the document version below.
Document Version
Publisher's PDF, also known as Version of record
Publication date: 2019
Link to publication in University of Groningen/UMCG research database
Citation for published version (APA):
Blijlevens, S. (2019). Performance behaviour in elite sports. Rijksuniversiteit Groningen. https://doi.org/10.33612/diss.109492160
Copyright
Other than for strictly personal use, it is not permitted to download or to forward/distribute the text or part of it without the consent of the author(s) and/or copyright holder(s), unless the work is under an open content license (like Creative Commons).
Take-down policy
If you believe that this document breaches copyright please contact us providing details, and we will remove access to the work immediately and investigate your claim.
Downloaded from the University of Groningen/UMCG research database (Pure): http://www.rug.nl/research/portal. For technical reasons the number of authors shown on this cover page is limited to 10 maximum.
NEDERLANDSE SAMENVATTING
Nederlandse
samenvatting
Tijdens hun sportcarrière zijn talentvolle sporters en topsporters continue bezig om hun sportieve prestatie te ontwikkelen. Tegelijkertijd ontwikkelen ze zich ook op andere vlakken, zoals op psychologisch, psychosociaal, educatief en financieel (Wylleman & Rosier, 2016). Daardoor worden ze niet alleen
geconfronteerd met uitdagingen in hun sport, bijvoorbeeld tijdens trainingen en wedstrijden, maar ook buiten hun sport worden ze geconfronteerd met
uitdagende situaties, zoals het combineren van sport en school, onderhouden van vriendschappen en leven als topsporter. Deze uitdagingen komen voort uit de vereisten die aan sporters worden gesteld door kenmerken van de
topsportcarrière (zoals kenmerken van een specifieke sport, omgeving of fase van ontwikkeling) (Eccles & Midgley, 1989; Elferink-Gemser & Visscher, 2012). Om zich optimaal te ontwikkelen en maximaal te kunnen presteren op het hoogste niveau, moeten sporters effectief met deze uitdagingen omgaan. Hiervoor moeten sporters beschikken over het vereiste prestatiegedrag. Prestatiegedrag is het gedrag, dat voortkomt uit de psychologische competenties van een sporter (gebaseerd op zijn kennis, vaardigheden en attitudes) dat sporters in staat stelt om optimaal om te gaan met de uitdagingen van de topsportcarrière en leidt tot (1) optimale ontwikkeling en (2) maximale prestatie op het hoogste niveau (NOC*NSF, 2019). Coaches spelen een belangrijke rol in de ontwikkeling van sporters prestatiegedrag door het stimuleren van deze psychologische competenties (Arthur, Callow, Roberts & Glendinning, 2019; Bool, 2018; Wylleman, Rosier, De Brandt, & De Knop, 2016).
uitdagingen die gaan komen en zich optimaal te kunnen ontwikkelen en maximaal te kunnen presteren op het hoogste niveau, hebben coaches kennis nodig over welke psychologische competenties nodig zijn in verschillende fasen van ontwikkeling. Het doel van dit proefschrift was daarom om, vanuit een holistisch perspectief, inzicht te krijgen in de psychologische competenties die talentvolle sporters en topsporters nodig hebben om succesvol om te gaan met de uitdagingen waarmee ze in verschillende fases van hun topsportcarrière worden geconfronteerd.
Om sporters voor te bereiden op de uitdagingen van de topsportcarrière en hen zo goed mogelijk te begeleiden tijdens deze uitdagende situaties, is het eerst nodig om te weten met welke uitdagingen sporters worden geconfronteerd en
wanneer ze mogelijk plaatsvinden. Op die manier kunnen coaches ervoor zorgen
dat sporters leren van de uitdagende situaties die ze doormaken (Collins, MacNamara & Cruickshank, 2019). Door middel van diepte-interviews met zestien talentvolle turnsters en topturnsters (M = 16.5 jaar, SD = 4.6 jaar) zijn in hoofdstuk 2 daarom de uitdagingen geïdentificeerd, waar zij mee worden geconfronteerd tijdens trainingen, wedstrijden en in situaties in het dagelijks leven, in de initiatie, ontwikkeling en perfectie fase van hun sportieve
ontwikkeling. De resultaten laten zien dat sommige uitdagingen voorkomen in alle fasen van de topsportcarrière, zoals het leren van nieuwe elementen, omgaan met de spanningen van een belangrijke wedstrijd of het combineren van sport en studie. Andere uitdagingen komen voornamelijk voor in een specifieke fase van ontwikkeling. Daarnaast werd gevonden dat het aantal uitdagingen toeneemt wanneer turnsters zich ontwikkelen naar de perfectie fase en dat turnsters meer specifieke en persoonlijke uitdagingen ervaren.
Aangezien turnsters deels verschillende type uitdagingen ervaren in
verschillende fasen van hun topsportcarrière, is het mogelijk dat ze daarom ook (deels) andere psychologische competenties nodig hebben om met deze uitdagingen te gaan. Om dit te onderzoeken, werden in hoofdstuk 3 de
NEDERLANDSE SAMENVATTING
turnsters en topturnsters (N = 16, M = 16.5 jaar, SD = 4.6 jaar) nodig hebben om om te gaan met de uitdagingen van de initiatie, ontwikkeling en perfectie fase van sportieve ontwikkeling. In totaal werden 14 psychologische eigenschappen met bijbehorende vaardigheden geïdentificeerd die werden genoemd in alle fases van ontwikkeling. Echter, het belang en de mate waarin deze
psychologische eigenschappen en vaardigheden nodig zijn, verschilt doorheen de topsportcarrière. Naarmate turnsters verder in hun topsportcarrière waren, benoemden ze meer verschillende psychologische eigenschappen en
vaardigheden nodig te hebben. Turnsters in de initiatie fase benoemden vooral eigenschappen en vaardigheden gerelateerd aan “het maximale uit zichzelf halen”. In de ontwikkeling fase gaven ze daarnaast aan ook in staat te moeten zijn tot “optimale samenwerking met hun omgeving”. Turnsters in de perfectie fase gaven daar bovenop aan om in staat te zijn om “continue topprestaties te leveren”. De resultaten maken duidelijk dat, om sporters zo goed mogelijk voor te bereiden op de vereisten van de topsportcarrière en continu te presteren op het hoogste niveau, de psychologische begeleiding van sporters moet aansluiten bij hun fase van ontwikkeling en hun behoeften, die veranderen gedurende de topsportcarrière.
Om na te gaan of de ontwikkelingsfase-specifieke benadering zoals voorgesteld in hoofdstuk 2 en 3 ook opgaat in andere sporten en andere periodes van de topsportcarrière, is in hoofdstuk 4 gekeken naar de uitdagingen die
Nederlandse honkbalspelers ervaren en welke psychologische competenties ze nodig hebben om deze succesvol te doorstaan in verschillende fasen van hun transitie naar de Verenigde Staten. Diepgaande kennis hierover is nodig om sporters optimaal te begeleiden tijdens de verschillende fasen van hun culturele transitie. Op basis van diepte-interviews met tien tophonkbalspelers (M = 20.1 jaar, SD = 2.5 jaar), allen in verschillende fasen van hun culturele transitie, werd vastgesteld dat sommige van hun uitdagingen zijn gerelateerd aan de transitie naar een hoger prestatieniveau (zoals de hogere gooisnelheid in de VS), terwijl andere zijn gerelateerd aan culturele aspecten van de transitie (bijvoorbeeld aanpassen aan de directe manier van coaching). Daarnaast werd geconstateerd dat de psychologische competenties die honkbalspelers nodig hebben anders
socioculturele adaptatie fase. Opnieuw werd dus gevonden dat de psychologische begeleiding van sporters moet aansluiten bij hun ontwikkelingsfase.
Tot zover werden de uitdagingen en psychologische competenties van zeer talentvolle sporters en topsporters in verschillende fasen van ontwikkeling in kaart gebracht. Om na te gaan of deze ook daadwerkelijk gerelateerd zijn aan hun prestatieniveau, was het nodig om de verschillen en overeenkomsten tussen topsporters en competitieve sporters’ gedrag en competenties in kaart te
brengen. Door middel van diepte-interviews met acht top beachvolleybal spelers (M = 28.3 jaar, SD = 5.1 jaar, 3 mannen/5 vrouwen) en zeven competitieve beachvolleybal spelers (M = 30.4 jaar, SD = 4.1 jaar, 3 mannen/4 vrouwen) werd in hoofdstuk 5 vastgesteld dat top beachvolleybal spelers zich onderscheiden van competitieve beachvolleybal spelers op basis van tien kenmerkende
gedragingen, geclusterd in vier psychologische competenties, namelijk in staat zijn om (1) je te focussen op je eigen ontwikkeling, (2) verantwoordelijkheid te nemen voor je eigen handelingen om jouw doelen te bereiken, (3) uitdagingen op een proactieve manier aan te pakken en (4) te doen wat nodig is om jezelf te verbeteren. Door te focussen op de verschillen in competenties, maakte dit onderzoek duidelijk welke kennis, vaardigheden en attitudes coaches hun sporters moeten bijbrengen om hun sportprestatie te verder ontwikkelen tot topsportniveau.
Ondanks dat psychologische competenties kunnen worden geëvalueerd aan de hand van overeengekomen normen, ontbreken deze normen voor hoe
psychologische competenties kunnen evalueren in de topsport context. Om coaches inzicht te geven in de huidige beheersing van sporters’ competenties en de ontwikkeling ervan te stimuleren en monitoren, werd in hoofdstuk 6 de ‘Performance Behaviour Coaching Tool’ (PBCT) ontwikkeld. De PBCT werd ontwikkeld en getest in samenwerking met verschillende experts en 29 coaches met uitvoerige ervaring op het hoogste niveau en werken met talentvolle sporters en topsporters. De PBCT stelt coaches in staat om sporters’
NEDERLANDSE SAMENVATTING
prestatiegedrag te evalueren en stimuleren in de topsport context. De coaching tool werd gevalideerd en bleek van grote praktische waarde voor coaches in het onderzoek. De PBCT biedt coaches tal van mogelijkheden om op systematische wijze inzicht te krijgen in hun sporters’ psychologische competenties en draagt tegelijkertijd bij aan de ontwikkeling ervan.
Al met al, zoals beschreven in hoofdstuk 7, heeft dit proefschrift vanuit een holistisch perspectief kwalitatieve inzichten opgeleverd in de uitdagingen die sporters ervaren en de psychologische competenties die ze nodig hebben om daarmee om te gaan in verschillende fasen van hun topsportcarrière. Tevens biedt het inzicht in hoe de competenties van prestatiegedrag kunnen worden geëvalueerd en ontwikkeld. Meer specifiek benadrukten de resultaten in dit proefschrift het belang en de noodzaak van een ontwikkelingsfase-specifieke benadering op de ontwikkeling van psychologische competenties in
talentontwikkeling en topsport. Daarnaast werd geconcludeerd dat
psychologische factoren benaderen als competenties (en dus het integreren van kennis, vaardigheden en attitudes) van grote praktische meerwaarde is. Tot slot werd coaches geadviseerd om sporters’ competenties te stimuleren die ze nodig hebben om te kunnen omgaan met de uitdagingen van de gehele
topsportcarrière, zowel die in de nabije toekomst als die nodig zijn om continu op topniveau te kunnen presteren. Vervolgonderzoek zou een bijdrage kunnen leveren door te onderzoeken hoe coaches daadwerkelijk deze competenties kunnen ontwikkelen in de topsportcontext.
